|
2000
|
|
|
– Sarrerako testuaren transkripzio fonetikoa, egin den soinu inbentarioa kontuanhartuta eta
|
hizkuntzaren
berezko arauei jarraituta.
|
|
2001
|
|
|
Askoren ustez lurralde honen itxura duela ehun urte pasatuxe Bonaparte Printzeak bitara eskaini zigun maparena bera da. Zatikatze honek, berriz, ez gaitu harritu behar, bera denez
|
hizkuntzaren
berezko lege eta joera. Gogora dezagun ere ez dela egundaino izan bestetan jardun jakinetarako erabili ohi den hizkuntza komun edo delako hori.
|
|
2002
|
|
|
Zer gertatu da? Estutu egin dugula eredua, eta estutze horrek kalte egin diola, zalantza gabe,
|
hizkuntzaren
berezko aberastasunari: bi aldaera, edo gehiago, zeuden tokian, biak zein baina zein egokiagoak bere testuinguruan edo bere euskalkian, bati eman zaio sistematikoki lehentasuna euskara estandarrean.
|
|
2003
|
|
|
Bizitasunik gabeko hizkuntza dugu euskara, bizitzeko balio ez duen neurrian; zeren balioaren kontzeptua, hemen, ez da
|
hizkuntzaren
berezko ezaugarria, baizik eta, gorago esan bezala, komunikazioaren alorrean transferitzen zaioneraka rpeninda rra.
|
|
2004
|
|
|
Bere eitez eta izanez, ordea, hori da, tresna. Eta beste balio horiek erantsiak dira, gainetiko bat bezala dira, hots, gehigarri ematen zaizkionak, baina
|
hizkuntzaren
berezko zertarakoak huts egin baleza, beste horiek neurri handi batean galduak lirateke?. 24
|
|
|
Beste gai askotan bezala, hemen ere arras bestelakoak ditugu euskaltzaleok iritzi planteamenduak:
|
hizkuntzaren
berezko beregaintasun osoan sinetsi dezakeen euskaldunetik abiatuta, hizkuntzaren eta herri burujabetzaren arteko guztizko lotura behar beharrezkoa dela uste duenarenganaino, ez zaigu faltako ñabarduraz jantzitako erdi-biderik. Hizkuntza komunitatearen autonomia oinarrizko baldintzatzat joko lukeen askok, bestalde, ez dizkizu autonomia horren zer nolakoak xehe xehe argituko.
|
|
|
Senik gabeko hizkuntza, hau da, euskal pentsamendurik gabe oratutako mintzaira elkorra, hizkuntza nagusiarekiko higadura latzaren erakusgarri: horrelakoetan, gauza bat baita hizkuntzen arteko elkarreragin osagarria, batetik besterako jariotasun oparoan; eta besterik da, tamalez,
|
hizkuntzaren
berezko gaitasun sorburuak ezabaturik, bigarren hizkuntza gisa darabilgunaren itxuraldatze bortitza.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere, euskal esperientzia honek berebiziko garrantzia du Humboldten garapen intelektualean, ze, berak espresuki eta askotan aipatzen duen moduan, hemendik aurrera hizkuntzaren eta hizkuntzen ingurura ekarriko du bere antropologia. Euskara bezalako garapen literario urriko hizkuntza batekin topo egiteak, hain justu ere,
|
hizkuntzaren
berezko izaera antropologikoa antzematera eta onartzera eramaten du eta, jada esan bezala, baita gizakiaren humanizazioa, formazioa eta hezkuntza bertan oinarritu eta bertatik bideratu nahi izatera. Berak, beti ere, bere antropologia garatu nahi du eta, honetarako, garrantzitsua ikusten du euskaldunei eta euskarari buruzko" Monografia" bat egitea7:
|
|
|
Euskara bezalako hizkuntza bat ezagutzeak, ordura arte idazteko gutxi erabilia izan zen mintzaira batekin topo egiteak,
|
hizkuntzaren
