|
2008
|
|
|
Esandakoagatik guztiagatik zalantzatan
|
jarri
behar dugu adituek administrazioko hizkerari buruz egiten duten definizioa: beraien ustez, teknolektoa da administrazioko hizkera, eginkizun berezietarako aldaera, adituen arteko komunikaziorako tresna, erabilera esparru jakina (Administrazioa) eta berezko ezaugarriak (esamoldeak, terminologia...) dituena.
|
|
|
Nolanahi ere, badirudi Euskal Herriko beheko partearen jendea, erdi hegoalde koa, alegia, erromatarrekin bat egin zela. Goiko partea, ordea, baliteke bat ez egitea, baina erromatarrekin harreman anitz izan zutela ez da, nire ustez, zalantzan
|
jarri
behar den kontua, eta harreman estuetan egongo zirela gainera. Honen eragina hiz kuntzan agudo igerriko da:
|
|
|
Kalitateari ez bezala, mugarik
|
jarri
behar al zaio tamainari. Aipatu izan da puntu batetik aurrera erakusgarritasunaren proportzioa ez dela asko aldatzen:
|
|
|
· Perpausa osatzen duten elementuak ordenatzeko, ahozko erabilera izan behar da gogoan eta informazioa helaraztea
|
jarri
behar da lehentasuntzat.
|
|
|
· Informazioaren zati handi bat esaldiaren hasieran
|
jarri
behar da.
|
|
|
Oraindik ere, zoritxarrez, Hegoaldean behinik behin, ez da behar beste ezagutzen" belus" hitza. Beraz," tertziopelo"
|
jarri
behar ote dugu. Euskara al da" tertziopelo"?
|
|
|
Eta gaia mesfidantzaz begiratzen dutenek ez liguketela oztoporik
|
jarri
behar, aski frogatua baitugu jende txintxoa eta gizalegekoa garela.
|
|
|
Gure ustez, hiztegi batu ofizialak, aurrera begira, arreta handiagoa
|
jarri
behar ko luke gaurko euskaldunen beharretan. Tradiziotik, literaturatik?
|
|
|
: 25). Han ez dago literaturan pentsatzen
|
jarri
beharrik, hiriak berak eragiten ditu ameskeria literarioak: « Batzutan irakurgaia eramaten dut labanderiara, baina beste batzuetan eskotilatik begira geratzen naiz, Julio Verneren istorio bateko protagonista banintz bezala» (Ibid.
|
|
|
Estatuko eskola, Azkuerentzat, euskararen urkamendi zen, euskaldunak endekatzen ziren tokia, zalantzarik gabe nazionalizazio espainola bultzatzen zuena, eta hobe zena itxita edukitzea. Nazionalizazio asmoaz ez du zalantzarik uzten 1894an, Vizcaytik estrenatu baino urtebete lehenago, estatuko hezkuntza arduradunek igorri zuten zirkular publikoak, eskola eta ikastetxe orotan Espainiako bandera eta armarria
|
jarri
beharra zegoela oroitarazten zuena228.
|
|
|
1923ko II. Euskal Egunetan, Donezteben, Azkuek berriro nabarmendu zuen euskal hezkuntzaren beharra. Ekitaldian Doneztebeko alkateari adierazi zion, Euskaltzaindiaren izenean, herriko nesken ikastetxean lau moja erdaldun egonik, gutxienez haietako biren ordez bi euskaldun
|
jarri
behar zirela. Mutilen eskolan ere euskarazko alfabetatzea bultzatzeko erregutu zion alkateari.
|
|
|
Honekin ez dugu ukatu nahi, bestalde, salbuespenak egon daitezkeela. Adibidez, linguistika lanetan eta toki jakin bateko euskara den bezala jaso nahi denean bidezko izan daiteke H ez jartzea, edo Z eta S ez bereiztea, bustiduren grafiak jartzea, etab. Orobat, herri mailako literatur mota batzuetan H ez erabiltzea edo puntuazio marka berezi batzuk
|
jarri
behar izatea gerta daitekeena da, eta Euskaltzaindiak ez du deus horren kontra. Beste arrazoi berezi bat ere bada, bertsolaritza, dagoen horretan, alegia, bere fonetismo guztiekin, argitaratzeko.
