|
2002
|
|
|
Hizkuntza arma politiko indartsua da. Modu argian, XVI. mendetik aurrera hasten gara ikusten
|
hizkuntza
kode politiko moduan. Alegia, komunikatzeko eta kultura sortu eta ezartzeko baliagarria izateaz gain, hizkuntzak eginkizun berria hartzen du modernitatearen bidean:
|
|
2005
|
|
|
Horietan zailagoa da euskaldun etxetik direnekin parekatzea, eta eskolaren eragina mugatuagoa da. Besteak beste, eskolan lantzen den
|
hizkuntza
kodea informala baino formala gehiago da, eta jakina, mintzamenean, eguneroko bizimoduari eta elkarrekiko jardunari gatz eta piper emango dion bizibidea antolatu nahi denean, hizkuntza informala da lehenik eta behin behar dena. Hori da eskolak gutxien lantzen duena eta agian gutxien landu dezakeena.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita
|
hizkuntza
kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko.
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita
|
hizkuntza
kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. razleetariko bat da, batez ere maila soziokultural apaleko jendeetan eta usadio legetimoekin itsututa dauden pertsonetan. Garbizaletasuna hizkuntzaren ikuspegi atzerakoi bati lotua dago non arauei toki garrantzitsuegia ematen zaien.
|
|
2008
|
|
|
euskaldunen hizkuntzaren hasikinak. Latinaz baliatuz, beste
|
hizkuntza
kode baten hasikinak iragarri zituen. Hizkuntza kodera biltzen du arreta Etxeparek izenburuan:
|
|
|
Izenburuak berak adierazten duenez, asmo honi erantzuten dio libu ruak:
|
hizkuntza
kodearen estatusa aldatzeari. Zein da, ordea, estatus aldaketa hau eragiteko eman zuen corpusa?
|
|
2010
|
|
|
Oinarrizko baldintza bi horien ostetik, Jon Casenavek asumitzen du bestelako gaitasunak ere behar zituela irakurle ideal horrek. Lehenengo eta behin zukeen literaturarenganako zaletasuna, eta alde horretatik, irakurleak jarraitu eta lagundu ziokeen idazleari literatur hizkeraren bilaketan eta lanketan, egileak proposaturiko
|
hizkuntza
kodearen zailtasunak gorabehera. Bestalde, Jean Etxeparek abian jarri zuen indibidualizazio prozesu bat ordura arteko euskalduntasun kolektiboaren nozioaren baitan, eta horrenbestez ikuspegi subjektibo, pertsonal eta are eta autobiografikoa ere ekarri zuen euskal letretara.
|
|
2011
|
|
|
aleman hizkerako Suitzan, urrutirago gabe, oso argi dago hori. Munduko gauzarik normalena da haientzat bertako herri hizkeraren eta aleman jasoaren arteko konpartimentazio soziofuntzionala. gauza batzuetarako switzertüüsch az baliatzen dira guztiak (baita bankuetako zuzendari jendea ere), eta besteetarako aleman batuaz. endo diglosia edo barne diglosia hori aspalditik dute indarrean, eta
|
hizkuntza
kode bakar batez baliatu ordez bi kodez jarduteak ez die aparteko eragozpenik sortu izan orain arte. diglosia giroko leku guztiak ez dira, ordea, Suitza germanofonoa. Are gehiago:
|
|
|
a) Non dago diglosiaren eta" dialekto plus hizkuntza formal estandar" aren arteko bana lerroa? posible al da mintzajardunaren gizarte moldaera bat(
|
hizkuntza
kode biz, ez bakarraz, diharduen moldaera bat) distantzia interlinguistikoaren (hobe, Fergusonen hitzetan, aldaera arteko distantziaren) irizpide linguistiko hutsez definitzea, posible al da gertakari soziologiko bat ezaugarri ez soziologikoetan (hizkuntzalariek beraiek zehatz determinatzen ez dakiten distantzia kontu hutsaz) finkatzea?
|
|
|
Alde batetik, diglosiaren eta elebitasunaren bereizkuntza zorrotzetik abiatu izana. Bestetik, aurrez aurreko
|
hizkuntza
kodeen egiturazko diferentzia aukerak nabarmenki zabaldu izana. goazen puntuz puntu. a) gertakari soziala da diglosia Fishman-entzat. gertakari indibidualtzat hartzen du, aldiz, elebitasuna. ez dira gauza bera. plano soziologiko kolektiboan mugitzen gara diglosia kontzeptuarekin, eta plano indibidual psikologikoan elebitasun kontzeptuarekin. ez dago hor, beretzat, inolako kontraesanik:... autonomoak dira kontzeptu biak.