berezko garrantzia beste nonbait ikustera eramaten du, alegia, honek giza-izakiarentzako duen funtsezko esanahian. Gizakiaren esentzia bera, azken finean, kontsideratu ere ezin da egin bere berezko linguistizitatetik at edo, bestela esanda, hizkuntza kontuan hartu gabe ezinezkoa da jakitea gizakia zer den eta zer izatera irits daitekeen.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntzaren pedagogiari buruzko lehen puntu honetan, beraz," hizkuntzaren funtzio hezitzailea" antropologia filosofikoaren ikuspuntutik aztertzen saiatu gara, hizkuntza egiaz bai gizakiaren izaerarako bai berorren garapenerako funtsezkoa den heinean. Hain zuzen horregatik kritikatzen ditu Weisgerberrek" hizkuntza bitarteko huts bezala ezaugarritzen duten definizio" guztiak, hala nola," espresio bitarteko, informazio bitarteko edota komunikazio bitarteko" bezalako definizioak129 Horiek guztiak, esanguratsuak izanda ere, ez dira hainbeste hizkuntzaren definizioak baizik eta berorren aplikazioak, hau da,
|
hizkuntzaren
berezko eta sakoneko funtzio antropologikoaren baitatik ondorioztatutako funtzio deribatuak. Horren haritik uler dezakegu, ere, zergatik Lochek —" ikaskuntzaren eredu behavioristen" aurrean—" ikaskuntzaren eredu antropologikoa" hobesten duen130, eta baita ere zergatik Zabalzak —" irakaskuntzaren eredu teknologikoak" baino—" irakaskuntzaren eredu komunikatiboa" nahiago duen131 Xehetasun gehiagotan sartu gabe, eta bukatzeko, azpimarra dezagun honakoa:
|
|
|
Horrekin, alabaina,
|
hizkuntzaren
berezko dimentsio historikoa edota sozio-kulturala onartu baino ez dugu egiten, ze hizkuntzaren errealitatea egiaz hizkuntzen aniztasunean bakarrik izan daiteke egiaztatua. Eta aniztasunak, Pagliarok esan bezala, ezberdintasuna suposatzen du:
|
|
|
Azken batean,
|
hizkuntzaren
berezko historizitateak —hizkuntza ez da abstraktuki ‘zeruan’ existitzen— gizabanako eta gizataldeen hizkuntzetara garamatza, eta, egiaz, zentzu honetan erabiltzen du adibidez Humboldtek" hizkuntza nazionala" 143 kontzeptua.
|
|
|
Aipatu dugu, baina, gizakiaren izaera ez dela itxia —batek bere burua etenik gabeko prozesu batean osatzen du— eta, Bollnowek esan bezala, bertan paper eragile garrantzitsua jokatzen du hizkuntzak, horri esker bakarrik ahal baitaiteke gizakiaren izaera gauzatuz joan. " Hizkuntza eta hezkuntza", horrenbestez, autore horren obran maiz agertzen diren kontzeptuak dira, eta beroriek, egiaz, elkarreraginean —ez bakarrik elkarren ondoan— kontsideratzen dira, garbi geratzen delarik horrela egiazko aztergaia
|
hizkuntzaren
berezko funtzio hezitzailea dela. Horregatik esan dezakegu Bollnowen hizkuntzarekiko interes pedagogikoa ez dela didaktika linguistikoaren mailakoa, baizik eta bere egitasmoa hizkuntzak berak gizakiaren izaera osoan eta, bereziki, gizakiaren garapen integralean betetzen duen papera aztertzea dela.
|
|
|
Baina, esan bezala, ezinbestekoa da aurretik —eta pedagogia orokorraren perspektibatik— hezkuntza bera eta bertan hizkuntzak betetzen duen papera kontsideratzea eta aztertzea. Horregatik, eta euskal hezkuntzaren perspektibatik, oso esanguratsua da ikustea nola teoria pedagogikoak
|
hizkuntzaren
berezko funtzio humanizatzaile batez hitz egiten duen: hizkuntza bera, alabaina, ez da hizkuntza historikoetan baino existitzen —gizakia erreala, egiaz, gizataldeetan bizi diren gizabanakoengan bakarrik den bezala— eta, ondorioz, modu batean edo bestean hitz egin behar dugu hemen ere euskararen berezko funtzio hezitzaileaz.
|
|
2008
|
|
|
Oker ez banago, mundu abertzalean hizkuntzaren zerizana kulturaren mendeko atal bat besterik ez da, eta euskara euskal kultura sistemaren baitako osagarri pasiboa. Euskal
|
hizkuntzaren
berezko gaitasun eta kemena. Hutsaren hurrengoa.
|
|
|
Horrela, hizkuntza baten egoerarik naturalenaren barreneko berezko aldaketa aztertzera irits gintezke, baina herri batean, Zaldibian, euskara batuaren oldarrak zerikustekorik ez duen garai bateko aldaketa gainera. Honelako iraultza baten aurretik izandako
|
hizkuntzaren
berezko jokaera da aztertu nahi dudana.
