|
2000
|
|
|
Baina bakoitzarekin errealitatearen ezaugarri batzuk jasotzen dira; batzuetan, beraien artean gatazka kognitiboak sortzen dira, errakuntzaketa horrelakoak, adibidez, paradoxekin gertatzen den moduan. Berriz ere
|
hizkuntza
dago honen guztiaren oinarrian. Horregatik da, agian, hizkuntzan bertan ereabstrakzio maila ezberdineko estrukturak izatea, edo lexikoan abstrakzio mailaezberdineko adierazpenak egotea; zentzu hauetan uler daitezke gaur egungolinguistikan, hizkuntzaren filosofian edo psikosoziolinguistikan, adibidez, sortudiren zenbait teoria.
|
|
2001
|
|
|
Biderik onena, berez, besterik litzateke: gure
|
hizkuntza
dagoen  dagoenean gordetzea, euskalki eta euskalkitxo, hiri eta hirixka guztietako ñabardurak bizirik dauzkala. Bide horrek ere badu, haatik, bere" koxka".
|
|
2002
|
|
|
Oso ohar antzekoak egin daitezke Txekia eta EslovakiakoUnibe rtsitateei buruz: nazio
|
hizkuntza
dagoela nagusi, are matrikulatzeko aurre baldintza ere.
|
|
2004
|
|
|
Berriki ateak zabaldu dituen 2004ko Bartzelonako Kulturen Forumak munduko hizkuntza aniztasunari eskaini dio Abotsak erakusketa. Teknikoki nola estetikoki ongi zaindutako erakusketa horrek munduan 5.000
|
hizkuntza
daudela dio eta horietatik %95 galtzeko arriskuan, debekuak, bazterkeria eta migrazioak direla medio. Beraz, egoera larria bazen, azken urteotan larriagotu baizik ez omen da egin.
|
|
|
Globalizazioa aztertzerakoan, Paul Bilbaok ezer baino lehen historiara jo zuen, gogoratuz XV. mendean 10.000
|
hizkuntza
zeudela munduan eta, gaur egun, ikuspegi baikorrenen arabera 6.000 besterik ez direla. Horrek argi uzten du desagertze prozesua ez dela naturala izan.
|
|
|
Abilki baliatu eta akuilatu zuten diferentzia hau Txekoslobakiaren askatasunaren etsaiek; eta, 1846 an, eslobakiar ultrek," Praga-ko lutertarren bildur" omen, Pragakoekin haustea erabaki zuten. Geroztik, nahiz hizkuntza desberdintasuna oso txikia izan, bi lege
|
hizkuntza
daude Txekoslobakian, eta ez bat: txekiera eta eslobakiera.
|
|
|
Alabaiña, zenbat hizkuntza" haundi" dago bada mundua? Tesnière’k 1929an egindako estadistikan dionez, 29
|
hizkuntza
daude munduan hamar milloi hiztunekin (edo hortik gora); eta 29 hauetan ere ez batasun haundian: txinera, esate baterako, biziki aldatzen da herrialde batetik bestera:
|
|
2005
|
|
|
Munduan zazpi zortzi milioi hiztunekin maila ertaineko hizkuntza garela esan daiteke, ez txikia. Gutxienez 5.000
|
hizkuntza
badaude gu 100.etik ez gabiltza urruti. Beraz, baliabideak ordain daitezke, diruz lagunduta.
|
|
|
Etorkinetan gogorrenak latinoak dira. " España, la Mad re Patria" esan, eta zail egiten zaie Espainiako Estatuan lau
|
hizkuntza
daudela onartzea. Dena dela, beraiek ez diraerrudun, inola ere.
|
|
2006
|
|
|
• Bestalde, jatorrizko hizkuntzen ugaritasunaren arazoa (Broeder eta Mijares 2003). Zenbait hiri handitan nolabaiteko lehentasunaren arazoa planteatzen da, 100
|
hizkuntza
dauden lekutan ezinezkoa baita denak irakastea. Nola aukeratu bat ala bestea?
|
|
2007
|
|
|
Baina kulturgintza folklore bihurtzeko arriskuan zegoen, euskara ez bada aitzinatzen. Familia asko erdaldunduak ziren eta hizkuntzaren jarraipena segurtatzeko ikastolak eta gela elebidunak baliatu dituzte eta hezkunde Ministeritzaren onarpena erdietsi manifestaldi eta aldarrikapen askoren bidez. Baina euskara eskola
|
hizkuntza
egonez ez du eragin handirik. hizkuntza atseginarekin uztartu behar da, kulturgintzaren bitartez. oro har oraingo kultura lehenagokoa baino askoz aberatsago da, bereziki bertsolaritzari eta gazte liburugintzari esker. Nabari da euskalgintza eta kulturgintza elkarren lagungarri direla. datorren desafioa da nola bi dinamika hauek aitzinatuko diren informazio eta komunikazio teknika berrien aroan. l
|
|
|
Orobatean nazioak eitetzen dituena, puntu orokor batzuetara ekar liteke. Goenean, eragile horietan, jatorria eta
|
hizkuntza
daude. Gero elkarbizitzak eta ohituren berdintasunak darrai.
|
|
|
Pentsatzearen haste berean hain zuzen (hizkuntzaren jatorrian bertan, orduan). Analogia edo metafora ez da hizkuntzan fenomeno bat berant eta partziala524, atzetik gehitua bigarrengo momentuan,
|
hizkuntza
egon eta gero: hizkuntza bera metafora jarraitu bat da (Herder-ek esan, Nietzsche-k berresan); haren izatea metafora izatea da, ez metaforaren zentzu metaforikoan, estriktoenean baizik.
