|
2000
|
|
|
autobusetik. Zeren, kauenlaletxe, Eiderrek inoiz ez zion aipatu bidaia
|
hura
egin zuenik, eta hara non artxiboa ireki eta aurkitu zuen bere neskak jende ezezagunaren autoetan eman ziola bira Irlandari. Egia esateko ez zitzaion batere gustatu Eiderren jokaera, eta denbora luze samar batez egon zen muturtuta, harik eta berriro konturatu zen arte hildako batekin zegoela haserre.
|
|
|
Eta Pitagorasen teorema esplikatu eta ongi esplikatu arte, ez zidan bertze galdegite
|
hura
egin:
|
|
|
Eta, esperientzia mingarri haren ondorea erakutsi nahian edo, komentario
|
hura
egin zenidan, izenaren eta izanaren ingurukoa, jaun Marcel eta osabaren arteko bertze komentario haiek oroitarazi zizkidana, noiz eta aitak amari esmeralda bat erregalatu eta gai hartaz aritu baitziren; baina zure iritzia bertze ikuspuntu batetik zen, zeren eta zuk katoliko eta protestanten arteko borroka izugarri haiek baitzeneuzkan buruan, Zuberoako lurretan lantuak eta hil kantuak baizik utzi ...
|
|
|
Eta istant hartan amari behatu nion nik ere, eta irri
|
hura
egiten ikusi nuen, onespenez gain mirespen puntu bat ere erakusten zuena, marmolaren izotza ezpainetan urtu balitzaio bezala.
|
|
|
Eta amak irri zabal
|
hura
egin zidan, ezin uler daitekeena jakin gabe zein zen amaren orduko egoera, amak berak bere azken aitorrean adierazi zidana, zeren eta baitakizu zein den, etxeko auziaz denaz bezainbatean, etxeko jaun eta etxeko andereek izan ohi duten pentsamoldea, etxearen eta leinuaren irautea guztiaren gainetik jartzen dutela. Eta, hala, bada, iguriki zitekeenaren kontra, amak irri hura egin zidan, eta irriarekin baterat halaxe mintzatu zitzaidan:
|
|
|
Eta amak irri zabal hura egin zidan, ezin uler daitekeena jakin gabe zein zen amaren orduko egoera, amak berak bere azken aitorrean adierazi zidana, zeren eta baitakizu zein den, etxeko auziaz denaz bezainbatean, etxeko jaun eta etxeko andereek izan ohi duten pentsamoldea, etxearen eta leinuaren irautea guztiaren gainetik jartzen dutela. Eta, hala, bada, iguriki zitekeenaren kontra, amak irri
|
hura
egin zidan, eta irriarekin baterat halaxe mintzatu zitzaidan:
|
|
|
Haatik, zein ote zen kontu hartan amaren egitekoa? Amak bere egiteko
|
hura
egin ondoren gertatu ote zen Maddalenen ihesa. Hala zirudien, bertze arrazoinik ezean.
|
|
|
Irakurtzearen inportantziaz ari zinela ekarri zenigun gogorat: Homo fit sapiens bis non, sed saepe legendo.20 Eta, hartaz ari zinela, bertze komentario
|
hura
egin zenigun: " Liburu bat bi aldiz irakurtzen duenak bi liburu irakurtzen ditu", zeren ez baitzen berdin liburu bat irakurtzea bazkal aitzinean edo bazkal ondoren, eri egonik edo osasuntsu... eta zeren eguraldiak ere bere eragina izan baitzezakeen, halako moldez, non orzkarbiak, bertzerik gabe, arrai eta alegera jar baikintzakeen, eta lainoak triste, oraingo arraitasunak eta geroko tristeziak, bakoitzak bere oinatzak eta aztarnak utz ziezazkiokeelarik irakurleari, bere irakurbidean.
|
|
|
—Eta prozesione
|
hura
egin zen, eta sainduaren erlikietako odol xortak urtu ziren, eta hala akabatu zen izurri izugarri hura —finatu zuen napolitarrak.
|
|
|
Eta osabak oihu egin zuen: " Non hago, Herensuge?", eta, sokan beheiti eta leizean beheiti zihoala, piztien habia iduriko hartarantz, irrintzi izugarri
|
hura
egin zuen, eta, irrintziak edo irrintziaren oihartzunak uxaturik, ez dakit zazpi bele edo baterat jalgi ez ote ziren leizetik, nahiz eta neuri zazpi mila iduritu zitzaizkidan mementu hartan... baita gurekin etorri ziren sehiei ere, agi denez, zeren haiek guztiak ihesi baitzihoazen, korrika eta lasterka, oinazturak harturik bezala, zalgurdietarantz...
|
|
|
" Ez dut ulertzen! Ez dut sinesten!" Osaba Joanikotek behin eta berriro oroitarazi zizkidalako ote da, noiz eta, Pisarat iritsi ondoren, paseo luze
|
hura
egin baikenuen, Galileo ibili tokietarik. Zeren eta Veneziarat heldu, eta...
|
|
|
Mattin ere, Villagrandeko dukearen palazioan hiru urte eskas egin ondoren, etxean genuen; edo, xeheroago eta zehatzago erraitearren, gure etxean aitaren berrogeita hamargarren urtebetetzeko festa ospatu zenetik genuen Mattin etxean —erran behar ote dizut, jaun André, ezen nehoiz ez bezala ikusi nuela Mattin nigarretan, noiz eta, festaren ondotik, Villagrandeko dukearen semea Madrilerat itzuli baitzen, Mattin Urbiainen utzirik? —, zeren aitak nahi baitzuen, alde batetik, Mattin negozioen munduan gero eta gehiago sartzea eta trebatzea, eta hargatik erraiten zion: ...k ere badaukak zer ikasirik negozioen mundutik, zeren, biharko egunean markes izanen bahaiz ere, eta, halatan, trabailuaren neketan higatuko ez bahaiz ere, ez zaik gaizki etorriko jakitea zein diren diruaren bideak, heure ondasunen hobeki enplegatu ahal izaiteko", eta hargatik ere zuen donejoanetarako prestaturik eta istalgaraturik bidaia bat, harat eta honat; eta nahi zuen, bertzetik, bidaia
|
hura
egin baino lehen familiakoak elkarrekin egoitea, zeren hura ere ez baitzen egunoroz egin genezakeen gauza, aitaren etengabeko bidaiekin eta anaiak Madrilen egin izan zituen egonaldiekin.
|
|
|
Eta irri
|
hura
egin zidan.
