|
2003
|
|
|
Kafetegiko zabalgunean bildu eta bertatik bertara elkarri begira geratu ginelarik, keinu bat egin omen nuen nik, onespen keinu bat, bere gorputzari gainbegiratu azkar bat eman ondoren. Nik ukatu egin diot beti hori, ez baitut inoiz
|
izan
emakumeei aurrez aurre begiratzeko ohiturarik, ez behintzat horren lotsagabeki, eta are gutxiago egiten baitut onespen keinurik. Ez nekiela, esan omen nion, zergatik egiten zitzaidan bera hain erakargarri eta horrek erakargarriago egiten zuela oraindik eta misterio guztiak erakargarri zaizkigun neurrian ez nekiela dagoeneko, jarraitu omen nuen, zer egiten zitzaidan erakargarriago, bera ala bere misterioa.
|
|
2012
|
|
|
Baina gauza bat esango dizut: zenbat eta zailagoa
|
izan
emakume batekin oheratzea, orduan eta gehiago maitemintzen naiz. Hortaz, gerora gertatzen dena zure ardura izango da.
|
|
2014
|
|
|
Eta hizkuntza berean, nahiz azentua oso bestelakoa
|
izan
emakumeak erabilitakoaren aldean, buhameak hitz hauekin erantzun zion:
|
|
2016
|
|
|
hegoaldeko beltzen esklabotza, iparraldeko langileen zapalkuntza ekonomikoa eta emakumeen menderakuntza soziala. Emakumeen mugimenduan, hastapenetan, ezer gutxi esan zuten langile zuriei buruz, izan gizon,
|
izan
emakume. Emakumeen aldeko mugimenduko askok babesten zuten mugimendu abolizionista; hala ere, ez zuten esklabotzaren aurkako kontzientzia hori txertatu emakumeen menderakuntzaren analisian.
|
|
|
Argi dago: emakume indibidualek ezin dute jarraitu etxeko lanak beren ardura pribatutzat hartzen, eta helburu horrek estrategikoa behar du
|
izan
emakumeen askapen mugimenduarentzat. Hala ere, etxeko lanak sozializatzekotan, jatorduak prestatzea eta haurrak zaintzea barne?, aldez aurretik eten egin behar da ekonomia gobernatzen duen etekin gosea.
|
|
|
Industria langile beltz bakanen artean ia ez zegoen emakumerik, guztiz galaraziak baitzituzten industriako lanak. Are, langile beltz gehienek nekazaritzan eta etxeko zerbitzari moduan lan egiten zuten oraindik ere, izan gizon,
|
izan
emakume. Ondorioz, beltz batzuengana baino ezin ziren iritsi industria sindikatuak, salbu eta gogo biziz borrokatzen baziren beltzak industrian sar zitezen.
|
|
|
Eta, ene ahizpa maiteok, herrialde batean non emakumeak mespretxatzen eta umiliarazten baitituzte, non emakumeak odoletan egoten baitira zartailuaren pean, non emakumeak saltzen baitituzte, negro trafikatzaileen? hiltegietan, eta irabaziak lapurtu, eta senarrarengandik banatu, eta indarrez arpilatu haren bertutea eta haurrak; bada, orduan, halako herrialde batean, natural baino naturalagoa behar du
|
izan
emakumeek, arrazoien, berri jakin nahi izatea, are gehiago kontuan hartzen badugu gure Konstituzioaren printzipioak urratzen dituztela bidegabekeria izugarri horiek.
|
|
|
Ezin dugu esan esklaboen etxean gonbidatu hutsa zela gizona. Baldin eta berrikusten badugu gizonek nola betetzen zituzten senarren eta aiten zereginak, pentsatzekoa da normalean esaten den baino askoz konplexuagoa behar zuela
|
izan
emakumeen posizioak. Kontuan hartzen badugu zer nolako jarrera zeukaten emakumeek etxeko lanekiko, eta bereziki sukaldaritzarekiko, eta erreparatzen badiogu haien femenitateari, bada, orduan, konturatuko gara jarrera horiek guztiak ez datozela bat harako irudipen harekin, zeinaren arabera emakume esklaboek, etxean, beren burua berresten baitzuten, haurrak babesten, eta normalean gizonei dagozkien bestelako ardura batzuk hartzen baitzituzten beren gain, eta, ondorioz, nahi gabe izanda ere, beren gizonak hondoratzen laguntzen baitzuten.
