|
2009
|
|
|
Alabaina," B" ereduko ikasleek hitzezko hizkuntzarekin kontaktuan jartzeko baliabideak aipatzen dituzte. Agian,
|
horrek
esan nahi du" B" ereduan hizkuntzaren irakaskuntza integratuago dagoela curriculumean, eta elkarreragiteko aukera gehiago ematen direla. Alabaina," B" ereduko aniztasuna aipatzen dute".
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza politika eraginkorra eta euskararen sustatzailea egiteak legitimitate politikoa, etikoa eta soziala ditu. giltzarria da euskarentzako arnasguneak zabaltzen jarraitzea eta euskal hiztunon erkidegoa sendotzen eta trinkotzen jarraitzea. ek, saihestuz neoliberalismorik zurrun eta gogorrenaren haritik erregulazioa inposizioarekin eta esku hartze ez legitimoarekin lotzen duten diskurtsoak, gizarte demokratikoan ezin baitira sinonimotzat jo erregulazioa eta inposizioa, ez hizkuntza politikan ez berdinkidetasuna sustatzeko beste politika sozialetan. interes orokorra, berdinkidetasuna eta kohesio soziala bermatzeko eta babesteko arauak ematea dagokie herri aginteei, ahulenaren aldeko politikei bidea irekiz, baita hizkuntza kontuetan ere. itzul nadin erabilerari lotutako kontuetara. erabileran ere aurrera egiten ari da euskara, baina ez ezagutzaren erritmo berean. "
|
horrek
esan nahi du hizkuntza politika hori gaztelaniaren morroi dela eta ez duela balio euskara indartzeko", diote mutur batetik;" horrek erakusten du herritarrek ez dutela horrenbeste euskara nahi, hizkuntza politika nazionalisten luxu bat eta inposizio bat dela, dirua alferrik gastatzea", diote beste muturretik. paradoxikoa ez bada, gero! dirudienez biek uste dute torlojuak egitea bezain automatikoa dela herritarren hizkuntz jokabidean eragitea, eta biek ahazten dute normala dela —ez gogoko duguna, bai ordea ahal den eta ohikoa den fenomeno bakarra— ezagutzaren neurri berean ez gehitzea erabilera. adibidez, euskara eskolan ikasi duten haurrek (ezagutzaren estatistika gizentzen duten horiek) nekez erabiliko dute euskara gaztelania baino ez dakiten gurasoekin (erabileraren estatistika ezin gizendu). normala izateak ez gaitu, ordea, lasaitu eta arazo edo muga horri bizkarra erakustera eraman behar; hori baita, ezbairik gabe, arduratu behar gaituen fenomenoetariko bat, ez txikiena. euskara biziberritzeko prozesuak dituen muga sozial estrukturalen artean erabilerari dagozkionak daude. eta horien artean bada bat, maiz asko oharkabean izaten duguna baina gaurko euskal herrian berebiziko garrantzia duena erabilerari begira:
|
|
|
hiztunaren ezagutza maila. esana dugu gaurko elebidunen artean asko direla euskaldun berriak edo euskara bigarren hizkuntza (l2) dutenak, batez ere gazteen artean. 1624 urte bitarteko elebidunen %56k l2 dute euskara, beren burua erdal elebidun definitzen dute. adin tarte horretan %21, 6 bakarrik da bere burua euskal elebiduntzat jotzen duena.
|
horrek
esan nahi du, oro har, hobeto moldatzen direla gaztelaniaz euskaraz baino. bestalde, ezagutza mailak eta hizkuntzarekiko loturak (afektiboa...) erabilera ez formaletan, eta bereziki etxean, eragin nabarmena du: euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran:
|
|
|
ENEKuS ereduak organizazioen errealitate ezberdinei eta konplexuei eman nahi izan die erantzuna eta, zentzu horretan, situazio anitzetan soluzio egokituak sortzeko eta zenbait interbentzio praktika eraikitzeko eta kudeatzeko erreferentziazko sistema gisa planteatu da. bestalde, eredua aurkezterakoan, azalpena errazteko eta ulergarria egiteko, elkarren segidako urratsen eskema gisa azaltzen da. hala ere, erakundeen errealitate konplexuetan egoera nahasiak gertatzen dira eta ez da ulertu behar ereduaren faseak linealki kontsekutiboak direnik. aitzitik, erakundearen ezaugarri eta egoeraren arabera, akzio gune batzuek ala besteek izango dute garrantzia eta protagonismo gehiago, aldaketa prozesuaren uneak agintzen duenaren arabera. hau da, normalizaziorako aldaketa prozesuaren hasieran bereziki landuko diren akzioguneak eta aldaketa prozesuaren amaieran landuko direnak ez dira berberak izango, edo, behintzat, ez dira intentsitate berberarekin landuko. enekuS ereduaren ezaugarri nagusienetako bat hori baita: izaera modularra duen eredu dinamikoa dela. eta modularra den neurrian, irekia ere bada.