|
|
|
Davidson-en alderdia garbia da: «Solamente las criaturas con lenguaje pueden pensar»1458 Baina ez da esan gura, estreina
|
hizkuntza
dagoela eta gero pentsamendua, edo alderantziz; edo bata bestearen bitartez esplika daitekeela, ezpada bata bestearekin batera ulertzen direla biak1459 Hizkuntzarekin berak hizkuntza naturalak edo gisakoak ulertzen ditu, «mentales» edo gogamenera arbuiatuz1460 Era berean arbuiatzen du Humboldt-en (berak inoiz ez du aipatzen, oker ez banago) edo Whorf en1461 hizkuntzaren kontzeptua mundu edo err...
|
|
|
Pentsamendua (hots, ustea; beraz, uste zuzen ala okerraren posibilitatea) egoteko
|
hizkuntza
egon beharraren frogak bi urrats ditu: lehenbizi, ustea egoteko («creer que p») ustearen kontzeptua egon beharra dagoela («creer que uno cree que
|
|
|
Azken batean, hizkuntza delakoa, Coseriuk azpimarratzen duen bezala, hizkuntzetan bakarrik da erreala: ...oki zehaztutako teknika batzuen arabera (‘hizkuntzak’)" 132 Gizaki guztioi dagokigu hizkuntz gaitasuna, baina gizabanakoak ezinbestean gauzatu behar du berori hizkuntza naturaletan —ez derrigorrez ‘batean’ baina bai halabeharrez ‘batean edo bestean’— Kontua da, ordea, ezaguna dugun hizkuntz aniztasun oparoa —Bernardezek, adibidez, munduan 5.000 bat
|
hizkuntza
dagoela dio133— negatiboki baloratua izan dela gehienetan. Moreno Cabrerak, Babeleko dorrearena gogoratuz, zera dio:
|
|
2008
|
|
|
Gaztelania/ katalana dikotomia apurtu dela dio Sabaterrek. Orain 200dik gora
|
hizkuntza
daude Katalunian eta katalana berrindartu egin omen da egoera berri horretan. Alabaina, Sabaterrek, eta baita orain aipatuko dugun Carme Carbonellek ere, mezu bera eman zuten, hots, hizkuntza ezin dela banandu kulturartekotasunetik eta bazterketa sozialetik.
|
|
|
Normalizazio planen xedea litzateke lanpostu horiek betetzen dituzten langileek
|
hizkuntza
dagokien hizkuntz eskakizunak betetzea. Nolanahi ere, aipatu behar da Nafarroako legeetan ez dagoela hizkuntz eskakizunen derrigortasun datei buruzko aipamenik.
|
|
|
Bertze modu batean erranda, nazionalismoa ez da edozein lekutan pizten ahal, baizik eta lehenagotik gizatalde berezi bat zegoen lekuan. Hots, nazionalismoa pizten ahal da eta piztu ere piztu da, adibidez, Euskal Herrian, Katalunian eta Bretainian (bertzeak bertze, hiruretan berezko
|
hizkuntza
dagoelako), baina ez, demagun, Sorian (jakina, balizko abertzaletasun soriar batez ari naiz, ez espainiar nazionalismoaz).
|
|
|
Hizkuntza batean pentsatzen dugu, baina ez zaigu buruan sartzen pentsamenduaren hizkuntza ez dela neutrala pentsaera horrekiko. Uste dugu, pentsamenduaren iturrian beti
|
hizkuntza
egonda ere, hizkuntza horrek ez duela geure pentsaera ezaugarritzen era batera edo bestera. Hizkuntza, pentsaeraren kodetzat edo ontzitzat edo formatzat hartuta, jakina, ezin izan ba oso erabakigarria geure pentsaeraren izaera mugatzeko orduan, nahiz eta kasu honetan pentsamenduaren gaia kultura identitatearen barrutian kokatu.
|
|
|
Hiztun komunitate batek gaurko egunera arte irautea lortu badu, hori arrakasta handia da», David Crystal hizkuntzalari eta ohorezko katedradunak dioenez. Munduan hiztun bakarra duten 100 hizkuntza, eta 100 hiztun dituzten 1.000
|
hizkuntza
daudela gogoratu du Crystalek. «Galesa 580.000 lagunek hitz egiten dute, biztanleen %20k».
|
|
2009
|
|
|
Dena den, aldi berean bi
|
hizkuntza
dauden Erkidegoetan, berezkotasun printzipioak ezin du ofizialtasun bikoitzaren printzipioa ezabatu. Nolabaiteko modulazioak eragin ditzake, baina orokorrean da hizkuntza bakarraren printzipioa aplikatu, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan burututako edozein jarduerak erabateko balio eta eragin juridikoa izango baitu.
|
|
|
Hau da, nik lan egiten dudan lekuan hizkuntza bat entzuten dut egunean zehar, baina bi kale zeharkatu eta zonalde arabiarrean nago eta arabiera bakarrik entzuten dut. 240
|
hizkuntza
egotea erabateko aldaketa da, eta hasi dira politika espezifikoak aplikatzen. Esate baterako, Bartzelonako metroan, ibili berri zaretenok denetik entzungo zenuten, adibidez iragarki guztiak zazpi edo zortzi hizkuntzatan, besteak beste arabiera, kurdua, etab. Zerbitzu publikoak hainbat hizkuntzatan ematen dira, eta udalerri katalan batzuek, adibidez, amazighta hizkuntza ofizial izendatu dute beren lurraldeetan.