|
|
|
Bai endoglosia eta bai, bereziki, exoglosia interes biziko formulazioak ditugu. gure arteko eztabaida eta desadostasun giroari dagokionez, halere, bistan da bigarrena (euskara erdaren arteko diglosia) dela askogatik interesgarriena. b) Ferguson-en baitako laugarren dimentsioari ere, jarrerekin eta, bereziki, prestigio kontuekin lotua dagoen dimentsioari alegia, leku mugatua aitortzen dio Fishman-ek: Ferguson-ek baino mugatuagoa. ez inolako garrantzirik gabea iruditzen zaiolako prestigio kontua, iluna eta erabakimen lausokoa iruditzen zaiolako baizik hainbatean83 hori dela-eta, zenbaiten esanean (Fasold, 1984)
|
hizkuntza
kode bien arteko bana lerroak ez du zergatik Fishman-en formulazioan justujustu h eta L artekoa izan beharrik, maizenik hala bada ere.
|
|
|
Ikuspegi soziolinguistikoari esker, gure gazteek ikusiko lukete gutxitutako hizkuntza batean irakaskuntzaeta ikasketa prozesuak zailtasunekin topo egiten duela oinarrizko hiru faktoretan: (1)
|
hizkuntza
kodeaz jabetzea, (2) hizkuntza erabiltzeko eremuak egotea (edo ez egotea), eta (3) hizkuntza ikasteko jarrera lagungarriak izatea. hain zuzen ere, Diccionari de sociolinguistica lanak azpimarratzen dituen kontzeptuen artean daude motibazioaren garrantzia, hizkuntzaren erabilgarritasunaren pertzepzioa, hizkuntza kontzientzia eta hizkuntza erabilera. hasiera batean, eta egoera soziolinguistiko norm... gaitasuna handiagoa denez, ikasketa prozesua hobetu egiten da eta jarrerak positiboagoak dira, etab. hala eta guztiz ere, nerabezaroko jarrerak hiru esperientziatatik abiatuta bakarrik hobetu daitezke:
|
|
|
Laburbilduz, ez errotzea (eta, alde horretatik, hizkuntza da punturik garrantzitsuena) faktore arriskutsua da eskola porroterako. hizkuntzen ikasketan funtsezko hiru oinarriak hauek direla dio egileak:
|
hizkuntza
kodeez jabetzea; alor akademikoan ikasi dena burutzeko zenbait eremu egotea; eta hizkuntzak ikasteko jarrera lagungarriak egotea. katalanarena bezalako gutxitze prozesuetan, gazteek zailtasunak topatuko dituzte lehenengo bi oinarrietan, ez baitituzte katalana erabiltzeko nahikoa erabilera eremu izango eta gutxitutako hizkuntza aurreiritziez eta jarrera negatiboez inguratuta biziko baitira.... Joanek dioenez, irakasleek ez dute informatzaile hutsak izan behar, eta ideia hori Bigarren hezkuntzan hizkuntza jarrerak jorratzeko moduari buruzko lan batean garatzen du.
|
|
|
Beraz, hizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua. hori dela eta, gutxieneko ekosistema egokiak eraiki behar ditugu, hizkuntza gordetzeko eta garatzeko. hauxe da erronka: ekosistema soziopolitikoak eta kulturalak eraikitzea gizakiok
|
hizkuntza
kodea erabiltzen jarrai dezagun. hortaz, hizkuntzak berak baino garrantzi handiago du testuinguruak, hots, hizkuntzaren habitatak. zer egiTen dugu BiodiBerTSiTaTearen arloan?
|
|
|
zein da beste hizkuntzekiko loturaren oinarrizko kontzeptua? hizkuntza bat ez da galtzen hiztunek bat batean hitz egiteari uzten diotelako edo mututu egiten direlako, baizik eta hiztunek beste hizkuntza bat hitz egitea erabakitzen dutelako, hau da, hizkuntza ordezten dutelako. hizkuntza bat hiltzen denean, giza komunikazioa ez da bertan behera gelditzen;
|
hizkuntza
kodea ordezten da.
|
|
|
Herrerak (2003) bost irizpidetan oinarritzen den tipologia bat aurkeztendu. Irizpideetako bi (xedea eta esku hartzean landutako gaia) edukiari dagozkio, etabeste hirurak(
|
hizkuntza
kodeen erabilera, gauzatze teknikoa eta gaikako plangintza), berriz, entzuleen esku hartzeak ahalbidetzen dituzten ekoizpen teknikei dagozkie.