|
horrek
esan nahi du ereduaren erreferentzia erabiliko duenak, bere egoera partikularraren ezaugarrien arabera, erreferentzia dakiokeela bere interbentzioa akzio gune bakar bati, akzio gune multzo bati edota sistema osoari, uneko baldintza eta premien arabera. hori bai, inoiz ahaztu gabe pertsonek eta egiturek osatzen dituzten erakunde konplexuetan dihardugula eta ezin dugula osotasunaren ikuspegi sistem...
|
|
2011
|
|
|
Alienazioa kontzeptuarekin, gainera, kontuz ibili behar da, kontzeptu honen atzean suposatzen baita norbaitek errealitateari buruz duen diskurtsoa benetakoa dela, berak duela arrazoia eta besteek ez badute berdin ikusten alienatuak direlako da. gauza bera kritikatzen diote filosofo batzuk psikologiari, bereziki Freud-en psikologiari: gizon batek oediperen konplexua ez badu agerrian okerrago berarentzat
|
horrek
esan nahi barneratuta duela, baduzu baduzulako, ez baduzu are okerrago, ukatzen duzulako da eta beraz oraindik gehiago duzulako (onfray, 2010).
|
|
|
esate baterako, babes handiena behar duen hizkuntza erabil dezake beti. ekologikoa izateko, harremanetan eta argitalpenetan, norberaren hizkuntzari eman behar zaio lehentasuna. zer egin dezakete erakundeek eta udalek? ekologiaren ikuspuntua oinarri hartuta, lagundu beharreko komunitatearen hizkuntza erabili dute lehentasunez. hizkuntza iraunkortasunaren helburua da tirabirak sortzen dituzten paradigmak bateratzea eta behar bezala antolatzea.
|
horrek
esan nahi du ekitateak izan behar duela garapen sozialaren eta ekonomikoaren oinarria (gogora dezagun ekitateak ez duela esan nahi berdintasuna, baizik eta desorekatuta dagoena orekatzea). horretarako, hizkuntzapolitikaren gaietan, espazio batzuk legezkotu egin behar dira, espazio horietan euskara eta katalana lehentasunez erabil daitezen. hemen, zuen mankomunitatean, udalerri euskaldunen Mankomu... Bestela esanda, ezin dugu hizkuntza komunitate zoriontsu bat eraiki, baldin eta etengabe ahalegina egin behar bada komunitatearen hizkuntza hitz egiteko. hezkuntza politikek, gizarte politikek eta bestelako politikek bermatu egin behar dute hizkuntza egunerokoan naturaltasunez eta zoriontasunez erabili ahal izatea; hori da, hain zuzen, lortu behar duguna.
|
|
2012
|
|
|
Alde nabarmena dago, etxean euskaraz egiten duten gazteen hizkuntza gaitasunean, gazte hauek erraztasun handiagoa daukate euskaraz aritzeko: ..., hizkuntza bat ez bada ondo menperatzen, nekez erabiliko da. ezagutza urria izanda hizkuntza bat erabiltzeko, motibazio bereziak lirateke, gutxiengoa dira Barakaldon motibazio hori duten gazteak. dena den, esan beharra dago, d ereduan ikasi zuten lehen belaunaldi horietako askok, egun seme alabak izan dituztela, eta Barakaldoko kasuan, guraso gazte askok euren seme alabei euskaraz egiten dietela.
|
horrek
esan nahi du, datozen belaunaldietan etxeko transmisioa areagotuz joango dela, beraz, erabilerak ere gora egingo duela.
|
|
|
Gehiengoaren hizkuntza ez da soilik hiztun kopuru gehien duen hizkuntza, gehiengoaren hizkuntzak gizarte posizio bat adierazten du, hizkuntza horren legitimitatea indarrean jarriz. kopuru eta dezimalak gorabehera, ikasturtean Barakaldoko ikasleen %28, 04k baino ez zuen ikasi euskalduntzen duen eredu bakarrean, hots, d ereduan.