|
|
|
Biak ala biak ziren argalak, gazteak eta alaiak, eta ez zuen ulertzen neska ilegorri hark zergatik eman zion bere telefono zenbakia. Bera ez zen inoiz arrakasta handiko gizona
|
izan
emakumeekin. Guztiz surrealista iruditzen zitzaion dena, nahiko sinestezina.
|
|
2017
|
|
|
Horiek guztiek, 3.a izan ezik (publikoak), behera egin dute EAEn: haurrak dituzten familientzako diru laguntzak eta subsidioak murriztu dira; 65 urtetik gorakoentzako babes publikoa murriztu da (emakumeek zaintzen dituzte adinekoak, izan lan hori soldatarik jaso gabe egiten duten familiako emakumeek,
|
izan
emakume migratzaileek, zeintzuen lanpostua kolokan egon ohi den eta gehienetan ez duten lan eskubiderik); eta, azkenik, familia zerbitzuetan gastatutako BPGaren ehunekoa? %0, 112tik (2008an) %0, 092ra (2012) jaitsi zen (Eusko Jaurlaritzaren aurrekontua, 2015; Etxeberria, 2016)?.
|
|
|
Egongelan anaia ez zegoen, eta leiho aldameneko mahaian gosarietako gizona zegoen emaztearekin; irakurtzen senarra, leihotik begira emaztea, aldi berean senarrari kontatzen ari zitzaiola. Ordura arte ez nuen
|
izan
emakume honen ahotsa entzuterik, eta pattartsua zen. Ez heldua, ez apurtua, ez interesantea:
|
|
2018
|
|
|
Emakumeak, ordea, itxuraz askatasuna bermatzen dien ordena zibil batean sartu dira, eta berme hori etengabe berritzen da, kontratu sozialaren istorioa norbanakoaren hizkuntzan kontatzen den bakoitzean. Norbanako guztiek dute askatasuna, eta kategoria hori, potentzialki, mundu guztiari dagokio berdin, izan gizon edo
|
izan
emakume, izan zuri edo izan beltz. Horren arabera, denboraren luze zabalean desagertu egingo da askatasunaren printzipioaren salbuespen historiko istripuzko oro.
|
|
|
–Jatorrizko? eskubide politikoari buruzko arrazoibide guztiak genesi fisikoaren ondoren hasten dira, semea jaio ondoren, jaiotza horrexek bihurtzen baitu gizon bat (senar bat) aita; baina aita bat ezin da aita
|
izan
emakume bat ama izan ez bada, eta emakumea ezin da ama izan koito jardunik gabe. Non dago, ordea, eskubide politikoaren benetako jatorriari buruzko istorioa?
|
|
|
Meatzariaren figura, hark hezurmamitzen duen elkartasuna eta anaitasuna, horixe aurkeztu izan da askotan langilearen irudi gisa, nahiz eta, adibidez, 1931n, Britainia Handiko erroldan meatzariak halako bi ziren etxeko zerbitzariak. Gizon langileek ere ez dute gogo bizi bizirik
|
izan
emakumeek berekin batera lan egin zezaten, emakume ezkonduek bereziki. Emazteek enplegu ordaindu bat izateak, azken batean, arriskuan jartzen du gizonek emakumeen zerbitzuaren gainean duten kontrola, baita lantokietako anaitasun ordena bera ere.
|
|
|
Hortaz, fundazioak aprobetxatzen zuen bekaren girotxo hura, ekaina, eta sari banaketa antolatzen, nahiz eta nahikoa zitekeen prentsaurreko bat deitzea, eta irabazleari, izan gizon,
|
izan
emakume, bostekoa ala bi muxu eman ondoren eskuz aldatzea zuri diskretu bat eta garaikur zertxobait pisuagoa, azal eta mami kontraesanean, bi objektuetatik arinenak balio baitu gehien, dirutan zenbatzekotan.
