|
2000
|
|
|
Beste alderdi bat da hori. Hastapenean, nire musika produkzioan oinarritua zegoen batik bat, eta
|
lan
horiek eszenatoki batera eramateko beharrezkoa zen teknologia ez zen esistitzen. Zuzeneko abantaila momentu batean sor daitekeen magia hori da.
|
|
|
Gainera, gure ustez, norberak gauza lezakeen planteamendua herriari eskaini litzaioke, lehenago aipatu ditudan herriko sektore horiei?, aztertzekoeta jorratzen joateko. Bi
|
lan
horiek paraleloan joango lirateke, eta definizio lanaosatuko lukete. Definizio lan horrek, noizbait, testu jakin bat luke.
|
|
|
Gerora Familia Terapiaren gorputz teorikoan bateratuko zenaren hastapenaktoki ezberdinetan gertatu ziren, eta
|
lan
horiek denbora luzez elkarrengandikisolaturik jardun zuten autoreek, eskuarki autodidakta zirenek burutu zituzten.
|
|
|
Horiek agertzeko lekua ez da hau, eta ni ez naiz horien berri ematekoegokiena. Alor eta
|
lan
horiek beste lekuetan jende adituek aztertu eta azalduakdituzte1 Dena dela, oroigarritzat besterik ez bada ere, aipatu nahi nituzke hemen aloreta lan horietakoren batzuk: Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta Euskara Batua zertan den), Euskararen gramatika (Euskal Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarria gertatu zitzaidan garai hartan Memmiren liburua, Txillardegik itzuli eta Jakinekargitaratua?.
|
|
|
Horiek agertzeko lekua ez da hau, eta ni ez naiz horien berri ematekoegokiena. Alor eta lan horiek beste lekuetan jende adituek aztertu eta azalduakdituzte1 Dena dela, oroigarritzat besterik ez bada ere, aipatu nahi nituzke hemen aloreta
|
lan
horietakoren batzuk: Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta Euskara Batua zertan den), Euskararen gramatika (Euskal Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarria gertatu zitzaidan garai hartan Memmiren liburua, Txillardegik itzuli eta Jakinekargitaratua?.
|
|
|
Euskal genomaren kasuan ere sorpresak ekar litzake ikerkuntzak, aipatutakoprogramaren
|
lan
horiek ekarri dituztenen parekoak: –Sorpresa batzuk ekarri ditu.Esaterako, 22 kromosomotan identifikaturiko gene bat legamietan eta gizakietan iaberdina da, nahiz eta legamiak eta gizakiak ebolutiboki nahiko urrun egon; honek genehonen garrantzi biologikoa agerian jartzen du, eta gene honetan gertaturikoaldaketarik txikienak ondorio larriak izan ditzakeela suposarazten digu?
|
|
|
Bestalde, edozein azentueratan azentuatxertatzeko erak oso konplexuak dira; izan ere, azentuerari beste fenomeno fonologikoeta morfologiko batzuek eragiten diote. Barietate zehatz baten eredua aplikatu nahiizango balitz, eman dezagun oso barietate hedatu baten eredua, gauzatzea oso zailaizango litzateke; zeren, lehenago aipatutako morfologiaren eta fonologiaren artekoeraginak direla-eta, aldez aurretik, azterketa morfologikoa, sintaktikoa eta semantikoaegingo lukeen sistema bat bailitzateke,
|
lan
horiek guztiz automatikoki egingolituzkeena.
|
|
|
Literaturan honela ulertzen da genero kontzeptua (Gran Diccionario Enciclopédico Ilustrado de Selecciones del Reader' s Digest): , sormen lanetan ageri diren aldakiak,
|
lan
horiek duten helburua, tratatzen duten gaia, gaiaren erabilera eta abar kontuan hartuta.?
|
|
|
hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi... Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen ari haiz hire
|
lan
horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte lan horiek ez zidatek niri ezertarako balio... Hainbat teknika erabiltzen jakingo duk, beharbada, baina horretantxe gelditzen haiz... benetako artearen muga zeharkatu ezinik.
|
|
|
hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi... Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen ari haiz hire lan horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte
|
lan
horiek ez zidatek niri ezertarako balio... Hainbat teknika erabiltzen jakingo duk, beharbada, baina horretantxe gelditzen haiz... benetako artearen muga zeharkatu ezinik.
|
|
2001
|
|
|
Bilduma honek artistaren izaera multidiziplinarra uzten du agerian, baita teknika desberdinak menperatzen zituela ere. Urte luzetako bilakaeraren testigantza dago 250
|
lan
horietan, 7 urterekin burututako marrazkiarekin hasi eta 80ko hamarkadako lanekin amaitzen baita bilduma. Enric Sabater i Bonany Daliren idazkari pertsonala izan zen urte luzez eta Amaricako erakusketa honetako komisarioa ere bada.
|
|
|
Ongarri, bestalde, 80ko hamarkadaz geroztik Euskal Herriko egungo argazkilaritza bultzatzen ari da, hots, erakusketen bidez bai Elgoibarren bertan kanpotarrek egindako argazkilaritza eta bai hemengo argazkilariek egindako lana beste zirkuitu zabalago batzuetan azaltzen. Horrez gain,
|
lan
horiek jasotzen dituzten liburuak plazaratzeari ere ekin zion duela lau urte, orain" Sexo, pecados y miedo" bezala, aurretik Roberto Batijaren" Alusion a una sombra", eta Nicolas Lopezen" Album de viaje" liburuak kaleratuak dituelarik.
|
|
|
Eta gauzak ordutik ona erraztu badira ere Koldo Mitxelena, Lafon eta beste hizkuntzalarien lanen bildumak hor dituztelako, gaurdaino material hori ere hortik zehar barreiaturik zegoen. Hain zuzen Miren Azkaratek eta Patxi Altunak gaiaren ikuspegitik
|
lan
horiek bateratu eta euskaraz eman arte. " Euskal morfologiaren historia" batik bat euskal filologia irakasleei eta euskal morfologia lantzen dihardutenei zuzendurik dago, hobekien aprobetxa dezaketenak hauexek izango direnaren esperantzan.
