|
2005
|
|
|
hark material kantitate handia eskaintzen zuen, nondik norberaren burua bere kabuz eta berezko esfortzuz forma ateratzera deitua zen; gure gaurko metodoak, aldiz, forma eskasen esatearekin, oso erraz osatzen ditu buru hutsak. Begi bistakoa da bestela, metodo kontuak alde batera utzita, egun historia,
|
hizkuntz
estudio eta (Alemanian) matematika gutxiegi egiten dela. Arruntagoa den natur zientzien estudioak, ordea, ez dio laguntzen hutsune intelektualari.
|
|
|
Etimologia, modu honetan, orokorrean kontsideratutako
|
hizkuntz
estudio batean txertatzen da, zein, filosofikoki kontsideratuz, hizkuntzaren askotariko elementuen arteko analogia posible guztien araketa bat baino ez den, hain zuzen, xehetasuneraino iristen den araketa bat. Etimologiak, bestela, analogia horien beharra erakusten du, ze, hauek gabe, hizkuntz estudio orokorraren eraikin zabalari giltzarri garaiena eta garrantzitsuena faltako litzaioke.
|
|
|
Etimologia, modu honetan, orokorrean kontsideratutako hizkuntz estudio batean txertatzen da, zein, filosofikoki kontsideratuz, hizkuntzaren askotariko elementuen arteko analogia posible guztien araketa bat baino ez den, hain zuzen, xehetasuneraino iristen den araketa bat. Etimologiak, bestela, analogia horien beharra erakusten du, ze, hauek gabe,
|
hizkuntz
estudio orokorraren eraikin zabalari giltzarri garaiena eta garrantzitsuena faltako litzaioke.
|
|
|
Beronek plan baten ideia bakarrik aurkeztu behar du:
|
hizkuntz
estudioa hemendik aurrera, eta egilearen arabera, sistematikoki nola landu litzatekeenari buruzko egitasmoaren ideia. Baldin eta plan honek gizon adituen artean onespena aurkitzen badu, orduan askok eta askok ahal izango dute, elkarrekin, bere egitean edo burutzean parte hartu.
|
|
|
Hizkuntz estudioaren errazte hau, beti ere, helburu osagarri bat izango litzateke oraindik, alegia, era honetako hizkuntza guztien entziklopedia baten garrantzi gutxiagoko helburu bat. Beronen helburu nagusia, hizkuntza berez eta beretzako aurkeztea izango litzateke, hau da,
|
hizkuntz
estudioa interes orokorreko estudio garrantzitsu bat bezala aurkeztea.
|
|
|
Berau honako hiru ataletan zatitu litzateke: / 1 Beronen helburua eta garrantzia oraindik gehiago zehazten duen atal bat;/ 2 Estudio horrek bildu behar dituen osagai ezberdinei buruzko atal bat edo hizkuntz entziklopedia orokorraren planaren benetako aurkezpen bat;/ 3 Plan honen gauzatzearen posibilitateari buruzko eta modu honetan finkatutako
|
hizkuntz
estudioaren metodoari buruzko atal bat.
|
|
|
hizkuntza ikertzea gizakia ikertzea delako eta gizakia ikertzea hizkuntza ikertzea delako, honengatik, ezinbestekoa da zientzia antropologikoaren eta zientzia linguistikoaren arteko elkarlana. Zentzu honetan interesgarria da ohartaraztea nola hark batzuetan gehiago kokatzen duen"
|
hizkuntz
estudioa"" giza-estudioaren" barruan, eta nola bestetan berriz gehiago" giza-estudioa"" hizkuntz estudioaren" barruan.
|
|
|
hizkuntza ikertzea gizakia ikertzea delako eta gizakia ikertzea hizkuntza ikertzea delako, honengatik, ezinbestekoa da zientzia antropologikoaren eta zientzia linguistikoaren arteko elkarlana. Zentzu honetan interesgarria da ohartaraztea nola hark batzuetan gehiago kokatzen duen" hizkuntz estudioa"" giza-estudioaren" barruan, eta nola bestetan berriz gehiago" giza-estudioa""
|
hizkuntz
estudioaren" barruan.
|
|
|
Azken honen lekukotza eskaintzen digu, hain zuzen," hizkuntza guztien entziklopedia sistematiko bat" burutzea helburu bezala duen eta berak proposatzen duen"
|
hizkuntz
estudioak" 153 Honen atzean dagoen kontzepzio linguistikoak, beti ere, zera aldarrikatzen du: hizkuntza ez da orokorrean existitzen baizik eta bakarrik hizkuntzen errealitate historikoan.
|
|
|
Azken honekin lotu beharrekoa da, hain zuzen, gure autoreak bere giza hizkuntzaren estudio entziklopedikorako aurreikusten duen" garrantzi altueneko helburu osagarri bat" 170, alegia,
|
hizkuntz
estudioaren erraztearekin zerikusia duen helburua. Aurreko orrialdeetan, baina, aipatu ditugu jada aztergai honekin erlazionatutako aspektu batzuk, espresuki eta batez ere, hizkuntzen ikas irakas prozesuak gizakiaren hezkuntzarako duen zerikusia kontsideratzerakoan.
