|
2004
|
|
|
Ondoren izango dugu betarik kulturaren euskal izaria xehatzeko. Zilegi bekit, beraz, kulturaz ari garenean gogoan zer dugun argitzeko aurrelan hau egitea, beste hamaika
|
hitzen
kasuan bezala, oinarrizko eskakizuna baita gogoeta jardunean pentsamenduaren tresnatzat darabiltzagun hitzen mamia zertaz osatua dagoen jakitea. Euskal osagaiaren mamia buruhauste korapilatsuen sorburua baldin badugu, kultura terminoaren adiera zehazteak ere lanak ematen dizkigu, lanak ematen dizkigunez.693
|
|
2005
|
|
|
Ez moztu hitzak lerro amaieran, ezta esaldiak ere orrialdetik orrialdera. Letra larriz ez idatzi, esateko zailak diren
|
hitzen
kasuan ez bada. Letra txikiak eta kurbadun estilokoak errazagoak dira irakurtzeko.
|
|
|
Lehendabizi, bi hizkuntzatan grafia oso antzekoa den terminoetan euskarari ematen zaio lehentasuna. Adibidez,' aeropuerto' eta' aeroportua'
|
hitzen
kasuan. " Horrelakoetan, komunikazio eta ulermen arazorik ez du sortzen euskarazko terminoa erabiltzea", aipatu zuen.
|
|
|
Lehendabizi, bi hizkuntzatan grafia oso antzekoa den terminoetan euskarari ematen zaio lehentasuna. Adibidez," aeropuerto" eta" aeroportua"
|
hitzen
kasuan. " Horrelakoetan, komunikazio eta ulermen arazorik ez du sortzen euskarazko terminoa erabiltzea.
|
|
2007
|
|
|
Euskal hizkuntzari dagokionez, hizkuntza zelten aztarren gutxi aurkitu da. Eta jatorri horretakoak diren
|
hitzen
kasuan ere, ez dakigu garbi euskarak hizkuntza zaharrotatik zuzen hartu dituen, ala latinaren bidez. Hala, euskarazko gezi/ gezu latinezko gaesum formatik letorke, nahiz jatorriz hitza zelta izan.
|
|
|
Lehendik ere badaude horrelako zenbait tresna sarean (WebConc eta WebCorp, adibidez), baina horiek ere Interneteko beste tresna eta bilatzaileek euskararekin dituzten bi arazoak dituzte: batetik, forma zehatz bat soilik bila dezakete, eta ez hitz edo lema baten forma guztiak batera esaterako, lur bilatzeko eskatu eta lur, lurra, lurrean, lurrarekin... aurkitzea interesatzen zaigu; bestetik, euskarazkoak ez diren emaitzak ere eman ditzakete eta ematen dituzte, baldin eta hitz forma bera bada beste hizkuntzaren batean (software, anorexia eta sulfuroso
|
hitzen
kasuan, adibidez).
|
|
2008
|
|
|
(Trask 1997: 159) direnik, ezta gutiagorik ere. Traskek uste du bisilaboetan ai, > ei, > oi, > > au, > eu> diptongoez gain beste edozein bokal elkarren ondoan agertzen baziren (esa terako* bear edo* ao
|
hitzen
kasuan) aspirazioa sartzen zela modu automatiko batean bokal horien artean (> > r, >). Baina gauzak hala izan balira, ez da ulertzen zer gatik dauzkagun ondoko bikote hauek:
|
|
|
forman. Horrez gain, zenbait
|
hitzen
kasuan, esanahiaren zabalkundea erabiltzen du, ordainaren zehaztasun maila gutxituz. Inoiz ere perifrasien bidez ematen dira euska razko ordainak19 Beste baliabide bat hitz elkartuena dugu.
|
|
|
Horren inguruan, honako kezka hau azaltzen zaigu: Heg.> marka duten
|
hitzen
kasuan, maizago gertatzen da beste bat hobestea, Ipar. marka duten hitzen kasuan baino. Zergatik ote?
|
|
|
Horren inguruan, honako kezka hau azaltzen zaigu: Heg.> marka duten hitzen kasuan, maizago gertatzen da beste bat hobestea, Ipar. marka duten
|
hitzen
kasuan baino. Zergatik ote?