|
|
2009
|
|
|
Izena
|
jarri
behar zitzaion euskararen Akademiari.
|
|
|
1919an izendatu zuten euskaltzainburu, eta kargu horretan egon zen 1951n hil zen arte. Akademia bi aldiz
|
jarri
behar izan zuen abian Azkuek: sortu berritan, 1919tik aurrera, eta gerrako etenaldiaren ondoren, 1941etik aurrera.
|
|
|
Datuen informatizazioa hedatu gabe zegoenean ekin zion Euskaltzaindiak Atlasaren egitasmoari, baina artean inkestagileak lanean ari zirenean ohartu zen datuak datu base automatizatuan
|
jarri
beharraz. 1990 urtean hartu zuen erabakia, eta 1993an hasi ziren inkestatan jasotako datuak informatizatzen, base automatizatuan
|
|
|
Bada anekdotatik harago doan gertakaritxo bat, 1932koa. Ondarroan sortu zen istilua, Josu ala Jesus
|
jarri
behar ote zen eliz ikurrinen batean. Hori dela eta Etxebeguren bikario jeneralak kontsulta luzatzen dio Euskaltzaindiari.
|
|
2010
|
|
|
Super egitura ateratzeko makro-egitura operazioak martxan
|
jarri
behar dira (gorago aipatu lau erregelak), eta horrek prezio kognitibo handi samarra du irakurle/ entzuleareantzat. Lana erraztu egiten zaio, nolanahi ere, irakurle edo entzule horri, testu hori zein generotakoa den ezagutzen badu, zeren eta generoak eskema ohikoa edo konbentzionala izaten baitu, atal edo gai desberdinak izan arren.
|
|
|
Indarra jartzen da informazioen transmisioa modu eraginkorrean egiteko. Puntu honetan arreta
|
jarri
behar dugu alderdi batean: zuzeneko hizketa egintza bezala definitu ditugun hizketa egintzak, egoera subordinatuan daude, hizketa egintza dominatzailea (kasu idealetan bakarra izan lukeena, cf. arestian aipaturiko Nef autorea) barreiatua edo desfokalizatua dago, hots, sermoiak balio ilokutibo direktiboa du, bai, baina ko (n) testuak inplikatzen duena ere hartu da aintzat.
|
|
|
interpretazio horren arabera erdararen pareko hizkuntza gaitasuna behar dute euskaraz EAEko ikasleek, derrigorrezko eskola-aldia amaitzerakoan. Gaitasun maila hori eskuratu behar dute edota, gutxienez, gaitasun maila hori eskuratu ahal izateko bidea
|
jarri
behar zaie eskueran.
|
|
|
Pentsa, ikastetxe pribatu askok ere GIEn federatu nahi izan zuten! Federatzeko eskari handia zegoenez, baldintza argiak
|
jarri
behar izan genituen?.
|
|
|
Eskola publikoak pasatu zizkigutelako, baina besterik ez. Antolatu behar zen nolako harremana osatuko zen eskola publikoaren eta pribatuaren artean, euskalduntze prozesua martxan
|
jarri
behar zen irakaskuntzan, ikastolen normalizazioa eta finantzazioa erabaki behar zen??, azaldu du Oliverik. Eta ez omen zen lan erraza, haren esanetan:
|
|
|
Prozesu hari begira, beraz, ikastolen mugimenduak alternatiba bat zehaztu eta mahai gainean
|
jarri
behar zuen. Zein da etorkizuneko eskola publikoa?
|
|
|
–, behintzat, ez. Eta adjektiboa jartzekotan, Espainiako
|
jarri
behar da. Eta sekula ez nuke erabiliko publifikatutako ikastolak terminoa.
|
|
|
–Ikastolen mugimenduak oso dinamikoa ematen du, baina erabakiak hartzeko orduan, oso motel jokatzen da askotan. Azken finean, ikastola asko ados
|
jarri
behar dira, eta ikastola bakoitza mundu bat da?, gaineratu du Sukiak.