|
|
|
Euskarak ez dauka Iparraldean Hegoaldean bezalako ofizialtasuna. Halere legeak herri hizkuntzei toki bat ematen die eremu publikoan, irakaskuntzan, hedabideetan, garapen iraunkorrean eta administrazioan ere, frantsesa ororen
|
hizkuntza
dagoen neurrian. Ahalmen horiek betidanik baliatu ditugu diru laguntza publikoak ardiesteko eta orain Euskararen erakunde publikoak urrats handi bat egin du aitzina, hitzarmenak izenpetuz Hezkuntza Ministeritzarekin, Eusko Jaurlaritzarekin, Prefetarekin ere elebitasuna udaletxeetan sartzeko.
|
|
|
Trebetasun soziala bi hizkuntza motatan oinarritzen da. Lehenik eta behin, hitzik gabeko
|
hizkuntza
dago: keinuak, jarrerak, irribarrea edo begirada.
|
|
|
Argi dauka elebitasunean oinarritutako jendarterik ez dela posible; haren ustez, luzera beti batek galduko duelako. Gaur egun menpekotasun egoeran zein
|
hizkuntza
dagoen begiratu besterik ez dugu lehia horretan zeinek galduko lukeen jakiteko. EAJk bazterketa eta zapalketa besterik ez duela eskaintzen uste du EHEk.
|
|
|
Urtero galtzen dira hizkuntzak, kulturak eta herriak. Munduan 6.000
|
hizkuntza
daudela kalkulatzen da. Asko dirudite, baina, nire ustez, gutxi dira, eta babesik ez duten hizkuntzak etengabe galtzen ari dira.
|
|
|
Erro erratuak izan ditu, baina, hausnarketa prozesu horrek, argi baitago elebitasunean oinarritutako jendarterik ez dela posible denboran iraunarazterik, beti galduko duelako hizkuntza batek bestearen aurrean. Eta gaur egun menpekotasun egoeran zein
|
hizkuntza
dagoen begiratu besterik ez dugu lehia horretan zein hizkuntzak galduko lukeen jakiteko. EAJ PNVk euskarari lehentasunezko izaera eman eta euskaraz biziko den jendarte baten aldeko apustutik urruti kokatzen dela ez dago zalantzarik.
|
|
|
doaz. . Zerbait handia egin genuke, munduan 6.000
|
hizkuntza
daudelako. Baina Euskal Herriko eta Irlandako errealitateek Kurdistangoaren antzeko ikuspegia dute.
|
|
|
Orain dela 70 urte, 1939ko irailean hasi zen II. Mundu Gerra, eta urte bat lehenago egin zen Anschluss aren berme ideologikoa pangermanismoa zela gogoratzea ez da txarra. Pangermanismo hark oinarri arrazistaz gain oinarri linguistikoak ere bazituela ezaguna da, bere definizioaren muinean
|
hizkuntza
baitago.
|
|
2010
|
|
|
Ni ez. Zuena bezalako egoera batean, hain zuzen ere, espainiera eta zuen
|
hizkuntza
egonda, ona da hirugarren hizkuntza bat edukitzea, ingelesa legez; neurri batean unibertsaltasun espazioa da, ingelesarekin mugitzen baldin bagara, espainiera bihurtzen delako gainontzeko hizkuntza guztien arteko beste bat, zuenaren maila berean. Ingelesak aukera ematen dizue Europako beste parte batzuekin hitz egiteko Espainiaren bitartekaritzarik gabe.
|
|
|
Lu idJ. Marokon, gaur egun," arabiera" dei daitezkeen hiru
|
hizkuntza
baitaude gutxienez: arabiera klasiko edo literarioa, arabiera estandar edo moAljeria, independentzia ospatzen kalean. dernoa eta marokoar arabiera arrunta:
|
|
|
Marokon bi
|
hizkuntza
daude goi mailakoak edo instituzionalak, arabiera estandarra lehen planoan eta frantsesa bigarrenean. Arabieraren nagusitasun sinbolikoa eztabaidaezina da Islamaren testuinguruan, Jainkoaren hizkuntza delako, eta autoritateena, eta idazkerarena.
|
|
|
50
|
hizkuntza
daude hiztun bakarrekoak; pertsona bakar horrek bere buruarekin baizik ez dezake hitz egin.1025 4.000 hizkuntza daude 20.000 baino hiztun gutxiago dutenak. Munduko hizkuntzen% 96a munduko populazioaren
|
|
|
50 hizkuntza daude hiztun bakarrekoak; pertsona bakar horrek bere buruarekin baizik ez dezake hitz egin.1025 4.000
|
hizkuntza
daude 20.000 baino hiztun gutxiago dutenak. Munduko hizkuntzen% 96a munduko populazioaren
|
|
2011
|
|
|
Aldiz, txikien artean daude tapietea (380), txulupia (250) eta txorotea (1.200). Gainera, hiru
|
hizkuntza
daude hiztun bakarra dutenak: vilela, teueltxea eta txana.
|
|
|
Indian hizkuntza gehienak bizirik dira, eta soilik Himalaia eta Pamir mendietan ari dira hizkuntzak hiltzen. Asiako eta Ozeaniako Itsaso Barean 2.000
|
hizkuntza
daude bizirik. Papua Ginea Berrian bakarrik 820 hizkuntza hitz egiten dira.
