|
2003
|
|
|
Ez zeukan zereginik emakume zardai haren ondoan; bera haur hutsa zen eta haur bezala ikusiko zuen irakasleak, esaten zuen bere baitarako. Baina buruko kristal guztiak puskatu zituena ez zen
|
izan
emakumea ikustea, ezpada bera agurtzeko itzuli zenean haren aurpegia ezagutzea: hura bera zen ametsetan berari agertutako emakumea, eskua luzatzen ziona, hain zuzen ere!
|
|
|
Azterketaren arduradunak azaldu zuenez, emaitza joan den astean argitaratu zuen Frantziako Osasun eta Ikerketa Medikoko Institutu Nazionalak (INSERM), gizonengan minbizia izateko arriskua %31 murriztu da. Aldiz, pilula egunero jateak ez zuen ondorio nabarmenik
|
izan
emakumeengan; izan ere, adierazi zuenez, eta bitamina indize hobeak dituzte gizonek baino, fruta eta barazki gehiago jaten baitituzte. “Suvimax” koktela, hain zuzen ere,, C eta bitaminak, selenioa eta zinka ziren.
|
|
|
Kafetegiko zabalgunean bildu eta bertatik bertara elkarri begira geratu ginelarik, keinu bat egin omen nuen nik, onespen keinu bat, bere gorputzari gainbegiratu azkar bat eman ondoren. Nik ukatu egin diot beti hori, ez baitut inoiz
|
izan
emakumeei aurrez aurre begiratzeko ohiturarik, ez behintzat horren lotsagabeki, eta are gutxiago egiten baitut onespen keinurik. Ez nekiela, esan omen nion, zergatik egiten zitzaidan bera hain erakargarri eta horrek erakargarriago egiten zuela oraindik eta misterio guztiak erakargarri zaizkigun neurrian ez nekiela dagoeneko, jarraitu omen nuen, zer egiten zitzaidan erakargarriago, bera ala bere misterioa.
|
|
2006
|
|
|
ez ditek elkarrekin afaldu arteko onik izaten. Emakume dontsu hark hor erabaki zian ez zuela ni libre ikusi arteko onik izango, eta nire argazkiaren azpian hiltzaile gupidagabe bat nintzela zioen asmo txarreko oharra ere ez zuan aski
|
izan
emakume hura kikiltzeko. Bisitan etorri zitzaidaan, eta, itxura guztien arabera, sinistu egin zian nik kontatu niona.
|
|
2008
|
|
|
Legeak dio langile bakoitzaren eskubidea dela hau,
|
izan
emakume edo izan gizon, eta, beraz, bi gurasoetako edozeinek eska dezake, bikotekidearen lan egoera dena dela ere.
|
|
|
Takoirik gabeko zapata baxu batzuk ditu oinetan, eta belaunak eta garbi garbi dauzka. Foralek ez dute
|
izan
emakumea tabernaraino eraman eta handik autoa erori den tokira itzultzeko astirik; pentsatzekoa da, beraz, Rosak jatetxeko norbaiten arropak dituela soinean.
|
|
2009
|
|
|
Tira, kontuan
|
izan
emakumea batez beste zazpi urte gehiago bizi dela. Hortaz, zenbat eta adin handiagoa, arriskua ere handiagoa.
|
|
2010
|
|
|
Tratu onak landuta, egoera ez da izango hobea emakumeentzako bakarrik; indarkeria bako gizartean emakumeek eta gizonek gutxiago sufrituko dute. Honen emaitza guztiok hobeto bizitzea da; ez egotea desberdintasunik, izan gizon
|
izan
emakume. Gauza txikietatik hasita.
|
|
|
Hala ohi da kultur, politika, kirol, zientzia eta gisako aldizkari eta agerkarietan. Aldiz, bestela da pertsonak izan gizon,
|
izan
emakume, gauzaki egiten dituzten aldizkarietan. Hor bai, hor emakume asko baino gehiago dago.
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak behin baino gehiagotan ohartarazi du etapa honetan emakumeei arreta eman behar zaiela “osasun eta garapen arazo nagusi gisa”. Gogoan
|
izan
emakumeak gehiengoa direla, beren bizi itxaropena gizonena baino handiagoa dela, eta beren osasuna bermatzen bada, beren familia eta komunitateentzako baliabide estatusari eutsiko diotela. Milurtekoko Garapen Helburuei buruzko Goi bilera New Yorken egin dela eta, Ban Ki moon NBEko idazkari nagusiak iragarri du emakumeen eta haurren osasunaren aldeko mundu estrategia jarriko duela martxan.
|
|
|
Tourreko arduradunek ezin zuten sinetsi. Nik begiratu nuen ahotsa atera zen aldera, baina ezin izan nuen identifikatu nork bota zuen oihua; beraz, ez nuen aukerarik
|
izan
emakume harengana joan eta aurrez aurre hitz egiteko. Une hartan, Espainiako Kirolerako Estatu idazkaria hurbildu zitzaigun, eta berriro entzun zen oihu bera.