|
|
|
Honen ondorioz, 2001ean Konfederazioaren plan estrategikoa (Plan Integrala), 2002an Konfederazioaren soineko juridikoa (Europar Elkartea AEIE) eta 2003an Konfederazioaren kudeaketa eredua (Akordioa) adostu ditugu. Zirkulua itxi dugu eta orain hori guztia abian
|
jarri
behar da. Ez da erraza izan, ez horixe.
|
|
2012
|
|
|
Baina: beste guztia horren serbitsupean
|
jarri
behar da, literatura, zinea edo pedagogia edo kaka zaharra. Bada ez jauna, ez gaude konforme.
|
|
|
Ezin ukatuzkoa da, beraz, Sarrionandiaren hautaketan eragin nabarmena izan dutela bere mundu ikuskerak eta bere printzipioek. Nahiz eta, Pott bandaren aurreko euskal idazle eta itzultzaile gehientsuenek egin ohi zutena kritikatuz, behin baino gehiagotan aldarrikatu izan duen literatura eta itzulpengintza ez direla ideologia jakin baten menpe
|
jarri
behar, itzultzeko testu jakin batzuk hautatu eta beste batzuk baztertu izanak ere nolabaiteko ideologia edo ikuspegi bat adierazten du. Dena den, hautaketa hori ez du mugatzen bere ideologiarekin bat datozen autoreen testuetara, Sarrionandiaren aurreko euskal itzultzaile askoren kasuan bezala; alegia, testuak hautatzeko irizpide nagusia ez da idazleen ideologia, testuen balio literarioa baizik.
|
|
|
Bihar, etzi, datorren astean utziko dut, derrigorrekoa baldin bada, ongi marruska dezaten. Egun jakinak
|
jarri
behar lituzkete horretarako. (ZIN:
|
|
|
Gerta daiteke, ordea, argudiotik ondoriorako urrats hori bermatzen duen toposa estarian edo inplizituan egotea, eta norentzakoak ondorio horiek bere egingo baditu estarian dagoen ezagutza komun hori esplizitatu edo berariaz agerian
|
jarri
behar izatea; agian, inplikatzen duen edo aditzera eman nahi duen ezagutza komun horren jabe ez delako norentzakoa. Horri, berariaz agerian jarritako lotura edo argudio hobi horri, Fuentesi jarraituz (2002), argudio oinarria deituko diogu.
|
|
|
Toposa agerian
|
jarri
beharrean sentitu da esataria. Esatariak inferitu du, gogoa onen alde edukitzea?
|
|
|
Izan ere, enuntziatu parentetikoen estrategia honi esker, esatariak hainbat ikuspegi adierazteko aukera du; hainbat sentsazio eta iritzi aipatzeko aukera ematen dio, eta ziurrenik ideia bera garatzea baino eragingarriagoa, iradokitzaileagoa eta aberatsagoa gertatuko zaio (Dafouz Milne 2000). Norentzakoak, azken batean, enuntziatu zehatz horrek (edo esatariak bidaltzen dizkion keinu horiek) eraginda informazio pragmatikoaren errota etengabe martxan
|
jarri
beharra izango du. Hainbat informazioren asoziazio edo lotura egingo du; ziurrenik, esatariak berak buruan zerabiltzanak baino gehiago.
|
|
|
oitura burnizko katea baño lokarri etengaitzakoa baita. Eta euskara biziko baldin ba, da, ta gure aurrekoena ez baña gere izaera benetan azalduko baldin badugu?, gure errietako biziera naasia euskaraz
|
jarri
behar nahi ta ez: gaurko eziñegona, bizibeharra ta ezinbizia, aundinahia, diru gosea, maitasun gorrotoak; gaurko gizonen ametsak, zuur edo zoro; ezerezaren gau beltzean, hiltzeko sortua?, nondik datorren ta zertarako den ez dakienak daraman uskeriazko ibillera galdua ta bera baño goragoko zerbaiten alde gizona bere buruari uko egitera beartzen duen indar ezkutua.