|
|
|
Carlos Montemayor, La literatura en lenguas indígenas, 3 or. Idazten ez diren hizkuntzen hizpideari jarraiki, aipa ditzagun Ginea Papua Berrikoak: 550
|
hizkuntza
daude bertan, eta, gehien gehienak ez dira idatziak?. Darrell Tryon,. Lengua, diversidad e identidad en el Pacífico Sur:
|
|
|
Galdera honek, egia esan, erantzun gaitza du: giza historiaren joanean zenbat
|
hizkuntza
egon ote dira lur planetan. Bitxikeria moduan, hona hemen David Crystalek Mark Pagelen ahotan jarri dituen datuak:
|
|
|
Alderdi horretatik so eginda, argazkiak datu hauek erakusten dizkigu: . Afrikan 1.900(% 32)
|
hizkuntza
daude, Asian 1.900(% 32), Pazifikoan 1.100(% 18), Ameriketan 900(% 15) eta Europan 200(% 3)? .
|
|
|
Esan dizkigun gauza jakingarri askoren artean, nik bereziki hitzok azpimarratu nahi nituzke: hizkuntzaz baino areago, hizkuntzez mintzatu behar genukeela gure kezken adierazpenetan, eta, alde horretatik, norberaren mintzaira berreskuratzen saiatzeak eta besteenak ahazteak ez duela zentzurik, gurearen antzera edo okerrago milaka eta milaka
|
hizkuntza
daudelako mundu zabalean. Begirada miope samarra dugula, alegia, eta gure begiradaren ikusmira zabaldu egin behar genukeela.
|
|
|
Tapani Salninen ustez,, munduan hainbat eta hainbat
|
hizkuntza
daude egoera zaurgarrian nahiz eta milioika hiztun eduki?. –La Unesco cataloga de, vulnerable?
|
|
|
Lehen begiratu batean, azpimarragarria da 22 herrialde hauetan 5.669
|
hizkuntza
daudela. Guztira 6.909 hizkuntza daudela kontuan hartuz gero, hizkuntza horien guztien% 82 lehen hizkuntza modura 22 herrialdetan bakarrik egiten dira.
|
|
|
Lehen begiratu batean, azpimarragarria da 22 herrialde hauetan 5.669 hizkuntza daudela. Guztira 6.909
|
hizkuntza
daudela kontuan hartuz gero, hizkuntza horien guztien% 82 lehen hizkuntza modura 22 herrialdetan bakarrik egiten dira. Hau da, munduko hizkuntza aniztasunaren pisu handia oso herrialde gutxiren gainean dago, nahiz eta gogoan izan behar den hemen ez dela kontuan hartzen herrialde bakoitzean zenbat hizkuntza egiten diren bigarren, hirugarren hizkuntza modura.
|
|
|
Bati baino gehiagori harrigarria egingo zaio ikustea Alemanian 69
|
hizkuntza
daudela, Frantzian 62, Argentinan 40, Aljerian 22, Espainian 21.
|
|
|
Horretarako hizkuntza alemana da aproposena, edo apropos bakarra. Heideggerrek aditzera ematen duenez, bere baitatik mundu berri bat sortzeko ahalmena duen bi
|
hizkuntza
dago: grekoa (behiala) eta alemana (orain), azken hori hain zuzen grekoarekin elkarrizketan sustatu eta argitua (GA 53:
|
|
2012
|
|
|
Hasi gara kontinentez kontinente hizkuntza horiei buruzko informazio bila, gainbegiratu ditugu batzuk, begiz jo ditugu beste batzuk, eta halako batean honako errealitate soziolinguistiko honekin egin dugu topo. Hau da, beren
|
hizkuntza
dagoen ataka minorizatutik ateratzeko ahaleginean ari dira aspalditik herrialde horretan, ia mende erdi bat, baina bertako hiriburu nagusienetan jatorrizko mintzairak duen erabilera datuetan iltzatu zaizkigu gure begiak. Hartara, hurrenez hurren datuok ageri dira eskura dugun informazio iturrian:
|
|
|
Ikastaroa antolatu zuen eta hizkuntza minorizatuak dituzten zenbait komunitateko ordezkariak gonbidatu zituen: maia, aimara, ketxuera, kitxua… Amazonian oihanaren ekialdean ehunka
|
hizkuntza
daude, desagertzen ari direnak. Bada, iaz arte ez nekien!
|
|
|
Lehenik eta behin, eskala zabalean datu kuantitatiboak lortzeko balio du neurketa honek. Bere diseinuagatik, ezin ditu hauteman hizketaren ezaugarri txikiak, hala nola kode aldaketa eta elkarrizketetan sarri gertatzen diren beste hizkuntza alternantzia batzuk, batez ere gutxiengoaren hizkuntzaren testuinguruetan edo zenbait
|
hizkuntza
dauden testuinguruetan gertatzen direnak. Hizketa jardunaren konplexutasuna murriztu egiten du ezinbestean.
|
|
|
Kale neurketa bat argitaratzen den bakoitzean, hura eztabaidatzeko eta aztertzeko aukera paregabea sortzen da, eta ez dugu hizkuntza mugimenduari nota jartzera mugatu behar. Neurketaren helburua da galdera eta arrasto berriak sortzea, aztertzen jarraitu ahal izateko, eta, hartara, hizkuntzek zenbait
|
hizkuntza
dauden testuinguruetan duten bizitza soziala hobeto ulertzen laguntzeko.•
|
|
|
2 irudiko hizkuntza matrizeak adierazten du zer
|
hizkuntza
dagokion jokalari elebidunek baliatzen dituzten estrategia puruen konbinazio bakoitzari; izan ere, bi jokalari elebidunen arteko interakzioa da aztergai dugun egoera ez nabari bakarra. Gainerako egoeretan, berriz, jokalari bat gutxienez elebakarra denez gero, 4 ustekizuna kontuan izanik, elkarrizketak A hizkuntzan izan behar du nahitaez.