|
|
|
Halaxe ihardetsi nion, bai, jaun André, erran biribil harekin...! Baina erran hark bazuen esplikazionerik, zeren, nola bainekien kasik segur ezen osabak galdegite
|
hura
eginen zidala, hala, osabak eta napolitarrak hitz egiten zuten bitartean, prestatzeko eta asmatzeko denbora izan nuen, buruko eltzean neure pentsuak eta neure injenioa egosten jartzen nituela, harik eta buruan egosia egotzi nion arte. Eta ez nuen, agi denez, gaizki asmatu, zeren Jainkoak asmatzeko dohain horretaz bederen hornitu baininduen, eta zeren esplikazione harekin kontent utzi bainuen, itxura batean, osaba.
|
|
|
Baina derradan ezen, Pedro Huizik bere fresko
|
hura
egiten eman zuen denboraren azken partean, aita eta Mattin harat eta honat ibili zirela, anaia negozioen munduan treba zedin eta aitzina; ni, berriz, kasik ez nintzen denbora hartan jauregitik atera, eta osaba are gutiago bere dorretxetik: horregatik, aita etorri zenean, eta erran zuenean ezen freskoaren inauguraziorako osaba Joanikot ere gonbidatu behar zuela, urduri jarri nintzen.
|
|
|
Eta, hitz haien ondotik, amak irri
|
hura
egin zidan, zeina baitzen aterbe bat, norat egin bainuen segidan, baina ez baldintasun bat ipini gabe:
|
|
|
Eta hala igorri nion egun batean Maddaleni gutun hura —zeren bainekien ezen osaba Joanikotek irakurtzen irakatsi ziola—, non osaba Joanikoten heriotzarekin mehatxatzen bainuen, baldin honen dorretxetik alde egiten ez bazuen. Eta
|
hura
egin nuen eta are gehiago eginen nuen, baldin egoerak hala eskatu izan balit, zeren Jainkoa eta Erroma baitzeuden jokoan, Erroma eta Jainkoa, eta Jainkoaren borondatea baitzen Ha ren ohorearen izenean nork bere ohorea ere galtzea, baita hartarakotz betiko laguna salatu behar bazen ere, heresea zelako —eta, isilune baten ondotik hats hartzen zuela, erran zuen—: Gero, badakizu, aita hil zen, Mattin hil zen, eta zuk Iruñako jesuiten kolejiorako bidea hartu zenuen.
|
|
|
Eta, hitz haiek erran bezain sarri, Rosak irri
|
hura
egin zidan, zeinak baitzuen alegrantziatik etsipenetik bezainbat. Gero, hala erran zidan:
|
|
|
egun batean, jaun Ricardo Menesesekin ezkondu nintzen, bizi izan nintzen harekin sei urtetan seme alabarik izan gabe, alargundu nintzen..." Eta, isilune baten ondotik, erran zidan: " Beraz, badakizu ezen emazteki ezkondua izan nintzela eta ez zarela, halatan, ene bihotzeko ateak irekiko dituen lehen gizona izanen...", eta bertze irri
|
hura
egin zidan, zeinak baitzuen esperantzatik zuhurtziatik bezainbat. Eta nik, irri hartan harrapaturik, ihardetsi nion:
|
|
|
Eta iturburuko ur garden haien lohitzeko beldur nintzelako; edo azken urteen ondotik, zeinetan plazerraren plazerrez nardatu eta gogaitu bainintzen, bertze bide batzuk —spiritualagoak, nolabait erraitearren— urratu nahi nituelako, eta Jainkoari promes
|
hura
egin niolako, zeina Antonio Ibarbiarekin batean berritu bainuen, biok zin egiten geniola elkarri ezen guztiz entseiatuko ginela, han geundeneino, mundu ustez lohigabe haren ez kutsatzerat, ez likisterat, eta ez hidoiztatzerat; halatan, bada, ez nuen emazteki haietarik bat bera ere ukitu, haiekin iragan nituen hiru urte luze haietan.
|
|
|
Ongi oroitzen dut nola ibaian goiti abiatu ginèn lehen egun hartan, arratsa gainean genuela, ibai ertzerat egin genuen, gauaren iragaiteko asmoz, eta nola goizean goiz jaiki zen Antonio, eguzkiari orazino
|
hura
egiten ziola.
|
|
|
Baina bada bizitzan epe bat eta aro bat, zeinean haurra apurka gizontzen den, eta bertze aterbe batzuk bilatzen dituen, ohartu ere gabe batzuetan, baina baita ongi oharturik ere bertzeetan, nola izan baitzen ene kasua. Eta, hala, osabak jauregiko ziegetarat ustekabeko bisita
|
hura
egin zidanean, ene baitan zerbait hautsi, eta haustura hark marra hura eta zigilu hura eragin zizkidan denboraren bidean, aditzerat emaiten zidatenak ezen epe bat akabatu eta bertze bat hasterat zihoakidala. Eta bi aro haien arteko muga eta zedarria sekeretu bat zen, osaba Joanikotek jakinarazi zidana!
|
|
|
Baina osabarekin bizi izan nituen egun gogoangarri haiek guztiak, nekez gerta zitezkeen, baldin osabak ziegarako bisita
|
hura
egin izan ez balit, eta baldin, bisita haren karietarat, elkargo sekeretu moduko hura sortu izan ez bagenu, bere eraikuntzan eta bere historian bi mugarri eta bi data jaingarri izan zituena.
|
|
|
Eta mugimendu gaixto harekin gaua gainerat erori zitzaidan, eta are urduriago jarri nintzen. Eta so egin nion Alain Coup d’Œil i, eta irri hura egin zidan, istant hartan ezin maltzurragoa iduritu zitzaidana, zeren eta, irriarekin baterat, begi keinu
|
hura
egin baitzidan, aditzerat eman nahi balit bezala ezen keinu hartaz sinatu zuela ene heriotzako sententzia. Eta neure burua galdurik ikusten nuen, guztiz galdurik... eta burua makurtzerat nindoan, noiz eta Alain Coup d’Œil ek enea baino mugimendu gaixtoagoa egin baitzuen bere damarekin, ene harridurarako...
|
|
|
Eta mugimendu gaixto harekin gaua gainerat erori zitzaidan, eta are urduriago jarri nintzen. Eta so egin nion Alain Coup d’Œil i, eta irri
|
hura
egin zidan, istant hartan ezin maltzurragoa iduritu zitzaidana, zeren eta, irriarekin baterat, begi keinu hura egin baitzidan, aditzerat eman nahi balit bezala ezen keinu hartaz sinatu zuela ene heriotzako sententzia. Eta neure burua galdurik ikusten nuen, guztiz galdurik... eta burua makurtzerat nindoan, noiz eta Alain Coup d’Œil ek enea baino mugimendu gaixtoagoa egin baitzuen bere damarekin, ene harridurarako...