|
|
|
Horretarako, batera eta bestera mugitu beharra zuen, antzokietako arduradunak bereganatzeko. Presa ere handia zuen, ikusten baitzuen
|
lan
horietan berandu samar hasia zela. 25 urte zituen garai hartan, eta adin horretan Rossinik hogei bat opera estreinatuak zituen, eta Donizettik 20 urte egin baino lehen antzerki obra batzuk eginak.
|
|
|
Irakurketaren pathos horretan, eta nahiz eta, gorago azaldu dugun bezala, beste mutur batetik sortutako unibertso literario bat izan, Obabakoakek eragindakoemozioak ere badu lekurik. Bi
|
lan
horiek dira euskal narratiba modernoak emandituen gailurrak. Eta A. Lertxundiren Otto Pette nobela?
|
|
|
Hain zuzen ere, aipatutako
|
lan
horiez arituko gara jarraian2, Ni ez naiz hemengoa eta Marginalia entseguak ere aintzat hartuko ditugularik, oso lagungarriakbaitira gure idazlearen lanaren zutabe diren hainbat eta hainbat planteamendutansakontzeko.
|
|
|
Aurrerantzean
|
lan
horiek aipatzerakoan zein bertatik aipuak jasotzean izenburuen inizialenbidez aipatuko ditut laburturik (ikus, laburdurak?, bibliografia atalean); Hnuy illa nyha majah yahooliburuaren kasuan, berriz, lehen hitzaz baliatuko naiz.
|
|
|
Gai horiek ikertzen dituztenen artean interesgarrienetako batGilesek (1977) argitaratutako Language, Ethnicity and Intergroup Relations lanada. Hala ere, gai horri buruzko literatura psikosoziala eta psikosoziolinguistikoaaztertuz, badaude berriagoak diren lanak; horietan gai horren egungo egoeraazaltzen da, eta horregatik ondorengo kapituluan
|
lan
horiek aipatuko dira.
|
|
|
izeneko azpikapituluan, bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesua eta erabilera prozesua nola uler daitezkeen adierazten saiatzen dena. Bi
|
lan
horiek ondo laburtzen dute talde etnikoen arteko ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntza eta erabilera orain arte nola ulertu diren.Bi lan horien artean, ezberdintasun garrantzitsua dago: Gardner eta Clement (1990) ikerlarien lana hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoan gehien zentratu denada; Clement eta Noels (1996), berriz, taldearteko komunikazio eremu eta taldearteko ukipen egoerako hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoen arteko lotura egitensaiatu dira.
|
|
|
izeneko azpikapituluan, bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesua eta erabilera prozesua nola uler daitezkeen adierazten saiatzen dena. Bi lan horiek ondo laburtzen dute talde etnikoen arteko ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntza eta erabilera orain arte nola ulertu diren.Bi
|
lan
horien artean, ezberdintasun garrantzitsua dago: Gardner eta Clement (1990) ikerlarien lana hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoan gehien zentratu denada; Clement eta Noels (1996), berriz, taldearteko komunikazio eremu eta taldearteko ukipen egoerako hizkuntzen jabekuntza eremu teorikoen arteko lotura egitensaiatu dira.
|
|
|
Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,, hizkuntz gaitasuna? aztertzen dela
|
lan
horietan, kontzeptuhau baikorragoa izanik, ezagutzen eta erabileraren arteko lotura egiten duelako (Sanchez Carrion Txepetx, 1987). Hego Euskal Herrirako egin diren ikerketetanere, ezagutza eta erabilera aztertu izan dira (Siadeco, 1979, 1991).
|
|
|
Lan egitea ez du oso laket. Berak habia egin eta umea hazi,
|
lan
horiek beraren lekuan inork egin ahal ditzakeenean. Bai, zera!
|
|
|
Ordurako, ikusi dugun bezala, hartua zuen gero hain emankor gert atu ko zitzaion bertso bidea ere. Bi
|
lan
horiek —ikasketak etabe rtso bilketa— batera egiteko nola moldatzen den ez dakigu, eta ez dirudi berak interes handirik duenik horretaz hitz egiteko, Meza berria eman zuen urtea aipatu diogunean, ordea, 1959a, berehala zehaztu digu data, hilabetea, eguna, eta gainerako xehetasunak.
|
|
|
Garai batean militantzia esaten genion hura, ezinbestekoa da eta izango da. Nola ulertu bestela, euskaraz egitendi ren
|
lan
horiek beroriek erdaraz direnean, erosoagoak, estimatuagoak eta hobeto ordainduta izatea?
|
|
2002
|
|
|
Eskulturak, olioak, grabatuak, litografiak eta collageak daude ikusgai bertan urtarrilaren 13a arte. Eta norbaitek
|
lan
horiek erosiz gero, aretoak ez du portzentaiarik gordetzen. Dirua bere osotasunean artistari ematen zaio.
|
|
|
Bere 26 zenbakian, besteak beste, egile ezberdinek landutako zazpi idazlan kaleratzen ditu. Hona hemen aipatu
|
lan
horien izenburuak: «Bideratze funtzioa prestatzaileen prestakuntzan:
|
|
|
Herri oroimenerako nahitaezko harribitxi diren
|
lan
horietako bat eskaini berri digu Euskerazaintzak. " 36' ko gudaldian su izkillatutako idazle gazteak.
|
|
|
Guztiz berezia da «Senez» itzulpen aldizkariaren azken zenbaki hauxe; izan ere erdal hizkuntzetatik geurera itzulitako lanak agertu ohi ditu, baina oraingoan uzta zaharreko aleak bildu dituzte, hamar hamabi urteotan «Senez»en orrialdeetan argitaratutakoak, eta frantsesera edo ingelesera itzulirik eskaini dituzte, euskararik ez dakienari, eta geure kultur esparrua hurbiletik ezagutzen ez duenari, euskal itzulpengintza zertan den aditzera eman nahian. Xabier Mendiguren Bereziartu, Jesus Mari Zabaleta, Gotzon Egia, Anjel Lertxundi, Juan Garzia, Koldo Biguri, Manu Lopez Gaseni, Lurdes Auzmendi Ayerbe, Josu Baranbones Zubiria eta Oscar Gonzalez Atxa dira frantsesera edota ingelesera itzuli dituzten
|
lan
horien egileak.
