|
2000
|
|
|
Kierkegaard-en aurreneko obra handia Bat ala Beste da, 1843kootsailean Kopenhagen en argitara emana. Idazki
|
hori
XIX. mendearen 40ko hamarkadako urteetako idealismoaren eztabaidan kokatzen da. Erabat Hegel-en aurkako jarrerankokatzen da. Marx bezala, eta aldi berean oso bestela?:
|
|
|
Euzkadi Buru Batzarraren lehen biltzarra 1895eko uztailaren 31n izan zen, eta batzar hori Euzko Alderdi Jeltzalearen (EAJ) abiapuntutzat har daiteke. Mugimendu politiko
|
hori
XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza urte horietan finkatu ziren eta. Alderdiaren eragin soziala hazi egin zen harrezkeroztik, hauteskundeetan lortutako emaitzek hobera egin zuten hein berean; horren ondorioz, Euskal Herriaren gaur egungo historiaren osagai nagusietako bat izatera iritsi zen EAJ, erakunde garrantzitsu bilakatu baitzen Euskadiko errealitate soziopolitiko konplexuaren historian, ideologia, politika eta antolakuntza mailako formulazioetan islatu den bezala.
|
|
|
Horietariko lehenak, Portalisen atariko
|
hori
XIX. gizaldi hasierako testuinguruan kokatu eta hortik bideratuko luke haren euskarazko esana. Baliabide izan ditzake horrek garai horretako euskal testuak eta, edu berean ere, Portalisen jatorrizko hizkuntzari hurbilen eta barrukoen gerta zekizkiokeen adierazmoldeak, Ipar Euskal Herrikoak batez ere.
|
|
2005
|
|
|
Eredu honen adibidetzat, eskola instituzio politiko libretzatjotzen duen mugimendua dugu. Mugimendu
|
hori
XIX. mende bukaera etaXX. mende hasierakoa izan zen, eta bi kontzeptu nagusi nabarmendu ziren: askatasuna eta autogestioa.
|
|
|
Gaixotasun kutsakorra da, zikinkeria dagoen tokian ugaria, eta larruazaleko geruzari erasotzen dio aurpegian, besapeetan, hatzetan, ukondoetan, zakilean eta titietan. Gaixotasun
|
hori
XIX. mendekoa edo Hirugarren Munduko eremu batzuetakoa da, eta Kataluniako hiriburuko lehen mailako arreta zentro eta ospitale batzuetan, hala nola Vall d´Hebronen, eta industria periferian, hiri handiak baititu: L´Hospitalet de Llobregat, Badalona eta Santa Coloma de Gramenet.
|
|
2007
|
|
|
Kondairak dio Manhattan 24 dolarrengatik erosi zutela, hots, indiarrek trukean jasotako gauzek horixe balio zutela. Baina anakronismo hutsa da
|
hori
XIX. mendean Edward O' Callaghan historialariak egindako kalkuluetan oinarritua, dolarra orduan ez baitzen existitzen. Egiaz, 60 florinen truke erosi zuten irla, hau da, gaur egungo 100 euroren truke, gutxi gorabehera.
|
|
|
kontinentalen lotura eta gaindipen gunea: esan gura baita, Hegel-entzat Ipar Afrika eta Ekialde Hurbila (modernoak behintzat) 529 Europa direla, hots, kultura guztiaren parte,
|
hori
XIX. mendearen hastapenetan ezagutzen zen heinean. Izpiritu europar hau, gaur egun, orain menpegabea naturatik?
|
|
|
gizarte ezagutzaren garapena delako ikerketaeremuaren historiaren kontakizun laburra egitea. Kontakizun
|
hori
XIX. mendearenbukaeran hasten da. Garai hartan ekin zioten hainbat autorek gizarte errealitatearenzenbait alderi buruzko ikerketak eta hurbilketa teorikoak egiteari.
|
|
2008
|
|
|
bat badela baieztatzen du eta oroitu behar da arazoa ez zela oraindik trenkatua adituen artean, iraganari begira batez ere. Behin baino gehiagotan eztabaidatua izan da gai
|
hori
XIX. mende ondarrean eta XX. mende hastapenean.
|
|
|
Egoera
|
hori
XIX. mendearen amaiera arte ez zen aldatu. Garai horretan, umezaroa garapen aro berezitzat hartzen duen ikuskera nagusitzen hasi eta umeen lana arautzearen aldeko mugimenduak sortu ziren, eta, geroago, umeek lanik egin behar ez izatea aldarrikatu zuten mugimendu horiek.
