|
2000
|
|
|
Hire urratsak direla medio, 30 urtez talde baten gerizatzen eta zaintzen jakin duk, hire
|
lagunak
hautatuz. Duela 20 urte, 1980 urtean sartu ninduan Guk taldean, eta denboraren bortxaz ohartu nauk, nolako hautu argia egin huen Joanes eta Panpi bezalako gizonen laguntza desiratuz.
|
|
|
Espainolak gutxi gorabehera Cervantesen garaitik du estandarra, eta Zaragoza inguruetara joan eta hango erdara hitz egiteko modua desagertu egin da? Badauzkat hango
|
lagunak
unibertsitatean ibilitakoak, erdara dotorean hitz egiten dutenak, eta bere herrira doazenean
|
|
|
«Koaderno Gorria»n pertsonaiek ez daukate izenik. Ama «ama» da, eta beste
|
lagunak
L du izena.
|
|
|
Madrilen urtetan egonda harreman berri batzuk egin ditut. Umeak
|
lagunak
izango bazituen, nik ume haien amekin harremanak behar ditut. Agian gero hori ez da beharrezkoa, baina txikitan bai, parkera joango bazara eta parkean beste batzuekin egongo bada, ba parkean haien amekin egon behar duzu.
|
|
|
Duela 40 bat urte, gutxienez, Uztapidek Olabarrira joateko deitu zidan. Horrelaxe, Bixente
|
lagunak
bazuen «Hilario» esaten zion motor bat, ez dakit Vespa edo zer zen hura, eta ni harekin joan nintzen Beasaingo geltokira motorrean, eta handik gora Bixentek jaso gintuen Uztapide eta biok, banaka banaka. Bixentek kristoren mesedea egin zigun, egingo ez zigun ba?
|
|
|
Langile porrokatua, jakinzalea, paper ugariren irakurlea dugu Mikel. Rosiren Kioskoan aspaldiko
|
lagunak
zirela esan zidaten. Aspaldian donostiartua bada ere, herri kidea eta lehengusu propioa dut.
|
|
|
Sabino Arana, Arzalluz, Txillardegi, Krutwig, Setien eta abar. Haiek bakearen prozesua beti oztopatuz, aldez edo moldez, ibili direlako lurraren jabeak bailiran, Onaindia eta bere
|
lagunak
baztertuta eta isolatuta utzi ondoren. Indar nazionalistek, beti muturkeria eta zirriparrekin, ez dituzte kontuan hartzen beste guztiak, gatazka asmatu baitzuten bere onurarako, zein den ez dakigun arren.
|
|
|
Ez da erraza neska laguna hil berri zaion mutilaren larruan sartzea eta sentimendu horiek azaltzea. Erraza ez den bezala, mutil horri buruz neska
|
lagunak
esaten dituen guztiak esatea. Istorioaren planteamendua hain gogorra zenez, muturreko bi pertsonaia nahi nituen:
|
|
|
Mendigurenek esaten zigunez, badirudi Piarres Xarriton eta Beñat Oihartzabal euskaltzain lapurtarrek aipaturiko lau
|
lagunak
hartu eta bazkaltzera Baigorriko Bixentaenera eraman zituztela. Pantzo Hirigaraik bazkari ederra prestatu omen zien, eta ondoren, miraria gertatu zen.
|
|
|
Eta saiotik kanpo, eskolarteko txapelketa da beste herrietako bertsozaleak ezagutzea, eta" benetako" bertsolariak ikustea, eta betiko herritik atera eta leku berriak ezagutzea, eta gainera matematikako klasea galtzea, eta hurrengo txapelketara arte egindako
|
lagunak
agurtzea.
|
|
|
Txapelketaren egungo helburu eta funtzioak antzerakoak badira ere (bertsolari gazteei bidea ireki eta harrobia sortzea, alegia), badirudi garaiko modek eta joerek aginduta, giroa aldatzen ari dela: txapelketako hasierako urteetan, umeek
|
lagunak
egin, ongi pasa eta bertsotan aritzea zuten helburu bakar (beste aukerarik ez baitzegoen orduan bertsolaritzan). Gainera ekintza bereziak prestatzen ziren egun horretarako:
|
|
|
Ipuinaren jatorria flash bat izan zen. Ezkontza batera joan (ez dut esango noren ezkontzara,
|
lagunak
haserretu ez daitezen) eta zera bururatu zitzaidan: " A zer dirutza dagoen hemen soilik jantzietan.
|
|
|
Oraindik ere jarraitzen dut urtean behin Estatu Batuetara joaten, gurasoak eta
|
lagunak
ikustera.