|
|
2011
|
|
|
Neskatoek eta mutikoek trebakuntza berbera jasoz gero, nagusitan lan berberak egin zituztela esan zuen. Eta galdetu egin zuen zergatik egiten zuten sistematikoki emakumea bikotearen hondoratzearen errudun, edo zergatik ezin zuen
|
izan
emakume batek mediku edo jurista». Christine de Pisanek (Venezia, Italia, 1364 Poissy, Frantzia, 1430) elizgizonen literaturako estereotipo misoginoen kontra egin zuen sutsu, emakumeen eskubideen defentsan oinarrituz bere lanak, tartean Le Livre de la Cite des Dames.
|
|
|
Ez bakarrik errolda bat eginez, dokumentuan aurrera prostitutek bete beharreko araudia ere jasotzen da. Nola jantzi behar diren agintzen zaie, ez daitezen nahasiak
|
izan
emakume zintzoekin», azaldu du Charlesek.Elizgizonen presio eta debekuei izkin eginez idatziriko eskuizkribuak ere badaude erakusketan. Horietako batek izenburu du Bere senarraren hilobian txortan egin zuen emakumea.
|
|
|
Horretan bat dator Liberal ere. «Enpresetan gaitasuna duten pertsonek lan egin behar dute, izan gizon ala
|
izan
emakume. Egia da, ordea, gizon batzuek ikaragarrizko errezeloak dituztela, eta haiei erakutsi eta sinetsarazi behar diegu emakumeok ez gatozela gizonak lan merkatutik eta goi karguetatik botatzera.
|
|
|
" Gure zeregina Frantziari sosegu aurpegia ematea da. Zenbat eta dotoreago
|
izan
emakume frantsesak, orduan eta gehiago erakutsiko dio gure herrialdeak munduari ez garela beldur". Eta beldur barik aritze horretan, ez Lelongi, ez bere taldeko lankideei, ez zien eskuak dar dar egin ofizial nazien emazteentzat eta kolaborazionista frantsesentzat soineko eta traje dotoreak josten hasterako orduan.
|
|
|
Ni ez naiz esentzialismoaren aldekoa: behin ere ez dut uste
|
izan
emakumeok emakume izate hutsagatik onak eta zoragarriak garenik. Alderantziz, beti defendatu izan dut emakumeok nahi bezain kabroiak eta zitalak izan gaitezkeela, eta eskubide hori behar beharrezkoa zaigula.
|
|
|
Gehienak 45 urtetik gorakoak dira talde honetan; aurreko etapetan, berriz, ezgaitasuna ohikoagoa da gizonezkoetan. Horregatik, bi sexuei laguntza eskatzen zaie, nahiz eta gogoan
|
izan
emakumeek beste oztopo bati aurre egin behar diotela: emakumeak izatea, baldintza hori aldatzea ez da erraza.
|
|
2012
|
|
|
Haurralde fundazioak eta beste 30 bat eragilek eta elkartek abortatzeko aukera bermatzeko eskatu diote Espainiako Gobernuari, adierazpen baten bidez.Haien arabera, medikuak edo osasun langileak «kontzientzia eragozpenaz» baliatzea ezin da oztopo bat
|
izan
emakumeek abortatu ahal izateko. Adierazpenean salatu dutenez, erakunde «antidemokratikoek» andreen giza eskubideak zapaltzeko erabiltzen dute krisia, batez ere sexu eta ugaltze eskubideak bertan behera uzteko.
|
|
|
Baina gauza bat esango dizut: zenbat eta zailagoa
|
izan
emakume batekin oheratzea, orduan eta gehiago maitemintzen naiz. Hortaz, gerora gertatzen dena zure ardura izango da.
|
|
|
Aukera berdintasunaren estrategiak emaitza on anitz izan baditu ere, ez diragutxi
|
izan
emakumeak aurkitu dituen arazoak mundu publikoan sartzeko, eta horietatik nagusia aintzat ez hartzea emakumeen diskriminazioari eusten dion gizarteantolaketa, bereziki familian duten rola. Esan bezala, ez da hori izan arazo bakarra, emakumeak mundu publikoan sartzean ikusi da bertan ere diskriminatuak direla.Arazo edo muga horien aurrean mugimendutik datorren erantzuna honakoa da: emakumeak ez badira berdinak abiaburuan eta, hori dela-eta zailtasun gehiagobadituzte mundu publikoan jarduteko, abiaburua zuzendu behar da.
|
|
|
Nahiz egunez nahiz ametsetan, huraxe ikusteko obsesioak bizi du. Ez da baliozko ezer pintatzeko gai
|
izan
emakumearen hitzen peskizan pintatzen aritu zenetik. Koadroa ikusi nahi luke.
|
|
2013
|
|
|
Oraindik ere, askoz ere animalia eme gutxiago erabiltzen dira ikerketan, eta pertsonekin egiten diren probetan ere, emakumeak nabarmen gutxiago dira, baita emakumeei gehiagotan eragiten dieten gaixotasunak ikertzen direnean ere; gaitz asko generoetako batean eta bestean berdin ez agertu arren, eta tratamenduekiko erantzuna ere berdina izan ez arren. Jokabide justifikatua da batzuetan, baina azken emaitza ezin da
|
izan
emakumea, emakume izateagatik, zaurgarriago bilakatzen duen medikuntza sistema bat.