|
horrek
esan nahi du, azken urteotan hiriko ikastetxeetatik atera diren eta aterako diren milaka gazte euskara menperatu edota jakin gabe aterako direla euren ikastetxeetatik. etorkinek hautatzen duten eredua, aldiz, A eredua da gehienbat, d ereduan matrikulatzen diren atzerritarrak gutxiengoa dira. Askotan erlijio eta hizkuntza kontuengatik izaten da, horietako asko hegoamerikarrak baitira.
|
|
|
Mugaz hona, mintzairak, azal oker eta hutsalak baino, materiak dira, edukia, kolorea eta pisua dituztenak, hitzak izan praktikak direlako, jendarteko joko, jolas, jardun eta solasa. horregatik ere, mugaz hona, mintzairek ez dute gustuko denotatze hutsa (horren motza da seinalatzea!), eta konnotazio ireki eta nabarretan ibiltzen dira olgetan. Mugaz hona, mintzairak bizi munduaren matrizeak direlako, beren halakoan bizi dugu mundua, ezinbestez.
|
horrek
esan nahi du mintzakideek ez dutela munduaz berba egiten, baizik eta mundu komun bat dutela (egiten) hitz komunen ilusioak ibiltzen dituztenean. dakardan orain azken gonbidatua, Jacob von uexküll(). Besteak bezala Baltiko Itsasoko kostaldeetan bizi izan zen eta haren eragina luze, zabal eta sendoa izan da europako filosofian4 hala ere, nahikoa ezezaguna da.
|
|
|
Laburtuz, euskaldunok auzolanean ardaztuta instituzioen eta merkatuaren logikak barneratzen dituen kulturgintzaren alde egin behar dugulakoan gaude.
|
horrek
esan nahi du merkatuan eta instituzioetan ere landu behar dela auzolana, autoritatea irabaziz eta begirunez jokatuz.
|
|
|
Instituzioen eta merkatuaren logikan euskal kulturak ahuleziak baitituzte. Laburtuz, euskaldunok auzolanean ardaztuta instituzioen eta merkatuaren logikak barneratzen dituen kulturgintzaren alde egin behar dugulakoan gaude.
|
horrek
esan nahi du merkatuan eta instituzioetan ere landu behar dela auzolana, autoritatea irabaziz eta begirunez jokatuz. • Hitz gakoak:
|
|
2016
|
|
|
Bakoitzak bere parlamentua du barne politiketan erabaki ahal izateko. Estatus politikoari dagokionez, guztiak Britainia Handiko koroaren mende daude; ez daude Erresuma Batuaren ezta Europar Batasunaren mende ere, eta
|
horrek
esan nahi du zenbait esparrutan (bereziki zerga esparruan) autonomia handiagoa dutela. Era berean, ordea, ez dute laguntzarik jasotzen Europan hizkuntza gutxituak sustatzeko ekimenetatik.
|
|
2017
|
|
|
" daturik azpimarragarriena, 16 eta 25 urte bitartekoen euskaldunen portzentajea da: %18, 9 eta %15, 7 hurrenez hurren.
|
horrek
esan nahi du gazteen artean duela bost urte antzemandako joera aldaketa errealitate bilakatu dela, hau da, beheranzko joera apurtu eta goranzko bideari ekin zaiola" (ibid., 7). hiztun galera apaldu da azken urteotan eta balore absolutuei erreparatuta lehen aldiz euskaldunen kopurua ez da txikitu (ibid., 5); gazteen artean elebidunen proportzioa zertxobait emendatu izana dugu arrazoietako bat... elebidunen %66, 7 euskararen sustapenaren aldekoak dira eta aurkako jarrera hazi egiten da erdaldunen artean (ibid., 27). azpimarratzekoa da biztanleen %60, 2k irakaskuntza elebiduna nahiko luketela seme alabentzat3 (ibid., 28), eta 20 urtean murgiltze ereduaren aldeko hautuak 12 puntuko hazkundea izan duela (ibid., 29).
|
|
|
2001 urtera arte 4 urtean behin, eta handik aurrera 5 urtean behin (ikerketa egiteko ardura Soziolinguistika klusterrak hartu zuenetik, hain zuzen ere). euskal herri osoan egiten da, hainbat udalerritan (biztanleria eta euskaldun kopurua irizpidetzat hartuta), eta 1989tik hona aldaketa batzuk izan baditu ere, funtsak berdina izaten jarraitzen du. azkena iaz egin zuten, 2016an, eta orain gutxi eman dira argitara euskal herri osoko emaitzak. izenak iradokitzen duen bezala, aztergaia edo neurtzen duena honakoa da: hizkuntzen ahozko kale erabilera.