|
|
|
– Gure
|
hizkuntza
dagoen baino landuago balego, pekatu larria litzateke, noski, mendeari eta garaiari dagokion giro jakin hori ez itzultzea. Gauden gaudenean, ordea, eta inor gutxi saiatu denez gero giro berezien begitarte aldakorra itzultzen eta irakurleari erakusten, ezin daiteke izan erru arina baizik, akats ezereza, Gazteluri egotzi diodana.
|
|
|
Jakina, Espainian egiturazko arazorik badela esan daiteke Linz-en etaShabad en alde. Izan ere, Suitzan hizkuntza ezberdinak daude, baina sentimendunazional bakarra; artean, Espainiako estatuan sentimendu nazional ugari daude.Bestetik, Belgikan bi
|
hizkuntza
daude eta biztanleria kopuru antzekoa hartzen dutensentimendu nazionalak; beraz, nazioko segmentuen arteko negoziazioa errazagoada. Areago, estatu biak dira Espainia baino txikiagoak biztanleriari dagokionez.
|
|
|
Hizkuntzalariek diotenez, gaur munduan 6.000
|
hizkuntza
daude oraindik bizirik. Horietatik, ordea, erdiak mende honetan bertan galduko dira betiko.
|
|
|
Edo beste modu batera esanda, zergatik idatzi euskaraz bakarrik? Milaka
|
hizkuntza
daude munduan. Zergatik mugatu behar zuen bere ama hizkuntzara?
|
|
2013
|
|
|
Teknologiaren garapenarekin komunikatzeko bide berriak sortu dira, eta komunikatzearen oinarrian
|
hizkuntza
egonik, hizkuntza erabiltzeko modu berriak jaio dira. eta komunikatzearen oinarrian hizkuntza egonik, hizkuntza erabiltzeko modu berriak jaio dira. Horrek bereziki eragiten dio idatzizko hizkuntzari.
|
|
|
Teknologiaren garapenarekin komunikatzeko bide berriak sortu dira, eta komunikatzearen oinarrian hizkuntza egonik, hizkuntza erabiltzeko modu berriak jaio dira. eta komunikatzearen oinarrian
|
hizkuntza
egonik, hizkuntza erabiltzeko modu berriak jaio dira. Horrek bereziki eragiten dio idatzizko hizkuntzari.
|
|
|
1 Munduan milaka
|
hizkuntza
daude, eta hainbat alfabeto. Ezagutzen duzu gure alfabetoaren desberdina den bat?
|
|
|
Ez soilik gaiei buruz, baita hizkuntzei buruz ere. Ikastaroak gaztelaniaz, ingelesez, arabieraz, eslovakieraz, hebreeraz, portugesez edo errusieraz ematen dira, besteak beste, eta guztira 12
|
hizkuntza
daude. Ekimen hori oso baliagarria da bai hizkuntza baten prestakuntza edo ezagutza zabaldu nahi duten ikasle espainiarrentzat, bai gure herrialdean bizi diren eta beren ama hizkuntzan prestakuntza jaso nahi duten ikasle atzerritarrentzat.
|
|
|
Batzuk hizkuntza handiak dira, etorkizunaren beldurrik gabe bizi direnak; beste batzuk, berriz, txikiak, oraina ere arriskuan ikusten dutenak.. 0tik 10erako rankinga egingo bagenu, 10ean txinera legokeela kontuan hartuta, hau da, munduan gehien hitz egiten den hizkuntza, eta 0an, berriz, azken hiztuna galdu berri duen hizkuntza bat, euskara 9 postutik gora kokatuko genuke. Izan ere, Ethnologue erakundearen arabera, 400
|
hizkuntza
daude munduan 1.000.000 hiztunetik gorakoak, eta euskara da horietako bat. Beraz, esan genezake euskara munduan hiztun gehien dituzten hizkuntzen %10ean dagoela.
|
|
|
egin liteke, prekaritatetik asma liteke jatorrizko hizkuntzan ardaztutako hezkuntza. Ikuspegi demolinguistikotik, euskara ez zegoen hobeto orain munduko jatorrizko hainbat
|
hizkuntza
dauden baino. Euskarak baino hiztun gehiago dituzten komunitateak dira batzuk, eta gure antzerako tamainakoak ez gutxi.