|
|
2014
|
|
|
Irabazi dugu, eztabaidaren erdian askatasuna eta erabakitzeko eskubidea jarri ditugulako: ama izan ala ez; ama
|
izan
emakumeek haien kabuz erabakitzen duten baldintzetan; nahi dutenarekin; nahi dutenean; nahi duten kopurua izateko… Mugimenduari emakumeen eskubideekin, emakume guztien eskubideekin, bat egiten lagundu dio: laguntza bidezko ugalketara jotzea erabakitzen duten lesbianak, bakarrik edo bikotearekin; bikotea duten emakumeak zeinak haurra izatea erabakitzen duten; bikoterik ez dutenak eta bakarrik ama izatea erabakitzen dutenak; emakume immigranteak zeinak jendarte honetako batez bestekoa baino haur gehiago ekartzea erabakitzen duten, nahiz eta batzuek uste ez dagoela modan.
|
|
|
Eta hizkuntza berean, nahiz azentua oso bestelakoa
|
izan
emakumeak erabilitakoaren aldean, buhameak hitz hauekin erantzun zion:
|
|
|
Fraide kaputxinoen txalupazain emakumekoak aipatzen dituzte behin baino gehiagotan agiri historiko horietan. XVIII. mendean, berriz, Victor Hugo ez zen
|
izan
emakume hauetaz idatzi zuen bakarra. Alejandro Laborde eta Eliseo Reclus ere jardun ziren arraunlari horietaz.
|
|
|
Independentzia ekonomiko barik askatasuna eta independentzia pertsonala hitz hutsak baino ez dira eta. Izan soldata baxuagoak ditugula; izan lan prekarioagoak ditugula; izan feminizatutako sektoreak egokitzen zaizkigula; izan genero ikuspegirik gabeko aurrekontuak onartzen direla;
|
izan
emakumeak garela pentsio ez kontributiboak jasotzen ditugunak; izan zerbitzu sozialak eta publikoen murrizketetatik etortzen diren lanak gure gain erortzen direla; izan kristalezko sabaia; oinarrrizko eskubide sozialak ukatzen zaizkigu, emakumeok sortutako aberastasun ez kontabilizatua eta ez ordainduaz jabetzen diren bitartean. Zer esanik ez merkantzia bezala erabiltzen ditugun langile klaseko emakume migranteen kolektiboaz, sexu lanak eta zainketak egiten, krisitik era erraz batean ateratzeko erabiltzen ditugunak eta egun hain kriminalizatuak daudenak.
|
|
|
Esan dezagun, beraz, Wagnerrengan astuntasun sexual berezi bat dagoela, azaldu dugun musikaren eta sexualitatearen arteko harreman bat; purutasuna eta erredentzioa kontrako muturretan dauden gaiak direla pentsa dezakegu. Pentsa dezagun sinpleki pertsonaia estrainio horietan; mutil gazte inuzente horiek, larruzko galtzamotzak soinean, bere obra askotan aurki ditzakegu; edo Siegfried gaztea bera, boy scout bat bezala ateratzen da basotik, ez du inoiz sexu harremanik
|
izan
emakume batekin, eta, azkenean hutsune hori konpentsatzen duenean, abentura diaboliko batean sartzen da. Horrek eszena txundigarri batzuk sortzen dizkigu, adibidez, Brunnhilderen koraza kendu, bere bularra ikusi, atzera pauso bat egin eta" Baina emakume bat da!" 2 oihukatzen duenekoa.
|
|
2015
|
|
|
Sei aste bete aurretik egiten dutenentzat ratioa 2,25 aldiz igotzen da. Aldiz, etxetik kanpo ordutegi murriztuarekin (part time) lan egitea ez zen zailagoa
|
izan
emakumeek beren seme alabak bularra emateko helburua lortzeko, bizitzako lehen hiru hilabeteetan behintzat. Edoskitzeko eskubidea Ama langileak edoskitzeko eskubidea du.
|
|
2016
|
|
|
hegoaldeko beltzen esklabotza, iparraldeko langileen zapalkuntza ekonomikoa eta emakumeen menderakuntza soziala. Emakumeen mugimenduan, hastapenetan, ezer gutxi esan zuten langile zuriei buruz, izan gizon,
|
izan
emakume. Emakumeen aldeko mugimenduko askok babesten zuten mugimendu abolizionista; hala ere, ez zuten esklabotzaren aurkako kontzientzia hori txertatu emakumeen menderakuntzaren analisian.
|
|
|
Argi dago: emakume indibidualek ezin dute jarraitu etxeko lanak beren ardura pribatutzat hartzen, eta helburu horrek estrategikoa behar du
|
izan
emakumeen askapen mugimenduarentzat. Hala ere, etxeko lanak sozializatzekotan, jatorduak prestatzea eta haurrak zaintzea barne?, aldez aurretik eten egin behar da ekonomia gobernatzen duen etekin gosea.
|
|
|
Industria langile beltz bakanen artean ia ez zegoen emakumerik, guztiz galaraziak baitzituzten industriako lanak. Are, langile beltz gehienek nekazaritzan eta etxeko zerbitzari moduan lan egiten zuten oraindik ere, izan gizon,
|
izan
emakume. Ondorioz, beltz batzuengana baino ezin ziren iritsi industria sindikatuak, salbu eta gogo biziz borrokatzen baziren beltzak industrian sar zitezen.