|
|
|
Izan ere, nik baino hobeki dakizu, jaun André, aitzakia eta desenkusa bikaina gertatu zitzaiola Montaigneri bere galdegite hura, handik harat bere buruaz mintzatu ahal izaiteko, entseiuz entseiu. Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen... zeren eta erran baitezaket, neure buruaz ari naizela, ‘ni han izan nintzen eta nik
|
hura
egin nuen’: ordea, zer da ni hori?
|
|
|
Handik aitzina, kontzientziaren harra ausikika hasten zitzaidanean, otoitz
|
hura
egin, eta otoitz hartan hartzen nuen bertzela nekez hartzen nuèn sosegu eta kontentamendu apurra.
|
|
|
Orduak eta orduak egin genituen... harik eta txakurrek zaunka berezi
|
hura
egin zuten arte.
|
|
|
Eta, hala eta halatan, osaba mutur batean zegoen, Pedro Huizi bertzean, eta egun batean diskusione bat izan zuten, noiz eta Pedro Huizi, amaren manuz, santa Klararen koadro
|
hura
egiten ari baitzen, eta handik gutirat akabatuko ziren bien arteko harremanak.
|
|
|
Eta, Piarres Oihartzabal kapitainaren suzko hitzekin suturik, oroitu nuen neure Italiarako itsasaldia, ezin bareagoa eta ezin jabalagoa, eta erran ere hala erran nion kapitainari. Eta, irria ezpainetan, gainetik so egiten zidala, kapitainak komentario labur
|
hura
egin zidan:
|
|
|
Biharamunean, berriz, trabailari batzuk etorri ziren —Ofizio Sainduaren erranetarat haiek ere—, gurdi batean taulak eta oholak zekartzatela, baita iltzeak, uhalak eta lokarriak ere, zeinekin eraiki baitzuten, dorretxearen aitzinean, txabola bat: galdetu nion trabailari buruari ea zertarako ari ziren txabola
|
hura
egiten, eta hark ihardetsi zidan ezen bera eta bere trabailariak bertze batzuen manuko zirela eta haien manuen betetzerat etorri zirela, eta ez zekitela bertze deus ere. Eta orduan pentsatu nuen ezen hura sorpresarekin lotua egon zitekeela, eta, halatan, mila burutazio izan nituen, guztiak ere alferrikakoak, zeren eta handik astebeterat etxeko kanoi zaharra —ehundabatgarrena— jaitsi baitzuten jauregitik, dorretxeari beha ipintzeko.
|
|
|
Baina urte batzuk badituzu, eta zuk ikusiko duzu zer egin... Zoaz haren etxerat nahi baduzu eta mintza zakizkio, baina jakizu ezen, ardi galdua salbatu nahi izaiteagatik, zuhaur ere gal zaitezkeela, eta hala balitz, izugarria izanen litzatekeela... bai zuretzat, eta bai enetzat ere, enetzat bere batez —eta keinu
|
hura
egin zidan, lehenago nehoiz ikusi izan ez niona, barrendik jaten zuen gorroto sendo haren azpian zerbait haustera balihoakio bezala.
|
|
|
Eta handik gutirat Ofizio Saindukoak dorretxerat heldu, eta hala eraman zuten osaba... eta hura eraman zutenean, ez dakit zer gertatu zitzaidan, barrenean huts
|
hura
egin baitzitzaidan, erraietarik haragi puska bat kendu balidate bezala.
|
|
|
Eta nik, gertaki bat bertze batekin lotzen nuela, xehero esplikatu nion guztia, Kattalinek jatekoak ekarri —barazki batzuk eta legatz errea—, eta guk, jatekoarekin batean, bi pitxer arno husten genituela. Eta, bazkaria akabatu ondoren, utzi nion kapitainari osabak enetzat utzi zuen gutuna, eta hark harako komentario
|
hura
egin zidan, irakurri bezain fite:
|
|
|
Eta tigreak, bat batean, orro izugarri
|
hura
egin zuen, burua goiti mugitzen zuela... eta orduan morroi guztiak izutu ziren, eta batzuek gibela egin zuten eta bertze batzuek ihes.
|
|
|
Ordea, galdegite bat nuen ezpainetan, eta galdegite
|
hura
egin nion osabari:
|
|
|
...en joan etorriak nahi bainituzke kontakizunaren ardatz—, Hanburgoko porturat lehenik eta Lübeckekorat gero, non, ahantzirik hilabete batzuk lehenago Amsterdamen egin nuen promesa, Ama Birjinari eta saindu guztiei xuxendua —zertarat behartzen ninduen, izan ere, promesa hark, baldin ez Ama Birjinari ez sainduei ez erretauletako imajinei debozione partikularrik ez banien, eta baldin promes
|
hura
egin banien, bertzalde, ez konbentzimenduak konbentziturik, baina beharrak beharturik? —, pentsa dezakezun bidetik bideratu bainituen neure poltsako sosak eta gainezka nituen indarrak, Bako eta Venus gidari nituela berriro ere, kurkaz kurka eta haragiz haragi. Eta lagunek, jakinik ezen, geure Amsterdameko egonaldian, ez nintzela Mignonekin baizik ibili, eta hitz eman nuela eta zin egin ezen ez nintzela bertze nehorekin ibiliko hare kin baizen, ikusten zutelarik hitza guztiz jan nuela, berriro hasi zitzaizkidan zirikatzen handik eta hemendik, erraiten zidatela:
|
|
2001
|
|
|
Bakarrik lan egiten ohitua nengoen eta pertsona ezezagun bat aurrez aurre izatea deserosoa egiten zitzaidan. Are gehiago mutiko gazte
|
hura
egiten nengoena zehatz mehatz aztertzen ari zela jakinik. Kontua da behin baino gehiagotan trabatu zitzaidala haria, eta egindakoa desegin eta berriz hasi beharra izan nuela.
|
|
|
Nik, aitortzen dut, une haietan beste muturzikin hari nire mutilarekin ligatzen saiatzeko gogoak kenduko zizkion belarrondokoa ematea baino ez nuen desiratzen. Ea orduan barre ergel
|
hura
egiten zuen Aitzolek hitz egiten zuen bakoitzean, arkume aurpegi faltsu harekin.