|
|
2014
|
|
|
Voltaire edo Rousseau eta Kant bezala, Herder edo Fichte eta Renan une historiko hagitz diferentetan jardun dira problema hauen beren gogoeta gordina goldatzen, aurretiazko guztiz ezberdinetatik, arras bestelako arazoei erantzun bila, beren adierazpenak ez baitago parean jarri eta kontrastatzerik alderik ez balego bezala denboran nahiz funtsezko planteamolde eta asmoetan, zehatz bereizi gabe zein den beren esanen tokian tokiko esanahia edo balioa, eta zein ezin den oraino izan testuinguru sozial eta politiko nahiz teorikoagatik, alferrik delako haiek nazioaren teoria akabatutzat hartu gura izatea ikerketa baten zentzu abstraktuan. ...ua ez da politikoa (subirania, etc.), nazioa Estatuari kontrajartzea aski politikotzat uler badaiteke ere; hots, bere ideia politikoak baditu ere Estatuaz eta nazioaz, ez da zuzenki nazioaren edo Estatuaren teoria politikorik egiten ari2030 Nazioaren muinean hizkuntza ezartzeagatik, esentzialistatzat kritikatzen da Fichte (hori arrazismoaren aldakitzat jotzen ez zaionean!); baina nazioaren sorgian
|
hizkuntza
dagoela, hari baino lehen Voltaireri irakur dakioke berdin berdin, eta beste hamaikari Alemanian nahiz Frantzian (Renani halaber, ikusi denez) 2031 Orokorki unibertsalista versus partikularista ezaugarritu nahi badira posizioak, nekez ukatuko da, Voltairek adina bilatzen duela Kantek arrazoimenaren unibertsala, edo Herderrek humanitate unibertsala; bestetik, Kantek autodeterminazio pertsonala adi... Fichte nazionalista sutsua, izan litekeenik unibertsalistena da2032 Hobeto edo gaizkiago, Modernitatean banakoaren eta unibertsalaren oreka bat denek bilatzen dute.
|
|
|
Oso ibilbide laburra izan arren orain artekoa, pozik dago: " Eskoriatzan zenbat
|
hizkuntza
dauden kontzientzia hartzeko balio digu, eta denok euskaraz komunikatu gaitezkeela konturatzeko". Aurtengo helburu gisa, sortu den taldea errotu nahi dute, eta emakumeendako bakarrik den taldea osatu.
|
|
2015
|
|
|
Hirugarrenik, eta (E) GIDS ek egindako ekarpenen harira, Sanchez Carrión ek hizkuntza batek bete ditzakeen funtzioak zehaztu zituen. Horretaz gain, eta beheko irudian ikus litekeen moduan, lehenengo bost funtzioak betetzen dituen
|
hizkuntza
dago normalizatua, hortik behera, hizkuntza galeran dago. Funtzio kopuru jakin batek, esaterako, puntu kopuru bat eman ahal dio eskala baten sailkapenean.
|
|
|
Oraingo hizkuntza lurralde nazionalismoaren ukapen garbiagoa eta hizkuntza bertsioaren iragarpen ageriagoa Jon Sarasuak egiten du, esaten baitu lurraldea ezin dela izan nazioaren ardatza, eta irten egin behar dela kaltea baizik ekarri ez digun ikusmolde politiko horretatik. Proiektu politikoaren aurretik
|
hizkuntza
dago; hizkuntz komunitatea. Lurraldeak definitutako proiektuetatik irten behar da, ordea (1997:
|
|
|
(250) eta txorotea (1.200). Gainera, hiru
|
hizkuntza
daude hiztun bakarra dutenak: vilela, teueltxea eta
|
|
|
Eta portaera hori, bideo berberen eraginpean, bakarra duten adin txikikoen eta neskameen artean konparatu zen. Elebidunek ezpainen posizioak ematen duen informazio estra bilatzen dute, inguruan bi
|
hizkuntza
daudela eta identifikatu ahal izateko. Ferrán Ponsek, lanaren egileetako batek, azaldu zuen «haur elebidunek ahotik lortzen duten informazioa funtsezkoa dela ikasten ari diren bi hizkuntzak ikasteko».
|
|
|
euskal esperientziari oso handi geratzen zaio Ekuadorreko kasua. Gaztelera orohartzaileaz gain, hamahiru jatorrizko
|
hizkuntza
daude estatuan. Batzuk hilzori gorrian, beste batzuk mehatxupean.
|
|
|
Euren arabera, munduan 15 000 etnia daude eta soilik bi estatutan dago etnia bakar bat; 150 estatutan, berriz, lautik gora etnia daude. Era berean, 6900
|
hizkuntza
daude munduan, eta 190 estatu. " Euretatik 25 estatutan soilik hitz egiten du biztanleen %90ak hizkuntza nagusia.
|
|
2016
|
|
|
" Jersey-ko uharteko informazioa eta zerbitzu publikoak" (L’înformâtion et les sèrvices publyis pouor I’Île dé Jèrri). Jersey-n berezko
|
hizkuntza
dagoela nabarmentzen duen ezaugarri hori Guernsey ko Hizkuntza Batzordeko buru den Darren Duquemin ek goraipatu zuen batzordearen hasieran (baina oraindik ez da Guernesey-n gauzatu).
|
|
|
Estatu batzuk beste batzuk baino hizkuntza gehiago dituzte. Berbarako, Papua Ginea Berrian 849
|
hizkuntza
daude, Indonesian 672 edo Nigerian 413 Hiru estatu hauetan, munduko hizkuntza guztien %32 hitz egiten da. Aipatzekoa ere bada hizkuntza gehien dituzten estatuen artean ez dagoela Europar Batasuneko estaturik.
|
|
|
umeek hitz egiten dituzten hizkuntzak dira, baina esparru zehatz batzuetan bakarrik (etxean, adibidez). Guztira, 607
|
hizkuntza
daude egoera honetan (arriskuan dauden hizkuntzen %24, 3). Unescok dioenez, talde honetan dago euskara (Unescoren arabera, 660.000 eta 700.000 hiztun bitartean dauzka euskarak).
|
|
|
umeek ez dute hizkuntza ikasten etxean. Orotara, 632
|
hizkuntza
daude talde honetan (%25, 3). Aragoiera (10.000 hiztun inguru) asturiera (150.000 hiztun) eta gaskoia (250.000 hiztun guztira, 3.841 Estatu espainiarrean) talde honetan kokatzen dira, eta zerbait egiten ez bada laster desagertu daitezke.