|
|
|
Eta, ene ahizpa maiteok, herrialde batean non emakumeak mespretxatzen eta umiliarazten baitituzte, non emakumeak odoletan egoten baitira zartailuaren pean, non emakumeak saltzen baitituzte, negro trafikatzaileen? hiltegietan, eta irabaziak lapurtu, eta senarrarengandik banatu, eta indarrez arpilatu haren bertutea eta haurrak; bada, orduan, halako herrialde batean, natural baino naturalagoa behar du
|
izan
emakumeek, arrazoien, berri jakin nahi izatea, are gehiago kontuan hartzen badugu gure Konstituzioaren printzipioak urratzen dituztela bidegabekeria izugarri horiek.
|
|
|
Ezin dugu esan esklaboen etxean gonbidatu hutsa zela gizona. Baldin eta berrikusten badugu gizonek nola betetzen zituzten senarren eta aiten zereginak, pentsatzekoa da normalean esaten den baino askoz konplexuagoa behar zuela
|
izan
emakumeen posizioak. Kontuan hartzen badugu zer nolako jarrera zeukaten emakumeek etxeko lanekiko, eta bereziki sukaldaritzarekiko, eta erreparatzen badiogu haien femenitateari, bada, orduan, konturatuko gara jarrera horiek guztiak ez datozela bat harako irudipen harekin, zeinaren arabera emakume esklaboek, etxean, beren burua berresten baitzuten, haurrak babesten, eta normalean gizonei dagozkien bestelako ardura batzuk hartzen baitzituzten beren gain, eta, ondorioz, nahi gabe izanda ere, beren gizonak hondoratzen laguntzen baitzuten.
|
|
|
Biak ala biak ziren argalak, gazteak eta alaiak, eta ez zuen ulertzen neska ilegorri hark zergatik eman zion bere telefono zenbakia. Bera ez zen inoiz arrakasta handiko gizona
|
izan
emakumeekin. Guztiz surrealista iruditzen zitzaion dena, nahiko sinestezina.
|
|
2017
|
|
|
Ez da lan erraza
|
izan
emakumeak historia artxiboetan aurkitzea, eta hari askotatik tira egin behar izan du Amaia Kowaschek Ezkabako kartzelako presoei lagundu zieten andreak topatzeko. 1934 eta 1945 urteen artean Ezkaban sortutako emakume taldeen mugimenduen lekukotasunak bildu ditu Nafarroako Gobernuak argitaratutako Sareak ehotzen liburuan.
|
|
|
Izan zen Jose Luis Aizpurua, Nikolas Lekuona, Juan Cabanas Erauskin, Eduardo Lagarde eta abarrekoen kartel, margo, collage eta, batez ere, argazkiak ikusten zeinak euskal artearen sortze une historiko baten parte izan ziren, abangoardia espainiarraren barruan garrantzia nabarmena izateaz gainera: kontxo, gure modernitateak ez du
|
izan
emakumerik.
|
|
|
Izan zen Jose Luis Aizpurua, Nikolas Lekuona, Juan Cabanas Erauskin, Eduardo Lagarde eta abarrekoen kartel, margo, collage eta, batez ere, argazkiak ikusten zeinak euskal artearen sortze une historiko baten parte izan ziren, abangoardia espainiarraren barruan garrantzia nabarmena izateaz gainera: kontxo, gure modernitateak ez du
|
izan
emakumerik.
|
|
|
Horiek guztiek, 3.a izan ezik (publikoak), behera egin dute EAEn: haurrak dituzten familientzako diru laguntzak eta subsidioak murriztu dira; 65 urtetik gorakoentzako babes publikoa murriztu da (emakumeek zaintzen dituzte adinekoak, izan lan hori soldatarik jaso gabe egiten duten familiako emakumeek,
|
izan
emakume migratzaileek, zeintzuen lanpostua kolokan egon ohi den eta gehienetan ez duten lan eskubiderik); eta, azkenik, familia zerbitzuetan gastatutako BPGaren ehunekoa? %0, 112tik (2008an) %0, 092ra (2012) jaitsi zen (Eusko Jaurlaritzaren aurrekontua, 2015; Etxeberria, 2016)?.
|
|
|
Egongelan anaia ez zegoen, eta leiho aldameneko mahaian gosarietako gizona zegoen emaztearekin; irakurtzen senarra, leihotik begira emaztea, aldi berean senarrari kontatzen ari zitzaiola. Ordura arte ez nuen
|
izan
emakume honen ahotsa entzuterik, eta pattartsua zen. Ez heldua, ez apurtua, ez interesantea:
|
|
|
Horren arabera, espazio publikoa (askatasunaren ikur) ez ezik, etxe barrua ere ez da
|
izan
emakumeak goza dezakeen tokia. Gehiago da bere esklabo, bere ordena eta bizilagunak mantentzearen arduradun; bere bakardadean, ikusezin, ahul; ez du bere pribatutasunerako, bere garapenerako, leku ez baliabiderik, autoestimuaren garapenaren kontra.
|
|
|
egokia ala okerra da gizonezkoek debekatuta edukitzea laskerketa horretan parte hartzea? Otxotorenarentzat, gizonezkoek deseroso jartzen gara ikusten dugunean espazio publikoa emakumeek okupatu dutela, nahiz eta urtean zehar ehunka lasterketa misto egon eta horietatik bakarra
|
izan
emakumeentzat antolatu dena.
