|
2001
|
|
|
erreakzioetatik harantzago, euskalgintzako eragileei ere badagokie, administrazio ezberdinekin lankidetzan, epe luzerako estrategia eta programa orokor eta sektorialak definitzea, adostea eta praktikan jar daitezen bidea antolatzea. Erasoekiko erantzun erreakzioak alboratu gabe baina halaber defentsa dinamika hori gaindituz, epe ertain luzera sektore bakoitzean euskara sendotzeko eta garatzeko oinarriak edota neurri estrategikoak zehaztu eta indarrean
|
jarri
behar ditu euskalgintzak. Ezinbestekoa da bost, hamar, hamabost urte barru sektorez sektore euskararen egoerak zein izan behar duen, zein espazio bete lukeen zehazteko ariketa egitea.
|
|
2002
|
|
|
Zein urratsetan gaude? Zer ekimen motatan
|
jarri
behar ditugu bereziki gure indarra eta kemena. Azken finean, Albe rt Bastardasek jarritako itaunei erantzuteko balioko digu Gurpil horrek.
|
|
|
Egia da aldeko gizarte mugimendu sendoa behar dugula, baina ez da nahikoa. Abiapuntua
|
jarri
behar dugu. Eta abiapuntua unibertsitario euskaldunen komunitatea da, irakasleak eta ikasleak, batik bat.
|
|
|
euskaraz biziko den unibertsitatea eraikitzea ez da ghettoa sortzea. Kulturanitza izatea eskatzen dio bere buruari gizarte modernoak; bada unibertsitatesi stema igualitario eta aurreratu batek kulturaniztasunaz eta eleaniztasunaz eztabaidatzeaz gainera, horiek biak praktikan
|
jarri
behar ditu etxe barruan.
|
|
|
Baina hori egin ahal izateko instituzioek neurri eraginkorrak
|
jarri
behar dituzte abian.
|
|
2003
|
|
|
Horiekin batera, beste hainbat enpresaren arakatzea, atxiloketa gehiago... Azken batean, betiko lepotik burua, jatorri inperialista eta kolonialeko —nork pentsatuko zuen XXI. mendean hitz horiek erabiltzen jarraitu genuenik, eta arrazoiaren indarraz, gainera— kultura handiek, bizirauteko, antza, enfrentamenduan
|
jarri
behar dute beren lekua aldarrikatu baino egiten ez duten" kultura peri
|
|
|
Horiekin batera, beste hainbat enpresaren arakatzea, atxiloketa gehiago... Azken batean, betiko lepotik burua, jatorri inperialista eta kolonialeko —nork pentsatuko zuen XXI. mendean hitz horiek erabiltzen jarraitu genuenik, eta arrazoiaren indarraz, gainera— kultura handiek, bizirauteko, antza, enfrentamenduan
|
jarri
behar dute beren lekua aldarrikatu baino egiten ez duten" kultura periferiko, txiki, arkaiko eta menditarrekin". Txikitasunak, ordea, ez du adierazi nahi inoren periferia direnik.
|
|
|
Kontuan harturik gizakia ezin dela saio hodian bizi, ezta isolamenduan ere, pertsona bakoitzaren onerako aztertzearen xede horren osagarri, isuri soziala
|
jarri
behar dugu: guztion onerako, alegia.
|
|
2006
|
|
|
• Liburuak hondatu edo galduz gero, familiek ordezkatu edo berriak
|
jarri
behar dituzte.
|
|
|
Idazleak ez duela dena esan behar, alegia. Idazleak sujeritu egiten duela, beste mundu bat sortzeko pizgarriak ematen dituela... gainontzekoak irakurleak
|
jarri
behar dituela bere zakutik. Idazleak emango dizkizu zubirako habeak, baina bete dezala porlanez zubia, lotu ditzala torlojuak norberak!
|
|
2007
|
|
|
Zentzu horretan, Unescoko kideak, esaterako, gizatalde nazionalen babesaren inguruan honako arloak lantzearen alde agertu dira: a) Berezko nortasuna izateko eskubidea espresuki aitortzearen alde eta, halaber, eskubide kulturalak zerrendatu eta kodetzearen alde21 b) Berezitasun kulturalak egoteak ezin suposa lezake inolako giza eskubide unibertsalen ukaziorik. c) Estatuek bideak
|
jarri
behar dituzte eskubidedunek, hots, eskubide horiek babestu nahi dituzten pertsonek, beren eskubide kulturalak erabil ditzaten, eta, batez ere, aukera eman behar diete legeztatze prozesuetan parte hartzeko. Hala ere, babes eraginkor batek eskatzen du, eskubide horiek aitortzeaz gain, eskubide horiek betearazteko tresnak edukitzea, eta horien artean auzitegien bidezko betearazpena bermatzea da tresna garrantzitsuenetariko bat. d) Azkenik, nazioarteko babesa eta ikuskaritza sendotzearen alde agertu dira.