|
|
|
Hori izan da zailtasunik handiena, berez, motzak diren pasadizoak uztartu ordu t' erdiko dramaturgia egiteko, beti ere Manolitoren mundua islatuz, hau da, Carabanchel auzoa, familia,
|
lagunak
, eskola eta abar. Liburuak ez ezik, irrati emankizunak eta" El Pais" eko artikuluak ere baliatu nituen.
|
|
|
Izan ere, orain Boiseko unibertsitatearen ikasle egoitza katolikoan bi gela dituzte alokaturik. Egoitza berria lortze aldera," Ikastolako
|
lagunak
" elkartea sortu nahi dute, bazkidetza bitartez euskara eusteko asmoz abiatu duten proiektuak babesa izan dezan.
|
|
|
Badakit batzuek pena hartuko zutela alde egin nuelako, neroni ere ikaragarri kosta zitzaidan... nire bizitzako bi erabaki zailenak izan dira Zierbena laga eta Oriora etortzea eta gero Orio laga eta Castrora joatea. Behin
|
lagunak
eginez gero, oso momentu gogorrak dira. Nahiago nuen bidali izan banindute, niretzat errazagoa izango zen.
|
|
|
" Usoa" ko protagonistak ere bi neskatila dira: jatorriz kamerundarra den Leticia Moth eta Irati Iziar, biak 8 urtekoak eta lagun minak Lasarte Oriako Landaberri ikastolan, casting a egiterakoan, bi neskak
|
lagunak
izatea hobetsi zuten-eta. Azkenaldian gainera, tankera horretako filmak saritzen ari dira film laburren jaialdietan.
|
|
|
Isabel Salinas
|
lagunak
esan zion Maria Zamakola zuzendariari ipuinak halako zirrara sortu ziola eta polita litzatekeela labur bat egitea. "' Usoa' irakurri ahala animatu nintzen".
|
|
|
" Euskalerriaren alde oso garbi jokatu zan beti. Egiazko
|
lagunak
zoritxarretan ezagutzen dira. Mauriac ahalegindu zan bihotzez gure erriaren eta gizonen alde.
|
|
|
Jauna lagun! Nere idazlan" NUN BIZI GERA?" izenburukoa txakurren salara bialtzen asi zitzaizkidaten billerako
|
lagunak
. Sententzi zai nengoala, nere lagunak eskua luzatu zidaten, ur bizitan gal ez nadin:
|
|
|
Nere idazlan" NUN BIZI GERA?" izenburukoa txakurren salara bialtzen asi zitzaizkidaten billerako lagunak. Sententzi zai nengoala, nere
|
lagunak
eskua luzatu zidaten, ur bizitan gal ez nadin: Nerea neurtu bear bazan, joan dan illean, Euskaltzaindiaren billera baiño lentxeago," izenpetu gabe" egindako idazlan bat ere neurtu bearko zala.
|
|
|
Ofizioak agintzen digu halako tolerantzia bat izatea, derrigorra da, eta derrigorra esatean ez da gauza gogor bat, da gauza polit, atsegin eta gratifikantea. Nahiz eta ados ez egon, egun hartan izango gara kontrario baina
|
lagunak
.
|
|
|
Inoiz egin ditut ahaleginak, poema batzuk idatzi eta ni konturatu arren" ez dituk onak... baina bada ezpada ere..." nirekin oso kritiko jokatzen dakiten pertsonei pasatzen (lagun handienak askotan minik handiena ematen dizutenak baldin badira ere). Eta
|
lagunak
farrez hasten badira, gaizki habil, adiskide! Badut lagun bat nire hainbat poema jasota dituena:
|
|
|
Nik hirutasun hori, edo izaera sozialaren hirugarren dimentsio ezinbesteko horren erreibindikazioa egiten dut hemen. " Bi" atalean daude bariatuenak, eta batez ere maitasuna,
|
lagunak
, eta halako kontuak. Eta gero" Bat, zero" berriro ere da laura etortzeko modu bat, gutxi gorabehera berriz ere generoei buruzko kontua.
|
|
|
Izenburua kartzela aldi horretan eskuartean darabilen Shakespeareren Hamleten esaera baten zatia da: " Intxaur azal baten barruan ere espazio amaigabeen erregetzat nengoke, amets goibel hauek ez banitu" erantzuten du
|
lagunak
esaten dionean Danimarkari kartzela deritzola bere asmoak soberazkoak direlako. Barrena goibel ez baleuka, ez luke espazio handiaren beharrik eroso egoteko.
|
|
|
hots, datozen ipuinetako pertsonaiek badute Manexekin nolabaiteko harremana: senitartekoak,
|
lagunak
, lankideak... Bestalde, ipuin hauetan bilduma bera osatzeko asmoa behin eta berriz errepikatzen da.
