|
2013
|
|
|
3.Ibilbide hori areagotzen da aldi horretan, euskal legelariak baitira zuzenbide zibilean ez ezik, zuzenbide kanonikoan ere adituak (iuris utriusque), bi zuzenbide horiek direla euren jarduera eta egineren ardatzak. Hurbiletik
|
ikusten
dute juristek orduko hartan errenazimendu garaiko teologia morala. Hauen isla euskal autoreengan, hala nola Axularengan, gertalixkia baino gehiago da, Salamancako Unibertsitatearen ikasleen arteko euskal nazioa ere ahaztu gabe.
|
|
|
Izan ere, oinordetzaren gaineko zergak herritarren jarauntsia kargatzen zuen, eta, konstituzioaz geroztik, zerga hori pertsona gehiagori aplikatu ahal zitzaion. Konstituzioaz geroztik ere, hainbat gizabanako, euren burua erromatar
|
ikusten
ez zutenak, eta, are gehiago, latina ez zekitenak, Erromako herritar bihurtu ziren, euren bizimodua zuzenbide zibilaren eskemetara egokituko zutelakoan.
|
|
|
Ohiturak behin betiko forma hartu zuen 1510ean, eta iruzkina latinez idatzi zen. Dumoulinen metodoa edukitza feudalak jorratzean
|
ikusten
da. Zalantzan jarri zuen Libri feudorum deitutakoak indarrean ote zeuden Corpus iurisean.
|
|
|
Kanonista asko laikoak izan ziren, eta zuzenbide bietan (in utroque iure) kualifikazioa lortzea nahiko arrunt bihurtu zen. «Zuzenbide biak» esaldia erabili ohi zen aldez edo moldez sistema bakar moduan
|
ikusten
zena aipatzeko, alegia, Europa osorako Ius commune gisa ikusten zena.
|
|
|
Kanonista asko laikoak izan ziren, eta zuzenbide bietan (in utroque iure) kualifikazioa lortzea nahiko arrunt bihurtu zen. «Zuzenbide biak» esaldia erabili ohi zen aldez edo moldez sistema bakar moduan ikusten zena aipatzeko, alegia, Europa osorako Ius commune gisa
|
ikusten
zena.
|
|
|
1190 urtea aldera, liburu hori testu-liburu antzo erabili zen Oxforden, eta bertan, zuzenbide zibila zuzenbide kanonikoarekin batera irakasten zen. Ikasleei pauperistae izena jarri zieten, eta zuzenbidea gaingiroki bakarrik jakin arren, euren burua inoren gainetik
|
ikusten
zuten harroputzak zirela esan ohi zen. Guztiarekin, dizipulu ganorazko eta arretatsuak ere izan zituen Vicariok; horiek Bolognako eskolaren bilakaerari erreparatu ez ezik, eskola berria ere eratu zuten, eta eskola horren ideiak Liber pauperumaren eskuizkribuei eginiko glosetan aurki daitezke.
|
|
|
Aurretik esan dugun moduan, elizaren auzitegietan erabilitako zuzenbide kanonikoa jorratzen zutenen heziketa, eskuarki, zuzenbide erromatarrean oinarritu zen, eta zuzenbide hori gero eta gehiago
|
ikusten
zen zuzenbide unibertsal antzo. Erromako Inperio Santuaren mugen barruan, uler zitekeen zuzenbide erromatarra aipatzea, hori inperioko zuzenbidea baitzen; hala ere, gero eta gehiago jotzen zen zuzenbide horretara, baina ez horren aginte formalaren ondorioz, ezpada teknikaren aldetik askoz hobea zelako, eta ager zitekeen edozein aurkariren gainetik zegoelako.
|
|
|
XIX. mendean Ingalaterran eztabaida izan zen legegintza eraldaketa tresna moduan
|
ikusten
zutenen eta horren kontra zeudenen artean, eta eztabaida hori zuzenbide erromatarraren esparrura ere heldu zen, neurri handi batean. Halaxe gertatu zen, arazo hori ageri agerikoa zelako Ingalaterrakoheziketa juridikoaren eraldaketan, XIX. mendearen erdialdean.
|
|
|
Europako mugimenduaren eta horrek ekarritako erakundeen ondorioz, azken bi hamarkadetan berpiztu egin da Justinianoren zuzenbidearen inguruko arreta, zuzenbide hori antzinako Europa batuaren zuzenbide gisa
|
ikusten
delako; aldi berean, Erdi Aroko Ius communeren gaineko interesa ere indartu egin da, nazio mugak gainditu ostean zuzenbide hori modu eta hizkuntza berean agertzen delako leku guztietan. Europar Batasuneko erakunde juridikoak, maiz sarri, ius commune berriaren hasiera gisa deskribatu izan dira.
|
|
|
Codadent., Opera Omnia 1614, IV. 346). Edonondik begira dakiola ere, XVII. mendeko giro intelektuala kontuan hartuta, Papiniano bezalako jurista zuzenbidearen ezaugarri moral aldaezinen babesle moduan
|
ikusten
zen, paganoa izan arren. Sinesmenen ondorioz sufritzeagatik, Karakala enperadoreari ez zionean barkatu bere anaia hiltzea, Andreas Gryphius poetak drama moral baten heroi bihurtu zuen Papiniano 1659an.
|
|
|
Hasieran, zuzenbide zibilak leku nabarmena zuen kodetzaileen buruan, baina mendeak aurrera egin ahla, zalantzan jarri zen horren garrantzia. Zuzenbide zibil erromatarra ez zen
|
ikusten
kasuan kasuko garaiari lotu gabeko Ius commune edo zuzenbide natural moduan, ezpada antzinako gizarte baten zuzenbide bezala, alegia, Argien Mendearekin zerikusi handirik ez zuen garai bateko zuzenbide bezala.
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, bazirudien zuzenbide erromatarraren betiko eginkizuna, alegia, ideia juridikoen iturri izatea, kodeak aldarrikatzean amaitu zela; are gehiago, zuzenbidea kodetzeke zegoen tokietan ere, garrantzirik gabeko zuzenbide zaharkitu gisa
|
ikusten
zen. Garai horretan, J. W.
|
|
|
XVI. mendean alemaniarren aukera bakarra izan zen zuzenbide erromatarra jasotzea. Nazio zuzenbidea ez ezik, nazioz gaindiko zuzenbidea ere bazen zuzenbide erromatarra, eta horrexegatik, adierazi zuen Savignyk, zuzenbide hori ezin da ikusi nazioaren edukitza huts moduan, erlijioa edo literatura
|
ikusten
diren bezala.
|
|
|
Lege eraldaketa eta kodeketa mesfidantzaz
|
ikusten
zituztenek gogo biziz hartu zituzten Savignyren ideiak, bai Alemanian, baita Europako beste leku batzuetan ere. Haren jarraitzaileek herri espirituaren kontzeptua (Volkgeist) ekarri zuten hizpidera, eta horren kutsu mistikoak gizarte bateko lege espirituaren ideia arrazionalarekin zerikusi handirik izan ez arren, bat zetorren XIX. mendearen hasierako Erromantizismoarekin.
|