|
|
2012
|
|
|
Koldo Mitxelenaren lanak aztertzeko, gainera, ezinbestekoa da hartzailearen eta norentzakoaren arteko bereizketa oso kontuan izatea, Mitxelenak argi baitzuen nori zuzentzen zitzaion; bere balizko irakurle potentziala zein zen bazekien eta honekin txandakatzen zituen bere zereginak, honekin bideratzen zuen interakziozko harremana eta ez hartzailearekin. Hartzailea, azken batean,
|
hizkuntza
kode jakin bataditzeko gaitasuna duen edonor da; norentzakoa, berriz, mezua igortzean esatariak gogoan duena eta bere komunikazioa baldintzatzen duena.
|
|
|
Enuntziatua ez da mezua. Azken hau orotarikoagoa da, zeinahi koderen bitartez kanpora baitaitezke; enuntziatua, berriz,
|
hizkuntza
koderen baten arabera ekoitziari deritza. (Escandell 1993:
|
|
|
Norentzakoak bakar bakarrik gizabanakoak izendatzen ditu, ez deskodetze mekanismoak, esate baterako. Norentzakoa ez da, bestalde, entzule soila, entzulea
|
hizkuntza
kode jakin bat aditzeko gaitasuna duen edonor baita; norentzakoa, berriz, mezua igorri zaiona (esatariak gogoan duena) eta, beraz, komunikazioa (eta esatariaren diskurtsoa) baldintzatuko duena da. (Escandell 1993:
|
|
|
Enuntziatua ez da mezua. Azken hau orotarikoagoa da, zeinahi koderen bitartez kanpora baitaiteke; enuntziatua, berriz,
|
hizkuntza
koderen baten arabera ekoitziari deritza. (Escandell 1993:
|
|
|
Gizarte sorkuntza eta birsorkuntzaren mekanismoak biltzea estatu ordenareniraupena bermatzeko ezinbesteko betebeharra da. Birsorkuntzaren bitartekoak, funtsean, kultura eta sozializazio baliabideak dira, formalak nahiz ez formalak: eskola praktikak,
|
hizkuntza
kodeak, burokrazia praktikak, eta abar. Denboraren joanetorriarekin, birsorkuntzarako bitarteko horien etengabeko jardunak esparru bereizibaten eraketa ahalbidetu du estatu gizarteetan.
|
|
2013
|
|
|
Norentzakoak bakar bakarrik gizabanakoak izendatzen ditu, ez deskodetze mekanismoak, esate baterako. Norentzakoa ez da, bestalde, entzule soila, entzulea
|
hizkuntza
kode jakin bat aditzeko gaitasuna duen edonor baita; norentzakoa, berriz, mezua igorri zaiona (esatariak gogoan duena) eta, beraz, komunikazioa (eta esatariaren diskurtsoa) baldintzatuko duena da.
|
|
|
Filmeko protagonisten arteko elkarrizketak dira, nagusiki, azpidazten direnak. Baina, filmetan,
|
hizkuntza
kodea baliatzen da halaber errotuluetan, bide seinaleetan, abestietan, prentsako aipuetan, gutun eta oharretan, edo beste edozein motatako idatzietan. Baldin eta argumentuaren ulermenerako ezinbestekoak badira, horiek ere azpidatzien bidez eman behar izaten dira.
|
|
|
Kultur fluxua zabalagoa da hau. Eta
|
hizkuntza
kodean bakarrik zentratzeak emaitza kaxkar xamarrak eman dizkigu belaunaldi berrien erreprodukzioan. Hartaz kezkatuta mintzatu zitzaidan euskal hezkuntzako eragile esanguratsuetako bat.
|
|
|
Edo hizkuntzaren corpuszentristak. Ez dugu behar beste barneratu, hau, euskaltasun hau, kultur fluxu bat dela, ez bakarrik
|
hizkuntza
kode bat. Kultur fluxu irekia, etengabe kanpotik liseritzen ari dena, tradizioa eta eraginak nahasteko modua bilatzen duena, baina fluxu.
|
|
2016
|
|
|
82 Teorikoki, era zabalenean, A
|
hizkuntza
kodetik B hizkuntza kodera: hizkuntza kodearen barnean kasuan kasuko hizkuntza, aldaera (soziolektoa, dialektoa, teknolektoa,..), agerbidea (ahozkoa, irakur idatzizkoa), estiloa edo errejistroa sar liteke.
|
|
|
82 Teorikoki, era zabalenean, A hizkuntza kodetik B
|
hizkuntza
kodera: hizkuntza kodearen barnean kasuan kasuko hizkuntza, aldaera (soziolektoa, dialektoa, teknolektoa,..), agerbidea (ahozkoa, irakur idatzizkoa), estiloa edo errejistroa sar liteke.