|
|
|
Urtero egin ohi duen bezala, euskaraz, gazteleraz eta frantsesez plazaratzen du Euskaltzaindiak aurreko urtean zehar erakunde honek izan duen jarduna. Izan ere, «Euskaltzaindiaren Oroitidazkia 2001» honen aurkezpenean Xabier Kintanak adierazten duenez, Euskaltzaindia osatzen duten euskaltzainak, urgazle laguntzaileak, kudeatzaile teknikariak, informatikari, biblioteka eta bulegoko lankideak ere, ez omen dira behar bezala konturatzen beren lan isilean zer nolako eraikuntza mamitzen ari diren, batez ere
|
lan
horiek beren bana banako izaeran maiz izaten duten itxura apalagatik. Eta horretarako dira urteroko Oroitidazkiak, maila guztietan Euskaltzaindiak egindakoa bai bertakoen eta baita beste guztion begien aurrean azaltzeko.
|
|
|
Bere azken eleberriak, Arrainak ura baino (Kutxa, 1998; Elkarlanean, 1999) Irun Hiria Eleberri Saria irabazi zuen 1998an. Literatur
|
lan
horiez gain, Sukaliztegi partikularra (Orain, 1996), eta Luis Irizar sukaldariarekin eta Julian Bereziartua medikuarekin lankidetzan egindako Erabateko Sukaldea (Ttarttalo, 1998) plazaratu ditu.
|
|
|
Lege horrek 7.1 artikuluan xedatua duenez, bere jabetzako elementu arkitektoniko, instalazio edo zerbitzuak aldatu ahal izango ditu eraikina itsusten ez duenean edo haren segurantzia, egitura orokorra, itxuraketa edo kanpo egoera arriskutan jartzen ez duenean, beste jabekideen eskubiderik urratzen ez badu;
|
lan
horien berri, aldez aurretik, komunitatearen ordezkariari gaztigatu dio.
|
|
|
Homero, Poe eta beste askoren autore eskubideak dagoeneko indargabetu direnez, milaka boluntariok ahaleginetan dihardute literaturako urrezko
|
lan
horiek edonoren eskutara egon daitezen.
|
|
|
XVI. mendean zehar, espainiar Koroaren ontzigintzak Espainiako Levante aldeko egurra agortu zuen, hura baitzen ontzigintza horren leku tradizionala. Ondokomendeetan, euskal basoetan topatu zuten ontzi
|
lan
horietarako behar zen egurra, eta bertan ezarri zen ontzigintza.
|
|
|
Bi
|
lan
horietatik proposamen interesgarriak jaso ditugu, eta horiek nabarmenki islatu dira gure plangintzan.
|
|
|
Pentsa, nondik eta latinetik datorkigun gaztelaniak lanak egin behar izan zituen lan didaktiko exijentera hobeki egokitzeko, eta
|
lan
horiek non eta esaldi zabalagoak, malguagoak eta aberatsagoak osatu ahal izateko aukeretan bereziki zentratu ziren:
|
|
|
bariszita meategia, adibidez). Jarduera horrek, hots lehengai batzuen ustiaketak, garrantzia zuen lehen aipatutakotokietan, baina meagintzaren indartzeari itxaron behar izan zen horrelako lanekgarrantzia har zezaten; horren froga argienetakoa Urbiolako Los hombres verdeskobrea ateratzeko meategi zuloa dugu (bertan Brontze Aroko hilobiratzeak aurkituziren). Gerora, Burdin Aroan,
|
lan
horiek nahiko arruntak ziren, hirixkak inguratzenzituzten harresiak eta sarritan etxe oinak egiteko (La Hoyan. Biasteri, adibidez).
|
|
|
Hau, neurri batean erraz onar daitekeena badaBretainia, Portugal... eta halakoetako trikuharri erraldoi eta konplexuen kasuan, onargarria iruditzen zaigu Euskal Herriko mendietako trikuharri xume askorenkasuan ere. Gure ustez
|
lan
horiek ezagupen tekniko batzuk eskatzen dituzte aurreraeraman ahal izateko (lehengaia non aurkitu behar den, nola erauzi, lana nolaaurreztu, etab.), eta ez dugu uste nahikoa zenik talde bat elkartzea bat batekohilerri proiektu bat egiteko edo eurek ezagutzen zituzten trikuharrien antzeraeraikitzeko. Onartzen dugu, eguneroko bizimodua aurrera ateratzeak zailtasunhandiak ekarriko zizkietela eta ohituta egongo zirela lan fisiko handiak egitera etaarazoei konponbideak bilatzera; baina gakoa eraikuntza prozesua ezagutzea da.Horrela, J. M. Vazquez-ek (1991) dio, hilerri horien hainbat ezaugarri kontuanizanda (egituren inguruko ezagutza arkitektonikoa, kokapenen hautaketa, lurraldebatzuetako. A Coruña?
|
|
|
...batzuk ere, gure ikuspuntutik, nahi gabe egon daitezke: kasurako, hezurrezko botoiak eta eztenak (arropetako edo buruko orratzak izandaitezkeenak), hezurrezko zizelak, etab. Adibidez, Mandubi Zelaiako hezurrezkobi eztenak ez ote ziren izango, besterik gabe, hilotzek zeramatzaten apaingailuak, eta ziria, berriz, ganberako kareharri tupatsuzko harlauzak egokitzeko bertan erabilitako tresnetako bat,
|
lan
horiek amaitu ondoren hantxe bertan ahaztua edo utzia?
