|
2013
|
|
|
Demandatua, beraz, elkarlanean aritu behar zen, gatazka konpondu ahal izateko. Alabaina, demandatu
|
hori
ez bazen bere borondatez agertzen magistratuaren aurrean, demandatzaileak ahalmena zuen hura behartzeko. Beste modu batera esanda, demandatzaileek behartze ahalmena zuten demandatuen gainean.
|
|
|
Ondoren, eta betiere lekukoen aurrean, demandatuak muzin egiten bazion errekerimendu horri, demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean agertuko zela ziurtatzeko. Demandatua gaixorik egonez gero, edo adinduna izanez gero, demandatzaileak ezin zuen hura behartu agerraldia egitera, baldin eta ez bazion garraio modurik eskaintzen; edonola ere, arauak ezarri zuen garraio modu
|
hori
ez zela nahitaez izan behar esku ohe burkoduna. Bestalde, baziren egintza zehatz batzuk, gizabanakoak bere kabuz egin ahal zituenak, aurretiaz magistratuarengana jo gabe.
|
|
|
Horren egitura galdera erantzunen bitartez gauzatzen zen, eta, horren ondorioz, edozein hitzarmen betebehar bihur zitekeen. Forma errespetatuz gero, nahiz eta hitz ematea beste alderdiak eragindako iruzur zein mehatxuen ondorioz egin,
|
hori
ez zen kontuan hartzen. Dena den, Errepublikaren azken garaietan, pretoreak onartu zuen iruzurra eta koakzioak alegazio bidez adieraztea, formulan bertan, demandatzailearen aurkako defentsa bide gisa; horrela, demandatuak alegazio horiek frogatuz gero, absolbituta gera zitekeen.
|
|
|
Ondorenez, alderdietatik bati ere ezin zion agindu zerbait egitea edo ez egitea; izan ere, alderdiek erabaki behar zutenean epaia beteko zuten edo hori urratu behar zuten, une horretan iudexa halakoa izateari utzita zegoen. Gatazka mota askotan, konponbide egokia izan zitekeen demandatuak diru kopuru zehatza ordaindu behar izatea; baina kasu guztietan
|
hori
ez zen posible. Errepublikaren azken aldietan, konponbideak eskatzen ziren, beste edozein lege akzio baino gehiago; eta, aldi horietan, pretoreak ez zeukan aukerarik halakoak iudexari bidaltzeko, bera arduratu behar baitzen zuzenean.
|
|
|
Nola uler zitekeen basailuaren egoera? Tradizioaren ildotik, esan ohi zen gozamen mota berezia izango zela halakoa, baina gozamena jabea hil arte bakarrik luza zitekeen, eta, ondorenez, azalpen
|
hori
ez zen egokia. Doneauk adierazi zuen gozamena ez ezik, zuzenbide erromatarrak inoren gauzen gaineko beste eskubide kopuru mugatu bat ere aintzatetsi zuela, hala nola, bide eskubideak, berme eskubideak edo enfiteusiak (epe luzera eginiko errentamenduaren antzekoa, errentariari jabe ahalmenak emanez).
|
|
|
Horretarako, gai berbera jorratzen zuten beste testu batzuk kontsultatu behar ziren. Martinorentzat, haatik,
|
hori
ez zen nahikoa. Bakanka hartutako arauaren ageriko esangura alda zitekeen ekitatearen arabera.
|
|
|
Bakanka hartutako arauaren ageriko esangura alda zitekeen ekitatearen arabera. Ekitate
|
hori
ez zen justiziaren ideia orokorra (equitas rudis), ezpada Corpus iuris osoa orokorrean aintzatetsita lor zitekeen ekitatea (equitas constituta). Hortaz, testu zehatza interpretatzean, ez ziren bakarrik aztertu behar autu berbera jorratzen zuten testuak; kontrara, arazo zehatza argi zezaketen testu guztiak izan behar ziren kontuan.
|
|
|
Horietatik batzuen jatorria erromatarra zen ezbairik gabe, hala nola, saldutakoaren balioaren erdia baino gutxiago jaso duen saltzaileak eginiko salaketarena (laesio enormis), eta halakoak, apika, demanda formularioetatik kopiatu ziren. Prozeduraren atalak gai horren inguruko lan erromatar kanonikoen eragina erakusten du; kontratuaren zatiari dagokionez, orobat, usu erabili ziren iturri erromatarrak, tokiko ohiturazko zuzenbidean alor
|
hori
ez baitzegoen oso landuta.
|
|
|
Hala ere, Iheringek bazter utzi zuen Eskola historikoak defendatutako nazio espirituaren ideia, zuzenbidea zehazteko faktore moduan. Kontzeptu
|
hori
ez zetorren bat Alemaniako zuzenbidearen barne ideia erromatarrak agertzearekin. Izan ere, aurrera egiten duen herriaren ezaugarria izan behar da kanpoko ideiak eta erakundeak onartzeko gaitasuna.
|
|
|
XV. mendearen azken hamarkadetan, Schöffen deitutakoen auzitegi batzuek, hala nola Frankfurt am Main hiri askekoek, erabaki zuten prozedura erromatar kanonikoaren aldaera bat erabiltzea, abokatu profesionalak idatzitako alegazioekin. Aldaketa
|
hori
ez zen etorri legearen bitartez, ezpada auzilarien eta euren aholkulari juridikoen eskutik. Horien ustetan, prozedura tradizionala ez zen egokia arazoak auzitegian aurkezteko, eta beste aukera bakarra zen elizako auzitegietan erabilitako prozedura.
|
|
|
Harrezkero, zuzenbide
|
hori
ez zen ikusi zuzenbide zibilaren eranskin moduan, ezpada ohitura germaniarraren eta zuzenbide erromatarren arteko nahaste gisa; horren inguruan legeak eman ziren, toki statutumeko muga hertsietatik kanpo aplikatuko zirenak. Doneauren tradizioari helduta, Grotiusek zuzenbide substantiboaz bakarrik arduratu zen, prozesukoa bazter utzita.
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, zuzenbide erromatar garbia aurkitu nahi zen, irakasleek Alemaniako gizarte arazoak konpondu ahal izateko legea eraldatu barik, baina bilaketa horrek ez zuen arrakasta handirik izan epaile eta jurista praktikoen artean. Egin eginean ere, juristok euren helburua bidezkotzeko lege argudioak nahi zituzten, eta helburu hori zen nekazariak zama feudaletatik askatzea; eskola historikoaren programak garapen akademikoaren bidezko eraldaketak nahi zituen, baina programa
|
hori
ez zen bete arintasunez. Eraldaketak, berriz, behar beharrezkoak ziren une horretan, eta, azkenean, 1848ko Iraultzaren osteko legeriak askatu zituen zinez nekazariak.
|