|
|
2009
|
|
|
Zientziaren eta teknologiaren garapenerako, funtsezkoa gertatu da estandarizazioa. Prozesu
|
hori
XIX. mendean abiatu zen, Frantziak pisuak eta neurriak bateratzeko erabakiak hartu eta praktikara eraman ondoren. Ordukoa da sistema metriko hamartar ospetsuaren sorrera, gerora mundu osoan hedatu dena.
|
|
|
Hortik ikusita, urtxintxei beste norabait joan daitezela agintzeari badario antigoalekoa den zerbait. Pentsamendu paradigma harro
|
hori
XIX. mendetik gertuago ote dagoen XXI.etik baino; edo XXI. mendeak behar lukeenetik baino. Barruak diost jarrera antropozentriko horri badariola gizaki mendebaldarrak oraindik bere berea duen umiltasun falta.
|
|
2010
|
|
|
Horrelako Nazioarteko Lanaren Zatiketa klasikoaren ondorioz sorturiko egitura ekonomiko ahul eta zentroarekiko menpekoaren jatorria ulertzeko ezinbestekoa da kolonizazioaren historia kontuan hartzea, Hegoaldeko herrialde gehienenegitura ekonomiko eta sozialak iraganeko kolonialismoaren herentzia baitira. Zenbait eskualdetan, iragan
|
hori
XIX. mendea baino lehenagoko kolonialismoekinerlazionaturik dagoenez (Latinoamerika, Afrika eta Asiako zenbait eremutan bereziki), kolonialismoa aspaldiko kontua dela ematen du eta dagoeneko gainditurikdagoen zerbait dela. Aitzitik, kolonialismo berriak, Afrika osoa eta Asiako zatihandi bat ukitu zituenak, XIX. mendearen bukaeran eta XX. mendearen erdira arteindarrean egon dira.
|
|
|
388. Belaunaldiz belaunaldi errepikatu da sentipen arraro
|
hori
XIX. eta XX. mendeetan. Lehenagoko historia guzikoa baino aldaketa handiagoen lekukoa izan dela norberaren haurtzaroa.
|
|
2011
|
|
|
Historiara jo dute legitimazio bila, eta handik hartu izan dituzte behar zituzten datu, gertakari eta dokumentuak, horiekin gero nork bere historia hornitu eta osatzeko. Ondo da,
|
hori
XIX. mendean gertatu zen, baina orain egiten dituzten ikerketak zeharo anakronikoak dira. Biografia Hiztegiaren kasu horretan, gehiago.
|
|
2012
|
|
|
Egungo pentsalari askok filosofia bere amaierara iritsi dela uste du; filosofiak, kasurik onenean, beste ezagutza eremu batzuetan integratu behar duela eta, kasurik okerrenean, bere historia kontatzen aritu behar duela, hots, bere bilakaera loturarik gabeko ideien sekuentzia bailitzan, edo, bederen, egun munduan gertatzen denarekiko inolako loturarik ez duen sekuentzia gisa errepikatzeari ekin behar diola. Historizismo
|
hori
XIX. mendeaz geroztik gailendu zen Alemanian. Frankfurteko Eskolak, eta batik bat Adornok, irmoki erreakzionatu zuen filosofiaren kontzepzio historizista horren aurka.
|
|
2013
|
|
|
" Gaur egun pertsona bakoitzak ofizio bat izaten du, eta askotan hori oso garrantzitsua izaten da nork bere burua definitzerakoan. Dena dela, gizarte egituraketa
|
hori
XIX. mendetik aurrerakoa da. Lehen egoera oso bestelakoa zen; garai ezegonkorra zen, eta segurtasun falta horrek bizirauteko jarduerak dibertsifikatzeko joera sortzen zuen herritarren artean".
|
|
2014
|
|
|
Egoera
|
hori
XIX. mendearen amaiera arte ez zen aldatu. Garai horretan, umezaroa garapen aro berezitzat hartzen duen ikuskera nagusitzen hasi eta umeen lana arautzearen aldeko mugimenduak sortu ziren, eta, geroago, umeek lanik egin behar ez izatea aldarrikatu zuten mugimendu horiek.
|
|
|
11:30ean Irailaren 23a plazatik (udaletxe ondotik) abiatuta, hasteko, sarrera txiki bat egingo da bertako eraikinik esanguratsuenaren, Jauregi baserriaren, bitartez, toki horren jatorria ezagutzeko, XVII. eta XVIII. mendeen artean nekazaritza ustiapena izan baitzen. Jarraian, Altzaga auzoko langileen etxebizitzak aztertuko dira; herri
|
hori
XIX. mendearen amaieran berreraiki zen osorik, bertako eta inguruetako industrien langileei ostatu emateko. Udal iturriek ohartarazi dutenez, izen ematea derrigorrezkoa da.