|
|
|
Bestalde, eginiko aukera murritzegia ere gerta daiteke; beti ere, helburua Mitxelenak mamitutako testu landu guztietan darabiltzan enuntziatu parentetiko guztien berri eman nahi izanez gero. Hain zuzen ere, tesiari mugarriak
|
jarri
beharrak eta erdietsi nahi dugun xedeak ekarri dute eremu zabalean sail bat mugatzea.
|
|
|
Enuntziatu parentetikoen izaera aztertzeko, ordea, lehen lehenik, Laurinek ere ezinbestean bere aztergaiari mugak
|
jarri
behar zizkion, baina mugak ezarri aurretik, hots, irizpide mugatzaileak (edo critères de délimitation) ezarri aurretik, honako aurrepremisa hauek planteatzen ditu:
|
|
|
Egünko egünetan, herriak eta etxeak kanpoari hanitxez haboro idekiak beitirade, kanpoko gaüzek eragin handia hartzen düe. Arrisküa bada, uste ükeitea edokanpotiarrentako aldaketa zonbait beharrezkoak direla edo gizarte honen araberako bide oso berri bat
|
jarri
behar dela.
|
|
2013
|
|
|
Galdetegiak atal anitz dauzka, eta ataletariko bat herritarrek erosten dituzten egunkari edo astekariei buruzkoa da. Ipar Euskal Herrian salgai zeuden edo izan zitezkeen agerkarien zerrenda baten ondoan, herriko erretoreak agerkari bakoitzak bere herrian zeukan erosle kopurua
|
jarri
behar zuen. Inkesta horien emaitza guztiak Baionako apezpikutegian daude, eta guk xeheki begiratu ditugu, ahal bezain estatistika zehatzak ateratzeko.
|
|
|
Halaber, gaizki ikusia zen ezkongabea izatea, haurrik ez ukaitea edo guti; emazte indartsua ere behar zuen, laborantzako lanak egiteko gaitasuna zuena. Are gehiago, gizonak bizia arriskuan
|
jarri
behar zuen, bai lanean, bai gerlan, heroiko agertzeko. Gizontasunaren balio horrek XIX. mendearen bigarren erdian hartu zuen indarra, eta XVIII. mendean baizik ez zen agertu, George L. Mosseren arabera.
|
|
2014
|
|
|
–poetari, kasu honetan arriskua hartzea beste aukerarik ez zaio geratzen; ez dauka autoritatea eskuratzeko beste biderik. Erbes tea, kartzela edota bazterketa soziala
|
jarri
behar du balantzaren alde batean, eta behin ordain hori, sufrimendu bide hori, onartu eta gero, ezer galtzekorik ez duela, leku estra batean kokatzen da; libre da, eta egia esan dezake. Leku estra horretan, ber
|
|
|
Eboluzio hori gurera ekarriz, euskal idazleen ibilbidean ere, beti era artezean ez baina maiz sigi sagako meandro bihurgunetsuen antzera, hizkuntzaren bilakatze bidea etengabea izan da, harik eta, jakina denez, Euskaltzaindiak jada bere fundazioko helburue tan jarria zeukan egiteko hori serioski hartu arte. Eraldatze horre tan, azken buruan, euskarak ere munduko beste kultur hizkuntza guztien irtenbidea hartu zuen, batasunarena, eta horren premia sentitzean, bai mintzatzeko eta bai idazteko, arau zehatz batzuk
|
jarri
beharra izan zuen.
|
|
2016
|
|
|
«Gizona den gizonak» ofizioka ai dira bersulariak bezala. Eta hor ezta jokoik in behar sustut,
|
jarri
behar da parrian xuxtuz igituz zenta hor hasten bazira istribiain iten hiltzen du rola arrunt. «Beharretan den jendea dugu laguntzen» eta bestiak «Ze nahi huen, Plumagaineko nausiari hire miga sakatu?» Plumagainak harrartzen du, ofizioka ai dira beti, harrartzen dako eta desegiten eta bestia botatzen(...) 549
|
|
2017
|
|
|
Bere 2006ko abenduaren 21eko bilkuran, Euskararen Erakunde Publikoaren Administrazio Kontseiluak hori zehaztu zuen bere Hizkuntza politika proiektuan: «Euskaltzaindiak, hizkuntzaren kalitatea zaindu eta hizkuntza arauak
|
jarri
behar dituen erakundeak, funtsezko eragina ukan du hizkuntzari eman behar zaion egokipenean, eta ildo horretatik jarraitzen du. Euskararen Erakundeak abian jarriko dituen antolaketa eraginkorrak eramateko, erreferentziazko solaskidea izanen du Euskaltzaindia, bere eskuduntza eremuan».
