|
2005
|
|
|
Bulegoko langile izan gabe 555 eta 556 artikuluen ariora izendatu den pertsonak indarreko
|
lan
arauek zehaztutako ordainketa jasotzeko eskubidea du.
|
|
2006
|
|
|
Bere jarduna bost puntu hauetara zuzentzen du: lana eta nazioarteko
|
lan
arauak; multinazionalen aurkako erasoa; sindikatu eskubideak; berdintasuna, emakumeak, arraza, etorkinak; antolaketa eta sindikatu kide berriak egitea.
|
|
|
Bestalde,
|
lan
arauaren helburua da aitaren inplikazioa indartzea seme alabenarretan, Zuzenbide komunitarioak bultzatuta. Emakumearen sarrera lan merkatuanoztopatzen duen faktoreetako bat da emakumeari bakarrik etxeko lanen arduraematea, etxeko lanen artean umeen zaintza kontuan hartuz.
|
|
|
Aitak etenaldiaz gozatzeko
|
lan
arauak eskatzen duen lehenengo baldin tza daama inoren kontura lan egitea. Ama da aitari etenaldiaz gozatzeko aukera ematendiona.
|
|
|
Beraz, arauakemakume langileen eskubideak aipatzean emakume nahiz gizonei erreferentziaegiten diela uler daiteke. Egia da
|
lan
arauak gizonaren eta emakumearen artekoberdintasuna azpimarratu nahi duenean honelako zerbait esaten duela: «hemenaraututakoa langileen eskubide indibiduala da, emakume nahiz gizona izan».
|
|
|
Lanaldiaren murrizketak aitaren eta amaren arteko tratu berdintasuna bermatzen du;
|
lan
arauak argi esaten du gizon eta emakumeen eskubide indibiduala dela, biek berdin daukatena. Horrek esan nahi du bai amak bai aitak, besteren konturalan egiten badute, lanaldiaren murrizketa eska dezaketela eta aldi berean erabildezaketela.
|
|
|
Beraz,
|
lan
arauak eszedentziaren gehienezko iraupena ezartzen du, baina ez dugutxieneko iraupena ezartzen. Dena den, legeak urtebeteko iraupenaren alde jotzendu, lanpostuaren erreserbarekin lotutako arauek horrela adierazten dute (LE 46.3eta GSLO 180 art.). Badirudi langileak ez duela eszedentziaren iraupena zehaztubehar eskaera egiten duenean, baina lanera itzuli nahi duenean kontuan izan behardu lanpostuaren erreserbarako legeak ezartzen duen gehienezko iraupena eta, legeakez badu esaten ere, lanera itzultzeko asmoa enpresariari nahiko aurrerapenarekinjakinarazi behar diola.
|
|
2007
|
|
|
Era berean, erregelamendu orokor honen 32 artikuluko 3.2 idatz zatian ezarri epean, enpresaburuek Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiari komunikatu dizkiote datu horien inguruko aldaketak, aldaketa horiek eragin dituen arrazoia kontuan hartu gabe. Halaber, enpresaburuek Diruzaintza Nagusiari komunikatuko dizkiote langileak lanera joan ez diren egunak; hala ere, lanera ez joatearen arrazoiak ez dira izan behar medikuak emandako bajak, gaixotasun arruntarengatik edo lanbide gaixotasunarengatik eta laneko edo lanetik kanpoko istripuarengatik, ezta kasuan kasuko
|
lan
arauek ordainsariak jasotzeko eskubidearekin baimendutako ez joateak ere.
|
|
|
Bestalde, aldi honetan behin betiko jauzia eman zen, gizarte aseguru heterogeneoetatik Gizarte Segurantzaren Sistema homogeneora. Aurrerapauso horien esparru berria trantsizio demokratikoko
|
lan
arauek osatu zuten.
|
|
|
Egin eginean ere, prozesu demokratiko horren ondorio diren
|
lan
arauak jaso dira liburuki honetan, bi hizkuntzatan, gaztelaniaz eta euskaraz, eta zehatzago esanda honako hauek: martxoaren 24ko 1/ 1995 Legegintzazko Errege dekretua, Langige Lege dekretua, Lan harremanei buruzkoa; urtarrilaren 26ko 84/ 1996 Errege dekretua, Gizarte Segurantzan Enpresak Inskribatzeari, eta Langileen Afiliazioari, Altei, Bajei eta Datu aldaketei buruzko Erregelamendu Orokorra onetsi duenaleen Estatutuari buruzko Legearen testu bategina onetsi duena; azaroaren 8ko 31/ 1995 Legea, Lan arriskuen Prebentzioari buruzkoa; abuztuaren 2ko 11/ 1995 Lege Organikoa, Sindikatu askatasunari buruzkoa; martxoaren 4ko 17/ 1977 Erre
|
|
|
Aginduzko zuzenbidearen gutxienekoak errespetatu behar dituzten bi
|
lan
arau edo gehiagok jasotako manuengilearentzat osotasunean mesedegarrie arteko gatazkak konponduko dira lanna dena aplikatuta, arauok estatukoak zein itundutakoak izan; zenbatzeko moduko kontzeptuei dagokienez, urteko kopurua hartu behar da kontuan.