|
|
|
Hiztegi hau kontsultatzea komeni da, bilaketa hurbilketa bidez edo antzekotasun fonetiko ortografikoaren bidez egiten denean markatuta; horrela, hitzaren idazkera zuzena ezagutzen ez bada, hiztegiak markatuko du terminoa ez dagoela erregistratuta, baina hurbileko idazkera duena ere erakutsiko du, eta, ziur aski, zuzena izango da. Tilde diakritikoa duten
|
hitzen
kasuan (hitz berari esanahi bat edo bestea ematen diona), hobe da bilaketa zeinu diakritikorik gabe egitea. Hiztegi honen alderdi oso erabilgarri bat da etengabe instala daitekeela nabigatzailearen barran kontsultak azkar eta erraz egiteko.
|
|
2010
|
|
|
–Zalantzarik gabe esku berak egindako?
|
hitzen
kasuan, euskarri bataren marrak modu ia milimetrikoan kalkatzen ziren bestearen gainean. Halaber, lerro arteko aldeak ere esanguratsuak ziren oso, txantiloi berarekin egindako idazkunak balira bezala.
|
|
2011
|
|
|
Hiztegi Modernoa hiztegi heretiko gisa jaio zen. Ortografiaren aldetik esperimentala, kultur
|
hitzen
kasuan, Akademiaren erabakiak onartzen zituena, eta urrunago eramaten zituena. Lexikoaren eta edukiaren aldetik eskandaluzkoa, minigona eta bestelako hitzak jasotzen zituelako.
|
|
2014
|
|
|
Beraz, kontuan hartzen badugu DMen jarraibidezko esanahia, begien bistan geratzen da hiztegigintzako ohiko definizio kontzeptualek ez dutela balio markatzaileak definitzeko: alegia, hiztegi orokor batean, alegia, hots, hau da eta halako DMak ezin dira definitu, hitz arruntak (lehoi, haur, gurdi?) definitzen diren modu berean; hots, gainerako gramatika
|
hitzen
kasuan bezalatsu, definizio kontzeptuala alboratzera eta bestelako prozedura bat erabiltzera behartuta dago hiztegigilea (Martín, 2010). DMen kasuan, kategoria diskurtsibo edo pragmatiko bat izanik, definizio funtzional edo esplikatiboa (Porto, 2002) erabiltzea da irtenbide egokiena.
|
|
|
Hiztegigile eta lexikografo guztiek jotzen dute beharrezkotzat kategoriari buruzko informazioa ematea sarrera guztietan, eta are beharrezkoagotzat jotzen da informazio hori gramatika
|
hitzen
kasuan eta, zer esanik ez, DMen kasuan (Llopis, 2006).
|
|
2016
|
|
|
Lexiko honen finkatzeko Elhuyar Fundazioak (Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak, Hezkuntza Sailak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak manaturik) apailatu Musika hiztegian oinarritu gara, bai eta Nola Erran hiztegian. Dokumentaturik ez ziren musika tresnei eta musikari buruzko
|
hitzen
kasuan, Esteban Landart Baionako Kontserbatorioko eta Musikene Goi mailako Musika Ikastegiko irakasleak eta organo joileak lagundu gaitu. acajou zurgorri acier altzairu aigu altu alto altu alto biola anche double mihi bikoitz anneau eraztun anneau uztai argenter zilarreztatu arpège arpegio baguette makila balafon balafon balai (percussion) eskuila (perkusio) balalaïka balalaika bande magnétiqu... Dokumentaturik ez ziren musika tresnei eta musikari buruzko hitzen kasuan, Esteban Landart Baionako Kontserbatorioko eta Musikene Goi mailako Musika Ikastegiko irakasleak eta organo joileak lagundu gaitu. acajou zurgorri acier altzairu aigu altu alto altu alto biola anche double mihi bikoitz anneau eraztun anneau uztai argenter zilarreztatu arpège arpegio baguette makila balafon balafon balai (percussion) eskuila (perkusio) balalaïka balalaika bande magnétique zinta magnetiko banjo banjo baroque barroko barre de renfort barra indargarri basse baxu battante (anche) zabukari (mihi) batterie bateria bec moko biseau lantzer bodhran bodhran bois zurezko musika tresnak bombé sabeldu bongo bongo buffet d' orgue organo kaxa caisse de résonnance erresonantzia kaxa caisse roulante pordoi gabeko danbor castagnettes kriskitin, kaskaineta chambre d' air haize ganbara cithare zitara clé giltza cloches joareak concertant, ante kontzertatu concertina kontzertina concerto kontzertu conduit d' air haizebide congas kongak cordier harien lotzeko leku cornemuse eskoziar xirolarru cuivre metalezko musika tresna cuvette askaño diatonique diatoniko doigté erhi joko doublette hamabosgarren