|
|
|
Bestela ere aintzakotzat hartu beharrekoa da, giza-naturaren unibertsalitateagatik edo, ikaslea gai dela ere hizkuntza ezberdinen artean arau eta analogia komunak antzemateko eta, hain zuzen honengatik, egokiagoa dirudi hauek bakarka baino elkarrekin ikastea178 Azken finean," ikaskuntza linguistikoa errazteari" buruzko kontsiderazio hauek guztiek, abian jarri nahi duen
|
hizkuntz
estudioaren helburu praktikoa azaltzeaz gain, lagundu egiten digute ere bere hizkuntzaren jatorrizko eta sakoneko kontzepzioa hobeto ulertzen.
|
|
|
Haren" mundu ikuskera linguistikoaren" 184 ideia, azken batean, abiapuntu bat da diziplina horientzat guztientzat ze, egiaz, berau hizkuntz erlatibitatearen printzipioaren185 lehen formulazio sistematikotzat har daiteke186 Humboldt, azken batean, pertsonalitate bat da hizkuntzalaritzan; zentzu honetan, E. Coseriuk" linguistika orokorraren sortzaile" bezala kontsideratzen du eta H. Gipper ek, gainera," ikerketa linguistiko modernoari bide berriak adierazi zizkion hura" bezala187 Hizkuntz kontzepzioari emandako" biraketa kopernikar" haren ondorioak, bigarrenik, antzeman daitezke ere hizkuntzaren filosofian eta pentsamendu hermeneutikoan: M. Heideggerrek, adibidez, Kawi hizkuntzari buruzko haren" Sarrera"() goraipatzen du eta baita bere
|
hizkuntz
estudio propioen abiapuntu bezala hartzen188 Antzeko zerbait gertatzen da H. G. Gadamerrekin ere, zeinek hizkuntzaren naturaltasuna —hark bezala— hizkuntzen aniztasunaren perspektibatik behatzeko beharra ikusten duen189 Gure autorearen hizkuntz ideiek, bestela, badute ere jarraipenik K. O. Apel eta J. Habermas filosofoen planteamendu komunikatiboetan190 Bestela, zuzen zuzenean ez bada ere, aurkitu daitezke baita ere antzeko ideiak pragmatika linguistikoaren eta filosofia analitikoaren barruan (L. Wittgenstein II, J. L. Austin, J. R.
|
|
|
Euskal gaiak, idazlan honetan behin baino gehiagotan aipatu bezala, berebiziko garrantzia du Humboldten bilakaera intelektualean. Hari esker ulertzen du honek, hain zuzen, zer nolako esanahia eta garrantzia duen berez hizkuntzak gizakiaren izaterako eta formaziorako, eta, honen haritik, zergatik eta zertarako garatu behar duen bere giza-teoria
|
hizkuntz
estudio orohartzaile baten eskutik. Testuinguru honetan kokatzen da euskal monografia zabal eta oso bat burutzeko bere asmoa eta, berau horrela inoiz burutua izan ez bazen ere, egia da aztergai honen inguruko idazlan asko aurkitzen ditugula haren obran.
|
|
|
Era honetako zatitze analitikoak, jakina, hizkuntza baten ikasketa erraztu ahal izango du ere. Baina haren prozedura ez da berdina izango gure helburua errazte hori bada edo, bestela,
|
hizkuntz
estudio orokor eta zientifiko bat sustatzea bada. Lehen kasuan, nahikoa izango litzateke erabat ziurrak eta egiaz oinarrizkoak diren analogiak aurkeztearekin; azkeneko kasuan, berriz, analogi arrasto txikiena erakusten duen puntu bakoitza aztertu litzateke.
