|
2010
|
|
|
gaur egun unibertsitate ikasleak dira eta hizkuntza maila akademiko ona behar dute; eta etorkizunean eskolako irakasle izango dira, haien ikasleen hizkuntza eredu, eta instituzioaren eta gurasoen aurrean erantzun dute. Esandako guztiaren ondoren, argi dago gure helburua
|
hizkuntza
estandar altuak lortzea dela. Alegia, ikasketen bukaeran ikasleak hizkuntzak" kalitatez" erabiltzen ikastea.
|
|
|
Hizkuntza darwinismoaren arabera, hizkuntza organismo aske edo independentetzat har daiteke; bere hiztunengandik eta hizkuntza komunitatearengandik aska daiteke, eta aukeratutako hizkuntza bakar horren nagusitasuna eta ospea (estatusa) berezkoa eta naturala (corpusa egokiagoa) balitz bezala kontsidera daiteke. Horrela,
|
hizkuntza
estandar bakarraren derrigortzea prozesu naturala balitz moduan azaltzen da. Gainera, hiztunek hizkuntza bakar hori erosoena eta ulergarriagoena izango balitz bezala onartzen dute.
|
|
2011
|
|
|
Badakigu jakin, egoera zertan den, agian, baina ez gatoz bat berau izendatzerakoan eta deskribatzerakoan. estandarra izatea eta onartua izatea, alegia. euskara biziago dago orain euskara Batuarekin, lehen
|
hizkuntza
estandarrik gabe zegoena baino. zientziak, hizkuntzalaritzak eta soziolinguistikak kasu honetan, ekarpen erabakigarriak egin ditu euskararen biziraupenean. euskararen eredu estandarrik izan barik, adibidez, nekez izan genitzake dauzkagun euskarazko hedabideak, nekez idatz genitzakeen wikipediako euskarazko 100.000 artikulu eta nekez lor genezake euskarak duen presentzia hezkuntza sisteman. esan m...
|
|
|
Alabaina, XIX. mendean euskaldunak gehiengoa ziren, biztanleriaren %50a baino gehiagoan1, euren artean asko, gehienak seguru aski, euskaldun elebakarrak ziren; garai hartako gizartean euskara erabiltzea ezinbestekoa zen, beraz. gaur egun, Xabier Isasi – Terminologiak anpara gaitzala ostera, euskaldunok gutxiengoa gara, biztanleriaren heren bat ozta ozta, eta guztiok, salbuespenik salbuespen, elebidunak edo eleaniztunak gara, euskaldun elebakarren multzoa erabat desagertu da; pertsonaren bizimodu arruntean euskara erabiltzea, bada, ez da ezinbestekoa. ehun urteren buruan euskararen erabilera, maila baten edo bestean, ezinbestekoa izatetik aukerazkoa izatera igaro da; hizkuntza erabilera gertaera segurua izatetik zorizko gertaera izatera igaro da. ehun urte, gutxi gora behera, nahikoa izan da euskararen egoera soziolinguistikoa erabat iraultzeko. XIX. mendean eta XX. mende hasierako diglosia desagertu da euskaldun elebakarren multzoarekin batera. diglosia ez da betierekoa. euskaldun elebakarren multzoa eta diglosia desagertzen ari zirenean, XX. mendeko 64 urtetik hasita, euskararen hiztun elkartea
|
hizkuntza
estandarra (euskara Batua) osatzeari lotu zitzaion. Lotu eta, urte gutxiren buruan, neke eta eztabaida ugari tarteko, lortu ere. dagoenekoz, euskararen hiztun elkarteak hizkuntza estandarra (nahikoa) badu eduki, lurralde eta instituzio guztietan onetsita eta nazioarte mailan onartua.
|
|
|
XIX. mendean eta XX. mende hasierako diglosia desagertu da euskaldun elebakarren multzoarekin batera. diglosia ez da betierekoa. euskaldun elebakarren multzoa eta diglosia desagertzen ari zirenean, XX. mendeko 64 urtetik hasita, euskararen hiztun elkartea hizkuntza estandarra (euskara Batua) osatzeari lotu zitzaion. Lotu eta, urte gutxiren buruan, neke eta eztabaida ugari tarteko, lortu ere. dagoenekoz, euskararen hiztun elkarteak
|
hizkuntza
estandarra (nahikoa) badu eduki, lurralde eta instituzio guztietan onetsita eta nazioarte mailan onartua. Azken 50 urteotan euskararekin gertatu dena, linguistika eta soziolinguistikaren ikuspegitik, bederen, harrigarria izan da eta aditu askoren arreta ekarri izan du.
|
|
2013
|
|
|
Hizkuntza gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean dauden arrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea. Eta
|
hizkuntza
estandarraz gain tokian tokiko aldaerak (gure kasuan euskalkiak) eduki edota jakiteak hiztunaren hizkuntza errepertorioa zabaltzearekin hiztunaren baliabideak ugaritu egiten ditu eta kodez aldatu beharrik ez sentitzea ekar lezake.
|
|
|
Horrez gain, azken urteetan jende askoren buruan eta ahotan dabilen gaia da teknologiaren bitartez esparru informalean erabiltzen den hizkuntzak
|
hizkuntza
estandarrari zenbateraino eragiten dion. Gure kasuan, ezin dugu zehaztu ikasleek elkarren artean esparru informalean idatziz komunikatzeko erabiltzen duten hizkuntzak zenbateraino eragiten dion esparru formalean idatzi behar dutenari.