douzième hamabidun ebène ebano embouchure ahokadura enregistrement grabaketa enregistreur grabagailu épicéa izei gorri épinette espineta étanchéité irazgaiztasun étendue hedadura flûte baroque txirula barroko flûte traversière zeharkako txirula fond sonore gibeleko musika fréquence d' échantillonnage laginketa maiztasun frette koska gamme eskala, gama gavote gabota gouge gubia grelot kaskabilo guimbarde musu gitarra guitare gitarra guitare basse gitarra baxu guitare classique gitarra klasiko guitare électrique gitarra elektriko guitare folk folk gitarra harmonica aho soinu, harmonika harmonica de verre berinazko harmonika harmonieux harmoniadun harmonique harmoniko jeu erregistro (organoa) justesse intonazio liège artelazki marimba marinba marteau mailu matière ekai membrane mintz meuble altzari moulé moldekatu musique de chambre ganbera musika musique de scène eszenako musika musique populaire herri musika nazard nazardo ocarina okarina octave zortzidun octave supérieure goiko zortzidun orgue organo orgue portatif organo eramangarri peau azal pincer zimikatu piqué pikatu plein jeu bete posture jarrera prestant zortzigarren rabot arrabot racle karrakailu racle de bambou (güiro) banbu karrakailu (güiro) rebec rabel récit errezitatibo registre erregistro résonance erresonantzia ressort de rappel aurkako malguki roseau seska rythmé (e) erritmotsu sanza sanza sapin izei scie égoïne esku zerra septième zazpidun septième diminuée zazpidun gutitu soliste bakarlari sonate sonata steel drum altzairuzko danbor, steel drum studio d' enregistrement grabaketa estudio sympathique sinpatiko table d' harmonie taula harmoniko tendu tenkatu, atezuan terre cuite terrakota tierce hirudun; hamazazpigarren tige ziri toccata tokata tuba tuba valve balbula variété barietate vernir bernizatu viole de gambe zango biola virginal birjinal washboard ikuz taula zinc zink ahokadura embouchure altu aigu altu alto altzairu acier altzairuzko danbor, steel drum steel drum altzari meuble arpegio arpège arrabot rabot artelazki liège askaño cuvette aurkako malguki ressort de rappel azal peau bakarlari soliste balafon balafon balalaika balalaïka balbula valve banbu karrakailu (güiro) racle de bambou (güiro) bandoneon bandonéon banjo banjo barietate variété barra indargarri barre de renfort barroko baroque bateria batterie baxu basse berinazko harmonika harmonica de verre bernizatu vernir bete plein jeu biola alto birjinal virginal bodhran bodhran bongo bongo diatoniko diatonique ebano ebène ekai matière eraztun anneau erhi joko doigté erregistro registre erregistro (organoa) jeu errezitatibo récit erritmotsu rythmé (e) eskala, gama gamme eskoziar xirolarru cornemuse eskuila (perkusio) balai (percussion) esku zerra scie égoïne espineta épinette joareak cloches folk gitarra guitare folk gabota gavote garbitzeko taula planche à laver, washboard gibeleko musika fond sonore giltza clé gitarra guitare gitarra baxu guitare basse gitarra elektriko guitare électrique gitarra klasiko guitare classique goiko zortzidun octave supérieure grabagailu enregistreur grabaketa enregistrement grabaketa estudio studio d' enregistrement gubia gouge haizebide conduit haizebide conduit d' air hamabidun douzième hamabosgarren doublette harien lotzeko leku cordier harmoniko harmonique hedadura étendue herri musika musique populaire hirudun; hamazazpigarren tierce intonazio justesse irazgaiz imperméable irazgaiztasun étanchéité izei sapin izei gorri épicéa jarrera posture karrakailu racle kaskabilo grelot kongak congas kontzertatu concertant, ante kontzertina concertina kontzertu concerto koska frette kriskitin, kaskaineta castagnettes lantzer biseau mailu marteau makila baguette marinba marimba metalezko musika tresna cuivre mihi bikoitz anche double mintz membrane moko bec moldekatu moulé musu gitarra guimbarde nazardo nazard okarina ocarina organo orgue organo eramangarri orgue portatif organo kaxa buffet d' orgue pikatu piqué sabeldu bombé sanza sanza seska roseau sonata sonate taula harmoniko table d' harmonie tenkatu, atezuan tendu terrakota terre cuite tokata toccata tuba tuba tutu joarea cloche tubulaire txirula barroko flûte baroque uztai anneau zabukari (mihi) battante (anche) zango biola viole de gambe zazpidun gutitu septième diminuée zeharkako txirula flûte traversière zilarreztatu argenter zimikatu pincer zink zinc zinta magnetiko bande magnétique ziri tige zitara cithare zortzidun octave zortzigarren prestant zurezko musika tresnak bois zurgorri acajou