|
|
|
Eleberriko gainerako pertsonaiak ere lauak dira: Josepa bere emaztea, Tomas eta Fermin bere
|
lagunak
,... Izan ere, mendekua izango da ekintzen gidari bakarra.
|
|
|
Besteekiko harremanetan, denboraren joan etorrian, gizakiak garatu egin du beretzat duen territorioaren errepresentazio ulerkorra izan daitekeen irudi bidimentsionala, non marrazten ikasi baitu bereak diren errekak eta mendiak, herriak eta bideak; batetik, kideak eta
|
lagunak
non bizi diren irudikatzeko; eta, bestetik, besteek, etxezkanpokoek, lurralde hori errespeta dezaten.
|
|
|
Han, lagunakzeruan zeudeneko eszena bat antzeztera gonbidatu zituen:
|
lagunak
aingeruak zireneta bera Jaungoikoa. Zerua antzezteko, aulkiak mahai gainean jarri zituzten, beraaulkien gainean jarririk.
|
|
|
Elizkizun osoa gaztelaniaz izan zen (beharbada horregatik ez zegoen han Euskaltzaindiko inor). Gero,
|
lagunak
argitu ninduen: seme alabaguztiak erdaldunak ditu.
|
|
|
Horiek guztiak eta zenbait gehiago esan genezake Txillardegiri buruz. Ezagutzenez dutenek, etsaiak izan zein
|
lagunak
izan, txarrerako aurrenek eta onerako hurrenek, handiesten dute. Etsaien ustez Txillardegi borroka armatuaren Txerren Handia da: ETAren sortzaileetarikoa eta abertzaletasun garaikidearen aitabitxia.
|
|
|
Txillardegi adiskidearekiko lotura ez zen atzo goizean sortu nigan. iritsi baino lehentxoago izan genuen geure belaunaldikoek haren izenarenlehen erreferentzia, mitiko samarra zena, zer esanik ez, gure
|
lagunak
ordurako eginazuena nahikoa eta sobera baitzen bere izena betikotzeko, ez baitzuen alferrik parte hartuizan Euskal Herriaren historiako bidegurutze nagusienetakoan, ene ustez, nagusienaedo erabakiorrena izan dena?, alegia, XX. mendeko erdialdean abiatu zen euskalmugimendu askatzaile berriaren ekimen sortzailean. Ekintzaile gutxi batzuk izan zirenlurrikara hura eragin zutenak; han egon zen bera.
|
|
|
Oroitzen naiz, 1971koAberri Egun hartaz, Enbatak antolaturik Donibanen, non debekuagatik eta nire deiarierantzunez, Txillardegi eta Telesforo elkarrekin igo ziren musika kioskora, nondikpolizia komisarioak eta bere polizia gizonek, manu militari, haizatu gintuzten. Horrek, gure bi
|
lagunak
bi hilabeteko egoitza zaindu batean ezarri zituen Gers-en. Etsaia da, batzuetan, gure etorkizuneko borroken prestaketarako laguntzaile hoberena, berejokalari handienetako bi elkarretaratzen.
|
|
|
Sinesmenak eta
|
lagunak
|
|
|
Egia esan, agian ez zen Probintzi Kontseilu hori auzi gaia erabiltzeko lekurikonena, zeren bertako
|
lagunak
holatsu defini bailitezke: bost euskaldun diplomatiko (Apraiz, Egiluz, Bikuña, Zelaia, S. Larrañaga), abertzale isildu bat (B.
|
|
|
< Sozial multzoan, hauedozein dalarik eta bere hedadura nolanahikoa dalarik ere, lehenengo maillakoeragiña du hizkuntzak. Hizkuntza da multzoko
|
lagunak
alkarganatzen dituen lotkiarikzaillena: bera da batera giza-taldearen bai irudi eta bai habe nagusi>?
|
|
|
Hasieran ez nuen ulertzen Ralphek nola utzi zituen botata bere
|
lagunak
, baina aitortu zidan ez zirela hain lagunak ere. Aste batzuk lehenago ezagutu zutela elkar, drogen aurkako talde horretan bolondres sartu zirenean.
|
|
|
Hasieran ez nuen ulertzen Ralphek nola utzi zituen botata bere lagunak, baina aitortu zidan ez zirela hain
|
lagunak
ere. Aste batzuk lehenago ezagutu zutela elkar, drogen aurkako talde horretan bolondres sartu zirenean.
|
|
|
Ba tipoa, Duncan deitzen dena, nirekin geratu zen denbora luzean, atzean bere
|
lagunak
ikusten nituen bitartean, mahaiaren borobilean guri begira. Gorroto ditut egoera horiek.