|
horrek
esan nahi du: batetik, kaleko eremura mugatzen den neurketa dela, hau da, ez du espazio itxietako erabilerarik neurtzen (tabernak, dendak edo etxea, esaterako); bestetik, ahozkoa baino ez duela jasotzen, idatzizkoa kanpo utziz (kartelak, adibidez), hau da, jendeak kalean dituen hizkuntzazko hartu emanak soilik jasotzen ditu. hain zuzen ere, horiek oso esanguratsuak dira, orduan baita, jendea hizkuntza erarik" naturalenean" erabiltzen ari den unea:
|
|
|
hizkuntza gaitasuna, transmisioa, hizkuntzaren erabilera, eta euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarrerak. inkesta Soziolinguistikoaren ikergaiak, aurrekoarekin alderatuta, esparru zabalagoa hartzen du: ...eriaren zenbatekoa dagoen euskara sustatzearen alde ala kontra. horiek guztiak neurtzeko metodologia kuantitatiboa erabiltzen da eta, izenak dioen bezala, datu bilketa inkesta teknikaren bidez egiten da. hortaz, inkesta Soziolinguistikoaren analisi unitatea norbanakoak dira (zehazkiago, 16 urte edo gehiagoko elebidun eta elebakarrak), eta datuak norbanakoei egindako galdeketen bidez jasotzen dira.
|
horrek
esan nahi du, kale neurketetan ez bezala, inkestatzailearen eta aztergai den objektuaren arteko elkarrekintza zuzena dagoela eta erantzunak inkestatuen subjektibotasunaren menpe daudela, hau da, fidagarritasuna inkestan parte hartzen dutenen" zintzotasunaren" araberakoa izango dela. alde horretatik, kale neurketak emaitza fidagarriagoak eskaintzen ditu, baina, era berean, mugatuagoak. i... hizkuntza erabilera eremuz eremu neurtzen da (etxea, lagunartea...) eta eremu bakoitzean solaskideen arabera (senar emazte, seme alaba...). gainera, horiez gain, Ikerketaren helburu nagusia da Hondarribiko 16 urte edo gehiagoko euskaldunen hizkuntzaerabilera osoa, hau da, ahozkoa zein idatzizkoa, ekoizlea zein hartzailea, zenbatekoa den neurtzea.
|
|
|
3 grafikoa. Hondarribiko euskaldunen banaketa euskararen erabilera mailaren arabera. hondarribiko 16 urte edo gehiago euskaldunen artean %43, 3 da egunean zehar euskaraz denboraren erdia edo gehiago egiten duena; eta gainerako %56, 7a, berriz, erdia baino gutxiago. ehunekoa batez besteko erabilera orokorraren ia parekoa da (erabilera orokorra, %45, 6).
|
horrek
esan nahi du banaketa orekatua dagoela erabiltzaileen artean, ez dagoela muturreko erabilera (oso altua edo oso baxua) duen talde esanguratsurik. taula eta grafiko hauetan xeheago ikus daiteke banaketa:
|
|
2018
|
|
|
Horrez gain, 2017 urtean argitaratu zen Bikain arautzeko dekretu berria, eta bertan xedatzen da ebaluaketara aurkeztutako entitateek dutela Bikain ziurtagiri maila bat eskuratu euskararen alorrean legediak ezartzen dizkien betekizunak bermatu ezean. Herri administrazio eta ente publikoen kasuan,
|
horrek
esan nahi du zerbitzu hizkuntza bermatu dutela Bikain ziurtagirian mailaren bat egiaztatu ahal izateko. Hala ere, 2017 urtearen aurretik emandako ziurtagiriak ez dira baliogabetu, eta beraz, erakunde batek Bikain ziurtagiria izateak ez du esan nahi ebaluazio prozesuan zerbitzu hizkuntzaren langa hori gainditu duenik, 2017 urtetik aurrera ebaluatutakoei bakarrik eskatu baitzaie.
|
|
2019
|
|
|
Erdiek baino gehiagok inkesta bakarra bete dute; beraz, egitasmoan izena eman bai eta parte hartzen hasi dira, baina ondoren egin dutenaren inguruko informaziorik ez dugu (erronkarekin aktiboki jardun duten ala ez, zer moduz joan zaien...). Baina
|
horrek
esan nahi du izena emandako beste erditsuek jarraipen minimo bat egin diotela egitasmoari, bi inkesta behintzat bete baitituzte. parte hartzaileen baitako joera desberdin horiek badute isla hilero jasotako inkesta kopuruan ere. Batetik, ikusten dugu hilabete bakoitzeko lortu den jarraipen kopuruak ez duela aldaketa handirik izan (80 izan dira gutxienez eta 213 gehienez).