|
|
|
Dokumentaturik ez ziren musika tresnei eta musikari buruzko hitzen kasuan, Esteban Landart Baionako Kontserbatorioko eta Musikene Goi mailako Musika Ikastegiko irakasleak eta organo joileak lagundu gaitu. acajou zurgorri acier altzairu aigu altu alto altu alto biola anche double mihi bikoitz anneau eraztun anneau uztai argenter zilarreztatu arpège arpegio baguette makila balafon balafon balai (percussion) eskuila (perkusio) balalaïka balalaika bande magnétique zinta magnetiko banjo banjo baroque barroko barre de renfort barra indargarri basse baxu battante (anche) zabukari (mihi) batterie bateria bec moko biseau lantzer bodhran bodhran bois zurezko musika tresnak bombé sabeldu bongo bongo buffet d' orgue organo kaxa caisse de résonnance erresonantzia kaxa caisse roulante pordoi gabeko danbor castagnettes kriskitin, kaskaineta chambre d' air haize ganbara cithare zitara clé giltza cloches joareak concertant, ante kontzertatu concertina kontzertina concerto kontzertu conduit d' air haizebide congas kongak cordier harien lotzeko leku cornemuse eskoziar xirolarru cuivre metalezko musika tresna cuvette askaño diatonique diatoniko doigté erhi joko doublette hamabosgarren douzième hamabidun ebène ebano embouchure ahokadura enregistrement grabaketa enregistreur grabagailu épicéa izei gorri épinette espineta étanchéité irazgaiztasun étendue hedadura flûte baroque txirula barroko flûte traversière zeharkako txirula fond sonore gibeleko musika fréquence d' échantillonnage laginketa maiztasun frette koska gamme eskala, gama gavote gabota gouge gubia grelot kaskabilo guimbarde musu gitarra guitare gitarra guitare basse gitarra baxu guitare classique gitarra klasiko guitare électrique gitarra elektriko guitare folk folk gitarra harmonica aho soinu, harmonika harmonica de verre berinazko harmonika harmonieux harmoniadun harmonique harmoniko jeu erregistro (organoa) justesse intonazio liège artelazki marimba marinba marteau mailu matière ekai membrane mintz meuble altzari moulé moldekatu musique de chambre ganbera musika musique de scène eszenako musika musique populaire herri musika nazard nazardo ocarina okarina octave zortzidun octave supérieure goiko zortzidun orgue organo orgue portatif organo eramangarri peau azal pincer zimikatu piqué pikatu plein jeu bete posture jarrera prestant zortzigarren rabot arrabot racle karrakailu racle de bambou (güiro) banbu karrakailu (güiro) rebec rabel récit errezitatibo registre erregistro résonance erresonantzia ressort de rappel aurkako malguki roseau seska rythmé (e) erritmotsu sanza sanza sapin izei scie égoïne esku zerra septième zazpidun septième diminuée zazpidun gutitu soliste bakarlari sonate sonata steel drum altzairuzko danbor, steel drum studio d' enregistrement grabaketa estudio sympathique sinpatiko table d' harmonie taula harmoniko tendu tenkatu, atezuan terre cuite terrakota tierce hirudun; hamazazpigarren tige ziri toccata tokata tuba tuba valve balbula variété barietate vernir bernizatu viole de gambe zango biola virginal birjinal washboard ikuz taula zinc zink ahokadura embouchure altu aigu altu alto altzairu acier altzairuzko danbor, steel drum steel drum altzari meuble arpegio arpège arrabot rabot artelazki liège askaño cuvette aurkako malguki ressort de rappel azal peau bakarlari soliste balafon balafon balalaika balalaïka balbula valve banbu karrakailu (güiro) racle de bambou (güiro) bandoneon bandonéon banjo banjo barietate variété barra indargarri barre de renfort barroko baroque bateria batterie baxu basse berinazko