|
|
|
Kontuak kontu, Agnetak lepoa harantz okertu eta aiztoaren presioa apur bat lasaitu du. Hori baino ez du behar
|
izan
emakume gizen eta handi hark, harritzeko moduko azkartasunez Agnetaren eskumuturra heldu eta bihurritzeko.
|
|
2019
|
|
|
sexu galdu bat], Dorothy Parkerrek idatzi du: . Ezin naiz justua
|
izan
emakumeaz emakume den aldetik mintzo diren liburuekin[...] Nik uste dut guztiok, gizon nahiz emakume, garena garela, gizaki gisa hartuak izan behar dugula?. Baina nominalismoa doktrina motz samarra da, eta feministen kontrakoei erraza zaie erakustea emakumeak ez direla gizon.
|
|
|
[...] (Naturak) esan dio emakumeari:
|
izan
emakume. Haurren zaintza, etxeko lanak, amatasunaren kezka guztiak, horra hor zure lanak?.
|
|
|
emakumeak erdeinatzen ditu, bai, baina ez mespretxagarriak direlako; erdeinatu nahi dituelako iruditzen zaizkio doilorrak. Zenbat eta handiagoa
|
izan
emakumeen eta beraren arteko distantzia, orduan eta goragokoak iruditzen zaizkio bera dabilen gailur horiek; horrexek esplikatzen du zergatik aukeratzen dizkien hain maitale ezdeusak bere pertsonaiei: Costals idazle bikainari sexuak eta asperdurak oinazeturiko birjina probintziano urtetsu bat jartzen dio parean, eta eskuin muturreko burges txiki bat, tuntuna eta interesatua; oso neurri apalak, beraz, goi gizaki bat epaitzeko:
|
|
|
Hain zuzen, Luterok konpondu zuen auzia, apaizen zelibatua arbuiatuta. Gerra literario hark ez zuen eraginik
|
izan
emakumearen kondizioan. Fartsen eta alegien satirak burla egiten zion gizarteari, zen bezalakoa zelako, baina ez zuen hura aldatzeko asmorik; trufa egiten zien emakumeei, baina ez zen haien kontrako azpijokoa.
|
|
|
Hauxe izan zen ezinago kaltegarria emakumearentzat: ...ik bazter geratu zen; emakumea ahula eta produzitze indar apalagokoa izateak, ordea, ez du esplikatzen bazterketa hori; gizasemeak ez zuen pareko gisa onartu, hain zuzen, emakumeak ez zuelako bat egiten gizonen lan egiteko eta pentsatzeko moduarekin, eta biziaren misterioen mende segitzen zuelako; gizonak onartzen ez zuenez gero, emakumeak haren begietan beste segitzen zuenez gero, gizona ezin zen
|
izan
emakumearen zapaltzailea besterik. Gizonaren hedatze eta menderatze borondateak madarikazio bihurtu du emakumeen ezgaitasuna.
|
|
|
Suitzan, oraindik ez dute botorik ematen; Frantzian, 1942ko legeak senarraren pribilegioak jasotzen ditu oraindik, leunxeago. Eta eskubide abstraktuak, oraintxe esan dugun bezala, inoiz ez dira nahikoa
|
izan
emakumeari munduaren gaineko helduleku konkretu bat emateko: bi sexuen artean, oraindik ez dago egiazko berdintasunik.
|
|
2020
|
|
|
Horrek esan nahi du lan sektore feminizatuak desagertu behar direla. Kontuan
|
izan
emakume asko kaleratuak izaten direla umeak izatean, edo baimenak eskatzean (baimena eskatu eta gero, alegia). Edozein kontziliazio edo koardura neurrik funtzionatu ahal izateko, soldatak eta enpresen kontratazio politikak ere begi publikoaren pean egon behar dira, hau da, enpresek eta erakunde pribatuek ezin dute nahi dutena egin kontratazioetan,, berdintasun irizpideak?
|
|
2021
|
|
|
Kroketen bidez kontrolpean izan duela aitortu dio bizilagunak. Iñakik ez dio muturra okertu nahi
|
izan
emakumeari, baina okertu egin zaio hala ere. Kroketa eta telebista gehiegi.