|
|
|
Jabik aise egiten baitzuen bere buruari proposatzen zion guztia: pisua erosi eta Tereren ama limurtu (batek daki zelako amarruak eta hitz ederrak erabili zituen horretarako),
|
lagunak
aurkitu mozkortzeko gogoa zuenean, eta, azken batean, bere bizitzaren jabe izateko balio zuten hariak gogokoen zuen eran mugitu.
|
|
|
Baina eguneroko erlazioetan beti igartzen zen nork norekin zuen nahiago. Beste monitoreek erdi txantxetan esaten zutenez, Jabi eta ni
|
lagunak
baino gehiago omen ginen, eta askotan harritu egiten ziren gure arteko musurik ikusten ez zutenean. Guri, ordea, inoiz ez zitzaigun bururatu koadrilako lagun izatetik harago joatea.
|
|
|
Hainbeste gauza utzi behar ditut hemen... ez guztiak txarrak ere. Hor daude
|
lagunak
eta Txema, eta hor daude mendiak eta beste gauza asko. Baina gehiago apreziatu nahi ditut horiek denak.
|
|
|
Ikara ematen zion aurrerantzean entzungo zituen aupada guztiak" ea ba, gizona, Eider burutik kentzen ere hasi duzu, ezta?", eta holakoak izateak. Hori esatera iristen den
|
lagunak
uste baino arinago gaineratuko baitu: " adibidez, izkinan dagoen ilehoria.
|
|
|
Eta berak: " Gehienik ere Domenico bezalakoak izaiteko jaio gintuan gu, mutila, eta hori, suerte izugarria izanik, zeren eta Domenicok hemen Florentzian bere
|
lagunak
ditik eta bere esku luzea, eta guk ez..."" Bada, Domenico bezalakoa izaiteko, nahiago diat letratu izan —erran nioan, neure baitaren baitarik—, zeren eta letratu izaiteko ikasi bainuen, azken finean". Eta egun hartan bertan pintatzeari utzi nioan.
|
|
|
Indiar gorria gure ondorat erori zen eta, hura erori bezain fite, lasterka egin zuen haren
|
lagunak
aterantz. Eta Antoniok, perilik neurtu gabe indiar eroria lurretik jasotzen zuela, halaxe erran zion zaldun errabiatuari, gaztelaniaz bai, baina euskaldunok gaztelaniari eman ohi diogun doinu bereziarekin, zeina An tonioren ezpainetan are bereziago egiten baitzen:
|
|
|
Baina zaldun harro eta arrogant hura, bere
|
lagunak
ere irri karkaraka ikusi zituenean, are gehiago harrotu zen, eta, halatan, ezpata biluztu, eta, gipuzkoarrari beha paratzen zelarik, ezin inpertinentkiago erran zuen:
|
|
|
Ordea, borroka hark ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen, biak ere nahasirik eta izurturik. Eta joan ziren zaldunaren
|
lagunak
lurrean zetzan kidearen laguntzan, eta ikusi zuenean haietarik batek ezen hura hilik zetzala, ezpata maginatik deblauki atera eta bizkaitarraren aitzinean paraturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta... Eta, orduan, gaztelau hark keinu bat egin zien bere lagunei eta guztiek, supituki eta deblauki, jauzi batean ezpata biluztu eta bizkaitarra inguratu zuten.
|
|
|
Eta nik gogo ezin gaixtoagoz ikusten nuen hura, zeren ez bainuen atsegin, eta zeren ezin bainuen deus ere egin... eta zeren buruan bainuen Antonio Ibarbia... eta buruan nuen, halaber, Joxe Aberasturi, eta buruan nerabilen orduko nola laxa nitzakeen neure bi
|
lagunak
eta nola egin genezakeen hirurok ihes.
|
|
|
Baina gaizki hasi natzaizu; izan ere, erran berri dizut ezen hirurak ginela beldur, hirurak ere beldurraren maila eta gradu berean bageunde bezala; ordea, zalantzarik ez dut ezen ni neure
|
lagunak
baino hagitzez ere beldurrago nintzela, zeren Joxe Aberasturi zen, alde batetik, gizon bat, Portugalgo gerletan zaildu eta gogortu zena, eta arriskua eta perila egunorozko ogitzat hartu zuena, halako moldez, non ogi hura bihurtu baitzitzaion, finean, jateko ogia bezain beharrezko eta funtsezko; eta zeren Antoniok, bertzetik, itsu baino itsuago sinesten baitzuen Jainkoaren probidentzian, eta jakin...
