|
2004
|
|
|
Jakina da asetasunak energiaren erregulazioan eragiten duela. Palatabilitatea (elikagaien balio hedonikoa) elikagai
|
jakin
bat jatean sentitzen dugun plazeraren araberakoa da. Ezaugarri hori elikagaiaren propietate organoleptikoen araberakoa da, hala nola zaporearen araberakoa.
|
|
2007
|
|
|
Horrelakoetan, ordu
|
jakin
batean jan ohi izateak ordenua ezartzen eta, nola ez, lokartzen laguntzen du.
|
|
2008
|
|
|
Adin horietan, haurrek interes handiagoa dute inguruko munduarekin elikagaiekin baino. Jaki
|
jakin
bat jatera bultzatzean, jateari uko egin diezaiokete, eta, une horretatik aurrera, jateko ekintza deseroso eta ez oso atsegina bihurtu. Elikadurari uko egitea ere elikadura desegokiaren ondorio izan daiteke:
|
|
|
Haurrentzat, familia da eredu egokiena elikadura lehentasunak eta ohiturak garatzeko. Familiako kide batek elikagai
|
jakin
bat jateari uko egiten badio, haurrak bere portaera imitatzen du. Batez ere, kontuan hartu behar da jateko ekintzak atsegina izan behar duela beti:
|
|
2010
|
|
|
Era berean, jakiak nola aurkezten diren eta zein ordenatan hartzen diren zehazten da, jendeak dioenez, «janaria begietatik sartzen da». Asetasun sentsorial espezifikoa Jaki
|
jakin
bat jatean, zaporea eta jateko gogoa aldatu egiten dira. Halako batean, nazkatuta edo jateko gogorik gabe sentitzen da, eta, are gehiago, jatordu berean beste elikagai batzuen alde egiten du aldi baterako.
|
|
|
Elikagai bat jateari buruzko ideia erredundanteak izateak bere inguruabarretarako mesede gutxi egiten diola uste duen arren, ikerketa zientifiko berri batek alternatiba bat proposatzen du. Emaitzen arabera, produktu
|
jakin
bat jaten dela imajinatzeak lagundu egin dezake produktu hori dagoenean gutxiago irensten. Hori kontsumitzen ohitzea, gehiago jateko grina pixkanaka gutxitzea, neurri batean, irudimena erabiliz lor daiteke, irenstea xehetasun handiz birsortzen den bitartean.
|
|
2011
|
|
|
Premisa horrek “sendatzeko ustezko ahalmenak” goraipatzen dituzten beste elikagai askorentzat balio du, hala nola aloe vera, soja, te berdea edo baia gojiak. Gogoan izan behar da elikaduran eta dietetikan adituak direnek ez dutela nabarmentzen fruta edo barazki mota
|
jakin
bat jatea, baizik eta landare elikagai horiek, ahalik eta barietate handienetik eta neurrian, ez direla falta behar eguneroko dietan.
|
|
|
Funtsean, bi elementu multzo nagusik hartzen dute parte hori zehazteko prozesuan: lehenak zenbait beharrizan biologiko ditu, bai energiarenak bai elikagaienak, eta bigarrenak harreman estua du elikagai jakin batzuk modu
|
jakin
batean jateak dakarren plazerarekin. Azken alderdi horri dagokionez, bai elikadura ohiturek bai gastronomiak (sukaldaritzako prestakuntza jakin batzuk egiteko artea), oro har, gizarte batek bere elikadura nola bideratzen duen zehazten dute, eta, beraz, haren asebetetze maila, itxaropenak betetzen dituen neurrian.
|
|
2012
|
|
|
Bazkaltzera behartzeko balio dute, eta, mahaia sufrimenduarekin lotzen badute, une hori eta janaria gorroto dituzte. Haur bati presioa egiteko, elikagai
|
jakin
bat jan dezan, beste asko jan ditzake. Larritu egiten da, haur batek ez duelako adierazten gurasoen gehiegizko babesa, haur hezkuntzan aholkulari txarra baita.
|
|
|
Beste batzuetan, aztertutako ondorioek epe labur bat baino ez dute hartzen, edo pertsona gutxi batzuk ebaluatzen dituzte. Azterketa horiek baliagarriak dira zientzialariek elikagai jakin batzuen propietateei buruzko ikerketa hipotesi berriak plantea ditzaten, baina zentzu komun eta etikoa duen osasun profesional batek ere ez lituzke erabili behar ikerketa horietatik datozen datuak «superelikagaiak» gomendatzeko edo pertsonen dietan aldaketak egiteko. Elikagai magikoak ez daude Dietista nutrizionistak dioen bezala Julio Basulto, «elikadurako elkarte zientifikoen mezua da fruta eta barazki mota asko hartzea, baina inoiz ez digute eskatzen fruta edo barazki mota
|
jakin
bat jatera. Elikagai batek, bakarrik, ez du inola ere miraririk egingo gure osasunean.
|
|
2013
|
|
|
Haurren %8k eta helduen %3 daukate alergiaren bat elikagaiekiko, eta herritarren %20k izan dute noizbait erreakzio alergikoren bat elikagai bat jandakoan; dena den, elikadura arloko toxikatzeak ere sartzen dira hor, elikagai
|
jakin
bat jateagatik uneren batean sortzen direnak (adibidez, ostrak jateagatik).