|
|
|
Gomezekin prendaturik gelditu zen neskato hura, Gomez hil ondoren doluaren bailara ilunetan ibili zen andre inozente hura, aurkitu zituenak aurkitu ondorengo andre zapuztu hura ala orain hildako neska bati beste munduko bakea lortzeko aholkulari ari zaion emakume adindu hau. Itziar, gizonek ez dute inoiz merezi
|
izan
emakumeok eman dieguna; ez Gomezek, ez zure Ander hark, ez eta zurekin harreman bat, edozein dela, nahi izan zuen hiltzaile horrek ere; hiltzaile eta aldi berean gizajo.
|
|
2022
|
|
|
Nigel Robertsek feminismoarekin izandako esperientziaz kontatzen duena da horren adierazgarri. Berak dioenez, ez zen oso erreala
|
izan
emakume feminista batekin bizitzen hasi zen arte:
|
|
|
Beharra handia zen, lanerako aukerak sortu zitzaizkien etxetik kilometro gutira, baina debekatuta zuten muga pasatzea. Erabateko pobrezian murgildurik, etorkizunerako inolako lan aukerarik gabe, Pakitak bezala, sasoi hartan, pasaporterik gabe, mendiz ihes egin eta klandestinitatean lanean hastea bertze aukerarik ez zuten
|
izan
emakume haiek.
|
|
2023
|
|
|
Testuak honela zioen: " Estatu Batuek eta gainerako estatu guztiek ezin ukatu edo murriztuko dute herritarren boto eskubidea sexu arrazoiengatik". 32 Garai hartako ospakizunetan, baita hainbat urte geroagokoetan ere, ahaztu egin zitzaien aipatzea hura ez zela garaipen bat
|
izan
emakume beltzentzat.33 Zuzenketari esker, botoa soilik gizonen eskubidea izatea debekatu zen, baina, aldi berean, sufragio zergak eta estatubatuar herritartasunaren, gaitasun mentalaren, adinaren eta beste baldintza batzuen araberako beste murrizketa sail amaigabe bat aplikatzen jarraitu zuten hainbat estatutan, batez ere beltzen botoa zapaltzeko helburuarekin.
|
|
|
Emakume beltz, marroi eta asiarren esperientziak ezabatzearekin batera, haien politikak ere ezabatu dira, eta beharrezkoa da bioi berriz ere balioa aitortzea lehenbailehen, hala esperientziei nola politikei, kanon feministaren funtsezko atalak diren heinean. Haien esperientzia esplizituki ager dadin, feminista guztiek lan egin behar dute beren genealogiak garatzeko, beren bizitzetan eta beren historietan dauden emakumeei erreparatzeko eta konturatzeko haietariko asko ez direla" feministatzat" jo
|
izan
emakume zurien proiektu eta lehentasunekin bat ez zetozelako. Koloreko emakumeen historiak kontatzeko konpromisoa hartua duten idazle asko hasiak dira jada lan horretan.
|
|
|
Lizuntzat eta erotikotzat hartzen zenak, zioen Millettek, emakumeak gutxiesteko, umiliatzeko eta menderatzeko moduak normalizatzen zituen. Sexu askapena, idatzi zuen, ezin zen
|
izan
emakumeen askapenaren funtsa, zeren eta patriarkatua betikotzeko esparru bat ere izan zitekeen sexua. Feminismoak, baldin eta berdintasuna lortu nahi bazuen eta sexu iraultzaren benetako botereari atarramentu ona atera nahi bazion, ezin zuen esparru hori galdu.
|
|
|
Aldaketa berreslea azalekoa da, burokratikoa, eta isilaraztea eta lasaitzea beste helbururik ez duena; aldaketa eraldatzaileak, berriz, egiturak eta hierarkiak deuseztatzea du xede, eta dena goitik behera birformulatzea. Izan Emakumeen Antolakunde Nazionalean (NOW), izan AIUSAren gisako erakunde batean,
|
izan
Emakumeen Martxan, beharrezkoa da aldaketa eraldatzailea. Horrek esan nahi du den dena birplanteatu behar dela, bai nola antolatzen diren bilerak eta bideokonferentziak, bai nola prestatzen diren manifestazio publikoak.
|