|
|
|
Orduz geroztik ez dut, esatekoz, eskutitzik idatzi. Amaiari bat edo beste, koadrilako nire lagun onenetakoa denari, zuzenbide fiskaleko master
|
hura
egiten Madrilen pasa zuen udan. Postal pare bat lagunei, familia osoa Galiziara joan ginenean oporretara, eta Aitzoli bestea, Bilboko lehengusuarekin Portugalera egin nuen bidaiatxo organizatuan, berataz asko gogoratzen nintzela esateko.
|
|
2002
|
|
|
Hori esan zidan berak behintzat, handik hilabetera, kontsultara etorri zitzaidanean... zeren nik, ohi bezala, ez bainuen hitza bete. Hipokratesen baimen berezia bainuen, bekatutxo
|
hura
egiteko.
|
|
|
1981eko urtarrileko goiz hotz hartan, Altzako anbulatorioko egongela batean zegoen Sara Huarte, medikua noiz itzuliko zain, bere iragana oroitzen zuen bitartean: ...armelerekin, baina baita egun zoritxarrekoak ere, edozein gaitzen eraginpean egin zituenak bereziki, baita griperik arinenarekin ere, gaitzak sortzen zion egoera orokor tamalgarriaz gain, Erramun Ibargoien herriko medikuaren injekzioen beldur izaten zelako; auzoan igarotako eskolako egunak, eta mojen ikastetxekoak, nondik bota baitzuten, Formación del Espíritu Nacionaleko señoritari azio sonatu
|
hura
egin ziolako; estudioak bukatu ondoren lanean hasi zen lehen eguna, eraikuntza enpresa batean, idazkari gisa; bere harremanak mutilekin: Edurekin... baina batez ere Sergiorekin eta Emmanuelekin, Granadako Alpujarretan, harik eta zorabio batean sartu zen arte, drogaz drogarako ibilaldian murgildurik.
|
|
2003
|
|
|
horretaz oroitzean, geroztik mundu osoan Justiziaz eta Bakeaz arduratu behar izan den ezpeletar adiskidea dolutu ote den, baina nik, hasteko, ez dut behin ere den mendreneko urrikirik izan, pietatezko? urrats
|
hura
eginik.
|
|
2004
|
|
|
Ordu bat eta erdi zegoela esan zidan nirekin taxian zihoan batek. Gidariaz aparte, hiru pertsona gindoazen autoan, bi gizon eta ni, hiru pertsona baino gutxiago debekatuta zegoelako taxi baten bidaia
|
hura
egiteko. Eta kasualitatez edo, hirurok ginen atzerritarrak eta hirurok osasungintzan jarduten genuenak:
|
|
|
–aitak ustekabeko zartakoa jaso duenaren aurpegia zuen, mindua eta heriozko txundidura batek hartua. Galdera
|
hura
egin bazuen ere, ezagun zuen ederki ulertu zuela.
|
|
|
Zuzeneko saioa zen eta, estudiora sartu bezain laster, elkarrizketatzailea betiko topikoekin aritu zitzaidan hasieran –ea nongoa nintzen; ea zer esan nahi zuen niretzat Erreala bezalako ekipo apal batetik Barçara etortzeak; ea nolakoa zen futbol izar baten eguneroko bizimodua, eta abar–, harik eta bere beste galdera
|
hura
egin zidan arte:
|
|
|
Espero nuen galdera
|
hura
egitea, eta aldez aurretik pentsatutako erantzun ausarta eman nion, ausart jokatu behar nuela iruditzen baitzitzaidan:
|
|
2005
|
|
|
–Baina inoiz probatu dudan tenpura rik onena zeuk prestatu zenuen, zure pisuan afari
|
hura
egin genuenean.
|
|
|
Hogeita bi urte joan dira doktorego agintza
|
hura
egin nuenez geroztik, gezurra baderitzot ere. Orain aukera izango ote?
|
|
2006
|
|
|
Gauzak okertzen ari ziren, bai... Eta hara non Zeruak opari
|
hura
egin zion!
|
|
|
Buruan sartu zitzaion txarkeria
|
hura
egiteko mozorrotu egin zen Loki, eta horretan oso abila zen. Mozorrotuta, Friggarengana joan zen, galdetuz ea munduko izaki guztiek zin egin zioten ez zutela Baldur zaurituko.
|
|
|
Ez nuen su egurrik ezta egur ikatzik ikusi. Eta tramankulu
|
hura
egin bazuten, ez zen txikikerietan ibili nahi zutelako. Eguzkiaren norabidea neurtzeko tresna zeukan eskuan Bernatek.
|
|
2007
|
|
|
gure eginek ez dute baliorik, praktikan ez dira gureak, haurtzaroko traumarenak baizik, edo partaide garen klasearenak, eta gutako bakoitzaren nia transmisore soila izatera murriztua gelditzen da. Historia indar batzuen historia bilakatzen da, gu geu haien baitan desagerraraziz, eta gurekin gure balioak, hots, hau edo
|
hura
egitera garamatzan gure arrazoia. Horrela, egintza baten gure arrazoia (subjektiboa) eta egintzaren beraren arrazoia (objektiboa) etenik gelditzen dira eta zerikusirik gabe; are, egintzaren zin zinezko arrazoia, objektiboa, gure ukazioa da?
|
|
2008
|
|
|
iritziak eta esamesak noiznahi bihur baitaitezke edozein haizeren haizebegi; keinu bat ere izan zuten, agurtzeko orduan Gerardok Nataliaren eskuak bereetara bildu eta esku banatan muxu ezin samurrago bat eman baitzion, baina keinu hura ere beste keinu batzuen beharrean zegoen, halakoak baitira desio asegabearen legeak, ase artean bakerik hartzen ez dutenak. Baina eta keinu haiek gauzatzeko, beste hitzordu batzuk behar zituzten, isilpekoak halabeharrez, arriskutsuak, ondorioz?, ezkondu ezean; Nataliak hurbil hurbil sentitu behar zuen arrisku hori, are gehiago Natividadek bere aitorpen
|
hura
egin zionetik, Nataliak orduantxe jakin baitzuen aita kalonjeak bazekiela ahizpen artean gertatutakoaren berri?. Zergatik kontatu diozu aita kalonjeari gurea?, esan zion ahizpak?; aita kalonjeak zekiena, ordea, amak ere jakin behar zuen, ezinbestean; amak, baina, ez zion afera hartaz hitz erdirik ere egin berari. Nataliari?, halakoetan ohi zuen eran; aitzitik:
|
|
|
Muturreko jarrera, bai, Nazariorena, ekintza
|
hura
egitera bultzatu zuena eta argibiderik ez duena! Edo bai, badu.