|
|
|
82 Teorikoki, era zabalenean, A hizkuntza kodetik B hizkuntza kodera:
|
hizkuntza
kodearen barnean kasuan kasuko hizkuntza, aldaera (soziolektoa, dialektoa, teknolektoa,..), agerbidea (ahozkoa, irakur idatzizkoa), estiloa edo errejistroa sar liteke. Baita Bernsteinen aldaera murritz/ landuak ere, hartaraz gero.
|
|
2018
|
|
|
solaskideen ezaugarriak eta haien arteko harremanak, komunikazioaren gaiak eta xedeak, ahozko edo idatzizko komunikazio egoerak diren, komunikazioak aurrez aurrekoak ala telematikok diren, eta sinkronoak ala asinkronoak diren. Ezin ahantz daiteke, bestalde, komunikazio egoera horietan
|
hizkuntza
kode bera edo hizkuntza kode desberdinak (hizkuntza desberdinak edo hizkera desberdinak) erabil ditzaketela solaskideek. Solaskideak hizkuntza plangintzaren erdigunean jarri behar
|
|
|
solaskideen ezaugarriak eta haien arteko harremanak, komunikazioaren gaiak eta xedeak, ahozko edo idatzizko komunikazio egoerak diren, komunikazioak aurrez aurrekoak ala telematikok diren, eta sinkronoak ala asinkronoak diren. Ezin ahantz daiteke, bestalde, komunikazio egoera horietan hizkuntza kode bera edo
|
hizkuntza
kode desberdinak (hizkuntza desberdinak edo hizkera desberdinak) erabil ditzaketela solaskideek. Solaskideak hizkuntza plangintzaren erdigunean jarri behar
|
|
|
Bowery, New York (2008) izenekoa, Bowery eta Grand Street kaleen arteko izkinan egin zuen, eta, hor, artista irrintziak botatzen agertzen da, megafono baten laguntzaz. Kasu honetan, lanak dituen alderdirik interesgarrienak dira nortasun forma desberdinen artean dagoen harremana, eta horiek
|
hizkuntza
kode eta hizkuntza sistema bereziekin duten lotura.?
|
|
2019
|
|
|
Aniztasunaren munduan, aniztasun intelektuala dago piramide sozialaren oinarrian, eta talde batean bietakoak badaude, ezgai fisikotzat jotzen direnak eta ezgai intelektualtzat jotzen direnak, bada lehenengoak bigarrenen gainetik jar daitezke, kode sozialaren arabera ekiteko gai baitira. Eta dokumentalean ere halaxe gertatzen da, ezgai intelektualtzat jotzen direnek askoz toki gutxiago daukate, eta batzuetan, haiek beren sexualitateaz hitz egiten dutenean, ikus entzuleek barre egiten dute, ez baikara gai diskurtso hori asimilatzeko, ez dagoelako gure ohiko
|
hizkuntza
kodearen barruan.
|
|
2021
|
|
|
Ondorioz eta arestian genioenari jarraiki, kultur hizkuntza identifikazioak eraikitzen dira, gerora erabileran ere eragina dutenak. Era berean, adierazpide horietan erreferente direnek ere hizkuntza handien aldeko apustua egiterakoan, erreferentzialtasun linguistikoak finkatzen dituzte, batetik, eta
|
hizkuntza
kode eta erregistro zehatzak sortzen dituzte, bestetik, musikariek edo kirolariek egin dezaketen moduan, eta ondoren sortzaile bihurtuko direnek erreferentzialtasun, baliabide eta hautu linguistiko bakarrak izango dira, hortaz. Azkenik eta horren ondorio gisa, nerabeek gaztelaniazko ekoizpena, dela literario kulturala, dela digitala, euskarazkoa baino interesgarriagoa jotzen dutela gehitzen du IE3 k.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntza politika eta plangintza (Language Policy and Planning LPP) dira ikerketa soziolinguistikoen oinarri bereizgarrienetako bat. Hizkuntza plangintzak, pertsona batek
|
hizkuntza
kodeen eskuratze, erabilera edo kalifikazioaren inguruan dituen portaeretan eragina izateko ahaleginari egiten dio erreferentzia (Cooper, 1989). Hizkuntza politika eta plangintza modu globalean ulertu behar dugu:
|
|
|
barnekohesioa eta kanpo desberdintasuna. Nazioarekiko leialtasunak komunikazio libre eta bizia eskatzen duenez, ideal nazionalak
|
hizkuntza
kode bakarra behar du. Hori dela eta, hizkuntza gutxituak batasun nazionalaren indar banatzaile izan litezke.
|