|
|
|
aiton amonen belaunaldiak hitz egiten du bakarrik, eta gurasoen belaunaldiak ulertu egiten du, baina beraien artean ez dute erabiltzen eta ez die seme alabei transmititzen: 502
|
hizkuntza
daude egoera honetan (%20, 1)
|
|
|
Euskararen aldeko politika indartsu eta ausarta genuke Zuberoan eta Iparralde osoan, gure
|
hizkuntza
dagokion ohorezko tokian berriz jartzeko. Baina, tamalez, politika hori ez dago euskaldunen eskuan, frantsesen eskuan baino.
|
|
|
(250) eta txorotea (1.200). Gainera, hiru
|
hizkuntza
daude hiztun bakarra dutenak: vilela, teueltxea eta txana.
|
|
|
Estatuei begiratzearekin soilik ez dugu ezer egiten. Bolivian, adibidez, hogeita hamar
|
hizkuntza
daude. Estatuak paper bat jokatu behar du, baina hiztun komunitateen barne indarren protagonismoa izango da hemen gakoetako bat.
|
|
2017
|
|
|
Kataluniak telebista duin bat bere hizkuntzan izatea da gure existitzeko arrazoia. " Katalunian bi
|
hizkuntza
daude, eta erdia eta erdia egin", diote PP eta Ciudadanosetik.Hasteko ez daude bi hizkuntza Katalunian, 300 baizik, baina nahiz eta gaztelania katalanaren paretsu egon bataz beste, ez du zentzurik erdia eta erdia egiteak. Gure herrialdea islatu behar dugu eta hala egiten dugu.
|
|
|
Katalunian 40 bat
|
hizkuntza
daude, zeinak hiztun kopuruagatik bakarrik babestea lukeen. Gaur egun, diru denak xahutzen ditugu hizkuntza eskolak ordaintzen, ez dakit zer ikasi nahi dugulako.
|
|
|
" bertsolariak puntan egoteko
|
hizkuntza
egon behar dik korrituan. Bestela, alper alperrik ari haiz brotxarekin aidea pintatzen.
|
|
2018
|
|
|
Hau historikoa dela, ohiturak apurtzea dela Euskaraldiaren helburua eta horretarako euskaldunon autoestima ezinbestekoa dela azpimarratu zuen: “7.000
|
hizkuntza
daude munduan eta horietatik 300ek dute milioitik gora hiztun, besteak beste euskarak. Wikipedian eduki gehien dituen 32 hizkuntza da euskara.
|
|
|
Euskaraldia euskaraz gehiago egiteko egitasmo praktiko bat dela esan zuen Amonarrizek hasieratik. " Munduan zazpi bat mila
|
hizkuntza
daude, eta euskarak milioi bat hiztun inguru ditu. Hitz egiten diren munduko 700 hizkuntzen artean dago.
|
|
2019
|
|
|
Sendotasuna handitzeko esperimentu kopuru handi bat eraman da aurrera, S egoerako hizkuntzen hautapen desberdin askorekin. esperimentu guzti horien emaitzak bilduta ondorio argi batera iristen da: 8.000 hizkuntza baino gehiago digitalki hilda daude, laurden bat gehiago arrasto digitalik gabeko 6.541 hizkuntzak baino. h (ondare) egoeran 300 bat (aldakuntza marjina handiarekin)
|
hizkuntza
leudeke, eta Vt kategorian (bizioparo) 420 gehienez. Labur esanda, heriotza tasa %95, 5 litzateke, %0, 4ko akats tartearekin.
|
|
|
Beltzez marraztutako 307
|
hizkuntza
daude natibo digitalen arrastorik gabe. hiztunen kopurua, batez beste, 0,7 milioikoa da, eta wikipedia gehienak inkubagailu egoeran daude (hutsak normalizazio kalkuluak egin ondoren). kanuri (kau) hizkuntza da horren adibidea, bere hiru dialektoekin, tumari (krt), manga (kby) eta beriberi (knc) egIdS sailkapenean 6a, 5 eta 3 egoerekin hurrenez hurren. erabilera indartsua du, 3,76 milioi hiztun, i... Baina wikipedia itxi zen bertako hiztunen eduki ezagatik eta komunitate birtualik ez edukitzeagatik. eta Crúbadán proiektuan 5.000 hitz biltzen duten hiru dokumentu baino ez ziren bildu.
|
|
|
|
hizkuntza
egon dadin bizirik eta segi dezan
|
|
|
Ethnologue erakundearen arabera, munduan 7.111
|
hizkuntza
daude; milioi bat hiztun baino gehiago dituzten hizkuntzak 407 omen dira eta 100.000 eta milioi bat hiztun artekoak, 977 (hauen artean kokatzen du euskara, 750.000 hiztun ematen dizkiolarik, alegia, 16 urtetik gorako hiztunei dagokien kopurua). Euskara, beraz, munduko hizkuntzen artean 400 posizioen artean koka daiteke, hizkuntza gutxituen artean horrenbeste hiztun berri dituenik ia ez baitago.
|
|
|
Kasu horretan gaztelera inposatu ziguten eta egun %99k hitz egiten du, eskolan irakasten digute. Orain dela oso gutxi, 2004an hasi zen hizkuntza gutxituei daukaten balioa ematen, Ekuadorren 14
|
hizkuntza
dauden hitz egiten direnak, baina batzuk oso gutxi erabiltzen dira. Onartuak dauden hizkuntzak gaztelera, derrigorrezko hizkuntza dena, kitxua eta xoar dira.