|
|
2008
|
|
|
Kanal pribatuen eraginpean, ahalik eta audientzia kopuru altuena eskuratu nahia eta horren bidez publizitate fakturazioa puztea izan da urte luzez nagusitu izan den
|
lan
araua.
|
|
|
Kanal pribatuen eraginpean, ahalik eta audientzia kopuru altuena eskuratu nahia eta horren bidez publizitate fakturazioa puztea izan da urte luzez nagusitu izan den
|
lan
araua. Epe laburreko merkatu lege honek ondorio garrantzitsuak izan ditu telebista pribatuengan baina baita publikoengan ere.
|
|
|
Estimazio batzuen arabera, Batzorde Antolatzailearen diru sarrerak 1000 milioi dolar baino gehiagokoak izan daitezke eta, jokoen panpina ofizialen salmentek soilik 300 milioi dolar baino gehiagoko irabaziak emango dituzte.Kirol jantzien industria da olinpikoaren beste protagonista bat. ...Adidas ek, adibidez, 70 milioi dolar ordaindu ditu Pekineko Joko Olinpikoen babesle ofizial izateagatik soilik.Bien bitartean, lizentzia olinpikoa daramaten artikuluak ekoizten dituzten fabriketan, lan eskubideen urraketa larriak daudela erakusten dute ikerketek.JOKATU GARBI 2008 kanpainak egindako ikerketek, Pekineko Joko Olinpikoetarako artikuluak ekoizten dituzten zenbait fabrika txinatarretan,
|
lan
arauen bortxaketak argitaratu dituzte. Soldatak, legeak eskatzen duen gutxienekoaren azpitik, 12 urte eskas dituzten langileak, atsedenik gabeko 12 orduko txandak, 80 ordu baino gehiagoko lan astea, Baldintza osasungaitzak eta segurtasun eza, sindikatu askeak sortzeko debekua... NORI DAGOKIO ARDURA?
|
|
2010
|
|
|
Kostu txikiago horiek zein puntutaraino diren «naturalak» eta zein puntutaraino diren dumping «sozial», politiko edo instituzionalaren ondorioa da kontua. Herrialde askotan, sindikaturik, gutxieneko soldatarik,
|
lan
araurik, eta abar ez egoteak nabarmen txikitzen ditu enpresen gastuak. Alderdi horiek kontuan ez hartzea nazioarteko merkataritza politikan zalantzan jartzen du Mendebaldeko egitura sozial osoa, ongizate estatua delakoa edo gure herrialdeen egitura demokratikoa bera, edo zalantzan jartzeko arrisku nabariak sortzen dituela uste dute hainbat egilek.
|
|
|
KAE 3/ 1983, urtarrilaren 25ekoak
|
lan
arau substantiboak eta prozesalak «banaezineko errealitateak» (gaztelaniaz,, realidades inescindibles?) direla esaten du. Zentzu berean, KAE 78/ 1983, urriaren 4koak, KAE 114/ 1983, abenduaren 6koak, KAE 14/ 1984, otsailaren 3koak, KAE 99/ 1988, maiatzaren 31koak eta KAE 266/ 2000, azaroaren 13koak.
|
|
|
Mundu globalizatuan barruko eta kanpoko gizarte erantzukizunak zerikusi handia du interes sozialekin, onerako zein txarrerako. Enpresaren gizarte erantzukizuna borondatezkoa izan arren,
|
lan
arauen eta eskubideen eremuan sartzen da behin baino gehiagotan. Globalizazioan langileen baldintzei eta enpresa munduari dagokienez, 2006ko La determinacion de la Ley aplicable al contrato de trabajo internacional.
|
|
2011
|
|
|
Fabrikatzaileak adierazitako
|
lan
arauen arabera erabiltzea ekipamenduak
|
|
2013
|
|
|
Horretarako hierarkia printzipioa kontuan hartu beharreko erregela bihurtzen da, baina Lan Zuzenbidean ez da erregela bakarra. Beste era batera esateko, hierarkia batez ere subordinazioa eskatzen duten arauen arteko harremanetan aplikagarria izaten da eta hori ez da beti gertatzen
|
lan
arauekin [ZCP Ak, Lan Zuzenbidearen iturriak, K. Gorostiaga. ELERIA (2000)]
|
|
|
Askok bitarteko tresna gisa bizi dute kooperatibismoa; patronala erditik kentzeko sozietate forma da, askorentzat. Kooperatibak lan erregimenak jasotzen dituen
|
lan
arauak eta eskubide sozialak ekiditeko aukera eskaintzen du, eta hori izan da Brasilen eman zaion erabilera (Mauad, 2001).
