|
2001
|
|
|
Etxeko lanak egiten dituzten eta familiari laguntzen dioten emakumeen arazo asko, batez ere depresioak, jasaten duten presioaren ondorio dira. Gizartean funtsezko eginkizuna duen taldea da, eta, aldiz, babesik gabe dago. izan ere, ez dira langiletzat hartzen, eta, beraz, ez dute
|
lan
eskubiderik estresak eragindako istripu edo gaixotasunen aurrean. Mercé Jordi Emakumeari Laguntzeko Elkarteko lehendakariak salatu du orain arte ez dela inolako azterketarik egin etxekoandreek berezko gaixotasunik duten eta laneko gaixotasuntzat hartzen diren zehazteko.
|
|
2006
|
|
|
Hori da fabriketako enpresaburuei eta langileei egindako elkarrizketa ugarietatik lortu zen testigantza ugarietako bat. Intermón Oxfamek txostenean zehar azpimarratu du garrantzitsua dela industriei laguntza teknikoa eta finantzarioa ematea,
|
lan
eskubideak babestuko dituzten kodeak aplika ditzaten, Erantzukizun Sozial Korporatiboaren eta erosketa iraunkorraren kontzeptuak susta ditzaten eta lan legeria aplika dezaten. Eta industria eta enplegua asko galtzen diren herrialdeak dira:
|
|
|
Genetikoki manipulatutako kotoiaren hazkunde izugarria eta pestiziden eta uraren neurriz kanpoko erabilera ere salatu zituen, baita egoitzak hegoaldeko herrialdeetan dituzten korporazio transnazionalen abusua ere, herrialde horietako legeen permisibitateaz, soldata apalez eta zerga salbuespenez baliatuta. Kanpainaren beste helburuetako bat giza eskubideen eta
|
lan
eskubideen errespetua sustatzea da, baita haurren lan esplotazioari aurre egitea ere. “Iparraldearen eta hegoaldearen arteko desberdintasunak arintzen saiatzen gara, langileen alde lan egiten dugu, baina zaila da, Estatu Batuak, Txina eta India bezalako herrialdeak baitira, lan eskubideekin arazo handiak dituztenak”, adierazi zuen SETEMeko Anni Yumi Johek.
|
|
|
Kanpainaren beste helburuetako bat giza eskubideen eta lan eskubideen errespetua sustatzea da, baita haurren lan esplotazioari aurre egitea ere. “Iparraldearen eta hegoaldearen arteko desberdintasunak arintzen saiatzen gara, langileen alde lan egiten dugu, baina zaila da, Estatu Batuak, Txina eta India bezalako herrialdeak baitira,
|
lan
eskubideekin arazo handiak dituztenak”, adierazi zuen SETEMeko Anni Yumi Johek. “Mundu osoari mesede egiten dion arropa” programak tokiko ekoizpena eta transgenikorik gabeko produktu ekologikoak sustatu nahi ditu.
|
|
|
Ezin da ahaztu, kanpainaren egileek gogoratzen duten bezala, gaur egun bai kotoi laboreak, bai ehungintzak eta bai bien merkataritzak ingurumen eta gizarte arazo larriak sortzen dituztela. “Sektore horietan salaketa ugari izaten dira giza eta
|
lan
eskubideen urraketei buruz. Hori guztia Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko desberdintasunei eta aberastasunaren banaketa bidegabeari laguntzen dieten politikek larriagotzen duten testuinguruan.
|
|
|
Bidezko merkataritza garapen jasangarriari laguntzen dio, merkataritza baldintza hobeak eskaintzen baititu eta produktoreen eta langile behartsuen eskubideak bermatzen baititu, bereziki hegoaldean. “Kontsumo arduratsu horri esker, Hegoaldeko 300.000 nekazari eta eskulangilek baino gehiagok soldata justuak kobratuko dituzte beren lanagatik, bizitza duina izan dezaten, eta beren
|
lan
eskubideak eta gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna errespetatu daitezen”, azaldu dute Bidezko Merkataritzako Estatuko Koordinakundeak. Ahaztu gabe – azpimarratu – produktuen kalitatea, ingurumena zaintzea eta artikuluen fabrikazioan haurren eskulana ez erabiltzeko bermea.
|
|
|
Asociación Grupo de Trabajo Redes (AGTR) erakundeak,
|
lan
eskubideen alde borrokatzen duen erakundeak, atzo jakinarazi zuen Perun etxeko langile gisa lan egiten duten 100.000 haurren garapen emozionalari eragiten diola gizarte eta arraza bereizkeriak, beste tratu txar eta gabezia batzuez gain. Blanca Figueroa AGTRko Zuzendaritza Kontseiluko lehendakariak esan zuenez, “adin txikiko horiek, gehienak emakumeak izanik, pairatzen duten arazo nagusietako bat diskriminazio soziala eta arrazakoa da”.