|
|
2009
|
|
|
Era berean, bulgariarrek, grekoek eta txipriotek alfabeto zirilikoa eta grekoa erabiltzen dute domeinu mota horietan. Beharrezko araudiak aldatu ondoren, erabiltzaileek datorren udazkenetik aurrera beren
|
hizkuntzaren
berezko karaktereekin “.eu” domeinu izenak erregistratzen hasi ahal izango dute. Horretarako, Europar Batasuneko 27 estatu kideetako batean finkatuta egon dute.
|
|
2010
|
|
|
Esan dezagun, bestela,
|
hizkuntzaren
berezko dimentsio sozial horren egiazko kontzientzia hartzea —orain darabilgun zentzuan, bederen— ez dela XX. mendearen erdialdera arte gauzatzen. Baina" hemen", honela Moreno Fernandez," ez da ezer hutsetik hasten":
|
|
|
Modu horretan, bada, agerian geratzen da giza
|
hizkuntzaren
berezko izaera irekia dela, eta, ondorioz, gramatikara zuzenduriko generatibismoaren konpetentzia linguistikoa ez dela nahiko, hizkuntza hori finean pragmatikoki eta sozio kulturalki ere kontsideratu beharra dagoelako. Horrela iristen gara, bada," konpetentzia linguistikoaren" kontzeptura, zeinek egiaz tresna garrantzitsua osatzen duen hizkuntz fenomenoaz orokorrean eta hizkuntz irakaskuntzaz partikularki arduratzen diren egungo giza eta gizarte zientzia guztientzat.
|
|
|
Kontua da, beraz, pedagogia linguistikoak serio hartu behar duela kontuan
|
hizkuntzaren
berezko funtzionaltasun soziala, eta, horren haritik, bere jarduera glotodidaktikoa ezinbestean oinarritu behar duela interakzioan, alegia, testuinguru bati loturiko giza interakzioan.
|
|
2011
|
|
|
Afasikoek, hizkuntza galtzen doazela, hurrenkera berdinari jarraitzen diote, baina alderantziz. Esan liteke Izagirrek
|
hizkuntzaren
berezko kolonialismoa saihesten duela, erdi ume erdi afasiko bilakatuz. Koherentzia arraro bat dago Izagirreren sintaxiaren eta Metxaren ideologiaren artean.
|
|
|
bezalako definizioak. Horiek guztiak, esanguratsuak izanda ere, ez dira hainbeste hizkuntzaren definizioak, baizik eta berorren aplikazioak, hau da,
|
hizkuntzaren
berezko eta sakoneko funtzio antropologikoaren baitarik ondorioztatutako funtzio deribatuak? .
|
|
|
Frantses
|
hizkuntzaren
berezko barne dohainen apologia. Horra, besteak beste, hizkuntz inperialismoaren ezaugarri bat.
|
|
|
Horren arabera," bi hizkuntza" ditu EAEko gizarteak (283 or.), nahiz eta EAEko hizkuntza aniztasuna hizkuntza ofizialetatik harago doan, eta bi hizkuntza ofizialak biztanleen zati batek baino ez dakizkien. Jakina da hiztunen zein funtzioen galera, edota superestratuaren bidezko
|
hizkuntzaren
berezko ezaugarrien urtzea, honako kasu hauetan baizik ez direla gertatzen: (a) hiztun oro bigarren hizkuntza berean elebidun bihurtu dutenean, edo (b) hiztun guztiek bigarren hizkuntza komunik izan ezean, hiztunak zein bere bigarren hizkuntzaren lurralde eremuaren arabera banaturik daudenean.
|
|
2012
|
|
|
Ofizialtasuna ez da
|
hizkuntzaren
berezko ezaugarria, hizkuntza bati esleitzen zaion estatusa baizik. Euskarak ofiziala behar du izan bere lurralde osoan, eta lau dimentsio hartuko dira kontuan:
|
|
2014
|
|
|
Hori eta, noski, erreka zikinen iturri garbien bila dabiltzanen hitzak. Lertxundik esan zuenez, poetek
|
hizkuntzaren
berezko indarra eta magia bilatzen dute guztiaren gainetik. Hizkuntzari txirbilak ateratzen saiatzen dira; hizkuntza behartzen; isil dauden hots, irudi eta ideiak hizketan jartzen.
|
|
2015
|
|
|
Afasikoek, hizkuntza galtzen doazela, hurrenkera berdinari jarraitzen diote, baina alderantziz. Esan liteke Izagirre saiatzen dela
|
hizkuntzaren
berezko kolonialismoa saihesten, erdi ume erdi afasiko bilakatuz. Ez ote dago koherentzia arraro bat idazlearen sintaxiaren eta ideologiaren artean?