|
|
2015
|
|
|
Bost kasu ditugu erabiltzen den
|
hizkuntza
estandarraren zailtasunari buruzko aipamenekin. Esate baterako:
|
|
2016
|
|
|
Euskara batuarena euskararen iraultza nagusietako bat dugu. Euskara batua eta euskalkiak,
|
hizkuntza
estandarra eta erregistroen aniztasuna, txanpon beraren aldeak dira.
|
|
2017
|
|
|
Dena den, Zadarreko arbanasiera mintzairak ere beste
|
hizkuntza
estandar eta prestigiotsuen presioa jasan zuen, eta ondorioz, indarra galduz joan zen apurka apurka, baita Arbanasi auzoan ere.
|
|
|
Zemunik eta Plo e hirietan kokatu ziren albanierako hiztunek berehala ahaztu zuten beren hizkuntza. Dena den, Zadarreko arbanasiera mintzairak ere beste
|
hizkuntza
estandar eta prestigiotsuen presioa jasan zuen, eta ondorioz, indarra galduz joan zen apurka apurka, baita Arbanasi auzoan ere. Zadarreko arbanasiera mintzairak ez zuen inolako babesik jaso erakundeengandik, eta horregatik gaur egun, beste ezer baino lehen, etxeko testuinguruan erabiltzeko hizkuntzatzat dute bere hiztunek.
|
|
|
Baliokidetza eremua, beraz, ondorio praktikoetarako irudikatu zen, euskara biziberritzeko diskurtso eta ekimenetan. eta hiztun kategoriak nahiz hitz egiteko modu eta gaitasunak, hainbeste eta hain bestelakoak izanda, batzeko beharraz antolatu zen. hala ere, batasun linguistikoaren ideia beti izan da eztabaida eta borroka gunea, eta horregatik ere, baliokidetza sailak sail bakar batera biltzeko ahaleginetan tematu da euskalgintza: alfabetatzea, euskalduntzea,
|
hizkuntza
estandarra egitea... ahalegin horietan estatu baten gabezia agerikoa izan da; baita estatistikari balio orokorraren bermea aurrez ezartzeko orduan ere. ikerketa soziolinguistikoen aurrekari zaharretan, eliza katolikoaren erregistro eta inkestak ditugu. euskararen kasuan, zaharrena 1587an egin zen herrien (eta hiztunen) erregistroa izan daiteke (Jimeno Jurio, 1997: 83). trentoko kontzilioan ezarri ziren ebangelizatze eta kontrol neurri berrien ondotik, elizak egin zituen lehendabiziko horiek. geroago, esan bezala, estatuek ez, zientziak hartu zuen lekukoa (bonaparte
|
|
2019
|
|
|
Lexikoari dagokionez, dezente dira euskara estandarretik hartutako aldaerak. testuingurua —whatsappeko eta Instagrameko elkarrizketak— erabilera informalean kokatzen dela, eta ulertzekoa dela
|
hizkuntza
estandarraren erabilera txikia izatea; edonola ere, berbalaguna aldatzeak ere ez du eragin erregistro aldaketarik elkarrizketetan. Alegia, nerabeek antzeko erregistroa erabiltzen dute lagunarteko elkarrizketetan zein familiakoetan. euskara batua ez erabiltzeak ez du esan nahi estandarraren eraginik ageri ez denik elkarrizketetan.
|
|
|
anonimotasunaren (anonimity) eta benetakotasunaren (authenticity) arteko dikotomia. Lehenbizikoari dagokionez, hizkuntza anonimoa" guztiena da eta ez da inorena" (Ortega et al., 2016, 163 or.), horregatik,
|
hizkuntza
estandarraren funtzioak betetzeko pare parekoa izan ohi da. Aldiz, benetako hizkuntzak tokian tokiko herri hizkerak dira, jatorrak eta biziak.
|
|
2021
|
|
|
ironera eta digorera. Bi dialektoetan 451 mila hiztun inguru mintzatzen dute (Ipar Osetian, 416 mila), baina ia hiru laurdenek ironeraz hitz egiten dute;
|
hizkuntza
estandarra ere dialekto horretan oinarritzen da. Gaur egun errepublikan badira osetieraz irakasten duten eskolak, eta ikasgai moduan osetiera hartzea ere posiblea da; 2018 aurretik derrigorrezkoa zen ume guztientzat gutxienez oinarrizko osetiera ikastea.
|
|
|
Bi eskualdeetan ofizialtasun estatusa du nenetserak, eta lehen eta bigarren hezkuntzan ikasgai moduan irakasten da. Nenetsiako barruti autonomoan hizkuntzaren transmisioa eteten ari da, eta haur gehienek eskolan dute lehen kontaktua nenetserarekin; gainera,
|
hizkuntza
estandarra nahiko desberdina da hor hitz egiten diren dialektoen parean. Gaur egun mila pertsonak baino gutxiagok dakite nenetseraz alderdi horretan6 Aldiz, Ural mendietatik ekialdera egoera hobean dago nenetsera, familia askok bere ohiko bizimodua mantentzen dutelako, orein zaintzari lotua.
|