|
|
|
—Zure lagunei garbi mintzatu natzaie, eta zuri ere garbi mintzatuko natzaizu. Bistan da ezen gizon indartsua eta kementsua zarela... baita ezpatari ezin trebeagoa ere, zure
|
lagunak
erran duen bezala, zure beso mugimendu horiek ikusi bertzerik ez dago... —eta, eri erakuslea goititzen zuela, erantsi zuen—:
|
|
|
Izugarria izan zen bi mutilek beren ezpatekin eskaini ziguten ikuskizuna, hain izugarria, non gehiago baitziruditen biek ere zaldunen nobeletako protagonistak, haragi hezurrezko izakiak baino. Aitak, ohi bezala, inguruneko
|
lagunak
eta jauntxoak gonbidatu zituen festa hartarat, baina baita, ohi ez bezala, haien emazteak eta seme alabak ere, eta, beraz, batzuen eta bertzeen artean, berrogeita hamar lagunez goiti izanen ginen, haietarik erdiak edo neska mutil gazteak. Uraitzeko jaunak bazituen hiru alaba gazte, zein baino zein ederragoak, eta bai haiek bai bertze neska guztiak ere liluraturik bezala egon ziren bi ezpatariei beha, halako moldez, non ezin afirma bainiezazuke zeinek zein distirarazten zuen joko hartan:
|
|
|
Eta beheiti jaitsi, eta
|
lagunak
berehala hasi zitzaizkidan galdezka, nola joan zaik, zer moduz... Eta, ihardesterakoan Mignon bera aitzinatzen zitzaidala, imajinaturik zer nolakoak izan zitezkeen lagunek egiten zizkidaten galderak, erran zien:
|
|
|
Untzirat iritsi nintzenean, finean, harritu zitzaizkidan guardian zeuden bortz
|
lagunak
, baina, galderaz josterat zihoazkidanean, hordiarena egiten hasi nintzen, ihardesten niela:
|
|
|
teatro bat zen eta komedia bat zen —azpian tragedia bat ezkutatzen zuena: ene tragedia propiala—, eta komedia iduriko hark nihaur ninduen aktore nagusi, eta
|
lagunak
ikusle, untzi gaineko eszenarioan. Eta, bezperako eta egun hartako esperientziak kontuan harturik, oker handirik gabe erran nezake ezen oren guti batzuen buruan bi aldiz galdu nuela birjintasuna:
|
|
|
—Beti izaten zara
|
lagunak
agurtzeko hain zuhur?
|
|
|
—Lagunak? Zerk pentsarazten dik konkiloker horiek nire
|
lagunak
direla. Eskua ere ez niekek luzatuko, ebatsiko beldur.
|
|
|
Aspaldi zuen nire
|
lagunak
errieta ematen ez zidala, eta lehenagoko denboretan bezain desatsegin zitzaidan. Urteen bortxaz pairua urritzen zaigu denei eta ni ez naiz salbuespena.
|
|
|
—Hara, Eduardo, ez duk gizalegea
|
lagunak
idorrean edukitzea.
|
|
|
" Lisboako" kankarro sorta ordainduta, billete bakarra zen nire ondasuna eta ez, gainera, Ximurrak eskatu bezalakoa, esku eta plaza franko ezagutua baizik. Hala ere, nire
|
lagunak
ez zuen lan handirik izan horrekin tutu itxurosoa moldatzen. Bera makurtu zitzaion, lehenik, karpetari.
|
|
|
Nire
|
lagunak
hiru ordu lehenago niri erakutsitako pistola ipurdi zilarkaradunak ikusmiran zuen morroi zurbildua.
|
|
|
Hemezortzi urtetan adiskide baten alde zernahi egiteko gauza zarela frogatzen dute guk aldi hartan entzundako meza kantuz ederki luzaturiko guztiek. Kristoren gorputzak Charlyrenak baino gehiago erakartzen zuen, ordea, Kristina gaztea, eta amore eman, hondarrean, gure
|
lagunak
.
|
|
|
Menturaz, konplitu ere, inoiz ez genituen egiazki konplitu. Hala ere, abuztuko astearte horretan, hamasei urtetan baino beharrago nituen
|
lagunak
.
|
|
|
Benetan jo banindu ez zidan min handiagorik emanen. Lagunak zimaur,
|
lagunak
lokatz, lagunak gorotz...
|
|
|
Benetan jo banindu ez zidan min handiagorik emanen. Lagunak zimaur, lagunak lokatz,
|
lagunak
gorotz...
|
|
|
Gauzak zuzen aztertzera,
|
lagunak
berak ondorio horixe ekartzeko zantzu guztiak eman zizkidan, elkarren adiskide egindako hogeita hamarka urte handietan. Emakumeenganako jarrera bikoitza, amultsua eta aldi berean epela; haren manera xuabeak eta izaera biguna; haren pribazitate jeloskorra...
