|
2004
|
|
|
Izendegiaren berrikuntzarako, bada, eliz agintariek batzorde bat izendatu zuten, parrokietan erretore jaunek «behar bezala eratutako euskal izenen zerrenda izan zezaten». Eleizaldek ez zuen begi onez ikusi jokabide ho ri eta joku
|
horretan
Azkueren eta honen lagunen eskua ezkutatzen zela iruditu zitzaion. Hiru dira hor saltseatzen dabiltzanak, Txomin Agirre, Karmelo Etxe garai eta Julio Urkijo, hurrenez hurren, honela deskribatzen dituenak:
|
|
2008
|
|
|
«txuri» (eskuindar) diferentzien gainetik. Zentzu
|
horretan
Azkuerentzat «Herriaren agindua», edo, beste hitz batzuekin esateko, euskal interes nazionala ez zen soilik alderdi jeltzaleak defenditu behar zuen zerbait, Euskal Herriko alderdi guztiei, salbuspenik gabe, zegokiena baizik. Hola bada, Azkuek abertzaletasuna politika alderdikoiaren gainetik kokatzen zuen.
|
|
|
Hola bada, katalanistek ere Errestaurazioko andaluzismo topikoaren aurka jo zuten, euskal nazionalistek bezala398 Zentzu
|
horretan
Azkuek arlo horretan ageri zuen disgustua bat zetorren bai nazionalismo periferikoen ohiko jarrerarekin eta baita espainiar intelektual gehienek agertu zutenarekin ere. Guztiek Errestaurazioa garaian gailen zen kultur ereduaren aurka jotzen zuten.
|
|
|
Azkueren kasua azken hau zen, ez hainbeste bereizte politikoa (independentzia) lortzea baizik aldentze kulturala eta morala. Eta europartze asmo
|
horretan
Azkuek Alemania izan zuen eredu.
|
|
|
Ondorioz, 1900eko uztailean, nahiz eta abertzaleen aurkako errepresioa bertan behera geratu eta haien jarduna eta publikazioak berriro baimendu, ez zen Euskalzale berriro argitaratu. Izatez, espainiar agintariek traba berriak ezarri zituzten laster, garantia konstituzionalak etenez eta aldizkariaateratzea oztopatuz 1900 eta 1901 artean461 Bitarte
|
horretan
Azkuek lan-taldea osatzeari ekin zion.
|
|
|
Egile beraren beste artikulu bat ere agertu zen 1897ko erdialde hartan Euskal Akademiaren alde58 Eta testuinguru
|
horretan
Azkue, lehendik ere Euskal Akademiaren zale zena, proposamen artikulatu bat idaztera animatu zen, Donibane Lohizuneko Abadiaren lore jokoetan aurkeztu zuena 1897ko abuztuan59 Testua Euskalduna aldizkarian agertu zen osorik zenbait hilabete geroago, sinadura gabe, baina Donibane Lohizunen aurkeztu zela zehaztuz. Beraz ez da dudarik Azkuerena dela60 Bases, para, la, creación, de, una. Academia, de, la, lengua?
|
|
|
Barne funtzionamendua ere erakundeetatik autonomoa izango zen, Diputazioen eskumen bakarra Akademiak bere konpromisoak betetzen zituela zaintzea izanik. Zentzu
|
horretan
Azkuek batzar kopuru oso handia aurreikusten zuen urteko: 40 batzar, hau da, bataz beste hilean hiru batzar, oporraldirik gabe, edo bi epealditan banatuz gero bi hilabete egunero bilduz (asteburuak kenduta).
|
|
|
Bai zuzenean idatziz zein besteek idatz zezatela sustatuz. Zentzu
|
horretan
Azkue euskal letren munduan berrikuntzak sartzen saiatu zen. Antzerkia batez ere zarzuelen eta operen parte gisa landu zuen (libreto moduan), eta gaia ez da hemen aztertuko178 Arreta nobelagintzan jarriko da.
|
|
|
Euskal idazleak autodidaktak ziren, beren irakurlegoa urria, hein bateko ikasketaduna (baina oro har ez goi mailakoa) eta hirietan bertan modan egondako baserri gaietara ohitua. Testuinguru
|
horretan
Azkueren meritua izan zen euskaraz genero ia ukitu gabe bat zenbait obratan lantzea, eta beste idazleei ere azpiegiturak eskaintzea (aldizkari bat, lehiaketak, moldiztegia). Eta Azkueren zirkulu ideologiko kontserbadoreko jendea izan bazen euskaraz idazteari ekin ziona (beste esparru ideologiko batzuetakoak saiatu ere egin ez zirenean), logikoki haien pentsaerari eta gaitasunei zegokien emaitza lortu zuten.