|
|
2008
|
|
|
Beharbada gehiegi laburbilduko badut ere, uste dut kontuan hartu behar dela hiritartasunaren, identitate nazional edo komunitarioaren, komunitate politiko edo nazionalitatearen eta lurraldetasunaren arteko desberdintasuna; izan ere, beren arteko lotura ikaragarri handia bada ere, desberdinak dira. Eta erabakigarria da lehenbailehen abian
|
jarri
behar dugun estrategian, ez bakarrik immigrazioaren arazoari seriotasunez aurre egiteko, baizik eta kultura eta hizkuntza berreskuratzeko prozesuan nola txertatu aztertzeko ere bai, bai eta Euskal Herriaren subiranotasunaren aitortze prozesuan aztertzeko ere. Lau errealitate horiek automatikoki ez homologatzeko proposamena, gaur egun, ez da erraz onartzen, iraultza burgesen ondorioz sortu zen modernizazio unibertsalizatzaile, uniformizatzaile eta kolore bakarrekoak abian jarri zuen zibilizazio proiektua horiek identifikatzean eta horiek nahastean oinarritu baitzen.
|
|
|
Azkenik, eta nolanahi ere, lehenbailehen
|
jarri
behar dugu abian hori guztia, baina jakitun izan behar dugu subiranotasun eskubiderik gabe, immigrazioari buruzko politikak —oinarrizko bizileku eskubideari eta nazionalitate eskubideari eragiten baitie, baita arlo politiko, sozial eta kulturaleko hiritar eskubide guztiei ere— etenda geratzen direla. Are gehiago, antolatzeko moduaren araberakoak ere izaten dira; izan ere, kasurik onenean, estatuek esparru horretan sorrarazten dizkiguten kontradikzioak leundu baino ez dituzte egiten; eta kasurik txarrenean, estatu horien politikak legitimatu egiten dituzte gure lurraldean.
|
|
|
Zentsurak, debekuak... haiek bai, haiek pizten zuten irakurtzeko gogoa, euskaraz irakurtzea errebeldia ekintza izateraino. Baina ondo bizi garela sinetsi dugun egunotan nork
|
jarri
behar du prezioa. Nork ezkutalekuak?
|
|
|
Metodologia aldaketaren mozorropean, full time ikasleak sortzen ditu unibertsitateak. Eguneko 24 orduak ikasketei begira
|
jarri
behar ditu egungo unibertsitarioak. Ezin du bere kideekin solasean denborarik galdu, ezin du musika talde batean denbora galdu, ezin du bere diziplinakoa ez den bestelako jarduera batean denborarik galdu, ezin du museoetan denborarik galdu... eta, gainera, metodologia berriaren arabera, klasera derrigorrez joan behar du, bere burua nola formatu eta akademikoki nola antolatu jakingo ez balu bezala, institutuko ikaslea balitz bezala.
|
|
|
Bolonia egitasmoari egiten zaion kritikarik zorrotzena azpimarratu nahi dugu, hori baita euskara unibertsitate esparrutik desagertzea. Honen inguruan esan behar dugu gure indarrak
|
jarri
behar ditugula gaurko beharrizanetara egokitutako hezkuntza erdiesteko, baina orain arte lortutakoari kalte egin gabe. Ezin da pentsatu uko egiten diogula hainbat kostata lortu dugunari.
|
|
2009
|
|
|
Eztabaidak pribilegioaren teoriarekin segitzen du, errepresioarekin, etab. Egon da konponbiderako proposamenik, baina irrealtzat jo dituzte askotan. Eta, horien ondoan, egun diren muturreko bi aukerak
|
jarri
behar ditugu, horiek ere konponbidea baitira: hots, independentzia edo estatuen tesiaren erabateko garaipena.