|
|
|
Eta Nazariok harri eta zur entzuten zion, eta amets egiten zuen aita bezala noizbait gerrara joango zela, turuta eskuan hartuta? amets
|
hura
egin zuen luzaz, harik eta, india noen zapatekin gertatu zitzaion bezala,, bere beste ahots hura, piztu eta bere buruari beste galdera hura egin zion arte:
|
|
|
amets hura egin zuen luzaz, harik eta, india noen zapatekin gertatu zitzaion bezala,, bere beste ahots hura? piztu eta bere buruari beste galdera
|
hura
egin zion arte: –Eta Ollo jenerala goitik beherainoko jenerala izan bazen, ni zergatik ez???.
|
|
|
serio baten seriotasuna eta irri axolagabe baten axolagabekeria, irreberentziaren eremuan ez bazen? Ama nagusiak zurrunbilo hartan harrapatuta behar zuen. Ernestinari zorrotz begiratu ondoren are zorrotzago begiratu zion frai Millani, honi kargu hartu nahian bezala, irreberentzia
|
hura
egiteagatik?, baina, jarraian, honela mintzatu zen frai Millan ezustean:
|
|
|
Flinten altxorra zen, hain urrutiraino ekarri gintuena, eta ordurako Hispaniolako hamazazpi gizonen bizia kostatakoa. Zenbat eta zenbat gehiago behar izan ziren pila
|
hura
egiteko, zenbat odol eta atsekabe, zenbat itsasontzi eder hondoratuak, zenbat gizon ausart begiak estalita oholetik paseatzera behartuak, zenbat kanoikada, zenbat lotsa eta gezur eta krudelkeria, agian bizirik zegoen inork zuen esan. Dena den, uharte hartan bazeuden artean hiru gizon. Silver, Morgan zaharra eta Ben Gunn?, krimen haietan parte hartuak, sariaren banaketan ere parte hartuko zutelakoan.
|
|
|
Gainera, nork zekien kontuak garbiak ote ziren? Eta nor zen Miel denak agintepean edukitzeko, orain hau, gero hori eta bihar beste
|
hura
egin zezatela agintzeko?
|
|
|
Zergatik ito zuen erdarak euskara? Itxuraz, esperientzia elebidun
|
hura
egin zuten kazetak eta kazetariak abertzaleak ziren. Kazetari erdaldunak ere aldeko zituen euskarak, ideologiari eta politikari zegokienez.
|
|
|
ez du inor bere borondatearen aurka bide bat hartzera behartzen, itxuraz behintzat. Hegemoniak, hori eta horrenbestez, hau edo
|
hura
egitera behartzen zaitu, baina zu ez zara ohartzen mekanismoaren trikimailuaz. Hegemoniak, besteak beste, bere esku baitauzka giza alienazioaren mekanismoak arautzen dituen paradigma normalizatuaren interpretazio zentzuak.
|
|
|
Eta nora joan
|
hura
egin behar denez, gorriak azkenean,, hogeita hamar dirham zapata bat eta bestea dohainik?. Warra, ondo da.
|
|
|
Gerardorekin isilpeko hitzordu bat ere izan zuen, bai, baina harekin izandako hitzak ere airean idatziak geratu ziren, inguruan sor zitekeèn edo inguruak sor zezakeèn lehen haizearen mende... iritziak eta esamesak noiznahi bihur baitaitezke edozein haizeren haizebegi; keinu bat ere izan zuten, agurtzeko orduan Gerardok Nataliaren eskuak bereetara bildu eta esku banatan muxu ezin samurrago bat eman baitzion, baina keinu hura ere beste keinu batzuen beharrean zegoen, halakoak baitira desio asegabearen legeak, ase artean bakerik hartzen ez dutenak. Baina eta keinu haiek gauzatzeko, beste hitzordu batzuk behar zituzten, isilpekoak halabeharrez –arriskutsuak, ondorioz–, ezkondu ezean; Nataliak hurbil hurbil sentitu behar zuen arrisku hori, are gehiago Natividadek bere aitorpen
|
hura
egin zionetik, Nataliak orduantxe jakin baitzuen aita kalonjeak bazekiela ahizpen artean gertatutakoaren berri –" Zergatik kontatu diozu aita kalonjeari gurea?" esan zion ahizpak–; aita kalonjeak zekiena, ordea, amak ere jakin behar zuen, ezinbestean; amak, baina, ez zion afera hartaz hitz erdirik ere egin berari –Nataliari–, halakoetan ohi zuen eran; aitzitik:... disimulatu egiten zuen, ezer gertatuko ez balitz bezala; amaren taktika hutsa ote zen hura, bera –Natalia– hobeto zelatatzeko, ezkutuko jarraipenen bat edo eginez, adibidez?
|
|
|
Eta Nazariok harri eta zur entzuten zion, eta amets egiten zuen aita bezala noizbait gerrara joango zela, turuta eskuan hartuta... amets
|
hura
egin zuen luzaz, harik eta, india noen zapatekin gertatu zitzaion bezala," bere beste ahots hura" piztu eta bere buruari beste galdera hura egin zion arte: " Eta Ollo jenerala goitik beherainoko jenerala izan bazen, ni zergatik ez...?".
|
|
|
Eta Nazariok harri eta zur entzuten zion, eta amets egiten zuen aita bezala noizbait gerrara joango zela, turuta eskuan hartuta... amets hura egin zuen luzaz, harik eta, india noen zapatekin gertatu zitzaion bezala," bere beste ahots hura" piztu eta bere buruari beste galdera
|
hura
egin zion arte: " Eta Ollo jenerala goitik beherainoko jenerala izan bazen, ni zergatik ez...?".
|
|
|
Muturreko jarrera, bai, Nazariorena, ekintza
|
hura
egitera bultzatu zuena eta argibiderik ez duena! Edo bai, badu.
|
|
2009
|
|
|
Lehen sei hilabeteak ia isilik egin zituen, inoiz harturiko erabaki gogorrenak minduta. Zirkutarrek Eli, Ilai, deitzen zioten eta urte erdi pasatua zen Nebraska abandonatu zuenetik, zirku jabeak, Mexiko Berriko gizonkote sendoak, galdera
|
hura
egin zionerako.