|
|
|
M.Zalbide (1990). Dena den,
|
lan
horien idazketaz gerotik, hezkuntzaren historiaren ikerkuntzarenzabalkunde garrantzitsua suertatu den neurrian, sintesi lanaren beharra areagotu egin delaazpimarratuko genuke.
|
|
|
ikuspegi historiografikotik interes handiena piztu duena, berezikiikastolen sorrera eta bilakaerari dagokionez. Gertakari eskolar honen inguruanegiten diren interpretazioak ez datoz bat, gainera, zeren egile batzuk gerra aurrekoesperientzien jarraipen soil baten antzera aurkezten duten bitartean, beste batzuekikastolen mugimendua gertakari berritzat jotzen baitute, hain zuzen ere, testuinguru jakin batean ekoitziriko eskola proposamen berritzat14 Ikastolen gertakariaikuspegi orokorretik aztertzen duten
|
lan
horiez gain, azken urteotan ikastola ezberdinetako historia monografiko ugari argitaratu direla azpimarratu behar da, etatokian tokiko historia itxura hartuz joan da15 Aipatu ere, ikuspegi metodologikobatetik, iturri idatzien gabezia dagoelako, eta, berez, analisirako aukera apartakeskaintzen dituelako, ahozko historiak gero eta indar handiagoa du, eta berarenekarpena oso interesgarria da histori...
|
|
|
Hedabideek euren isla propioa eduki dute eta badute gaur egun ere harreman komunikatibo horietan, eduki sinbolikoen elkartrukatze
|
lan
horietan, hain zuzen ere.
|
|
|
Nazio nortasunak eta kultura nortasunak, hartara, eraikiak dira; ez dira berezkoak. Kulturen eraikuntza eta desegituraketa
|
lan
horietan funtsezko giltzak dira giza eta gizarte komunikazioa.
|
|
|
Hedabideek euren isla propioa eduki dute, eta badute gaur egun ere? harreman komunikatibo horietan, eduki sinbolikoen elkartrukatze
|
lan
horietan, hain zuzen ere.
|
|
|
hedabideen esku dago. Lege eta ordena berriaren itzulpena hedabideek eurek eskaintzen digute; eta harrigarriena da jakitea ezen itzulpen
|
lan
horietan jatorrizko gertakaria ulertzeko gauza ez diren profesionalek dihardutela. Gauzak horrela, mediokritatearen eskutiko parafrasia nozitzen dugu.
|
|
|
Enuntziatu informatiboen autoreek, normalean, beste batzuek hautatutako materialen artean egiten dute euren hautaketa, beste batzuek hautatutakotik abiatzen dira beren testu produkzioan, besteek esana konpaktatzen dute. Konpaktatze
|
lan
horietan, ideologiaren profesionalek, zeremonia hazturek eta gertaerei erantsitako balioek zamatu egiten dute albistearen trasmisioa.
|
|
|
Alabak larreratu bildotsa amak ukuiluratuko, adar eta egur txikituez berak sua hornituko:
|
lan
horietan jardutea ez da gaurko kontu, bai orduko, neskatila guri guri zaitu gaurko amak erdituko.
|
|
|
De deo Socratis (Sokratesen jainkoari buruz) liburu txikian ere filosofia platonikoa azaltzen da, Platonengandik hartu eta bere demonologiaz nahasi eta egokituriko sistema teleologikoa aurkeztuz. Funtsean filosofia
|
lan
horien idaztankera ez da hitzaldietakoaren oso desberdina, retor eta letra gizon gisa agertzen baita idazlea, filosofia ikertzaile gisa baino gehiago.
|
|
|
Appendix Vergiliana izenburuarekin iritsi zaigun poema bilduman Virgilioren gaztetako lanak ikusi gura izan dira, baina ez dirudi ziurtasunez ezer baiezta daitekeenik neoterikoen kutsuko
|
lan
horien egiletasunari buruz.
|
|
|
Lan ohikoenetako batzuetarako, hala nola substratua lisatzeko edo aleak birlandatzeko, sukaldeko edo pinturako tresnak erabil daitezke noizean behin, hala nola koilarak eta espatulak. Hala ere, barne lorezaintzako
|
lan
horiek eroso eta eraginkortasunez egiteko, komenigarria da kalitatezko oinarrizko tresnak izatea.
|
|
|
Gene horren mutaziorako diagnostiko proba bat lortu zenetik, zientzialariek gehiago dakite sindromearen nagusitasunarekin zerikusia duten alderdiak, eta agerian uzten du aldaketa geniko horiek hainbat forma har ditzaketela. «Orain badakigu autismoa eta eskizofrenia klasikoak gene horretako mutazioek eragiten dituztela, baina espektro klinikoa hain da zabala, ezen ez baitakigu zein den disfuntzio genetiko horien benetako irismena», aitortu du Zoghbi doktoreak,
|
lan
horiek etorkizunean paziente horien tratamendu terapeutikoan gauzatzeko itxaropena baitu. Adinaren arabera, Rett sindromea duten pazienteen klinikarekiko desberdintasun indibidualak daude.
|
|
|
Kontuan izanik, hori ere esan behar da inor ere engainatu gabe, etxean neketan ibiliko direla, eta umeek zailtasun batzuk izango dituztela, etxeko lanak egiteko orduan anitzetan behar duten laguntza dutelako eskuratu. Eta batzuetan umeek zailtasun objektiboak izan ditzakete, laguntzarik ez dutenez,
|
lan
horiek behar den bezala egiteko. Nolako esperientzia izan duzu zuk honekin?
|
|
|
Horretaz jardutea ez litzateke alfer lana. Baina nire kezka da,
|
lan
horiek eginik ere, Euskaltzaindiak baduen gaitasun aski gizarteak eskatzen dionari erantzuteko. Ongi eta garaiz erantzuteko, jakina.
|
|
|
Mitxelenak hasitako hiztegia, gramatika, atlasa, onomastika, literatura, eta abar. Anitzetan ez da erraz esatea
|
lan
horiek Euskaltzaindiari edo unibertsitateari dagozkion, lan hauetako asko inguruko gizarteetan unibertsitateak egiten dituelako. Bistan da, nire ustez behintzat, gramatika eta hiztegia, batez ere, Euskaltzaindiari dagozkiola, estatutuek ere halaxe esaten dutelako.