|
|
|
Zehatz esanda, 50 eta 60 hamarkadetako giroa –kantuak zein estetika, esaterako– berreskuratuko ditu aipaturiko tributuak. " Ez da erraza
|
izan
emakumeen tributu bat aurkitzea", aitortu du Zubiak.
|
|
|
Zahartzen ari ote naizen. Leonard Woolf ez ote zen
|
izan
emakume indartsu bat indargetu zuen artifizieroa, babestuz, kontrolatuz, eta, neurri batean, antzutuz. Babestu beharraren izenean, indargetu, bere sormen guztia idazteari emanez, eta bere amatasun gogoa zuhurtasunaren izenean galaraziz.
|
|
2018
|
|
|
Emakumeak, ordea, itxuraz askatasuna bermatzen dien ordena zibil batean sartu dira, eta berme hori etengabe berritzen da, kontratu sozialaren istorioa norbanakoaren hizkuntzan kontatzen den bakoitzean. Norbanako guztiek dute askatasuna, eta kategoria hori, potentzialki, mundu guztiari dagokio berdin, izan gizon edo
|
izan
emakume, izan zuri edo izan beltz. Horren arabera, denboraren luze zabalean desagertu egingo da askatasunaren printzipioaren salbuespen historiko istripuzko oro.
|
|
|
–Jatorrizko? eskubide politikoari buruzko arrazoibide guztiak genesi fisikoaren ondoren hasten dira, semea jaio ondoren, jaiotza horrexek bihurtzen baitu gizon bat (senar bat) aita; baina aita bat ezin da aita
|
izan
emakume bat ama izan ez bada, eta emakumea ezin da ama izan koito jardunik gabe. Non dago, ordea, eskubide politikoaren benetako jatorriari buruzko istorioa?
|
|
|
Meatzariaren figura, hark hezurmamitzen duen elkartasuna eta anaitasuna, horixe aurkeztu izan da askotan langilearen irudi gisa, nahiz eta, adibidez, 1931n, Britainia Handiko erroldan meatzariak halako bi ziren etxeko zerbitzariak. Gizon langileek ere ez dute gogo bizi bizirik
|
izan
emakumeek berekin batera lan egin zezaten, emakume ezkonduek bereziki. Emazteek enplegu ordaindu bat izateak, azken batean, arriskuan jartzen du gizonek emakumeen zerbitzuaren gainean duten kontrola, baita lantokietako anaitasun ordena bera ere.
|
|
|
Hortaz, fundazioak aprobetxatzen zuen bekaren girotxo hura, ekaina, eta sari banaketa antolatzen, nahiz eta nahikoa zitekeen prentsaurreko bat deitzea, eta irabazleari, izan gizon,
|
izan
emakume, bostekoa ala bi muxu eman ondoren eskuz aldatzea zuri diskretu bat eta garaikur zertxobait pisuagoa, azal eta mami kontraesanean, bi objektuetatik arinenak balio baitu gehien, dirutan zenbatzekotan.
|
|
|
Kontuak kontu, Agnetak lepoa harantz okertu eta aiztoaren presioa apur bat lasaitu du. Hori baino ez du behar
|
izan
emakume gizen eta handi hark, harritzeko moduko azkartasunez Agnetaren eskumuturra heldu eta bihurritzeko.
|
|
|
Behiek eta ahuntzek baizik ez zuten edaten aska hartatik, baina, hala ere, bi mutilek harrika hartu zuten emakumea. Ez zuten aski
|
izan
emakumea, zauriz eta ubelez josita, lurrean porrokatzearekin. Handik gertu hargin bat horma bat egiten ari zela ikusita, emakumea bertara eraman, eta, bi gazteek hormaren kontra zutik zeukatela, hargina harri puskak jartzen hasi zen emakumearen inguruan, guztiz estaltzeraino.
|
|
|
Guztien izenean, Mari Nieves Gilek eta Txaro Larrinagak irakurriko dute pregoia uztailaren 15ean. “Sorpresa bat
|
izan
Emakumeak eta hauek gizarteari egiten dioten ekarpena izango dira pregoiaren protagonistak da izendapena, eta beldur pixka bat ere badugu, emakume zornotzar guztien izenean irakurriko dugulako, baina gogotsu gaude”. Urteak daramatzate elkarte guztiek gizarte alorrean beharrean.
|
|
2019
|
|
|
Mugimendu feministak indar handia zuen garai hartan, harreman berriak kontratatzeko indarra zeukan:
|
izan
emakumeen artean, emakume eta gizonen artean, emakumeen eta kapitalaren artean, zein emakumeen eta estatuaren artean. Gure bizitzak aldatu zitzaketen lorpenak egiteko indarra geneukan.
|
|
|
Espainiako Parlamentua berritu da duela gutxi euskaldunen presentziarekin, eta orain udalak, foru aldundiak, gobernu autonomoak eta Europar ganbera ere bai. Garaia da egoerari aurre egin eta langileak eta jendarteko sektore zapalduenak babesteko,
|
izan
emakumeak edo migratzaileak. Beharrezkoa da ezkerreko baloreak sustatzea, hala nola justizia, askatasuna, elkartasuna, berdintasuna, integrazioa, autodeterminazioa, gardentasuna, Kapitalaren eta ustelkeriaren kontrako mobilizazioa… Gizarte justu, aske eta solidarioago baten alde gaudenon ekina eta konpromisoa eskatzen du horrek.