|
|
|
—Zure
|
lagunak
. —Fernando Soriak?
|
|
|
Ez gaude etxean, baina mezuren bat utzi nahi baduzu, itxaron..." Hatz kolpe batez isilarazi nuen Ximurraren erantzungailu automatikoko emakume ahots konputerizatua. Abuztuko ortziral horretan arrosario bera aditzen nuen borzgarren edo seigarren aldia zen, eta erran beharrekoak jadanik erranak eta, okerrik ezean, grabatuak ziren nire
|
lagunak
entzuteko moduko lekuan. Ez bainuen haren mugikorraren zenbakirik, gehiagorik ez nezakeen egin.
|
|
|
Ez bainuen haren mugikorraren zenbakirik, gehiagorik ez nezakeen egin. Gainerako
|
lagunak
egoten ziren oraino pixka batean.
|
|
|
Ordukoz, ordainduak nituen lau zerbezak, karterako billete bakartiaz baliatuz. Ez zen aise izan gure
|
lagunak
aulkietatik mugiaraztea.
|
|
|
Ttipi eta Ximurra alde batean gelditu ziren konturen batekin, eta Charly ez nuen gehiago begietan. Ez zen gurekin igo
|
lagunak
osasunean gomendatzera. Josefina, Kristina eta hirurak, bertzeengandik bereizirik, elkarrekin suertatu ginen eskailerapean.
|
|
|
Ez nuen janzteko hainbertze presarik, baina
|
lagunak
errana egin nuen. Hark, bitartean, Ximurra konortegabea biluzteari ekin zion.
|
|
|
—Gero,
|
lagunak
lan zikina egin ondoan, auskalo ez ote zion Soriak bala bat begitartean sartuko eta gure aitzinera berandu ailegatu den salbatzaile gisa agertuko. Ripodasen pistola Urtxipia hil zuen bera izateak Soriaren bertsioa indartuko zian:
|
|
|
hainbertze jende, hain dotore jantzirik eta hain goiztiar. Denei niri bezala gertatu eta denak ekitaldi horretan lagun egin beharreko
|
lagunak
huts eginik ailegatuak ote ziren egin nuen neure baitan. Hilerriko ateko iragarki oholak argituta jakin nuen" haien" hila —hiriko legegizon guztiz ezaguna, administrazio kontseilu aunitzetako aholkularia— eta" nirea" ez zirela bat.
|
|
|
Ez inon ez inorekin gizalege apurrik ez gordetzeko gutizia. Delako legeari men egiten hain sutsu agertzen ginen, non
|
lagunak
etxera ez ekartzea ere arau idatzi gabea bilakatu baitzen gure artean. Groucho Marxek erran zuen ez zitekeela inola ere bera bezalako jendajerik onartzen zuen elkarte bateko kide izan.
|
|
|
iturria! Hogei urte baino gehiago iraganda ere
|
lagunak
zineten beti.
|
|
|
—Ez ditiagu bertze alderdi batzuk arakatu gabe utziko, baina gauza bat agerian duk: hire
|
lagunak
aunitz zekian jende aunitzen gainean. Aunizko ote?
|
|
|
Keinuetatik konprenitu nuenez, Ximurrak etxera igo nahi zuen, baina Kristinak hatza eskumuturreko erlojura eramaten zuen eta buruari ezker eskuin eragin. Nire
|
lagunak
, halako batean, autora jo, atea hertsi eta burrunbaka azeleratu zuen. Paretik iragatean, burua bertzaldera biratu nuen Volvoaren argiei itzuri beharrez.
|
|
|
Guti faltan ez nuen besarkatu. Lagunak aterpe,
|
lagunak
abaro, lagunak belaki, lagunak tristuren sendagailu, lagunak malko eta mukien biltontzi. Aspaldi zuen nerabezaroko egiteko horiek konplitzen ez genituela.
|
|
|
Guti faltan ez nuen besarkatu. Lagunak aterpe, lagunak abaro,
|
lagunak
belaki, lagunak tristuren sendagailu, lagunak malko eta mukien biltontzi. Aspaldi zuen nerabezaroko egiteko horiek konplitzen ez genituela.
|
|
|
Guti faltan ez nuen besarkatu. Lagunak aterpe, lagunak abaro, lagunak belaki,
|
lagunak
tristuren sendagailu, lagunak malko eta mukien biltontzi. Aspaldi zuen nerabezaroko egiteko horiek konplitzen ez genituela.
|
|
|
Guti faltan ez nuen besarkatu. Lagunak aterpe, lagunak abaro, lagunak belaki, lagunak tristuren sendagailu,
|
lagunak
malko eta mukien biltontzi. Aspaldi zuen nerabezaroko egiteko horiek konplitzen ez genituela.