|
|
|
Aditu gehienen ustez, 90eko hamarkadan euskal literaturak alde batera utzi du 70eko eta 80ko urteen hasieretan ohikoagoa zen abangoardismoa. Nik, ordea, eta ez nik bakarrik, noski?, esperimentalismoaren zantzu argiak ikusten ditut 90eko hamarkadako euskal narratibaren mugetan dauden
|
lan
horietan: gaur egungo abangoardismoaren eta ausardia literarioaren babesleku bilakatu direla esango nuke; gaur egungo gorabeheretara (postmodernitatera, esango luke baten batek) egokitutako esperimentalismoarena alegia.
|
|
|
Beste gauza bat da, ordea, zientzia eta jakintzaren zabalkuntza egiteko orduan erabili behar den hizkuntzarena. Hor nazio hizkuntzak erabili behar dira, adituak ez direnentzat idazten baitira
|
lan
horiek. Gure kasuan, gainera, garrantzi berezia ematen diot euskarazko zientzi dibulgazioari, eta, horregatik, sustatu egin litzateke jarduera hori.
|
|
|
Joan Mari Irigoienen Lur bat haratago (Elkarlanean, 2000) eleberrimardul eta ederrarenarekin eta Jesus Rubioren Euskararen garabideak (Alberdania, 2002) saiakera iradokitzailearenarekin. Izan ere, bi
|
lan
horiek arras desberdinak badira, funtsean kezka bera dute komun: hainbat arlotan euskara idatzian egun erabiltzen den eredu sintaktikoaren egokitasuna.
|
|
2003
|
|
|
1945 urte inguruan, Ekonomia ikasi zuen neska gazte bat iritsi zen, ordura arteko kontulari gizonezkoen oso gainetik prestatuta zegoena. Emakumeak
|
lan
horietan hasi zirenean, gizonezkoek deabruaren pare ikusten zituzten. Departamentura sartzen ere ez zioten uzten.
|
|
|
Eta hori zergatik? Etxeko lanetan ematen duten denbora lau ordu eta erdikoa delako, gizonezkoek
|
lan
horietan ordu eta erdi besterik ematen ez duten bitartean.
|
|
|
Alderik esanguratsuenak etxeko lanetan edota familiari eskainitako lanetan aurkitzen ditugu. Gizonek ordu bat eta 29 minutu besterik ez dituzte ematen
|
lan
horietan; emakumeek, berriz, hiru ordu gehiago (lau ordu eta 29 minutu guztira). Lanari eta ikasketei gizonek 4 ordu eta 26 minutu eskaintzen dizkieten bitartean, emakumeek bi ordu eta 35 minutu besterik ez.
|
|
|
Justizia Sailak bere ahaleginak bildu ditu zenbait ardatzetara, eta ardatz horietako bat da, hain zuzen ere, terminologiaren normalizaziorako eremua. Horixe erakusten dute Agiri Judizialen Itzulpenerako Batzordearen lanek;
|
lan
horiek Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzak koordinatu ditu, eta, euren bitartez, agiriak euskaratu eta normalizatu dira. Batzorde horretan parte hartzen dute Deustuko Unibertsitateak berak, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundeak, Euskal Herriko Unibertsitateak, UZEIk, magistratu euskaldunek, Justizia Sailburuordetzako itzultzaile eta teknikariek, abokatuek?
|
|
|
Hola bada, artikulu honetan euskaraz idatzirik dagoen historiografia hori ikertu dugu: nortzuk idazten duten, zertaz, beren produkzioaren ezaugarriak, bilakaera,... Eta honek hitzaren bigarren definiziora garamatza, histori (ografi) a
|
lan
horiek aztertzeari ere historiografia deritzo eta3 Hortaz euskarazko historia lanak berrikustean balantze historiografiko bat egiten ariko ginateke. Gainera euskarazko historia lan guztiak zerrendatuko bagenitu, lehenetik azkenera, historiografia hitzaren hirugarren definizioa beteko genuke, euskarazko historiografia osoa bilduz4.
|
|
|
egindakoaren eta egiten ari zenaren berria jaso, taldeen arteko harremanak erraztu, Batxilergoa eta Unibertsitatearen artean etena eragotzi, erdal unibertsitateetan eta zientzia elkarteetan egiten ziren lanak euskalgintzara erakarri eta «Ahal dela, Unibertsitaterako lanak burutzeko, taldeak sortu eta indartu». Helburu horiek, neurri batean bakarrik, bete ziren;
|
lan
horietako asko ondoren Gordailu taldea eta UZEIren bidez gauzatu baitziren eta ez, zuzenean, UEUren Historia sailaren eskutik. Hurrengo urteetan egindako zenbait ikastaro, terminologia eta hiztegigintzari buruz, testuinguru horretan kokatu behar dira, baita lan horren emaitza garrantzitsuena ere, UZEIk 1984 eta 1988 bitartean argitaratutako Mendez mende liburu bilduma, Batxilergoko ikasle eta irakasleei zuzenduta.
|
|
|
UEU, ordea, hasierako urteetan, bederen, ez zen hutsune hori betetzera bideratu. Zenbait lagun aritu ziren
|
lan
horietan, besteak beste Xabier Kintana, Xabier Mendiguren, Anjel Lertxundi, Mikel Lasa eta abar. Horietako batek, Mendigurenek, 1976ko otsailean dei bat egin zuen garai berri bat irekitzeko, «Izen sakratuen eta zernahitarako taldeska orokonpontzaile horren aroak amore behar du kulturgintza zabal eta profesionalago baten onetan, aztien eta enplasteroenak medikuenari amore eman zio nean bezala»35.
|
|
|
Horietaz gain, beharrezkoa zen bulego propioa edukitzea. Baina ezinezkoa izan zen
|
lan
horiek behar bezala burutzea, garaiko eztabaida politikoek eta kulturalek beste premia batzuei eman baitzieten lehentasuna.