|
|
|
Hizkuntzaren naturara edo esentziara gehiago hurbiltzen gara baldin eta, batetik, hizkuntza ezberdinak zehatzago behatzen baditugu eta, honela, gizadi osoaren hizkuntz formazioaren aktibitate orokorrean sartzen bagara, eta bestetik, hizkuntza bakoitza —beronen zatitze analitikoa ezinbesteko aurrelan bat delarik— karaktere nazional jakin baten espresio indibidual eta zehatz bat bezala antzematen ahalegintzen bagara. Bide honi egoki jarraitzen baldin badiogu, eta orduan bakarrik,
|
hizkuntz
estudio hutsaren mugen bestaldera iritsi ahal izango gara. Hizkuntza, azken batean, nonahi da bitartekari, lehenik natura mugagabe eta mugatuaren artean, eta ondoren gizabanako baten eta beste baten artean:
|
|
|
" Humboldten hizkuntzaren filosofiak", honela idazten du Quillien ek," filosofiA rekin hausten du baina ez Bere filosofiarekin" 64 Oraindik ere bere horretan diraute jatorrizko eta sakoneko kezkek, gizakiaren izatea eta bere garapena, eta egiaz berria den gauza bakarra arazo hau planteatzeko perspektiba linguistikoa da, berrikuntza honek beti ere berebiziko garrantzia duelarik. Honela azaltzen du C. Menzek antropologia konparatutik
|
hizkuntz
estudiorako haren pausoa:
|
|
|
Bertan bi fase bereiziko ditugu, bai, baina beti ere garrantzitsua da ez ahaztea, horien artean ez dagoela inolako etenik eduki mailan, baizik eta bakarrik batean zein bestean aztergai honi eskainitako arduraldiaren araberako ezberdintasun bat: lehenengoan bestelako zeregin diplomatiko eta politiko askotan murgilduta dagoen bitartean, bigarrenean esklusiboki dedikatzen da
|
hizkuntz
estudiora. Lehen fasean hiru une dauzkagu eta, hurrenez hurren, dagozkien testu garrantzitsuenen laguntzarekin komentatuko ditugu:
|
|
|
" Einleitung in das gesammte Sprachstudium"() eta" Ueber Sprachverwandschaft"():
|
hizkuntz
estudioari eta hizkuntz ahaidetasunari buruzko bi testu hauek hurrengo maila bat osatzen dute ibilbide honetan eta, aurreko testuan aipatutako kontzeptuak abiapuntu bezala hartuz, ondorengo testuari bidea prestatzen diote67.
|
|
|
" Ueber das vergleichende Sprachstudium in Beziehung auf die verschiedenen Epochen der Sprachentwicklung" (1820):
|
hizkuntz
estudio konparatuari buruzko testu honek, azkenik, aurreko guztietan landutakoa biltzen du eta, egiaz, berau lehen fase honetako goren puntu bezala har daiteke; bertan egileak" hizkuntzaren esentziari buruzko eta ikerketa linguistikoaren zereginari buruzko oinarrizko [bere] ideiak" 68 argitaratzen ditu lehenengo aldiz.
|
|
2007
|
|
|
Literatura alemana, erlijio gerren osteko ahulaldi luzearen ondoren, XVIII. mendean berriro indarberritzen hasi denean,
|
hizkuntz
estudioen eta literaturaren zimentarri gisa, ahozko literaturaren alboan, Erdi Aroko hasikinek berebiziko inportantzia hartu dute. J. Görres publizista eta erudituak Erdi Aro beranteko prosa testuak bildu eta aztertu ditu:
|
|
|
Azken batean" hizkuntzak", Menzek gogorarazten digun bezala," ez du gizakia gizabanako bezala soilik ezaugarritzen; aldiz, hizkuntzak gizakia bere existentzia nazionalean ere ezaugarritzen du" 213 Horregatik, hezkuntzak —zeinak beti eta nolanahi hizkuntzaren beharra duen— ezin du gizabanakoaren humanizazio prozesua sustatu, une berean horri dagokion komunitate linguistiko osoaren garapena bultzatzen ez badu. " Hizkuntzaren eta nazioaren formazioaren arteko loturaren fundamentazioa", honela Humboldt," berez da garrantzi handieneko zerbait eta, egiaz,
|
hizkuntz
estudioaren azken emaitza bezala izan daiteke ikusia" 214 Horrela, bada, eta bukatzeko, zera esango dugu: " euskal hizkuntz komunitatea" berezko errealitate historiko sozial bat da, eta, horrenbestez," euskal hezkuntzak" modu berezian arduratu du haren lokarri den euskal hizkuntzaz.
|
|
2010
|
|
|
Horrenbestez, bada, hiru" ekintza linguistiko" ezberdintzen ditu, hala nola," lokutiboa"(" zerbait esatearen ekintza")," ilokutiboa"(" esaterakoan zerbait egitea") eta" perlokutiboa"(" esatearekin ondorio bat eragitea") 56 Horretan guztian sakonduz, Searlek, bestela," hizketa ekintzak" 57 ditu hizpide: kontua da autore horrek ezinbestekoa ikusten duela
|
hizkuntz
estudioa, egiaz, orokorragoa den ekintzaren teoria baten baitan kokatzea, hain zuzen, hizkuntza bat hitz egitea hainbat arauen bidez kontrolaturiko hizketa ekintza bat gauzatzea delako. Horregatik dio:
|
|
|
joera horren oinarria, berriro ere, Wittgenstein helduak (1953) jartzen du, zeinek —berak bertan aurretik esandakoeran kontra— orain hizkuntza naturalen erabilera kritikoki analizatu behar dela aldarrikatzen duen. Horrekin ez du lortuko, ez, arazo filosofikoak desegitea, baina bai gutxienez
|
hizkuntz
estudioaren esparruan ikuspuntu berri bat abian jartzea, hala nola, egungo giza eta gizarte zientzia ezberdinen ikerketa linguistikoetan nahitaezko bihurtu den pragmatikaren ikuspuntua. Finean, eta hizkuntzaren filosofiari buruzko ohar historiko eta gaikako horiei bukaera emanez, zera azpimarratuko dugu:
|