harmonika harmonica de verre bernizatu vernir bete plein jeu biola alto birjinal virginal bodhran bodhran bongo bongo diatoniko diatonique ebano ebène ekai matière eraztun anneau erhi joko doigté erregistro registre erregistro (organoa) jeu errezitatibo récit erritmotsu rythmé (e) eskala, gama gamme eskoziar xirolarru cornemuse eskuila (perkusio) balai (percussion) esku zerra scie égoïne espineta épinette joareak cloches folk gitarra guitare folk gabota gavote garbitzeko taula planche à laver, washboard gibeleko musika fond sonore giltza clé gitarra guitare gitarra baxu guitare basse gitarra elektriko guitare électrique gitarra klasiko guitare classique goiko zortzidun octave supérieure grabagailu enregistreur grabaketa enregistrement grabaketa estudio studio d' enregistrement gubia gouge haizebide conduit haizebide conduit d' air hamabidun douzième hamabosgarren doublette harien lotzeko leku cordier harmoniko harmonique hedadura étendue herri musika musique populaire hirudun; hamazazpigarren tierce intonazio justesse irazgaiz imperméable irazgaiztasun étanchéité izei sapin izei gorri épicéa jarrera posture karrakailu racle kaskabilo grelot kongak congas kontzertatu concertant, ante kontzertina concertina kontzertu concerto koska frette kriskitin, kaskaineta castagnettes lantzer biseau mailu marteau makila baguette Dokumentaturik ez ziren musika tresnei eta musikari buruzko
|
hitzen
kasuan, Esteban Landart Baionako Kontserbatorioko eta Musikene Goi mailako Musika Ikastegiko irakasleak eta organo joileak lagundu gaitu. acajou zurgorri acier altzairu aigu altu alto altu alto biola anche double mihi bikoitz anneau eraztun anneau uztai argenter zilarreztatu arpège arpegio baguette makila balafon balafon balai (percussion) eskuila (perkusio) balalaïka balalaika bande magnétiqu...
|
|
2017
|
|
|
Hala gertatu da, esate baterako, portam > puerta, solum > suelo, forum > fuero?
|
hitzen
kasuan.
|
|
2019
|
|
|
Hasiera hasierako erkaketan esanahia kontuan izan arren, erro teoriaren alde formalak hartzen du lehentasuna eta konparatutako hitzak, semantikoki urruti egon arren, kognatutzat hartzeko joera dago, gehienetan homonimiari esparrurik utzi gabe. Oztopoak gainditzeko,
|
hitzen
kasuan, aldaketa semantikoen paraleloak bilatzen dira, eta, morfemen kasuan, gramatikalizazio prozesuez baliatzen dira. Esan behar da paraleloak eta adibideak munduko hizkuntza familia askotan aurkitu dituztela, eta ez horrenbeste oso ondo ikertua izan den indoeuropar familian.
|
|
|
Ohargarria, orobat, bakanka baino ez datozen
|
hitzen
kasua. Orotara, behin bakarrik ageri da Mikelestorenean honelako izenlagun h duna (Z:
|
|
2021
|
|
|
Gertatzen ari den aldaketa hori garbiago ikusten da dun duten gainerako
|
hitzen
kasuan.
|
|
2022
|
|
|
Lehenik eta behin, gogoratu nahi dugun hitza («monil») beste batekin lotzen da gure hizkuntzan, eta horrek gogoraraziko digu («mono»), eta, ondoren, elkartea imajinatuko dugu, hau da, tximu bat lepoko batekin. Ingelesezko
|
hitzen
kasuan, ‘Estudies divertido: técnicas de estudios y cálculo mental’ liburuak ingelesezko hitzen adibideak ditu:
|
|
|
Hala, bi azterbide posible daude. Batetik, pentsa daiteke atzo motako
|
hitzen
kasua dela euskaraz IS/ DS bat perpausa modifikatzen aurki daitekeen bakarra. Aukera hori ukatzen saiatu naiz jada IS itxura argia zuten adibideentzat (egun, hots), eta arrazoi berberekin uka daiteke hitz hauentzako:
|
|
2023
|
|
|
Lemaren jarraian hitzaren kategoria gramatikala jakitera eman dut, laburdura baten bidez (iz., adj., adb....). Aditza izanez gero, aurretik haren erregimena zehazten da letra etzanarekin (dut, dio...). Segidan, adiera argitzen duen definizioa dago;
|
hitzen
kasuan, gehienetan, Euskaltzaindiaren Hiztegian leitu daitekeen bera da, eta, horrelakorik ez badago, informatzailearen azalpena jarri dut (komatxo artean). Definizioaren ostean, biltzeko aukera izan badut, berriemaileak jarritako adibidea edo emandako azalpena egon daiteke, letra etzanez idatzita eta hura euskara estandarrera ekarri gabe.
|