|
|
2015
|
|
|
–Aro Modernoa? izendapenak badu aurreko garaietatik bereizten duen ezaugarri bat, eta zera
|
hori
XIX. mendeko historialarien ekarpena izan zen: Frantziako Iraultzaren ondoren gero eta nabariago bihurtzen hasia zen Historiaren abiaduraren kontzientzia.
|
|
|
Beste arrazoi bat euskal Estatuaren aurka bozgoratzen dena, aro postnazionalaren esames gezurrezkoa da (506),
|
hori
XIX. mendekoa omen dela eta euskal Estatua nahi luketenak atzokotzat deskreditatuz, Estatuaren gaindipena omen dena Estatu espainolaren baiespen bihurtuz.
|
|
2016
|
|
|
Mogelek hausnarketa
|
hori
XIX. mendean jada egin bazuen ere, bistan da egun oraindik generoaren eta parekidetasunaren inguruko gogoeta eta eztabaida beharrezko direla. Helburu horrekin sortu dute, bada, Bizentaren Lumak.
|
|
|
Eredu horren arabera, behartsuak, moldatu gabeak, umezurtzak eta desgaituak zaintzea justizia soziala da, ez karitatea. Eredu
|
hori
XIX. mendearen erdialdean sortu zen eta XX. mende osoan iraun zuen, bereziki ongizate estatua finkatu zenean. Izan ere, estatuak gizarte arloko eskumenak beren gain hartzen joan ziren, pixkanaka.
|
|
|
Progresoarekin, alegia. Abere arruntetik gizaberera, eta lehen gizaberetik Brontze Aroko gizakira dagoen gorakada, 100 eta antzinarotik egungo nazio zibilizatuetara dagoen ‘hobekuntza’(" who now so immeasurably surpass their former savage progenitors"), intelektuala da, teknikoa, soziala, morala; eta (aurreko
|
hori
XIX. mende progresistan aski arrunta baita, jarraikoa berriz Darwinen bere berea) hautespen naturalak bidatua da beti.101 Biologian eboluzioa legez, historian progresoa hautespen naturalak erabakitzen du. Darwinentzat zalantzarik ez dago, egun ingelesak munduan nagusi badabiltza, eboluzio historikoaren brankan hautespen naturalak ipini dituelako dela.102 Aurrerapen intelektuala eta morala elkarren eskutik ei dihoaz:
|
|
|
Musika tresna luzatu eta, giltza bat edo bi gehitu zituen nota gehiago jo ahal izateko. Klarinete
|
hori
XIX. mendean hobetu zuten giltzak (lehenik 5, eta gero 13) eta eraztunak gehituz. Geroztik ez da aldatu.
|
|
2019
|
|
|
Definizio zehatz bat bilatu ordez, komikiarekin egin bezala, pentsa dezagun hiri bat hiri baten itxura duen edozer dela, normalean landa eremuarekin ezberdintzen dena, hots, eremu hiritartu bat, guztiz antropizatua. Testu honetan hiri «modernoa» aztertzen da, eta hiri mota
|
hori
XIX. mendeko Industria Iraultzaren ondoren sortutako hiria dela suposatzen da.
|
|
2020
|
|
|
Aldizkarietarako urrats
|
hori
XIX. mendearen azken aldera egin zuten. Euskal Erriaaldizkaria 1880an sortu zen eta berehala egin zien bertsoei leku.
|
|
|
Ibai bazter hauetan malenkoniaz beteriko paisaiak margotu zituzten Bidasoko Eskolako margolariek. Eskola
|
hori
XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran sortu zen Bidasoa ibaiaren bokalean, eta XX. mendearen amaiera arte iraungo du. Bidasoa ibaiak biltzen ditu margolariak, ibaiaren ingurumarietan inspirazioa hartzen duten paisaien margolanak margotzen dituzte:
|
|
2021
|
|
|
Misoginia larrien genealogiekin batera, adibidez, queer irakurketa feministak ahalbidetzen dituzten testu zerrenda nahiko harrigarria daukagu. Agosti Xahoren kantutegiaren sarrera irakurri nuenean ezin nuen sinetsi sexua eta generoa desberdintzen zituen idazle feminista euskaldun
|
hori
XIX. mendean existitu zenik. Oraindik ez dugu Xahorekin zer egin erabaki, eta ez dakit feministok zeren zain gauden, egia esan.
|
|
2022
|
|
|
Mota desberdinetakoak daude (azalekoak edo hondokoak), baina, kasu guztietan, itsas ingurunea gehiago errespetatzen duen metodoa da. Artisau arrantzarako teknika
|
hori
XIX. mendetik erabiltzen da. Gainera, arrainek ez dute kolperik hartzen, eta horrek azken produktua egoera hobean mantentzen du.
|