|
|
|
Elikagai
|
jakin
bat jan ondoren agertzen dira: esnea eta arrautzak (ohikoa izaten da haurrengan), fruitu lehorrak, itsaskiak eta zenbait fruta eta arrain.
|
|
|
Erreakzio horiek ez dute zerikusirik ohiko alergietan izaten direnekin; beste horietan, izan ere, elikagai
|
jakin
bat jan eta organismoak berehala eta modu aski deigarrian erreakzionatzen du: dermatitisa ager daiteke, urtikaria (toki jakinean edo orokortua), edemak (betazaletako eta ezpainetako hantura), doministikua, bronkoespasmoak eta anaxifilaxia (arina izan liteke, moderatua edo larria, eta heriotza ere eragin dezake minutu gutxitan, shock anafilaktikoagatik).
|
|
|
Funtsezkoa da, abardura hori egitea, ikusteko non dagoen arazoaren muina: azukre erantsiak dituzten produktuak jatea da kaltegarria eta ez elikagai
|
jakin
bat jatea (azukrea, adibidez) edo berez azukre ugari duten elikagaiak (fruta, esaterako).
|
|
|
Fulton doktorearentzat, «jateko motibazioa erregulatzen duten neurona prozesuek asetasun seinaleak baliogabetu ditzakete». Azukre eta gantz ugariko elikagaiek eragiten dute prozesu horietan; izan ere, elikagai horiei zuzendutako etorkizuneko portaera indartzen duten neurona erantzunak sor ditzakete, eta, aldi berean, elikagai
|
jakin
bat jateari uzten dioten garuneko seinaleak ahuldu egiten dituzte. Hori erloju ponpa bihurtzen da gure garuna inguratzen badugu, bazkaltzera gonbidatzen gaituztelako, eta, gaur egun gertatzen den bezala, non, noiz eta noiz egin dezakegun gogoratzen badugu.
|
|
2018
|
|
|
Irudia: igteresa 4 Begiak betetzen ez baditut, haurra markekin jaiotuko da larruazalean Antakoak elikagai
|
jakin
bat jatearen bultzadak dira. Ikerketen arabera, ia beti izaten dira elikagai koipetsuak edo gaziak edo almidoi askokoak (patata frijituek, adibidez, hiru baldintza horiek betetzen dituzte).
|
|
2020
|
|
|
Horien artean, gustatzen zaizkienak aukeratu ahal izango dituzte, eta elikagai osasungaitzak eskuratzeko aukera mugatu, horiek hautatzeko aukerarik izan ez dezaten. Zigorren edo pizgarrien bidez janari kopuru
|
jakin
bat jan dezaten presionatzea edo behartzea, edo eskura dituzten elikagai osasungaitzak etengabe kontsumitzea debekatzea, ez da beharrezkoa eta kaltegarria, txikienek elikadura eredu osasungarriekin harreman ona izan dezaten lortzeko. Haurrek elikadura hori probatzeko eta hari atxikitzeko modurik onena da elikagai horiei etengabe erakustea, ekintza natural eta eguneroko gisa, eta familiak benetako plazerarekin kontsumitzen dituzten eredu bihurtzea.
|
|
2022
|
|
|
Begi gehienak zelatan daude, eta zentzumenen sarreraren bat aktibatzen dute, batez ere ikusmenaren edo usaimenaren bidez. Elikagaien industriak badaki hori, eta desira horiek eragiten dituzten faktoreetako batzuk baliatzen ditu kontsumitzailea haiengana zuzentzeko janari oso kalorikoagatik. Neurozientzia teknika batzuek kontsumitzaileek elikagai
|
jakin
bat jaten edo aukeratzen dutenean egiten duten bidaia emozionala ezagutzen laguntzen dute, eta informazio garrantzitsua ematen dute ulertzeko zergatik aukeratzen ditugun produktu jakin batzuk; modu kontzientean egiten dugun edo sentimenduek, jarrerek, balioek eta abarrek eraginda egiten dugun. Azalaren erantzun galvanikoa (GRS) neurtzeko teknika da horietako bat.
|
|
|
elikagai azukredun gehiegi, gatz eta gantz larregi, osasunarentzat mesedegarriak liratekeen mantenugai eta oligo elementu gutxiegiko elikagai industrial asko (fruta eta berduren ordez), herrialde aurreratu gehienetan. Horiek ez ezik, une
|
jakin
batean jan edanak, ondasun mugatuak direnez, batzuen gehiegizko kontsumoak besteen malnutrizioa edo gosetea, prezioen espekulazioa eta horien ondoriozko desorekak dakartza, ezinbestean. kontsumerismoa es: consumerismo; fr:
|
|
2023
|
|
|
Lehenbiziko fasea «mina baino lehenagoko egunak dira; agertzen diren sintometako batzuk hauek dira: suminkor egotea, aho zabalka ibiltzea eta janari
|
jakin
bat jateko gogoa izatea». Gaitza lehenbiziko fasean identifikatzen bada, eta botika egokiak garaiz hartzen badira, «krisiak ez du hainbeste desgaituko».
|
|
|
Agian lau orduz entrenatuko naiz egunean, baina ez da hori bakarrik. Nik pisua irabazi behar dut, eta janari
|
jakin
bat jan behar dut, atseden hartu, probako urduritasuna psikologikoki landu... Eguneroko erabaki guztiak horrekin lotuta daude.
|