|
|
2015
|
|
|
Oso interes publiko anitzen alde egiten dugu lan, hala nola, hurrengoen alde: ingurumenaren babesa, frackinga, elkartasun internazionalista, osasun publikoa, nekazaritza, kontsumitzaileen eskubideak, elikagaien eta nekazaritzaren arauen babesa, gizarte eta
|
lan
arauak, langileen eskubideak, emakumeen eskubideak –zapalkuntza patriarkalaren aurka, informaziorako sarbide publikoa, eskubide digitalak eta oinarrizko zerbitzu publikoak, hezkuntza, finantza sistemen kontrol publikoa eta soziala eta animalien ongizatea.TTIPen gaineko gaur egungo negoziazioei aurre egiteko konpromiso sendoa dugu guztiok, eztabaida politiko gardena eta demokratikoa bermatze ... Akordio guztiek interes publikoa eta guztion onura etorkizunekoa izan behar dute xede.Zer da TTIP. TTIP irismen handiko akordia da.
|
|
|
demokratikoki kontrolatutako erakundeek eta prozedurek arautu behar dituzte merkataritza eragiketak, eta beraiek ezarri behar dituzte ekoizpenaren estandarrak.d) Desregularizazioari eta babesaren estandarrak eta guztion intereseko zerbitzuak murrizteari EZ: gizarte eta
|
lan
arauen maila, kontsumitzaileen eta osasun publikoaren arauak, ingurumenaren babesa –baita baliabide naturalak birsortzea ere, animalien ongizatea, elikagaien osasun arauak, ingurumena iraunarazten duten nekazaritza praktikak, informaziorako sarbidea, etiketa argiak, kultura eta kalitatezko medikuntza izateko eskubidea, finantza merkatuetan arauak ezartzea, datuak babestea eta beste eskubide ... Elkarri estandarrak aitortzea ez da onargarria, demokratikoki adostutako babes mailak jaisten dituelako.
|
|
2020
|
|
|
" Ordenari eusteko" aterki zabal eta lausoaren azpian, lan eremu asko egokitu zitzaizkion polizia berriari:
|
lan
arauak kontrolatzea, osasun publikoa zaintzea, delituak saihestea, pertsonen eta gaien zirkulazioa hobetzea… Ideia ilustratuen optimismoarekin bat eginez, polizia hobekuntzarako instituziotzat jotzen zuten, gizakien zoriontasuna bermatzeko tresna ia zientifikotzat, aurrerapenerako bitartekotzat. Gainera, beste eremu batzuetan egin ziren aldaketak lagun izan zituen poliziak:
|
|
2023
|
|
|
«Emakumeek, baita gizonek, enpresek eta konprometitutako sindikatuek ere, jakin dezatela Laneko Ikuskaritza aliatua dela berdintasunaren kausa horretan. Eskubideak eta
|
lan
arauak betetzen direla zaintzeko tresna dela, eta bereziki generoagatik diskrimina dezaketenak, zeharka bada ere», azpimarratu du.
|
|
|
Kontratuak eten ahal izateko, LELTBk edo beste
|
lan
arau batzuek araututako arrazoiak hartu behar dira kontuan. Horrek berarekin ekar dezake intuitu personae edo lana pertsonala izan behar dela dioen printzipioaren salbuespena.
|
|
|
Errege dekretu horrek arautu gabeko aldeetan, aintzat hartu behar dira LELTB eta aplikazio orokorreko gainerako
|
lan
arauak, baldin eta horiek bat badatoz arte eszenikoetan, ikus entzunezko arteetan edo musika arteetan euren jarduera gauzatzen duten artisten eta jarduera artistikoa bideratzeko zein jarduera tekniko edo laguntza izaerakoak izan beharrezkoak eta halakoak gauzatzen dituzten pertsonen lan harreman berezien izaerarekin.
|
|
|
Gainerako
|
lan
arauak, eta horien artean LELTB, aplikatuko dira, soilik, 1382/ 1985 Errege Dekretuak horietara esanbidez jo duenean, edo lan kontratuan hala jaso denean.
|
|
|
(b) Abokatuek bulegoetan euren lan jarduera gauzatzeko bete behar dituzten baldintzak; izan ere, aplikagarri diren
|
lan
arauez gain, abokatuei aplikatuko zaizkie lanbidearen arauak, estatutuen araberakoak eta etikoak nahiz deontologikoak barne.
|
|
|
Kontuan hartu behar da bazterketa horrek ez diela kalterik egiten bestelako
|
lan
arau batzuei, zentzu zabalean, hala nola, SALOri edo LAPLri.