|
|
|
baimenak eskatu, egitarauak itxi, argitaratzeko apunteak eskuratu eta propaganda lana egin. Elhuyar taldeak izan zuen berriro ere ardura nagusia
|
lan
horietan, Imanol Tapia, Kepa Zalbide eta Iñaki Irazabalbeitia ditugu lagun berriak zeregin horietan, baina baita EHUko irakaslea zen Jazinto Iturbe eta beste zenbait lagun. Ez zen arazo berezirik egon baimena eskuratzeko; baina hauteskundeak egin zirela, eta garai berriak zirela azpimarratzen dutenei, orduko agintariek eskatutako zehaztasunak eta ezarritako kontrola gogoratu behar zaie.
|
|
|
unibertsitateetako Euskal Kultur Taldeak eta sortzear zegoen Euskal Kultur Batzarrea. Ez zituen aipatu ere egiten ordura arte
|
lan
horiek bultzatzen aritutako pertsonak eta taldeak (Mitxelena, Orella, Leguina...). Orbek ondo ezagutzen zuen EKTen ahulezia, hilabete batzuk lehenago, bilera bat izan zuelako beraiekin; eta are hobeto Euskal Kultur Batzarrea sortzeko zeuden zailtasunak, bera baitzen antolaketaren arduraduna.
|
|
|
Ikertzaileek ez zuten alde nabarmenik aurkitu aurrekari psikiatriko pertsonaletan, transmisio bidean edo maila sozialean. Hori dela eta, gaixo horiek tratamenduarekin jarraitzearen garrantzia nabarmentzen da, bai eta
|
lan
horiek azterketa gehigarriekin jarraitzea ere, ezagutza handitzeko eta lipodistrofiak kaltetutakoen bizi kalitatea zaintzeko estrategiak diseinatzeko. Aldaketa metabolikoak Nahaste metabolikoak, gantzaren birbanaketa eta lipodistrofia benetako erronka bihurtu dira hiesaren birusaren ikertzaile eta kliniko gehienentzat.
|
|
|
Bestalde, Ferrolgo Arsenaleko lehendakariorde Angel Tellok aurreikusten du plan hori prest egongo dela datorren asteko lehen egunetan, “kaltetutako eremuetan urpean igeri egiteko eguraldi onak laguntzen duen kontuan hartuta”. Tellok azaldu zuenez, Kantauriko Urpekarien Unitateak eta Cartagenako Borrokako Urpekarien Unitate Bereziak egingo dituzte garbiketa
|
lan
horiek, guztira 18 langile. Indar Armatuen aurreikuspenen arabera, hiru hilabetean itsas hondoak garbi egon daitezke, baina epea erreserbekin aipatzen dute, faktore meteorologikoen araberakoa izango baita, esan zuen Enrique López Veiga Galiziako Xuntako Arrantza sailburuak.
|
|
|
Joan den igandetik maiatzaren lehen egunera arte, 2.500 metroko sakoneran lan egiteko gai den robot batek Galiziako itsasertzetik 400 milia ikuskatuko ditu, itsas hondoen egoera aztertzeko eta eskualde batzuetan fuel oliorik dagoen zehazteko, arrantzaleek egiaztatu duten bezala. Francisco Alonso Sustapeneko ordezkariak prentsaurrekoan azaldu zuenez, kaltetuen, Xuntaren, Defentsa Ministerioaren eta Espainiako Ozeanografia Institutuaren ordezkariekin bilera egin ondoren, robot hau duen Teneo ontziak Sálvora uhartean hasi zituen
|
lan
horiek. Asmamena, Nereus IV izenekoa eta Tyco Telecomunicaciones enpresa espainiarraren jabetzakoa, itsaspeko kableen konponketan aritzen dena, bi kilometro orduko abiadura du, sei kamera ditu, hondotik joan daiteke eta bi manipulatzaileren bidez jaso ditzake laginak.
|
|
|
Gizonezkoak ehun kasutik batean bakarrik arduratzen dira
|
lan
horietaz.
|
|
|
Gainera, hiri handietan bizi diren espainiarren %13k kanpoko laguntza kontratatua dute etxeko lanak egiteko. Demoscopiak Ajax-entzat egindako azterlan baten arabera, 18 eta 65 urte bitarteko 503 emakumeren artean, hamar emakumetik seik onartzen dute emakumeak direla, bai etxekoandreak, bai ez, etxeko lanez pertsonalki arduratzen direnak, eta etxeen %14tan dira
|
lan
horiek. Hala ere, adin batetik bestera alde handiak daude:
|
|
|
Hala ere, adin batetik bestera alde handiak daude: gazteenek, 25 urte artekoek,% 27k aitortzen dute garbiketaz arduratzen dela zuzenean, gehienek onartzen baitute oraindik ere gurasoen etxean bizi direla eta
|
lan
horiek beste senitarteko batzuek egiten dituztela, batez ere amek. Oro har, gehien laguntzen dutenak bikotea(% 23), seme alabak(% 10) eta etxe berean bizi diren beste senitarteko batzuk(% 12) dira.
|
|
|
Bere burua etxekoandre gisa definitzen dutenek ere denbora gehiago ematen dute garbitzen ez direnek baino, zortzi ordu baino gehiago ez baitituzte ematen. Espainiarrek nahiago dituzte goizak
|
lan
horiek egiteko,% 33k dioenez; beste% 30ek, berriz, “egunean zehar”. Gazteenek asteburuetan egiten dute.
|
|
|
Horrez gain, zur errearen merkataritza kontrolatuko duen legeria sortzea eta erretako mendiak lehengoratzeko eta prebentziorako inbertsioak handitzea proposatzen du. “Azken horiek suteak itzaltzekoak baino handiagoak izan behar dute, eta
|
lan
horiek profesionalizatu egin behar dira segurtasuna handitzeko prestakuntza planen bidez”, adierazi du Greenpeacek. Ekologistek, gainera, basoberritzearen industria kontrolatzeko neurriak sortzearen alde egiten dute, onurak ez daitezen egon zuzenean suteen hedapenaren mende, eta komunitateak parte interesatu gisa ager daitezen baso suteek irekitako prozesu penaletan, eta haien jarraipena egin dezaten amaierara arte.