|
|
|
" Nire gizonek emakumeak bailiran jokatu dute eta emakumeek, aldiz, bene tako gizonek bezala egin dute borroka". Beraz, ondorioztatu daiteke Artemisiarena ez zela salbuespena izan, persiar ontzidiko emakumezko kapitain bakarra izan arren, persiarren aldean behintzat emakume gehiago borrokatu zirela eta Jerjes ez zela gai
|
izan
emakume batzuen lana goraipatzeko emakume guztiak gu txietsi gabe.
|
|
|
" Klub barruan zeudenentzat ez zen arraroa
|
izan
emakume bat presidente izatera iristea. Denek esaten zidaten aproposa nintzela posturako, eta animoak eman zizkidaten aurrera jarraitzeko.
|
|
|
sexu galdu bat], Dorothy Parkerrek idatzi du: . Ezin naiz justua
|
izan
emakumeaz emakume den aldetik mintzo diren liburuekin[...] Nik uste dut guztiok, gizon nahiz emakume, garena garela, gizaki gisa hartuak izan behar dugula?. Baina nominalismoa doktrina motz samarra da, eta feministen kontrakoei erraza zaie erakustea emakumeak ez direla gizon.
|
|
|
[...] (Naturak) esan dio emakumeari:
|
izan
emakume. Haurren zaintza, etxeko lanak, amatasunaren kezka guztiak, horra hor zure lanak?.
|
|
|
emakumeak erdeinatzen ditu, bai, baina ez mespretxagarriak direlako; erdeinatu nahi dituelako iruditzen zaizkio doilorrak. Zenbat eta handiagoa
|
izan
emakumeen eta beraren arteko distantzia, orduan eta goragokoak iruditzen zaizkio bera dabilen gailur horiek; horrexek esplikatzen du zergatik aukeratzen dizkien hain maitale ezdeusak bere pertsonaiei: Costals idazle bikainari sexuak eta asperdurak oinazeturiko birjina probintziano urtetsu bat jartzen dio parean, eta eskuin muturreko burges txiki bat, tuntuna eta interesatua; oso neurri apalak, beraz, goi gizaki bat epaitzeko:
|
|
|
Hain zuzen, Luterok konpondu zuen auzia, apaizen zelibatua arbuiatuta. Gerra literario hark ez zuen eraginik
|
izan
emakumearen kondizioan. Fartsen eta alegien satirak burla egiten zion gizarteari, zen bezalakoa zelako, baina ez zuen hura aldatzeko asmorik; trufa egiten zien emakumeei, baina ez zen haien kontrako azpijokoa.
|
|
|
Hauxe izan zen ezinago kaltegarria emakumearentzat: ...ik bazter geratu zen; emakumea ahula eta produzitze indar apalagokoa izateak, ordea, ez du esplikatzen bazterketa hori; gizasemeak ez zuen pareko gisa onartu, hain zuzen, emakumeak ez zuelako bat egiten gizonen lan egiteko eta pentsatzeko moduarekin, eta biziaren misterioen mende segitzen zuelako; gizonak onartzen ez zuenez gero, emakumeak haren begietan beste segitzen zuenez gero, gizona ezin zen
|
izan
emakumearen zapaltzailea besterik. Gizonaren hedatze eta menderatze borondateak madarikazio bihurtu du emakumeen ezgaitasuna.
|
|
|
Suitzan, oraindik ez dute botorik ematen; Frantzian, 1942ko legeak senarraren pribilegioak jasotzen ditu oraindik, leunxeago. Eta eskubide abstraktuak, oraintxe esan dugun bezala, inoiz ez dira nahikoa
|
izan
emakumeari munduaren gaineko helduleku konkretu bat emateko: bi sexuen artean, oraindik ez dago egiazko berdintasunik.
|
|
|
Kontatu egingo dut, lehengo urtean unibertsitatean lan bat egin nuen emakume bertsolariei buruz, gehiago hori historikoki begiratuz, eta bai izan zela nik txikitatik jan dudan edo sinetsi izan dudan mito bat puskatzea. Niri beti esan didate ez direla
|
izan
emakume bertsolariak, espazio publikoan gaizki ikusiak zirelako eta ez dakit zer baina izan da deskubrimentu bat jakitea muga hoiek edukita ere baietz, egon, egon direla. Gauza bat dela ikusezinak bihurtu dituztela eta orduan guregana ez direla iritsi eta sinestarazi digutela ez direla egon.
|
|
|
Gaurko jendartea izan baita albo batera utzi duena, gu guztiok osatzen dugun gizarte hau izan baita babesik eman ez diona. Edozeinek luke bere plazerrerako sexuaz baliatzeko eskubidea,
|
izan
emakumea edo gizona. Baina, emakumearen sexualitatea eta plazerra ez ditugu oraindik ere lotzen, eta kasu askotan, betebeharra da gainera.