|
|
|
12 Bertako hizkuntzaren gaitasun profesionala Eskualdeko Formazio Plangintzaren lehentasune tan
|
jarri
behar da.
|
|
2019
|
|
|
Antolamendu hermetiko samarrarekin jokatzen dugu batzuetan, eta horrek, euskara biziberritzeko planak egiterakoan, atal iragazgaitzak sortzera eramaten gaitu. Programetan baino, programen, esparruen eta egitasmoen arteko konexioetan
|
jarri
behar genuke arreta gehiago. Hainbestetan aipatutako zeharkakotasunaren kontzeptuarekin zerikusi zuzena du horrek:
|
|
|
Lanabesak, hala ere, hutsalak eta arima gabekoak dira, baldin eta egitasmo eta proiektuak artean ez badira. Euskaltzaindiak baditu halakoak, hain justu ere, Euskaltzaindia bera xxi. mendean
|
jarri
behar dutenak. Euskal Gramatika Orokorra, Hiztegi Batuaren definizioak, hiztegigintzaren ikerketak, Euskal Corpus Onomastikoa, Euskal Literaturaren azterketak?
|
|
|
Hurrengo belaunaldien eskuetan
|
jarri
behar dugu ondare hori: etxetik eta lagunartetik euskaldun direnei beren hizkuntza gaitasuna osatzeko eta aberasteko bidea emango diegu horrela, eta etxetik ez dakitenei euskaldun askoren esparrura erakartzeko aukera eskainiko.
|
|
2021
|
|
|
Haurtzaroan zegoen literatura baten saioak bilakatzen dira lehengo obrak. 80ko hamarkadan, obra unibertsal baten mailako emaitza bat lortu behar zen, kanon literarioari bere behin behineko hastapena emateko gisa eta euskal" modernitatea" ren lehen mugarria
|
jarri
beharrez. Eta geroztik, bide beretik ari da euskal literatura, berritasunaren ondotik.
|
|
|
Baina ez da kasua, a hori ez da izenaren parte, mugatzaile arrunta baizik. Eta mugatzaile guztiekin gertatzen den gisan, batzuetan ez da
|
jarri
behar (ikus 15 kapitulua): mendian/ Euskaltzaindian bai, baina mendiko/ Euskaltzaindiko, mendira/ Euskaltzaindira, menditik/ Euskaltzainditik eta abar.
|
|
|
Horien alboan, aldiberekotasunaren kontzeptua ere kontuan izan behar da, batzuetan baldintzazkoen eta denborazkoen eremuak hurbil izaten baitira. Eta azkenik, arreta berezia
|
jarri
behar zaie baldintzadun perpausetan aurkitzen diren semantika/ pragmatika jokoei, hizkuntzan aurkitzen diren baldintzadun perpausek era askotako erlazioak eta nozioak adierazten baitituzte.
|
|
|
Adierazpen perpaus osagarriak aztertzean esan bezala (§ 30.6), nola/ zelan, horra non ager daitezke (e) n menderagailua hartzen duen perpausaren buruan: Oroitzen zara nola ilaran
|
jarri
behar izan zenuen beste ume batzuekin batera (O. Arana).
|
|
|
Koka dezagun testu hori ingurune zabalago batean: Ez zen ohartu aurreko gauean iratzargailua
|
jarri
behar zuela, Toledoko autobusa garaiz hartzekotan. Esnatu zelarik ohartu zen gaizki ibiliko zela, dagoeneko berandu zela, eta bidaiak huts egingo ziola baldin berehala beste konponbideren bat aurkitzen ez bazuen.
|
|
2022
|
|
|
Blancaren ondotik nausi/
|
jarri
beharra zen Xarles Juanekin üken semea/ erregegeia zelakoz.
|