|
2010
|
|
|
Joan Mari Torrealdaik hartuta zeukan zuzendaritza, idazleen elkarte moduko bat ere sortuta, Ermuko bilerak ere orduan egin ziren... 1964tik 1968ra bitarteko
|
hizkuntzaren
batasun prozesuan ez nintzen barruan egon.
|
|
2011
|
|
|
Segidan unibertsitateen edo unibertsitate proiektuen inguruan antolatutako ahozko jardun batzuk aipatuko ditugu, baina ezin ditzakegu denak xeheki aztertu. Bestalde,
|
hizkuntzaren
batasun prozesuan izan zuen eraginarengatik Euskaltzaindiaren Bergarako 1978ko biltzarra zehatzago azaltzea erabaki dugu.
|
|
|
Epe bakoitzean aztertu dugu zeintzuk izan ziren goi mailako erakundeak, aldizkariak, argitalpenak edota euskarak hezkuntzan, bereziki unibertsitate eta goi mailako ikasketa zentroetan, izan zuen presentzia. Kapitulu bakoitzaren muga kronologikoak finkatzeko urte zehatzak erabili ditugu,
|
hizkuntzaren
batasun prozesuan zein unibertsitate aitzineratzean mugarri izandako urteak hain zuzen ere: 1968ko Arantzazuko biltzarra, 1978ko Bergarako biltzarra eta 1990eko UPV/EHUko lehen hizkuntza plangintza.
|
|
|
Aipatutako hiru kapituluetan arreta berezia jarri dugu izaera desberdineko bi fenomenotan: alde batetik,
|
hizkuntzaren
batasun prozesuan, aditu euskaldunen lehen trinkotzea ekarri zuelako, eta goi mailako euskarazko erregistroaren sorrerarekin oso lotuta egon zelako; eta bestetik, unibertsitate eta goi mailako ikasketa zentroen sorreran eta finkatzean, hola, egile euskaldunen formazioan eta komunitate zientifikoaren sorreran eduki zuten (edo eduki ez zuten) eragina agertzeko. Lehenengo ikerketa ildoari, euskararekin lotutakoari, berebiziko garrantzia eman diogu.
|
|
|
Tartean, Txillardegi egon zen. Txillardegik eta Euskal Idazkaritzak berrindartu zuten
|
hizkuntzaren
batasun prozesua 1964an, eta 1968ko Arantzazuko Euskaltzaleen Biltzarrean finkatu ziren gaur egungo Euskara Batuaren oinarrizko arau ortografiko gramatikalak. Beraz, gerraostean, aldi berekoak izan ziren hizkuntzaren batasuna eta euskararen prestaketa goi mailako kulturarako.
|
|
|
Horregatik, hasiera batean, hizkuntza bereko baina jakintza arlo desberdinetako adituak denak batera daude. Hau da,
|
hizkuntzaren
batasun prozesuaren inguruan hizkuntzalari edota idazleekin batera egon ohi dira medikuak, ingeniariak, abokatuak eta bestelako ikasketak dituzten profesional eta adituak. Geroago, hizkuntza batasun prozesuaren arabera, eta eredu estandarraren zabalpenaren arabera, eta honetan elementu klabea da hizkuntzaren txertaketa goi mailako ikasketetan eta bereziki unibertsitatean?, komunitate zientifikoa hazi eta hedatu ahal izango da.
|
|
|
Beraz, 80ko hamarkadan abiatu zen euskararen eta bere komunitate zientifikoaren hedatze zabala. Horrek ekarri zuen ordura arte
|
hizkuntzaren
batasun prozesuaren inguruan hezurmamitutako komunitatea zabaltzea esparru akademiko berrietara (adb. ikerkuntzara) zein gaietara. Izan ere, aditu euskaldunak hizkuntzari buruzko bilkurak ez ezik, bestelakoak ere antolatzen hasi ziren, hala nola Fisikari eta Kimikari buruzkoak.