|
|
|
Kontua da emakume horrek senideak zituela Mexikon eta hara alde egin zuela. Roberto delakoa, dena utzita, haren atzetik joan omen zen, baina behin Mexikon ez omen zuen ezer egiterik
|
izan
emakume harekin, kasu zipitzik ere ez ziolako egin, ezta begiratu ere, existituko ez balitz bezala. Robertok behin eta berriz hots egiten zion, baina emakumeak ez zuen aintzat hartzen, ezagutuko ez bailuen itxurak eginez, Mexikon bizimodu berria hastera joango bailitzan Euskadiko istorio guztiak atzean eta betiko utzita.
|
|
|
Hori entzuten dugu behin eta berriro, baina datuak eta pertzepzioak ez datoz bat. Bertsolarien% 20–25 bitarte dira emakumeak eta% 75–80 gizonak, nahiz eta bertso eskoletan% 50
|
izan
emakumeak. Hala ere, datuak interpretatzeko gailu kontzeptualak behar dira eta jendeak eskura duen sistema kontzeptual ia oro patriarkala da.
|
|
2020
|
|
|
Horrek esan nahi du lan sektore feminizatuak desagertu behar direla. Kontuan
|
izan
emakume asko kaleratuak izaten direla umeak izatean, edo baimenak eskatzean (baimena eskatu eta gero, alegia). Edozein kontziliazio edo koardura neurrik funtzionatu ahal izateko, soldatak eta enpresen kontratazio politikak ere begi publikoaren pean egon behar dira, hau da, enpresek eta erakunde pribatuek ezin dute nahi dutena egin kontratazioetan,, berdintasun irizpideak?
|
|
|
Ezkutatzen ari den errealitate baten bi lagin baino ez dira. Ez da inoiz erreza
|
izan
emakumeentzat, egoera zaurgarrian egonda, publikoki hitz egitea gure bizitza “pribatuaz”. Zelan sentitu behar garen eta zelan ez agintzen diguten garai honetan ere ez.
|
|
|
Eta harekin ameska ni: emakume hark herria gonbidatu zuen bere etxea ikustera, baina etxea ez zen etxea, ezpada galeria bat zabal altua, erakustoki ongi argiztatua, eta hantxe zebiltzan Arnaldo eta herriko beste pertsona ezagun batzuk, nik ez dut inoiz traturik
|
izan
emakume horrekin, baina…
|
|
2021
|
|
|
Zuek egin itzazue behar dituzuen galderak, baina argi
|
izan
emakume horrek bere jakinduriarekin markatzen ahal duela ikerketan asmatzea edo alferrik ibiltzea. Laguntzaileek ulertu zuten artearen alderdi teknikorik gabe galduta zeudela eta onartu zuten.
|
|
|
Ikerketa kuantitatiboa da guk egindakoa, eta oinarri gisa inkestak ditu. Alegia, nik ez nuen inolako harremanik
|
izan
emakume horiekin: gure datu basearen eta sare sozialen bidez hedatu genituen galdetegiak, eta anonimoki bete zituzten.
|
|
|
Kroketen bidez kontrolpean izan duela aitortu dio bizilagunak. Iñakik ez dio muturra okertu nahi
|
izan
emakumeari, baina okertu egin zaio hala ere. Kroketa eta telebista gehiegi.
|
|
|
Gomezekin prendaturik gelditu zen neskato hura, Gomez hil ondoren doluaren bailara ilunetan ibili zen andre inozente hura, aurkitu zituenak aurkitu ondorengo andre zapuztu hura ala orain hildako neska bati beste munduko bakea lortzeko aholkulari ari zaion emakume adindu hau. Itziar, gizonek ez dute inoiz merezi
|
izan
emakumeok eman dieguna; ez Gomezek, ez zure Ander hark, ez eta zurekin harreman bat, edozein dela, nahi izan zuen hiltzaile horrek ere; hiltzaile eta aldi berean gizajo.
|
|
|
Prestatu gara hiria gauez ezagutzeko, lurrindu gara arrastoa kaleetan uzteko, jantzi gara nor garen jakiteko. Baina ez dut asmatzen nola
|
izan
emakume zu ondoan zaitudala.
|
|
|
Zehazki, ukazio hirukoitzean oinarritzen da: " ez izan ume bat" (are gutxiago" neskatxa")," ez
|
izan
emakumea"," ez izan maritxua" (Herrera 2019: 15).
|
|
|
Ez nuen errukirik
|
izan
emakume horiekin.
|
|
2022
|
|
|
" Horren egiatitzat nauzunez erran zuen Longarinek, kontatuko dizuet istorio bat, zeinak, nahiz eta ez
|
izan
emakumeen laudoriozkoa nik nahi bezainbatean, erakutsiko baitizue badirela gizonezkoak bezain bihotz eta gogo oneko emakumeak, bai eta haiek bezain amarrutsuak direnak ere. Eta ene istorio hau luzetxoa bada, ukan ezazue pazientzia apur bat".
|
|
|
Baina murrizketa ez da berdina izan: politikak ez dira hain eraginkorrak
|
izan
emakumeentzat. Berriki egindako azterketa epidemiologikoek erakusten dute:
|
|
|
Nigel Robertsek feminismoarekin izandako esperientziaz kontatzen duena da horren adierazgarri. Berak dioenez, ez zen oso erreala
|
izan
emakume feminista batekin bizitzen hasi zen arte:
|
|
|
Beharra handia zen, lanerako aukerak sortu zitzaizkien etxetik kilometro gutira, baina debekatuta zuten muga pasatzea. Erabateko pobrezian murgildurik, etorkizunerako inolako lan aukerarik gabe, Pakitak bezala, sasoi hartan, pasaporterik gabe, mendiz ihes egin eta klandestinitatean lanean hastea bertze aukerarik ez zuten
|
izan
emakume haiek.