|
|
|
Hizkuntzekiko jarrerak lantzeko, hizkuntzen inguruko informazio" esanguratsua" ematen diete gazteei, soziolinguistika arloko zertzeladak... azken finean, hizkuntzekiko aurreiritzien aurrean, argudio sendoak izan ditzaten eskaintzen diete honako informazioa: zenbat
|
hizkuntza
dauden munduan, hizkuntzak eta kultura giza aniztasunaren isla direla, zein garrantzitsua den hizkuntzak erabiltzea (hizkuntza ekologiaren ikuspegitik), 7000 hizkuntzen artean zenbatgarrena den euskara, euskara modan dagoen hizkuntza dela (sare sozialak...). " Gazte gehienek ez dute horrelako informaziorik izaten", diote.Hortik aparte, lidergoaren ezaugarriak ere lantzen dituzte:
|
|
|
nolakoa da Donostia? ”. Kulturarteko Komunikazio masterrean, behin, klase batean bilingualism ikasten ari ginela, bi
|
hizkuntza
dauden tokietan zein egoera duten hizkuntzek, nik euskarari buruz hitz egin nien. Ikustea zure klasekide guztiak zuk diozunari adi… pozez zoratzen.
|
|
|
Steinerrek dio: " Munduan bost bat mila
|
hizkuntza
daude eta ez dago itzulpen perfekturik. Eta honek guztiak asko pozten nau ni, bizitza askoz ere interesgarriagoa egiten baitu".
|
|
2020
|
|
|
Eta hori arazo bat da. Egokiena litzateke inplantea jarrita ere zeinu
|
hizkuntza
egotea ume horren inguruan, hasieratik. Eta gor erreferenteak.
|
|
|
Azkenean, txikienon artean, gehiago gara. 6.000
|
hizkuntza
daude munduan, eta gehienak txikiak gara. Horrek animatzen nau:
|
|
|
Komunikatzeko, hitz egiteko, elkarrekin aritzeko behar horren oinarrian,
|
hizkuntza
dago. Horregatik, proposamen hau egiten du Etxealditik Euskaraldira ekimenak:
|
|
2021
|
|
|
Hizkuntza ofizialez gain, beste hainbat
|
hizkuntza
daude Dagestanen –sailkapen desberdinen arabera, 30 inguru dira–, tartean" aul bakarreko hizkuntzak", alegia, herri bakar batean hitz egiten direnak. Ez dugu lekurik hizkuntza hauei guztiei buruz hitz egiteko, baina, labur esanda, hizkuntza hauek gehienak familia transmisio ona mantentzen dute eta eguneroko bizitzan asko erabiltzen dira, nahiz eta eskoletan ez diren irakasten eta ez duten idatzizko formarik.
|
|
|
Hizkuntza ofizialez gain, beste hainbat
|
hizkuntza
daude Dagestanen –sailkapen desberdinen arabera, 30 inguru dira–, tartean" aul bakarreko hizkuntzak", alegia, herri bakar batean hitz egiten direnak.
|
|
|
Aipatutako hizkuntzez gain, beste hainbat
|
hizkuntza
daude Georgian. Alde batetik, abkhaziera (ipar mendebaldeko kaukasiar edo abkhaziera adighera deitutako familiakoa) eta osetiera (irandar adarreko hizkuntza indoeuroparra) ditugu, Georgiaren kontrolpean ez dauden lurraldeetan hitz egiten direnak.
|
|
|
Euskaraz inprobisatzen dute, txandan, erraztasun harrigarriz eta doinu jakin bati jarraitzen dioten ahapaldi luze samarrak osatuz. Euskal
|
hizkuntza
dagoen harmoniatsuenetakoa da. Ikerlariek apenas dakite ezer berari buruz”.
|
|
|
2021ean Pantailak Euskaraz ekimenak beharrezkoa zen tsunamia sortu du; horrela, abenduaren 4an Durangoko Azokaren baitan Euskarazko ikus entzunezkoen aldeko manifestua aurkeztu zuen gorago aipatutako hamar aldarrikapenekin, eta kultur eta hezkuntza eremuko 30etik gora eragilek eman zioten atxikimendua. Euskal Autonomia Erkidegoko, Nafarroako Foru Komunitateko eta Ipar Euskal Herriko alderdi politiko eta eragileei eskatu zieten" aldarrikapenok bere egin ditzatela eta euskarazko ikus entzunezkoen industria, gure kultura eta gure
|
hizkuntza
dagokien lekuan jartzeko lan egin dezatela".
|
|
2022
|
|
|
" Kamerunen, tamalez, denek elkar ulertzeko frantsesez edo ingelesez egin behar dugu, zapaltzaileen hizkuntzan". Kamerunen 253
|
hizkuntza
daudela erantsi du; Senegalen ere hamabost inguru daudela azaldu du Beltxak, eta horietako bat dela wolofera, denek elkar ulertzeko erabiltzen dutena. Beltxak woloferaz abestu du BRO diskoan.
|
|
|
Alvarezen esanetan, hainbat gai landu nahi izan ditu: kultura eta hizkuntza gutxitu baten parte izateak sortzen dituen frustrazio eta beldur sentimenduak; egunen batean gure hizkuntza hegemonikoa balitz izango genukeen jokabideari buruzko gogoeta; egun euskaldunen kezkei garrantzia kentzen dietenek beren
|
hizkuntza
egongo balitz arriskuan izango luketen portaera...
|