|
|
|
Dozena bat urte beranduago, oroitu zen Arantxa?, neskatila hura jada emakume bihurtu eta, sabela gehiegi puztu aurretik, Gabonen atarian presazko interbentzio
|
hura
egitera Parisera eraman zutenean ere, amu bera saiatuko zuen aitak. Serraseko kaxa apain bat bidali zion postaz, txikitan hainbeste desiratu zuen hura gordetzen zuena barruan:
|
|
|
Horregatik, bada, zinemaren eta zinemako izarren mundua laket zuelako, entzuten zion Adak Txarori arreta handiz; Txarok bere galdera
|
hura
egin zionean, ordea: –Ikusi al zenuen Ana Karenina??, hontzaren begiak jarri eta halaxe erantzun zion Adak:
|
|
|
Adak ere antzeko galderaren bat behar zuen aspaldi buruan, nahiz eta
|
hura
egitera ausartu ez; Domingoren hitzak entzun ahala, ordea, barre algaraka hasi zen; Damaso, baina, ez zegoen egun hartan inork kikil zezan, eta, platera eskuetan hartu, ahora eraman eta, hura jatera zihoalakoa eginez, esan zuen:
|
|
|
Aita semeak nekez izan zitezkeen elkarri zuzendutako keinuen xehetasun zehaztasunak bereganatzeko gai, hain zen mehea sartzen zèn argia; Teofilo Mariak iruzkin
|
hura
egin zuenean, gainera, Nazario Orbe beste aldera etzanda zegoen, eta zirkunstantzia hark zaildu egiten zuen, baita ezinezko bihurtzen ere, Teofilo Mariaren pertzepzioa, bestela, bestelako baldintzetan, alegia?, semeak ongi baino hobeto antzemango baitzion aitaren zalantzazko keinuari, begiak itxi eta hatsa egotzi zuen axolagabeki?, harekin esan nahi balio bezala:
|
|
|
koronelarena, nire kontu!?, Nikolaik; ahots iritsi berriaren kontakizun gazi gozoetan, baina, berri batek, zuloko bozgorailutik solasaldiaren azken partean iritsi zitzaionak? utzi zuen Teofilo Maria zur eta lur, Nikolaik, alkoholaren nolabaiteko eraginpean zegoenak, hamar minutu lehenago eskatu zuèn vodka kopak ez ezik, bere jarrerak eta hitz egiteko moduak ere salatzen zuten?, harako galdera
|
hura
egin zuenean:
|
|
|
zer egin zezakeen, bada, berak, baldin eta afera haren azpian isilpeko akordio bat bazegoen, ez guztien artean espresuki hitzartua, baina bai sentitua eta onartua, eta giroak berak nolabait ezarria?, etxeko guztiak mututasunera kondenatzen zituena? Zenbatetan bururatu ote zitzaion gogoan noiznahi biraka zebilkiòn galdera
|
hura
egitea izeba Ernestinari?. Zer moduz dago haurra, Benjamin Maria???,, zerari, bere izena emanez behingoz?
|
|
|
Albertorekin hasten bazara, biok hilko zarete, hara zer dioen kantak! Nik bizirik nahi zaitut, ordea, Ada!?; egoera hartan, baina, Domingok nekez engaina zezakeen bere burua berriro, hain izan zen erabatekoa, itxura batean, arestian hartu zuèn sentimendua eta hain zen eskasa engainuaren argudioa; horregatik, halaber, Albertok harako iruzkin
|
hura
egin zionean, bi ahizpek, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero, zinerako bidean behar zutèn une berean?: –Zure arreba gazte hori, Ada, liraina eta atsegina da oso?, Domingok, aurretik bizi izan zuèn barne borrokak edo eraginda, halaxe erantzun zion, tinko bezain urduri:
|
|
|
harro zegoen, alde batetik, bere seme hark, bere begi ninietakoak, ikasturte hartan batxilergoa bukatzekotan zegoenak, komertzioa ikasteko edo fabrikan lanean hasteko, puntu hari buruz bere zalantzak baitzituen Nazariok? gogorra behar baitzuen egiteko
|
hura
egiteko, baina baita kezkatuta ere, medikuaren kezkak kezkatuta, maila batean?, halaxe esan baitzion semeari, serio:
|
|
|
Domingo bezalako hamar urteko mutil bat nekez ohar zitekeen hartaz, baina hura berera zihoan; Domingok, gainera, barruan behar zuen zerbait osaba Ismalen aurka? muturra ere okertu zuen, egia esan, osabak ispiluen iruzkin
|
hura
egin zionean: bai, egia zen berak. Domingok?
|
|
|
Jarraian, baina, marrazki
|
hura
egin zuen, barraskilo bat arrosondo bati tu egiten erakusten zuena.
|
|
|
hurrengo astean, beharbada??, hamar bat hilabeteko esperientziaren ondoren; Domingok ezezko biribil bezain kementsu batekin erantzun ziezaiokeen aitari, honek bere proposamena egin ahala; Domingo, aldiz, nora ezean geratu zen, zer esan jakin gabe, egoerari irri badaezpadako baten adabakia jartzen ahalegindu arren; memento hura, beraz, igaro zen, baina mementoa, zinezkoa eta minezkoa? iristear zen, zeren, aitak bere esaldia esan eta semeak bere irri badaezpadako
|
hura
egin ondoren, norbaitek jo baitzuen atea, kask kask; zuzendari laguntzailea zen, larri zetorrena:
|
|
|
gogorrak baino gogorragoak ziren fabrikako lan baldintzak, eta zikina baino zikinagoa zen jende hura, zinez, baina haren begiei dir dir garbi berezi bat zerien, amets baten jabe balira bezala, gizonak inoiz amestu duen ametsik ederrenarena, menturaz?, aitak munstrotzat zituèn haiek, proletarioek? eraiki behar baitzuten, antza, paradisua lurrean, iraultzaren bidez; errealitatearen irakurketa
|
hura
egiten zuenean, Domingo ez zen bere burutik bakarrik ari, azken bizpahiru hilabeteetan asko irakurri baitzuen. Albertok igortzen zizkiòn propaganda orriak eta liburuak, besteak beste?, eta irakurketa haiek langileak idealizatzera bultzatu baitzuten: fabrikan hamar hilabete egin ondoren ohartu zen hartaz, ordea, bulegoetatik plantara egin eta bertako langileekin nahastu bezain laster:
|
|
|
nerabezaroko urte haiek, noiz eta aitarekin ezin okerrago konpontzen baitzen, hura gorrotatzerainoko harremanetan: hain biziro gorrotatzen zuen, non, aitak bere oihu
|
hura
egiten zuenean?. Anarkista nazkagarri horiek: putakumeak!??, Domingori anarkisten aldeko jarrera inkontziente bat pizten baitzitzaion, anarkistak zer ziren ez zekien arren; orain ere ez zekien gehiegi:
|
|
|
ez al zen, bada, aita. Nazario Orbe?, baita osaba Ismael ere, osaba batik bat?, berandu ezkondu? Urrats
|
hura
egiteko ordua ere iritsiko zen, bai, noizbait, baina utz zezatela bitartean bakean, berak bere espazioa baitzuen, hiru ardatzek edo hiru norabidek sortua, lanak, kirolak eta idealak?, eta espazio hark ematen baitzion arnasa, espazio hartan sentitzen zen nor.