|
|
|
Giro negatibo
|
horretan
Azkuek euskarazko eskolaren aldeko konpromisoa publikoki berretsi zuen, 1902ko urrian Oñatiko euskal jaietan eman zuen hitzaldian. Ibaizabal aldizkarian hola jaso zen bere hitzaldiaren albistea:
|
|
|
Zentzu
|
horretan
Azkuek euskarazko eskolak sortu nahi bazituen ere, Europako nazio aurreratuenen ereduan inspiratuz egin gura zuen. Hau da, ez zuen euskara moduko hizkuntza minorizatu batentzat bigarren mailako irakaskuntza bat planteatzen, baizik lehen mailakoa, aleman eredukoa, Frantziako III. Errepublikak egin zuen bezala.
|
|
|
Egoera
|
horretan
Azkuek, eskariak apaldu beharra izan zuen. Baina hala ere, ez zion utzi eskoletan euskararen presentzia minimo bat bermatzeko zenbait ahalegin egiteari.
|
|
|
Edozein kasutan Azkue argiro euskal unibertsitate bat eskatzen ari zen (ez Oñatin kokaturiko edonolako unibertsitate bat), euskarari, euskal zuzenbideari eta euskal historiari arreta berezia eskainiko ziona, eta agian irakaskuntza ere (ezin jakin osorik ala parte batez) euskaraz emango zuena. Zentzu
|
horretan
Azkue euskal unibertsitatea eta are euskarazko unibertsitatea eskatzen aitzindari izan zen. Eta euskarazko artikulu baten bidez egin zuen gainera, auziaz hizkuntza honetan egin den lehena seguruenik.
|
|
|
Eta ez zen euskal hiztun bat erdal hiztun batekin ezkontzeak euskararen galera ekar zezakeelako, Azkueren lobak ez baitzekien euskaraz. Beraz, puntu
|
horretan
Azkueren jarrera Arana Goirirenaren antzekoa zen. Hala ere, Azkuek gutunean esplizituki zioenez bere jarrera ez zen euskal nazionalismoagatik.
|
|
|
Gainera, garaiko pentsaeran, ez zen oso koherentea izango batetik euskal kultur manifestazio jatorrak bilatzea eta aldarrikatzea, eta bestetik ontzat ematea kultura hori erabili behar zuen giza taldea «mestizatzea» (eta zer esanik ez bere familia propioari zegokionean). Zentzu
|
horretan
Azkueren arrazarekiko jarrera, herri kultura gordetzeko bere filosofia orokorrari lotuta uler daiteke.
|
|
|
Adibidez, sinesgarriagoa iruditzen zitzaion Labairuren iritzia aspa gurutzearen aferan. Zentzu
|
horretan
Azkue Arana Goiri baino kritikoagoa zen historiaren inguruan. Baina garrantzitsuena ez da hori.
|
|
|
Hola, tradiziotik abiatuz euskal musika nazional bat sortzen saiatu zen, goi mailakoa. Ildo horretako mugarriak dira 1901eko hitzaldia, 1911ko Ortzuri opera, 1914ko Urlo opera, 1920ko kantutegi harmonizatua, etab. Zentzu
|
horretan
Azkue garaiko Europan hain ohikoa zen musika nazionalaren bidetik abiatu zen: Glinkak Errusian egin zuen, Wagnerek Alemanian, Griegek Norvegian, Smetanak eta Dvorakek Txekian, Bartok eta Kodalyk Hungarian, Espainian Fallak, Granadosek, Albenizek...
|
|
|
Espainian ezarri ziren bi diktadura militarrak ere ez ziren aski izan Euskaltzaindia gelditzeko. Zentzu
|
horretan
Azkuek plataforma akademiko bat sortu, mantendu eta iraunarazi zuen. Bizi zela ez zituen jaso espero izandako fruituak.
|
|
2018
|
|
|
Kontua da Pierreren lagunak aspaldian hasita zeudela harentzako etxe oneko andregai baten bila, eta hainbat eskutitzetan agertzen dira «hautagai interesgarriak». Hala ere, Broussain pozik zebilen ezkonge, eta, horren adierazgarri, «Peru, mutil zaar, donado, senton» sinatu zuen, oso umoretsu, sasoi
|
horretan
Azkueri igorritako gutun batean. Eta 1904ko udaberrian albistea iragarri zienean lagunei, inork ez zuen halakorik igurikitzen.
|
|
2019
|
|
|
Lehena, errespetu tratamendua soilik lortzea; bada, kasu
|
horretan
Azkueren errana gure hitzetan jarriz: Antzinaroaren amaieran.
|