|
|
2007
|
|
|
“Kanguru gehienek prestasun partziala dute; badaude seme alabak hazi dituzten eta lanaldi osoan eskaintzen diren amak ere”, dio Jordi Martinek. Bere lan baldintza kaskarrak direla eta —ez beti
|
lan
eskubideen eta gizarte segurantzaren babesean—, zerbitzu honen eskaintza ezegonkorra da.
|
|
|
Repsol YPFren erantzukizuna Peruko Amazonian” zuzenean Espainiako petrolio ontziari dagokio. Txosten horren arabera, enpresak komunitate indigenek kontsulta egiteko eta erauzketa jarduerari ekin aurretik baimena emateko duten eskubidea urratzen du, baita
|
lan
eskubideak ere. Halaber, salatu du ez dagoela konpentsaziorik herri horiek bizirauteko duten komunitateari edo ingurumenari egindako kalteagatik.
|
|
|
Etxeko zerbitzuaren
|
lan
eskubideak
|
|
|
gaixotasunagatiko bajak (ezintasunagatiko prestazioa eskaera egin eta 29 egunera gauzatzen da); erretiroa (65 urte bete aurretik ezin da eskatu, baldin eta erregimen horretan kotizatu bada); edo baliaezintasunagatiko pentsioa (azken 10 urteetan 60 hileko kotizatu behar dira). Eskubideak eta betebeharrak Etxeko zerbitzuaren
|
lan
eskubideak eta betebeharrak Langileen Estatutuaren 1424/ 1985 Dekretuan daude araututa. Dekretu horretan, etxeko jarduera guztiak sartzen dira, hala nola etxea zaintzea eta familiako kideei edo etxean bizi diren pertsonei arreta ematea.
|
|
2008
|
|
|
Amatasuna eta aitatasuna ere
|
lan
eskubideak dira
|
|
|
Horretarako, jarduera adinaren arabera bereizitako ikasketa komunitateetan antolatzen da. Proposamena ikasturtean sortu zen, eta ordutik hainbat gizarte arazo landu ditu, hala nola
|
lan
eskubideak, bakearen eraikuntza, pobrezia eta ur eskasia. 2008ko “Munduak lotzen” programan, mundu osoko 18 herrialdetako 312 ikastetxetako 15.694 ikaslek hartu zuten parte.
|
|
|
Hil eta 200 urte geroago, esklabotza oraindik ere errealitate bihurtu da munduan, NBEko giza eta
|
lan
eskubideetan aditu eta arduradunek adierazi dutenez, Esklabotzaren Abolizioaren Nazioarteko Eguna dela eta. Munduan 27 milioi pertsona baino gehiago dira praktika horren forma tradizional eta berrien biktimak.
|
|
2009
|
|
|
Eta herrialdearen ekonomiaren goraldian, duela bi urte eskas, enplegu irregularra Europar Batasuneko Barne Produktu Gordinaren (BPG)% 19 zen, eta fakturazio nazionalaren% 23 Hala ere, espero izatekoa da aitortu gabeko lana nabarmen areagotzea krisiaren labore saldoak. Batzuek oinarrizko
|
lan
eskubideak galtzen dituzte ezkutuko enpleguan lan eginez, sektore batzuetako alternatiba langabezia delako Izan ere, gaur egun dauden postu askok ez dute legezko araudia betetzen. Kontraturik gabeko lanak eta soldata, nominatik kanpoko aparteko orduak edo gastu gisa egindako soldataren zatiren bat ordaintzea adosten dute, Gizarte Segurantzan altarik izan gabe, eta horrek pertsonen lan baldintzei eta, oro har, ekonomiari kalte egiten die.
|
|
2010
|
|
|
Neurri horien bidez, emakumeen pobrezia murriztuko litzateke, emakumeen langabeziaren aurkako borrokarekin eta lan aukera malguekin batera, hala nola lanaldi partzialeko lanpostuak eta lan partekatua. Hori bai, langile guztien
|
lan
eskubideak berdinak izatea eskatzen da, bakoitzaren erregimena kontuan hartu gabe.
|
|
2011
|
|
|
Gehienek 170 pertsonari ematen diete lana, eta “baliabide ekonomikorik gabeko emakumeak, irakaskuntza ertaina amaitu ez dutenak eta aurreko lanik ez dutenak” zehazten ditu. Tailer horietan, besteak beste,
|
lan
eskubideei edo emakumeari buruzko prestakuntza ematen da, eta ikasketa beken, etxebizitzen, kreditu kooperatibaren eta langileen bizi kalitatea hobetzen duten beste ekimen batzuen programak garatzen dira. Langileek berek erabakitzen dituzte ekoizpenari, tailerraren martxari, eskaera handiei edo diseinu aldaketei buruzko gaiak.