|
|
2010
|
|
|
Antolatzaileen arabera, goi bileraren helburua" klimari buruz juridikoki loteslea den akordio batera iristea zen, mundu osorako baliagarria, eta 2012tik landa gauzatuko litzatekeena". Azkeneko helburua CO2ren emisioak %50 jaistea zen 2050erako, beti ere 1990ekoekin alderatuta; helburu hori lortzeko, herri bakoitzak bide erdiko helburuak
|
jarri
behar zituen. Horrela, herri industrializatuek, 2020rako negutegi efektua duten gasen emisioa %25 eta %40 bitartean jaitsi lituzkete, 1990ekoak erreferentzia gisa hartuz; eta 2050ean beherakada %80 eta %90 bitartean kokatu litzateke.
|
|
|
Garapen bidean dauden herrietan, ingurugiro arazo gehientsuenak azpigarapenaren ondorio dira. Hori dela eta, herri horiek beraien indarrak garapenean
|
jarri
behar dituzte, beraien lehentasunak eta ingurugiroaren babesa zein hobekuntza kontuan hartuz.
|
|
2011
|
|
|
" We need to make books cool again. If you go home with somebody and they don’t have books, don’t fuck them" (Liburuak bogan
|
jarri
behar ditugu berriro. Norbaitekin etxeratzen bazara eta libururik ez badu, ez ezazu txortan egin).
|
|
|
Argi ikusi dugu bide honetan aurrerapauso eraginkorrak eman daitezen beharrezkoa dela prozesu antolatu eta orkestratua abiatzea. Norabide berean
|
jarri
behar ditugu herri honek euskaraz bizitzeko adierazi duen nahia eta horri erantzun behar dioten hizkuntza politikak. Tokian tokiko egoera kontuan hartuz, baina egoera hori eraldatzera joko duten politikak abiatuz eta epe zehatzetan aurrerabidea izango duten neurriak inplementatuz bakarrik lortuko dugu euskararen normalizazioa.
|
|
2012
|
|
|
Injekzio bidezko txertoa ahoz hartutakoa baino 20 aldiz garestiago da, eta horregatik izan da azken hori gehien erabili den txerto mota, herri pobreenetan bereziki. Salken txertoak badu, era berean, osasun azpiegitura ahulak dituzten herrietan beste desabantaila bat, trebatutako pertsonek
|
jarri
behar dutela txertoa. Sabinena, ordea, trebakuntza txiki bat duen edozeinek bana dezake.
|
|
2014
|
|
|
Ikastolako liburuak, irakaskintza hutsa dala ta, gogotik hartu behar ditugu euskal idazle geran guziok. Euskaldunen zerbitzutan
|
jarri
behar dugu, eta ez euskaldunak gure zerbitzuko.
|
|
|
Hiztegia, Berbotegia eta Zentzua. Azken hau aurren lekuan
|
jarri
behar dugu. Zentzua batez ere.
|
|
|
" Pozkarri izan dakion". Zentzua aurren lekuan
|
jarri
behar dugu, jaun andreak.
|
|
|
Egile, banatzaile eta batik bat argitaletxeentzat ez dago negoziorik. Euskal plataforma batean liburuak jartzea ez zaie irteten errentagarri,
|
jarri
behar duten diru kopurua nekez berreskuratzen baitute, ez euskarazko ezta gaztelaniazko liburuekin ere. Nahiz eta euskal argitaletxeen artean Odilotik (Arrain, Deustuko Unibertsitatea, Elkar, Ttarttalo, Erein...) izeneko plataforma sortu, eremu horretan kolonizatuta gaudela esan dezakegu.
|
|
2015
|
|
|
Ildo horretan, hiztuna
|
jarri
behar dugu orain arte baino erdigunerago. Begirada berri batekin jantzi behar dugu hiztuna, gugandik hasita.
|
|
2016
|
|
|
Biziki aktore ona zen, eta hark galdegin zuen bere anaiak obrako jantziak diseinatzea. Hor hasi ziren gure arteko desberdintasunak, ze nik erraten nuen ez zela garai batean mugatu behar, gaurko gauza zela eta garairik gabe bezala
|
jarri
behar genuela. Nire erabakiak irabazi zuen, eta Ugutzek ez zuen nahi izan segitu.
|
|
|
Panglos delakoa, adibidez, edozein hizkuntza hartu eta edozein hizkuntzatara itzultzeko aukera ematen duen zientzia fikzioko tresna, ez da iritsi oraindik; baina 2017rako Pilot proiektukoek entzulearen noranzkoan hizkuntza itzultzeko aukera emango duen gailua garatu nahi dute. Euskara ezagutzeko aukerarik izango duen ez dakigu, baina bide horretan
|
jarri
behar dugula argi dago, berandu izan aurretik.