|
|
|
Regina Aldasoro senarrari zerbitzatzen ari zitzaion zopa, bere egitekotzat zuen hura etxekoandreak, neskameak ere hartarako prest zituen arren?; burruntzalia, gainera, bete berria zuen une hartan, zopa ontziaren ahotik ateratzeko gertu, baina, Adaren hitzek eragin ziotèn barne ikaragatik edo, burruntzalia askatu eta ontzian behera erortzen utzi zuen, Adari oihu
|
hura
egiten zion bitartean: –Ixooo!?; urduri eta bere lekua galduta zegoen Regina, burruntzaliak bere erorikoan mahai gainean sakabanatutako zopa zipriztin bakanek modu ezin grafikoagoan salatzen zutenez; handik aurrera, bi irtenbide zituen Reginak:
|
|
|
iufi eta iufi, miraria eta miraria! Berriz lur hartuta, kabinatik atera, kaskoa kendu eta, inguruan bildutakoen txaloak eta laudorioak jasotzearekin batera, pilotuak irri zabal
|
hura
egin zuenean, berriz, Adari ez zitzaion gizona hain itsusia iruditu: bulldog bat ez zen behintzat, seguru ezetz; gero, pilotuari zorionak emateko txanda iritsi zen:
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera
|
hura
egin zionetik?. Badakizu badakitela Domingoren berri???, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta egun hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina, baita goiz hartakoa ere?, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
Domingok. Gonzalo De Lucas eta Chaplinen artean zegoen une hartan? pistola bat zeraman eta bere lagunek fusila, hamabi presoak hormaren kontra jarri zituztenean, exekuzioa aurrera eramateko prest; Domingok, egia esan, desgogara hartu zuen presoak hiltzeko erabakia, eta hargatik, beharbada, hitz erdirik esan gabe joan zen harainoko bidean, halako moldez, non Gonzalo De Lucasek, lorezaina zenak eta bere burua poetatzat zuenak, harako komentario
|
hura
egin zionean, begi bazterraz Domingori so eginik: –Iraultzaren lorategian ere sasiak kendu behar ditiagu lehenik, justizia eta askatasuna behar bezala lora daitezen?
|
|
|
Guztia lehenbailehen finitu eta ni berriz ere Joanes Mailu izatea baizik ez nuen desio. Hori baino lehen, ordea, banuen lan bat eta,
|
hura
egitera noiz abiatuko, ez nituen begiak Henrikerengandik kentzen. Nire erregek, bigarren mailako zenbait zaldun eta kaparerekin mahaia partekatzen zuen, salaren zoko zokoan.
|
|
|
Horregatik, bada, zinemaren eta zinemako izarren mundua laket zuelako, entzuten zion Adak Txarori arreta handiz; Txarok bere galdera
|
hura
egin zionean, ordea: " Ikusi al zenuen Ana Karenina?", hontzaren begiak jarri eta halaxe erantzun zion Adak:
|
|
|
Jarraian, baina, marrazki
|
hura
egin zuen, barraskilo bat arrosondo bati tu egiten erakusten zuena.
|
|
|
Aita semeak nekez izan zitezkeen elkarri zuzendutako keinuen xehetasun zehaztasunak bereganatzeko gai, hain zen mehea sartzen zèn argia; Teofilo Mariak iruzkin
|
hura
egin zuenean, gainera, Nazario Orbe beste aldera etzanda zegoen, eta zirkunstantzia hark zaildu egiten zuen, baita ezinezko bihurtzen ere, Teofilo Mariaren pertzepzioa... bestela –bestelako baldintzetan, alegia–, semeak ongi baino hobeto antzemango baitzion aitaren zalantzazko keinuari –begiak itxi eta hatsa egotzi zuen axolagabeki–, harekin esan nahi balio bezala:... " Ez fida, seme.
|
|
|
Domingo bezalako hamar urteko mutil bat nekez ohar zitekeen hartaz, baina hura berera zihoan; Domingok, gainera, barruan behar zuen zerbait osaba Ismalen aurka... muturra ere okertu zuen, egia esan, osabak ispiluen iruzkin
|
hura
egin zionean: bai, egia zen berak –Domingok– mutil ezin txikiago edo ezin handiago bat izatearekin amets egiten zuela, batarekin edo bestearekin, baina egia zen, halaber, osabaren kontatzeko modu nabarmenari halako ukitu bat aurkitu ziola, ezin izan zitekeena mespretxuzkoa baizik, osabak harekin esan nahi balio bezala:
|
|
|
zer egin zezakeen, bada, berak, baldin eta afera haren azpian isilpeko akordio bat bazegoen –ez guztien artean espresuki hitzartua, baina bai sentitua eta onartua, eta giroak berak nolabait ezarria–, etxeko guztiak mututasunera kondenatzen zituena? Zenbatetan bururatu ote zitzaion gogoan noiznahi biraka zebilkiòn galdera
|
hura
egitea izeba Ernestinari –" Zer moduz dago haurra, Benjamin Maria?" –," zerari" bere izena emanez behingoz. Nola, baina?