|
|
|
Alabaina, lau osaba, hiru izeba eta hamasei lehengusuren begi luzeei ezin itzuriz ibiltzea hiritar biziaren anonimotasun preziatuaren kontrako atentatua zen niretako, Orwell irakurri gabea nintzen garai hartan ere. Herriko mutiletan adimen iluneko basajaun kumeak baizik ez nituen ikusten; hirian gelditu edo, guk ez bezala, oporrak kostaldean egiten zituzten ene
|
lagunak
—Karlos Ripodas" Charly", Fernando Soria" Ximurra", Anjel Urtxipia" Ttipi", baita Manuel Sarasa" Potzolo" bera ere... — saiatuta ere ordezka ez zitzakeen jendaila. Hango neskez, haien iheskeria —lotsa?
|
|
|
Bart to eta no adituak nituen, eta orduan ere nor ote zen asmatzera ahalegindu nintzen, lortu gabe. Gogoa berriz ere izarapera itzuli orduko, iztarteko ene
|
lagunak
bere ohiko izaera apala berreskuratua zuen. Ezbaiune baten ondotik, ni ere jaiki nintzen.
|
|
|
Ezustez hiri arrotz batera lekualdatuak ginela zirudien; deus ezagunik ez, zeharkatzen ari ginen inguru lainotsuan. Are gutiago
|
lagunak
nahi bezalako ibilgailurik. " Berde, zahar eta luzexka", berretsi nion neure buruari.
|
|
|
Zer gelditzen da guk ezagutu genuen hiriaz? Non dira senideak eta
|
lagunak
–Nola esaten ote diote orain amodioari?
|
|
|
Jokoarekin jarraituz, Edurtxo Caterpilarrek bi lankideak lasaitzekoak egin zituen, ezer handirik lortu gabe, egia esan. Erruduna laster batean azaldu zen guztion aurrera; ez, ordea, bere kabuz,
|
lagunak
salaturik baizik. Hiena bat zen; ez zen, beraz, jakina den bezala, ez har eta ez eme, eta ez zen, era berean, ez sinestun ez pagano ere.
|
|
|
Horren adibide, kontatu diot badudala lagun bat orain dela gutxi marka bereko auto bat erosi duena eta, egun batez, garajetik irtetean, zutabearen kontra igurtzi ez oso nabarmen bat egin ziola autoaren hegal bati. Gaineratu diot
|
lagunak
pena handia hartu zuela, baina are penatuago eta harrituago geratu zela senarrak egin zion errietaldi lekuz kanpokoarekin (noski, ez diot esan Dabidek" luxuzko er  tzain" egin izana ospatzeko erosi genuela auto hori, ertzainei egiten zaien deskontu ederraz baliatuz, bestalde; eta errietaldia jaso zuena ni neu izan nintzela, eta harrezkero nahiago izaten nuela oinez edo autobusez ibili... Orduan berak aitortu dit Santa Monikan, beraren bizilekuan alegia, ez daukala autorik, motor ttiki bat baizik, baina agentziaren furgoneta bere burua baino hobeki zaindu behar duela (agentziak, kolpearen neurriaren arabera, seguruak ordaintzen ez duen konponketaren zatia ordainaraztera eta garajean dauden furgonetak garbitzera zigor  tzen ditu gidariak).
|
|
|
harengan topatu ditut behar beharrezkoak nituen laztanak, besarkadak, musuak, hitz eztiak, eta, egia esatera, ez dakit ez ote naizen urrunegi joan, Rubenen bidean ez ote naizen behaztoparri gertatu. " Nire
|
lagunak
pozak txoratzen jarriko lirateke Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan, baina ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera. Badirudi ez dugula elkar behartu edo mindu nahi; badirudi biok ere elkarren gorputzen gose garela, eta gose horrek ez duela amaierarik(" Orain arte neure buruari ematera mugatua, bazeneki zenbat laztan dudan zuri emateko...", esan zidan afaldu ondoren hotelera itzuli ginenean).
|
|
|
Dabidek hala proposaturik nahi izan zuelako, egongelan egokitu genuen eskultura zulodun hura eta, bistan dena, etxera etorritako lagunei, eskultore ospetsu baten obra zela esaten tematu zen, pasadizo batek, bigarren aldiz kontatzean, barregarritasun guztia galtzen duela ez baleki bezala. Denek besterik gabe sinetsi zuten, baina artean gure
|
lagunak
ziren Mirenek eta Koldok, biak ere institutuko irakasleak, iritzi hau gaineratu zuten: " Zulo horrek, hutsune zirkular horrek sekulako indarra ematen dio eskulturari".