|
|
|
Beraz, lehen saio honetan elkartea sortzeko ekimena euskararen batasun prozesuarekin lotuta agertzen da. Torrealdaik Ermuko bileraren berri eman zuen JakinIdatz/ Hegats buletinaeko zenbaki horretan bertan esplizituki adierazi zuen idazleen elkarteak
|
hizkuntzaren
batasun prozesuarekin bat egin behar zuela (Torrealdai, 1968: 79).
|
|
|
Baionako bilera) edo zeharka (adb. Jakinlarien 60ko hamarkadako bilerak),
|
hizkuntzaren
batasun prozesuan berebiziko garrantzia izan zuten. Hala ere, hizkuntzaren batasun prozesu akademikoa (eta ofiziala) ez zen 1968 urtera arte hasi, orduan sortu baitzen Euskara Batua, nahiz eta orduan oinarrizko arau ortografiko gramatikalak baino ez ziren hartu.
|
|
|
Jakinlarien 60ko hamarkadako bilerak), hizkuntzaren batasun prozesuan berebiziko garrantzia izan zuten. Hala ere,
|
hizkuntzaren
batasun prozesu akademikoa (eta ofiziala) ez zen 1968 urtera arte hasi, orduan sortu baitzen Euskara Batua, nahiz eta orduan oinarrizko arau ortografiko gramatikalak baino ez ziren hartu. Alde horretatik, Euskara Batua 1968tik aurrera Akademiak eraikitako estandarrari jarritako izena da108, eta beraz, ez da zuzena 1968 urtea baino lehen Euskara Batuari buruz hitz egitea (ikertzaile askoren lanetan ikusi dugunez), hots, Euskara Batua, euskararen gainean eraikitako estandar baten izen propioa delako.
|
|
|
Zernahi gisaz, egia da, 70eko hamarkadan inoiz baino talde gehiago sortu zirela prosa zientifikoa xede zutenak, eta gainera aldez aurretik izandako proiektuek ezagutu ez zuten arrakasta izan zutela, hainbat faktorek bat egin zutelako:
|
hizkuntzaren
batasun prozesua, euskara unibertsitatean sartzea, goi mailako elkarteen sorrera, Hego Euskal Herrian diktaduraren amaiera eta abar.
|
|
|
batetik, euskal erakunde edo elkarteak, hots, euskara hutsez bizi zirenak, eta bestetik, erakundeko hizkuntza gisa euskara zein erdara erabiltzen zituztenak. Azken mota horretakoek ez zuten
|
hizkuntzaren
batasun prozesuarekin lotura berezirik, ez ziren kontra jartzen, ezta alde ere, eztabaidatik urrunduta zeuden. Euskaraz osorik funtzionatzen zuten erakundeak, berriz, batasunaren inguruko eztabaidan murgilduta zeuden (adb.
|
|
|
batetik, Euskara Batuaren prozesua indartzea, eta, bestetik, haren inguruko eskaria asetzea, bereziki (ikastoletako) irakasle euskaldunen hizkuntza beharrak asetzea. Aldizkariak bat egin zuen Euskara Batuarekin, hau da, Euskaltzaindiak 1968tik aurrera hasitako
|
hizkuntzaren
batasun prozesuarekin. Gaur egun Elhuyarrek hartutako bidea «normala» edo «logikoa» iruditu arren, garaikoek auzia ez zuten hain argi, ezta Euskaltzaindiak ere.
|
|
|
Dena den, Akademiaren kasuan, erakundearen izaera definitzen duena hizkuntza da, Kardaberaz Bazkunarekin, Euskerazaleak elkartearekin eta Euskerazaintza akademiarekin gertatzen den moduan. Kasu honetan, aipatutako lau elkarteetatik, ezbairik gabe garrantzitsuena Euskaltzaindia da,
|
hizkuntzaren
batasun prozesua gidatu zuelako, eta euskalgintzan erabateko zentralitatea izan zuelako. Zentralitate horren erakusgarri dira, 70eko hamarkadan zuzenean edo zeharka sustatu, parte hartu edo babestutako ekimenak (adb.
|