|
|
|
Euskaraz egindako kulturaz ari bagara, Astrako ekimen gehienak euskaraz egiten dira. Indar gehiago
|
jarri
behar dugu agian jatorri errumaniarreko pertsona batek ekimenak bere hizkuntzan egin ditzan Astran, adibide bat jartzearren. Gure kulturaren zati bat falta zaigu.
|
|
2017
|
|
|
Azkenik, ez nuke ahaztu gura euskaltasun guztiak baliotzea beharrezkoa dugula. Euskaldun izatearen modu askotarikoak
|
jarri
behar ditugu komunitatearen alde (Jone Goirigolzarriri lapurtu dizkiot bi esaldi horiek). Eta, zentzu horretan, ez dirudi euskaldun berrien kategoriak hiztun berrien legitimitatean laguntzen duenik.
|
|
|
Lehena, birdefinizioarena: boterea diskurtso jakin baten aurka agertzen bada, arrazoi justifikatu batengatik dela
|
jarri
behar du agerian, eta, horretarako, bere zergatiak azaltzeko gutxieneko ahalegina erakutsiko du. Umore kontuetan maiz errepikatzen den argudioa izango da diskurtso horiek" ez direla umore", eta horren ordez kasuan kasu aldagarria den beste errealitate lez birdefinituko dituzte:
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntzaren prestigioa ere ekarri du, nonahi eta zernahitarako baliagarri baita. Bestalde, ez dugu atzendu behar euskarari bizi indarra eman nahi badiogu, euskal hiztunen kopurua handitzea ezinbestekoa dela, eta, hori erdiesteko, indarra irakaskuntzan eta helduen euskalduntzean
|
jarri
behar dugu; hortaz, batua nahitaezkoa dugu.
|
|
|
Arazo ikaragarri bat zegoen: Nikaraguak urtean zehar lor zitzakeen aberastasunak, errekurtso ekonomikoak, bere burua defenditzeko
|
jarri
behar zituen. Defenditzeko inbertitu behar zuen diru hori, eta hori ikaragarria zen.
|
|
|
Feministok estrukturetan sartzeak ez luke inoiz estruktura horietan errotuta dagoen paternalismo, maskulinismo eta hierarkiaren logika bermatu; hori kolokan
|
jarri
behar du. Gu baginen lan hori egiteko prest, baina horrek instituzioaren aldetik moldaketak egiteko prestasuna ere eskatzen du.
|
|
2019
|
|
|
(1) Gure gizartean nagusi den maitasun ideologiak genero eta bestelako gizarte bereizkeria eta heteronormatibitatea sustatzen dituela. (2) Ideologia hori auzitan jarri ahal izateko, maitasuna erdigunetik kanpo kokatu eta maitasuna lekualdatzeko eta arrozteko eragiketa abian
|
jarri
behar dugula. ‘Lekualdatu’ eta ‘arroztu’ hitzen esanahiaren bila Harluxet Hiztegi Entziklopedikora joz gero, emaitza hauek aurkitzen ditugu:
|
|
|
Izan ere, ulertzen badugu, esplikatu ahal izango dugu, beste batzuei ulerrarazi ahal izango diegu hemen eta orain gauzak nola antolatzen diren, hemendik aurrerako aldaketak eta erronkak zein diren eta gure energia eta gure denbora zertan
|
jarri
behar dugun.
|
|
|
Hori horrela izanik, azpiegitura gogorrak espazio horietan sustatu nahi ditugun sistema sozial eta erlazioen mesedera
|
jarri
behar ditugu; horretarako, gure etxebizitzan espazio komunak egotea funtsezkoa iruditzen zaigu. Horren bitartez, egungo etxebizitza kolektiboetan (blokeetan) gertatzen den eremu publiko eta pribatuaren arteko banaketa lausotu dezakegu.
|
|
2020
|
|
|
Dena Wonderful izan gabe, bizitzak merezi duela mahai gainean
|
jarri
behar dugu. Galdera existentzialistek, mingarriak edo nekezak izanda ere, bizitzea merezi duten bizitzak eraikitzeko balio dute.
|
|
2023
|
|
|
Egun indarrean dauden arauak kulturalki eta sozialki eraikiak diren heinean, porrot sistemikoaren aurrean auzitan
|
jarri
behar ditugu beroriek.
|