|
|
|
" Zulo horrek, hutsune zirkular horrek sekulako indarra ematen dio eskulturari". Dabidek eta biok barreari ezin eutsiz, ezin ukatuko dut baiezko imintzioak egin genituen, eta artean gure
|
lagunak
zirenak joan bezain laster, irriz karkailaka lehertu ginen. " Azkenean arte galeria bat zabaldu dugu", amaitu zuen Dabidek.
|
|
|
Hura lotsa! " Nori okurritzen zaio lanparak piztea!", aurpegiratu zidan Dabidek ordu arteko
|
lagunak
deabruak hartuta joan zirenean. " Nori okurritzen zaio lanparak entxufatu gabe uztea!", esan behar nion nik, baina horren ordez irri txilio bat atera zitzaidan, eta berehala biok irriz karkailaka lehertu ginen.
|
|
|
Monzon, Etxebarria eta Zaitegi, eta azken hau hartuko nuke exilioak, exilio politikoak alegia, sorrarazi ohi duen poesiaren egile eredutzat. Utzitako lurraldearen deia, hizkuntzaren hotsa, galdutako
|
lagunak
, urrundutako zapore, hotz-bero eta koloreak, herrimina, malenkonia, etorkizun libre baten ametsa... inondik ere, poeta exiliatuen prototipoa izan genuen Nazim Hikmet en gaiak dira (Arestik itzulitako Lau Gartzelakhartan baino hobe ikusi genitzakeenak Lanbide gogorra dela erbestea izeneko bilduman). Horiexek dira Iokin Zaitegiren gaiak ere.
|
|
|
Erorikoan lurraren kontra hautsi ez diren adarrak zerurantz luzatzen ditu erruki eske; zuhaitz
|
lagunak
dar dar batean daude, lurra nahigabez, haizea zinkuruz, ihes dagite txoriek... Amiltze honen deskribapenaren ondoren, esker gaiztoaren parabola bat garatzen du Lizardik, gizakiaren ezinasearen alegia bat zehazki taxuturiko laukoetan; azkenik badatoz idiak, itzainak kate bat lotzen dio, zerraren hotsa entzuten da urrunean...
|
|
|
Tradizioa sortzeko aukera hori galdu izana hemendik urte batzuetara deitoratuko dugula esaten du lagun horrek. Produktuen diseinu industrialak edo lantegietako arkitektura ondare historiko artistikoaren parte direla beranduegi konturatu garen bezalaxe (apur batzuk kontserbatzerik baizik ez dugunean), irudi hori pikutara bidaltzea etorkizunerako ondarea pobretzea dela uste du nire
|
lagunak
. Arrazoia ote du?
|
|
|
Baldintza tamalgarriak ziren Puertokoak, inhumanoak ziren, batere exageratu gabe. Norbera gaizki egon, baina txartoago ikusten zenituen
|
lagunak
. Oso latza zen hango kontua.
|
|
|
Alcalatik furgoian helduta, sarrera izugarria egin genuen Herreran. Bi hilabete lehenago hara iritsiak ziren gure
|
lagunak
, eta haien sarrera ere horrelakoa izango zen, beldurgarria. Baina nik ez nekien zelakoa izango zen, noraino izango zen izugarria.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako,
|
lagunak
batzarrak egiten ari ziren egoera hari aurre egiteko moduren bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik.
|
|
|
Bisitarik ezin egin arren, astero etortzen ziren
|
lagunak
eta ahaideak. Leihoetatik ikusten genituen autobusetan joandakoak kanpoan, kartzelaren inguruan.
|
|
|
Ostikoka, komuneko ateaz, ahal zenuenaz jotzen zenuen txaboloko atea, eman ahal guztian ematen. Lau moduluetako
|
lagunak
, denok ordu beretan eta batera ateak modu hartan kolpatuz, egundoko durundia eta zarata ateratzen genuen. Ziega barruan egonik eta atea jotzen ari zinela hain izugarria iruditzen ez bazitzaizun ere, kanpoan egonda, galerian edo behean, jasanezina bihurtzen zen, edozein erotzekoa.
|
|
|
Horien artean gogoratzen dut gose greba bat, nik gaizki pasa nuena lehen egunetan, botaka eta urik edan ezinik. Gogoratzen ditut bi txapeo luze samar, lauzpabost hilabetekoak; hauetako bat 87ko hasieran, Herreratik beste kartzela batzuetara
|
lagunak
sakabanatzen hasi zirenean. Protestan, atea jotzeko zerbait behar eta, txaboloko zokaloa, baldosa zatia harrotu nuen, eta harexekin jotzen.
|