|
|
|
Gonbidatzen gaitu, oroz gain, bi talderen arteko, maskulinoa eta femeninoa, harreman sozialak antolatzeko dugun moduaren izaera distopikoaz hausnartzera. Banaketa hori gorputzetan oinarritzen da eta guztioi, izan gizon
|
izan
emakume, ezarritako jarrerak ezartzen ditu: " Aita nire bezeroak bezalakoa da, eta nire bezeroak nire aita bezalakoak dira, ama ni bezalakoa da eta ni neure ama bezalakoa naiz".
|
|
|
Orain nirekin zaude. Ez duzu zorterik
|
izan
emakumeekin. Hori ere oso gogorra da.
|
|
|
Sare sozialen bitartez luzatzen dute ekarpenak egiteko deialdia. Bildutakoei forma eman, eta Espainiar estatuko hizkuntza guztietara itzultzen da gero, hizkuntza hegemonikoa ez dadin
|
izan
emakumeen mezu horren bitarteko bakar. Landa eremuko emakumeen aterki horretan, nekazaritza lurrina ez da inoiz falta.
|
|
2023
|
|
|
Aita Michelet ek gizaki gazte guztiei esaten ziena gogorarazten zion Vincentek Theori: pertsona bat ezin zitekeela gizon
|
izan
emakume batek haren gainera haizea botatzen (putz egiten) ez bazuen; era berean, beharrezkoa zela gizon batek emakumearen gainera putz egitea, emakume izatea lor zezan. Esaten zion gustatuko zitzaiokeela aita eta ama konbentzituko balitu Theok hain ezkorrak ez izatera, ausardia eta gizatasun gehiago edukitzera.
|
|
|
Haiek zortea izan dute: ez dute pilota utzi behar
|
izan
emakumea izateagatik. Baina lasai utziko dut pilotaren etorkizuna haien esku.
|
|
|
Bizitza osoa laneannire ama goraino hilabete amaieran. Egia esan bidea ez da erraza
|
izan
emakume migrante eta arrazializatua. Non da aukera berrien Estatua?
|
|
|
Testuak honela zioen: " Estatu Batuek eta gainerako estatu guztiek ezin ukatu edo murriztuko dute herritarren boto eskubidea sexu arrazoiengatik". 32 Garai hartako ospakizunetan, baita hainbat urte geroagokoetan ere, ahaztu egin zitzaien aipatzea hura ez zela garaipen bat
|
izan
emakume beltzentzat.33 Zuzenketari esker, botoa soilik gizonen eskubidea izatea debekatu zen, baina, aldi berean, sufragio zergak eta estatubatuar herritartasunaren, gaitasun mentalaren, adinaren eta beste baldintza batzuen araberako beste murrizketa sail amaigabe bat aplikatzen jarraitu zuten hainbat estatutan, batez ere beltzen botoa zapaltzeko helburuarekin.
|
|
|
Emakume beltz, marroi eta asiarren esperientziak ezabatzearekin batera, haien politikak ere ezabatu dira, eta beharrezkoa da bioi berriz ere balioa aitortzea lehenbailehen, hala esperientziei nola politikei, kanon feministaren funtsezko atalak diren heinean. Haien esperientzia esplizituki ager dadin, feminista guztiek lan egin behar dute beren genealogiak garatzeko, beren bizitzetan eta beren historietan dauden emakumeei erreparatzeko eta konturatzeko haietariko asko ez direla" feministatzat" jo
|
izan
emakume zurien proiektu eta lehentasunekin bat ez zetozelako. Koloreko emakumeen historiak kontatzeko konpromisoa hartua duten idazle asko hasiak dira jada lan horretan.
|
|
|
Lizuntzat eta erotikotzat hartzen zenak, zioen Millettek, emakumeak gutxiesteko, umiliatzeko eta menderatzeko moduak normalizatzen zituen. Sexu askapena, idatzi zuen, ezin zen
|
izan
emakumeen askapenaren funtsa, zeren eta patriarkatua betikotzeko esparru bat ere izan zitekeen sexua. Feminismoak, baldin eta berdintasuna lortu nahi bazuen eta sexu iraultzaren benetako botereari atarramentu ona atera nahi bazion, ezin zuen esparru hori galdu.
|
|
|
Aldaketa berreslea azalekoa da, burokratikoa, eta isilaraztea eta lasaitzea beste helbururik ez duena; aldaketa eraldatzaileak, berriz, egiturak eta hierarkiak deuseztatzea du xede, eta dena goitik behera birformulatzea. Izan Emakumeen Antolakunde Nazionalean (NOW), izan AIUSAren gisako erakunde batean,
|
izan
Emakumeen Martxan, beharrezkoa da aldaketa eraldatzailea. Horrek esan nahi du den dena birplanteatu behar dela, bai nola antolatzen diren bilerak eta bideokonferentziak, bai nola prestatzen diren manifestazio publikoak.
|