|
|
|
Familia etxean enplegua lortzeko, zuzeneko kontratazioa egingo da, edo enplegu zerbitzu publikoen edo behar bezala baimendutako enplegu agentzien bidez, eta bereizkeriarik ezaren berme osoa izango da (sexua, arraza edo etnia jatorria, adina). Langileen
|
lan
eskubideei buruzko informazio hobea egongo da, kontratua idatziz formalizatuko baita, hitzezko kontratuak baimentzen duen egungo erregulazioaren aldean. Urtean lanbide arteko gutxieneko soldata eskudirutan ordainduko dela bermatzen da, gutxienez.
|
|
2012
|
|
|
“Kafe on batez gozatzeko, ez da inor eho behar” kanpainaren bidez nabarmendu nahi da bidezko merkataritza “onuragarria dela kontsumitzaileentzat, kalitate handiko produktuak baitira, lehengai naturalekin eta prozesu ekologikoen bidez eginak”, Koordinakundea nabarmendu du. Haiek egiten dituzten pertsonei ere laguntzen die, haien
|
lan
eskubideak eta bizi kalitatea bermatzen baitira. Azkenik, bidezko merkataritzan “ez dago haurren lan esplotaziorik, eta emakumeak talde ekoizleen erabaki organoetan parte hartzea sustatzen da”, gehitu du erakundeak.
|
|
2013
|
|
|
Giza eskubideekin eta
|
lan
eskubideekin konprometitutako arropa
|
|
|
Bidezko merkataritzako jantziek eta GKEek diseinatutako beste batzuek langileen giza eskubideen eta
|
lan
eskubideen errespetua bermatzen eta aldarrikatzen dute
|
|
|
Aldi berean, kontsumitzaileen sentsibilizazioa areagotu egin da, eta beste aukera batzuk nabarmendu dira: mezuak dituzten jantziak, kontzientzia sortzeko mezuak,
|
lan
eskubideak betetzea bermatzen duen bidezko merkataritzako arropa, kontsumo arduratsurako GKEen aholkuak, eta markei konpromisoak eskatzeko parte hartu beharreko ekintzak. Artikulu honek kontsumitzaileentzako proposamen ezberdinak aztertzen ditu.
|
|
2017
|
|
|
Esklabo lana Indian modan dauden enpresek irabazi dezaten. Ikus dezagun modaren munduko erraldoiek 15 urte eskaseko milaka milaka neska eta neraberen giza eta
|
lan
eskubideak urratzen jarraitzen dutela. Astean 68 orduko lanaldia izaten dute, urteko 365 egunetan, eta egunean 1,3 euro baino ez dute egiten, eta baldintza penagarrietan egiten dute lan esklabotza eta bortxazko lana txandakatzeko.
|
|
|
Lan baldintza duinak lortzeko Arrantza baliabideak gehiegi ustiatzeak mundu osoko milaka pertsonen bizimodua desagertzea dakar, adituen arabera. Rodríguez nabarmentzen da «legez kanpoko arrantza egiten duten flotek arrisku handiak dakartzatela
|
lan
eskubideen ikuspuntutik». The New Economics Foundation (NEF) Britainia Handiko GKEak txosten batean adierazi zuen Ebko arrantza komertzialeko stockak bere errendimendu maximo iraunkorrera (RMS) leheneratzeko 3.000 milioi euro baino gehiago sor zitezkeela urtean, eta, horrez gain, 35.000 lanpostu ere sor zitezkeela arrantza sektorean.
|
|
2019
|
|
|
Baina garrantzitsua da jakitea EEE mota desberdinak daudela eta bakoitzak modu desberdinean eragiten duela. Gainera, kasu guztietan
|
lan
eskubideak gordetzen dira, hala nola langabezia prestazioa jasotzeko aukera edo —aldi baterakoa bada— kotizatzea eta antzinatasuna gordetzea. Ondorengo lerroetan daude hiru EEE motak:
|
|
2022
|
|
|
Gaur egun, baieztapen horrek bere zentzuari eusten dio, nahiz eta ordutik gauza asko aldatu diren. Gizarte eta
|
lan
eskubideen aurrerapena etengabea izan da, eta orain dela gutxi arte pentsaezinak ziruditen egoera berriak planteatzen dira. Horixe gertatzen da, adibidez, lau eguneko lan astearekin.
|
|
2023
|
|
|
Horien artean, hiru lan baimen berri sartu dira, gai honi buruzko Europako zuzentarau baten transposizioaren zati direnak eta Langileen Estatutua aldatzen dutenak. Zein diren eta nola balia zaitezkeen azalduko dizugu, baita familiekin lotutako beste
|
lan
eskubide batzuk ere.
|