|
|
|
" Aupa!" esan zuen batek;" Iufi!", beste batek;" Horrek trago bat merezi dik!", Grigorik;" Lepoa moztu behar zieagu kabroi horiei: ...ntu!", Nikolaik; ahots iritsi berriaren kontakizun gazi gozoetan, baina, berri batek –zuloko bozgorailutik solasaldiaren azken partean iritsi zitzaionak– utzi zuen Teofilo Maria zur eta lur, Nikolaik, alkoholaren nolabaiteko eraginpean zegoenak –hamar minutu lehenago eskatu zuèn vodka kopak ez ezik, bere jarrerak eta hitz egiteko moduak ere salatzen zuten–, harako galdera
|
hura
egin zuenean:
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera
|
hura
egin zionetik –" Badakizu badakitela Domingoren berri?" –, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta egun hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina –baita goiz hartakoa ere–, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
...oen une hartan– pistola bat zeraman eta bere lagunek fusila, hamabi presoak hormaren kontra jarri zituztenean, exekuzioa aurrera eramateko prest; Domingok, egia esan, desgogara hartu zuen presoak hiltzeko erabakia, eta hargatik, beharbada, hitz erdirik esan gabe joan zen harainoko bidean, halako moldez, non Gonzalo De Lucasek, lorezaina zenak eta bere burua poetatzat zuenak, harako komentario
|
hura
egin zionean, begi bazterraz Domingori so eginik: " Iraultzaren lorategian ere sasiak kendu behar ditiagu lehenik, justizia eta askatasuna behar bezala lora daitezen... ezta, Domingo?", honek, bat batean oilagorra baino gorrago sentitu balitz bezala, entzungor egin baitzion; bazirudien, beraz, Gonzalok ere, Domingori esaldia aurkeztu ziòn formaren arabera –iritzia gehi galderatxoa–, bere zalantzak zituela eta Domingoren laguntzaren bila zebilela; Domingo ez zen tontoa, eta jakin behar zuen, ongi jakin ere, zein ziren lagunaren asmoak –laguntza psikologikoa behar zuela, alegia, zalantzen desertuan–, eta, halere, bakarrik utzi zuen:
|
|
|
Albertorekin hasten bazara, biok hilko zarete, hara zer dioen kantak! Nik bizirik nahi zaitut, ordea, Ada!"; egoera hartan, baina, Domingok nekez engaina zezakeen bere burua berriro, hain izan zen erabatekoa, itxura batean, arestian hartu zuèn sentimendua eta hain zen eskasa engainuaren argudioa; horregatik, halaber, Albertok harako iruzkin
|
hura
egin zionean –bi ahizpek, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero, zinerako bidean behar zutèn une berean–: " Zure arreba gazte hori, Ada, liraina eta atsegina da oso", Domingok, aurretik bizi izan zuèn barne borrokak edo eraginda, halaxe erantzun zion, tinko bezain urduri:
|
|
|
ez al zen, bada, aita –Nazario Orbe–, baita osaba Ismael ere –osaba batik bat–, berandu ezkondu? Urrats
|
hura
egiteko ordua ere iritsiko zen, bai, noizbait, baina utz zezatela bitartean bakean, berak bere espazioa baitzuen, hiru ardatzek edo hiru norabidek sortua –lanak, kirolak eta idealak–, eta espazio hark ematen baitzion arnasa, espazio hartan sentitzen zen nor.
|
|
|
une hartantxe ari zitzaion aita semeari bulego buruaren kargua berandu baino lehen hartzearen egokitasunaz –" Gaizki hasi zinen, Domingo, baina harro nago zure bilakaeraz, azken hilabeteotan; hain harro nago, non laster izendatuko baitzaitut bulego buru: ...Domingok ezezko biribil bezain kementsu batekin erantzun ziezaiokeen aitari, honek bere proposamena egin ahala; Domingo, aldiz, nora ezean geratu zen, zer esan jakin gabe, egoerari irri badaezpadako baten adabakia jartzen ahalegindu arren; memento hura, beraz, igaro zen, baina mementoa –zinezkoa eta minezkoa– iristear zen, zeren, aitak bere esaldia esan eta semeak bere irri badaezpadako
|
hura
egin ondoren, norbaitek jo baitzuen atea, kask kask; zuzendari laguntzailea zen, larri zetorrena:
|
|
|
Hara iritsi eta Estepan ikusi zuenean –makina baten gainean eserita zegoen, langile batek, botika ontzitik hartutako olioaz aurpegia igurzten zion bitartean–, Benjamin Mariaz oroitu zen berriro Domingo... sufrimenduaren irudia baitzuen aurrez aurre, eta sufrimendu hark bai baitzuen beldurgarritik zerbait, baina baita ederretik ere, Estepanek hortzak estutu, eta apenas egiten baitzuen kexurik, arnasa azkar hartzen bazuen ere, hasperenka ia; Estepanek, beraz, gizon zaildua behar zuen, lortu ere, lortzen baitzuen, itxura guztien arabera, noizean behin bederen, sufrimendua mende edukitzea sufrimenduaren mende egon arren; Domingok, baina, Estepani ez ezik, beste langileei ere so egin eta antzeko sentipena bereganatzen zuen, izugarrikeria eta edertasuna balira bezala errealitate haren txanponaren bi aldeak: ...gogorragoak ziren fabrikako lan baldintzak, eta zikina baino zikinagoa zen jende hura, zinez, baina haren begiei dir dir garbi berezi bat zerien, amets baten jabe balira bezala –gizonak inoiz amestu duen ametsik ederrenarena, menturaz–, aitak munstrotzat zituèn haiek –proletarioek– eraiki behar baitzuten, antza, paradisua lurrean, iraultzaren bidez; errealitatearen irakurketa
|
hura
egiten zuenean, Domingo ez zen bere burutik bakarrik ari, azken bizpahiru hilabeteetan asko irakurri baitzuen –Albertok igortzen zizkiòn propaganda orriak eta liburuak, besteak beste–, eta irakurketa haiek langileak idealizatzera bultzatu baitzuten: fabrikan hamar hilabete egin ondoren ohartu zen hartaz, ordea, bulegoetatik plantara egin eta bertako langileekin nahastu bezain laster:
|
|
|
batzuk hiriko kaleetako hormei itsatsita agertzen ziren, eta besteak lurrean sakabanatuta, harik eta haize bolada batek hegazti edo paperezko abioi bihurtzen zituen arte; batzuek eta besteek, beraz, Domingoren arreta pizten zuten, orri hark, adibidez, zeinak sindikatu ezagun baten siglak baitzeramatzan, eta zeinak baitzioen ezen munduak justiziaren jantzia behar zuela eta ez karitatearen adabakiak... berak –Domingok– bulegariarekin egin zuena kristau karitatearekin lotutako ekintza bat besterik ez baitzen izan, ausaz, teilatua erabat hondatua duen etxe bati teila berri bakarra aldatzea bezala; Domingok ahaztuak zituen –atzean utziak bai bederen– nerabezaroko urte haiek, noiz eta aitarekin ezin okerrago konpontzen baitzen, hura gorrotatzerainoko harremanetan: hain biziro gorrotatzen zuen, non, aitak bere oihu
|
hura
egiten zuenean –" Anarkista nazkagarri horiek: putakumeak!" –, Domingori anarkisten aldeko jarrera inkontziente bat pizten baitzitzaion, anarkistak zer ziren ez zekien arren; orain ere ez zekien gehiegi:
|