|
|
|
Etxeko langileez gain, ospitaleetan eta beste osasun zentro batzuetan garbitzaile gisa lan egiten dutenek ere arnas eritasun ohikoenak jasateko arrisku handia dute. Hala ere, arriskua txikiagoa da, baita handia ere,
|
lan
horiek hotel, laborategi eta sukaldeetan egiten dituzten emakumeen artean. Azterketak ez du bulegoak garbitzean biriketako arazoak izateko arriskua areagotzearekin lotzen.
|
|
|
Juan Inazio Iztueta zaldibiarrak argitaratu zuen, 1824an, Guipuzcoaco dantza gogoangarrien condaira edo historia. Bi
|
lan
horien artean ez dugu euskal dantzak âedo dantzak, besterik gabeâ laudatzen dituen obra edo sermoi bakar bat ere ezagutzen; ez behintzat euskaldun batek idatzia, kanpotarren begirada normalean askoz ere alaiagoa izaten baitzen (Jovellanos edo Humboldtena, esaterako). Baina dantzei buruz idatzi eta hitz egin zen, bai âeta mordoaâ, hirurogeita hamar urteko tarte horretan, Euskal Herrian.
|
|
|
Ruperrek eta Natxo de Felipek onartudute ateratako disko berriek asko dutela amorru horretatik. Gertatu dena gertatu ez balitz, ez zituztela atera dituzten
|
lan
horiek aterako.
|
|
2004
|
|
|
Horrelako hitz asko galdu dira. Gainera, gaur egun antzinako gari biltzeak eta bestelakoak ez dira egiten baserrietan eta
|
lan
horien inguruko terminologia asko galdu da. Baina oro har, baserritarren euskara ereduzkoa da.
|
|
|
\ Lasai, horrek prezio jakina dauka ta, gu larru truke ibiltzen gara
|
lan
horietan.
|
|
|
Estatuaren onura gizarteari zor zaion zerbitzu eskuzabalaren adierazle garbia izanik, lege honek ez ditu bazter utzi
|
lan
horiek. Haatik, Prozedura Zibilaren Legea egiteko balio eta interes handikoxehe aintzat hartu dira 1881eko Legea osagaiak dira, eta, horregatik, xehe ren hainbat manu, egoki oso direlako, lege horrek eratorritako jurisprudentzia nahiz doktrina oparoa, eta organo eta erakunde desberdinek nahiz profesional eta aditu ospetsuek egindako txosten eta iradokizunak.
|
|
|
Euskarak, itxura denez, euskaldun izatearen bihotz gunean bere itzala galduxea duela erakusten digute iritzi ikerketa hauek, nahiz eta zantzu pozgarri batzuetarako itxaropena erabat ez galarazi. Ondorio horretara helduak dira, behintzat,
|
lan
horiek egiten dituztenak, eta horien buru ageri zaigu Maria Jose Azurmendi. Lehen lehenik iritzi sorta hau jasotzetik hasiko gara:
|
|
|
Euskal historia ikertzeko eta idazteko abiapuntu posible bat adierazten dute, baina ikasgelan marko teoriko abstraktuak barik egitarau konkretuak behar dira. Hortaz historialariei dagokie euskal historia aztertzea eta idaztea, eta ondoren, irakasleek,
|
lan
horietatik abiatuz, ikasgelarako egokitu eta moldaturiko programa eman dute.
|
|
|
Ikertzaileek berek beste urrats bat egin nahi dute azterketa honetan, senitartekoen bizi kalitatea eta osasun egoera hobetzeko, adibidez, “erlaxatzeko eta estresa kontrolatzeko teknikak” erabiliz, zaintzailea hobetzeak Alzheimerra duen gaixoari ematen dion arretan ere eragina izan dezan. Hala ere, Garezurrak berak onartzen du “ez dela erraza, gaixotasun horrek heriotza tasa oso handia baitu, eta hasierako 160 zaintzaileetatik, ikerketa hasi eta urte eta erdira 40 bakarrik jarraitzen zuten
|
lan
horiek egiten, gainerako gaixoak hil egin baitziren”.
|
|
|
“Grabitazio mikrolentearen benetako indarra masa txikiko planetak detektatzeko gaitasuna da”, azaldu zuen Edinburgoko (Eskozia) Astronomia Institutuko Ian Bondek. Astrophysical Journal Letters aldizkariaren maiatzaren 10eko edizioan argitaratuko dira
|
lan
horiek. Planeta berria Lurretik 17.000 argi urtera dagoen izar baten inguruan dago orbitan, Sagittarius konstelazioan.
|
|
|
Erradiadorea kentzea, lan erraza “Osoa, hor atzean ez da ikusten”. Etxean konponketa txikiak egiteko orduan, askotan, horrelako esaldiak erabiltzen dira, erdibidean geratzen diren zereginak justifikatzeko, baina, egia esan,
|
lan
horiek egitea ia ez da kostatzen. Horma guztiak pintatzea, altzari baten edo mugitzeko zaila den aparatu baten atzean geratzen den zatiki bat izan ezik, garbiketan zaborra alfonbraren azpian gordetzea bezala da.
|
|
|
Doñanako Erreserba Biologikoan (katamotzek 5.204 hektarea sastrakadi hartzen dituzte), 30 ur edalontzi, 35 amuarrain (edo hazitarako gordelekuak, zuhaitz enbor hutsak birsortzen dituztenak), bost hektareako 20 hesi jarriko dira untxiak birpopulatzeko, eta untxiak dituzten 30 esparru jarriko dira, haiek elikatzen laguntzeko. Francisco Palomares biologoak premiazko
|
lan
horiei buruz hitz egin zuen atzo Bilbon, eta adierazi zuen, elikadura osagarriaren programa abian jarri eta bi urtera, “Melody”, emeetako bat, gai izan dela hiru urtean lau kume aurrera ateratzeko. Gertaera bitxia da hori untxiak urriak diren herrien artean.