|
|
|
Mugimendu horiek eragindako presioak estatu liberalak behartu zituen, abstentzionismo ekonomikoa eta postulatu politiko nahiz juridiko hertsiak uztera. Horrela sortu ziren lehenengo
|
lan
arauak, defentsa izaerarekin, burgesiaren aurkako erasoen aurrean. Nolanahi ere, lan arloko arautegi hori ez da nahastu behar lan zuzenbidearen sorrerarekin, antolamendu juridikoko adar independente gisa.
|
|
|
Laburbilduz, lan zuzenbidearen bilakaera Espainian zazpi garai nagusitan sailka daiteke, horietara biltzen direla hurbileneko aurrekariak, lan zuzenbidea eratu arte (lehenengo
|
lan
arauak, lan zuzenbidea sortzeko oinarriak eta lan zuzenbidea eratzea); lan zuzenbidea sendotzea (II. Errepublika eta Francoren garaia); eta lan zuzenbidea garatzea (trantsizio demokratikoa eta lan zuzenbidean gauzatutako aldaketak 1978ko Konstituzioaz geroztik). Jarraian, labur azalduko dira garai horietako ezaugarririk garrantzitsuenak, araurik garrantzitsuenen berri emanez.
|
|
|
(A) Lehenengo
|
lan
arauak()
|
|
|
Lehenengo
|
lan
arauak inolako sistematizaziorik gabekoak ziren. Legegileak alokairuko langileei begira hartutako lehenengo neurri gisa sortu ziren, gizarteak bizi zuen tentsioak eraginda eta ez langileen egoera kaskarrak eta egoera horren gaineko kezka edo ardurak.
|
|
|
Legegileak alokairuko langileei begira hartutako lehenengo neurri gisa sortu ziren, gizarteak bizi zuen tentsioak eraginda eta ez langileen egoera kaskarrak eta egoera horren gaineko kezka edo ardurak. Horrenbestez, lehenengo
|
lan
arauek gizarte auziaren alderik gogorrenak hartu zituzten kontuan, langileak baretzeko helburuarekin.
|
|
|
O 1873ko uztailaren 24ko Legea (Benot Legea), fabriketako, tailerretako eta meatzeetako lan baldintzei buruzkoa. Lege horrek, Espainian onetsitako lehenengo
|
lan
arautzat jotzen denak, hamar urtetik beherakoen lana debekatu zuen, eta hamazazpi urtetik beherakoentzako zenbait neurri babesle ezarri zituen. Orobat, laneko segurtasunari eta higieneari buruzko inguruabar batzuk arautu zituen.
|
|
|
Alabaina, zuzeneko ezagutza iturri diren
|
lan
arauekin eta lan jurisprudentziarekin batera, ezin ahantz daiteke doktrina zientifikoak edo autoreen doktrinak duen garrantzia, zeharkako ezagutza iturri bezala. Zehatzago, doktrina hori aztertzeko gomendatzen da hurrengo urratsak ematea beti:
|
|
|
(b) Europan (erregio mailako esparruan) dauden bi erakundeek
|
lan
arau garrantzitsuak dituzte:
|
|
|
Langile horiek konpromisoa hartzen zuten euren zerbitzuak establezimendu horietan emateko merkatari enpresaburuarentzat, itundutako ordainsarien truke. Ezbairik gabe, negozio hori lan errentamenduaren bidez gauzatu zen, baina kapitalismoak aurrera egin ahala sortutako bizitzaeta lan baldintzek eragin zuten lehenengo
|
lan
arauak eta lan kontratua sortzea, hurrengo atalean azaltzen den testuinguruan.
|
|
|
Printzipio horren nondik norakoak LELTBren 3.3 artikuluan antzeman daitezke. Halatan, manu horren arabera, bi
|
lan
arau edo gehiagok jasotako manuen arteko gatazkak konponduko dira langilearentzat osotasunean mesedegarriena dena aplikatuta, eta urteko kopurua aintzat hartuta, zenbatzeko moduko kontzeptuei dagokienez. Lan arauok estatukoak nahiz itundutakoak izan daitezke, edozein kasutan errespetatu dituztela aginduzko zuzenbidearen gutxienekoak.
|
|
|
Badirudi agindu horren hitzez hitzezkotasunak aspaldiko eztabaida argitzen duela, arauen arteko erkaketa egiteko moduaren inguruan. Zehatzago, arau desberdinetako gaiak talde homogeneoen arabera modu partzialean erkatzearen aldeko apustua egin dela dirudi; egin eginean ere, bi
|
lan
arau edo gehiagok jasotako manuen arteko gatazkak aipatzen dira eta ez bi arau edo gehiagoren arteko gatazkak.
|