|
|
|
Lagineko ikasleen %72k dute bakarrik euskara lehen hizkuntzatzat, eta, hala eta guztiz ere, etxeko hizkuntza euskara dute %80k.
|
horrek
esan nahi du kaleko arau sozialak baduela indarra eta erakargarritasuna etxera ere sartzeko. euskal herriko bestelako errealitate soziolinguistikoetan gaztelaniaren eta frantsesaren kaleko nagusitasun eta erreferentzialtasun biziak tokian tokiko etxeetako hizkuntza ohituretan atea jotzen duen bezala, Ondarroan ere jotzen du etxeko atea, baina alderantziz, euskararen mesedetan....
|
|
|
Beraz, kanturako hizkuntza erabakitzen ez denean, eta naturaltasunaren printzipioa aipatzen denean, horrek eremu linguistikoarekin zerikusi zuzena duela ondorioztatuko da. euskaraz kantatzen jarraitzen bada, eta naturaltasunez egin dela esaten bada,
|
horrek
esan nahiko du abeslariak testuinguru euskalduna izango duela. dena den, testuinguruak baldintzatutako hizkuntza hautuak arriskurik ere badakar: ingurune linguistikoa aldatzen denean, hautu hori aldatu egin daiteke. hala aipatu du elkarrizketan zehar momentu batean Arakistainek, beste eremu linguistiko batean ikasi izan balu akaso abestiren bat gazteleraz egingo zuela.
|
|
|
1.taula. Euskararen erabilera oro har nahiz sare sozialetan. datuek Asier Basurtoren baieztapenarekin bat egiten dute, balioen arteko dispertsioa txikia da eta. haien arteko ibiltarteak %2, 3 eta %1, 4koak dira, eta
|
horrek
esan nahi du emaitzak parekoak direla bi tarteetan. hortaz, hizkuntza ohiturak sare sozialetara eramaten ditugu. egun, metodologia aldetik zaharkitutzat jo daitekeen" Gazteak, sare sozialak eta hizkuntza kudeaketa" ikerketan ere aipatu berri dudan ondorioa agertzen da. honako hau dio lan horrek (Soziolinguistika klusterra, 2012, 28.or): " euskaraz aritzeko erabakia ez da sare sozialetarako berariaz hautatutakoa, baizik eta saretik kanpoko erabakiaren ondorioa.
|
|
|
— euskal herrian, normaltasunari jarraiki,. com eta. es dira domeinu nagusiak, eta merkatuaren %74a hartzen dute. Bestalde, euskal herrian erregistratutako domeinu izenen artean. eus %3 baino ez dira oraingoz.
|
horrek
esan nahi du. eus domeinuarekiko apustua txikia dela. horren atzean, berriro ere, lehen aipatutako arrazoiak egon litezke.
|
|
|
—. eus domeinuen bakarrik %10k ez du euskara edukirik, eta, esan daiteke, beraz,. eus domeinua dela euskararen arnasgune digitala. Beste domeinu nagusietan euskarak eragin gutxi du, eta. org da horien artean euskara gehien erabiltzen duen domeinua, %31rekin.
|
horrek
esan nahi du internet domeinuetan euskarak duen presentzia txikia dela, eta euskarazko domeinuak. eus domeinuan metatzen ari direla.
|
|
2021
|
|
|
Balore absolutuetan,
|
horrek
esan nahi du 16 urte arteko 5.000 gaztek eta 25 urte arteko beste horrenbestek euskarazko ikasketak egiteko hizkuntza gaitasuna daukatela Ipar Euskal Herrian (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskararen Erakunde Publikoa, 2017: 2).
|
|
|
Batetik, denon beharrak asetzeko moduko neurriak lortzeko, eta, bestetik, komunitate bakoitzak pairatzen dituen bidegabekeriak modu kolektiboan eta ozen salatzeko. Hartara,
|
horrek
esan nahi du Euskalgintzaren Kontseiluaren ekarpena azken hamarkadan ez zaiola horrenbeste lotu ELENeko bazkideekin proiektu berri edo bateratuak sortzeari. Horretan ere, Euskal Herrian bezala, ez dugu Euskalgintzaren Kontseilua ikusten, bazkideak baizik.
|
|
2022
|
|
|
Dubberlyk (2001) bi ikuspegiak integratzen ditu eta proposatzen du marka bat biak ala biak direla: izena eta izen
|
horrek
esan nahi duenaren pertzepzioa. Saussure-ren zeinu ereduan oinarritzen da:
|