|
|
|
Azoka txikia abenduaren 10ean izango bada ere, aurrez lan asko dago egiteko; eta
|
lan
horietan lagun askok jardungo du:
|
|
|
Ainhoa Larrañagak esan duenez, Espainiar gobernuak 46 proiektu onartu diru eta Eusko Jaurlaritzak erabakia txalotu du. AHTren gaineko
|
lan
horiek ez dutela, ez bururik ez hankarik gaineratu dute Aralar Zutik ekoek.
|
|
|
Banekien (zurrumurruak bala bala zebiltzan Iparraldeko iheslarion artean) Euzko Jaurlaritza aspalditik gauzak antolatzen hasia zela, batez ere Frantzian ihesi sartzen zirenei laguntzeko eta Espainiako espetxeetan hormaren zain zeuden gure gogaideak salbatzeko. Dena den, ez ziren laguntza
|
lan
horiek nik maiteen nituenak. Zirrara handiagoko zerbait behar nuen nik.
|
|
2005
|
|
|
Indiako Mediku Ikerketa Erakundeak 24 dosier jarri zituen martxan tragedia jazo eta berehala, herritarrek izan zitzaketen arazoak ezagutzeko. 1994an bukatu ziren
|
lan
horiek, baina emaitza ez da sekula publikatu. Aldiz, eskualdeko hainbat medikuk aitortu diote kazetariari inguruetan asko ugaritu direla kantzerrak, biriketako edemak, tuberkulosiak, depresioak, kataratak, gernuko eta genitaletako arazoak eta bihotzeko problemak.
|
|
|
Bezerorik gabeko ekoizpen propioen artean, Divergentes ekimena aipa daiteke. Ekimen horren baitan, nazioarteko hamar artistek Euskal Herriko hainbat enpresa berritzailetan lanak sortuko dituzte eta ondoren
|
lan
horiek erakusketa bakarrean bilduko dira. K6 enpresari dagokionez, 1989an sortu zen eta museo txiki eta ertainen merkatuan egiten dute lan.
|
|
|
Esne behiak ditu etxean Jean Mixelek, baratzea ere bai. Eguneroko
|
lan
horiez anaia arduratzen da bereziki. Eta berezietan berezi, beste zerbait da Jean Mixelen etxaldean:
|
|
|
Aurrera egiteko esaten digula dirudi, baina ez egin kasurik; markak jarraitu, bestela artadian galtzeko arriskua dago. Diotenez, antzina kontrabandistak aritzen ziren artadi horretan eta aproposa dirudi
|
lan
horietarako. Iluna da, ezkutatzeko aproposa, zuhaitz adar batetik bestera aritu beharra daukazu aldioro bidean aurrera egiteko…
|
|
|
Nor tomate biltzen Erriberan? Nork egin litzake
|
lan
horiek hemen ez balitz etorkinik. Baitezpadakoak zaizkigu bai68, eta ez ditzakegu jasan hemen daudelarik, begiko zikina baino gehiago.
|
|
|
Lantegiak konpontze
|
lan
horien faktura derrigor entregatu behar du, baita erabiltzaileak eskatzen ez duenean edo konponketa bermearen barnean dagoenean ere.
|
|
|
Gauzak horrela izateak, benetako arrakasta lortzera heltzen ez diren sormen obra askotxo erakusten dizkigu, sortze
|
lan
horiek bestelako zerbaiten bilaketa eroaren fruitu original baina ez artistiko direlako, baina hori ez da musika.
|
|
|
Bestetik, euskara ordura arte landu gabeko esparruetan erabiltzen zuten euskaldunak bereziki konprometiturik zeuden euskara estandarra finkatzeko eta hedatzeko beharrarekin eta berehala erabiltzen zituzten Euskaltzaindia hobetsiz zihoan aldaerak, hala nola, aditzaren (1973, 1977, 1979), eta erakusleen eta deklinabide atzizkien (1978) morfologia, ortografiari buruzko erabakiak (1978) e.a. Hala ere, bide berriak urratu beharrak, Euskaltzaindiak aztertu edota erabaki gabeko puntu asko denok antzera konpontzeko kezka eta egon ezina sortzen zuen, eta edonolako argia ematen zuen edozein lan, batasun eragile bihurtzen zen; bereziki aipatzekoak dira Txillardegiren (1978) gramatika eta Kintanaren hiztegi (1980) ospetsuak, hizkuntza orokorraren itxuratze horretan eragin nabarmena izan zutenak?. Hiztun asko
|
lan
horietan proposa tutako eredua estandarra zela ulertzeraino heldu ziren5?
|
|
|
5 Izan ere, Euskaltzaindiak
|
lan
horietan proposaturiko ereduetatik urrun dauden erabakiak hartu dituenean, arauak aldatzen ari zela ulertu dute hainbat hiztunek.
|
|
|
Irakaslearen irakaskuntza lana ikasgela bateramugatzen da; zuzendariak, berriz, zenbait ikasgela taldetara bideratu behar du berearreta. Oso kontuan hartu behar da bi
|
lan
horiek denboraren ikuspegitik ere guztizdesberdinak direla: batetik, irakaslearen lanak ikasturte bat hartzen du, ikasgelabatekin izan edo ikasgela bat baino gehiagorekin izan; zuzendariak, ordea, ikasgelaguztien oraina, iragana eta etorkizuneko aurreikuspenak gehitu behar izaten ditubere lanean.
|
|
|
Lauki honetan, ikusten denez, Ikasturteko Plangintzan bete edo burutu ezdiren lanen arrazoiak eta zergatiak identifikatzeari egoki deritzogu. Azken finean,
|
lan
horiek gauzatzeko oztopo diren faktoreak identifikatzea eta gainditzea litzatekehobekuntza.
|