|
|
|
Beraz, jatorrizko hiztunengan (euskaldun zaharrengan, konparazio batean)
|
hizkuntzaren
berezko erabileratik abiatzen da prozesua; behar besteko erabilerak hizkuntzaren berezko ezagutza eskainiko dio jatorrizko hiztunari, eta, azkenik, hizkuntzaren behar besteko ezagutza horrek hiztunari bere ingurua interpretatu eta inguru horri erantzunak emateko tresna baliagarria damaionez, horrek hiztunaren behar adinako berezko motibazioa eragingo du; berezko motibazio horrek hizkuntza lantzer... Horra zirkulua itxirik.
|
|
|
Beraz, jatorrizko hiztunengan (euskaldun zaharrengan, konparazio batean) hizkuntzaren berezko erabileratik abiatzen da prozesua; behar besteko erabilerak
|
hizkuntzaren
berezko ezagutza eskainiko dio jatorrizko hiztunari, eta, azkenik, hizkuntzaren behar besteko ezagutza horrek hiztunari bere ingurua interpretatu eta inguru horri erantzunak emateko tresna baliagarria damaionez, horrek hiztunaren behar adinako berezko motibazioa eragingo du; berezko motibazio horrek hizkuntza lantzera bultzatuko du jatorrizko hiztuna, era horretan kultur motibazioa erdietsita; ho... Horra zirkulua itxirik.
|
|
2018
|
|
|
Plazerez amets egin nuen Euskal Herriko koblakarien asmoak ez zuela sekula deus ere kantore gaztelaua bezalakorik sortu. Gure lehengoek, herriaren ospea oroitarazi edo nahigabeak deitoratzeko heroidak kantatzen zituztelarik, goratasun biblikoz egiten zuten eta arbasoen garaiko ohiduren zuzentasunak, bat bateko bertso eder horietaz beterik, iberiar
|
hizkuntzaren
berezko poesia oraino azkartzen du.Aragoiko herriaz den bezainbatean, kaputxinoak gerlarako dei egin nahi baitzion, haren independentzia eta foruak aspaldian kendu dizkio erregetza gaztelauaren absolutismoak eta haren ibarretan nafar oldartzearen hotsak oihartzun guti ukan du. Iraultzaren dramari so, iduri du aragoitarrak geroko bandera bat itxaroten duela bere libertatearen aldeko sentimenduak iratzarraraziko dituena.
|
|
2021
|
|
|
Ez dut hitz hori gehiegi maite, baina badakizue zer esan nahi dudan, boteretsu egiten gaitu. Hegan egin dezakegula frogatzen digu, Euskaltzaindiaren ateetatik haratago ez dagoela guk ulertu ezin dezakegun ezer esaten digu, geure gaitasun guztien jabe garela esaten digu,
|
hizkuntzaren
berezko harremanaren jabetza guztia geuri dagokigula baieztatzen du, eta hizkuntza deitzen dugun sistema linbiko, organiko eta teluriko hau osasuntsuago bilakatzen du. XV. mendean, begira zer idatzi zuen Jorge Manriquek bere aita hil zitzaionean:
|
|
|
Eta mota guztietako hizkuntza azterketetan burdinazko arau bilakatu zuten. Zoritxarrez, irizpide berriek kalte nabarmena egin zioten
|
hizkuntzaren
berezko orekari, hainbat eremu terminologiko hankamotz utziz. Nolanahi ere, gomendioa zen, jatorrizko gaztelania zaharkitu eta ez zehatza gainditzeko bidean zalantzarik sortuz gero, euskarazko maileguak aukeratzea, badaezpada.
|
|
2022
|
|
|
Hain zuzen, marka azterketa honen bigarren urratsa. Asoziazio horiek funtzionalak(
|
hizkuntzaren
berezko ezaugarri gisa hartuak) edo sinbolikoak izan daitezke.
|
|
2023
|
|
|
Beste era bateko bizimodua eskatzen baitu: hizkuntza bakarra jakin, entzun, irakurri, mintzatu eta idatzi edo akaso, aukeran, hobe jakin, entzun eta mintzatu soilik, irakurri eta idatzi gabe,
|
hizkuntzaren
berezko eremu geografiko eta sozialean, eta hartan murgilduta bizi hartaz oso kontziente izan gabe, arraina uretan bezala. Globalizazioaren antipodak.
|