|
2004
|
|
|
Bi adibide aipatuko ditut: " atomo" hitzak, etimologiz," zatitu eziña" esan nahi du;
|
hitza
sortu zanean, hori baitzan gizonaren ustea. Guziok dakigu gaur, halere, atomoa zati ditekeala; baiña hitzak bere hartan, aldakuntzarik gabe, iraundu du.
|
|
2009
|
|
|
Ez zituzten komikiak alde batera utzi nahi. ...zeko beste era bat sortu zuten, liburuen moduan inprimaturiko komikiak, nobela baten antzeko istorioa zekartzatenak, baina komiki moduan adierazia.Komiki argitaletxeek ikustean komikizaleek dirua zutela (jada ez ziren haurrak, lanpostua zuten gazte helduak ziren, beren soldatekin), komikiak saltzeko beste modu bat pentsatu beharra zuten, komiki zein tebeo hitza alde batera utziz.Eta nobela grafiko
|
hitza
sortu zuten. Nobela grafikoa, izenak dioen bezala, nobela bat da; baina hitz hutsez kontatu beharrean, marrazkiekin (komikiekin) adierazten da istorioa.Teoria batek hauxe esaten du:
|
|
2010
|
|
|
t â? hizkia galdu zuen eta Kresal
|
hitza
sortu zen, euskeraz itsasoko ura eta gaztelaniaz atera zen â?, kristal â?
|
|
2011
|
|
|
Musikarako mututasuna aldarrikatu zuen, eta txukuntasunaren baitan kaosa ereitea. Artearen agortzea susmatuz? «desartizazioa»
|
hitza
sortu zuen egoera hori adierazteko?, Beckett-en L, innommable eleberriaren azken hitzak hartu zituen bere mezua aditzera emateko: «Il faut continuer», nahiz eta ahaleginean frakasatu.
|
|
2014
|
|
|
Mikrofonoak boterea ematenbaitu, eta batek sentitzen baitu isildutako ahotsei, ikuspegiei eta esperientzieibozgorailua emateko halako ardura bat. Bizitza osoan isilik pasa eta
|
hitza
sortu zaionmutuaren larritasuna, dena eta ondo esan nahia, aukera hori opari eman zaiola etaeman bezala ken dakiokeela sumatzen duenaren urgentzia.
|
|
|
Horrelako egoerak ekiditeko, energiaxahutu zitzaketen jarduerei uko egin behar zieten, hala nola ikasketei eta jardueraprofesionalei. 1869an, George Miller Beard fisikan, neurologian eta elektropatianadituak neurastenia
|
hitza
sortu zuen agortze nerbiosoak eragindako larritasun etaabaildura izentzeko.
|
|
2016
|
|
|
Kasurako, euskal presoen sakabanaketan.Hala ere, kontakizun ofizialean arrakalak sortuz joan direlakoan dago Santesteban: «Bereziki, emakumeek hartu dutenean
|
hitza
sortu dira pitzadurak, bestelako posizioak eta bizipenak azaleratu baitira. Gatazkaren historia askatu eta beste istorio batzuk agertu dira».
|
|
2019
|
|
|
743 Hizkuntzek manipulatzailearen kontzeptua eta
|
hitza
sortzeko ausardia adina izan dute, besteak baino gehiago oraindik manipulatzen dutenentzat.
|
|
|
(RNAt) edo RNA nuklear txikietan (snRNA n)), RNA mezulariaren (RNAm) prozesamendu egokia (itzulpena eta moztitsasketa) burutzeko ere oso garrantzitsuak direla ikusi da (3). Horrela, 2012 urtean, lehen aldiz epitranskriptoma
|
hitza
sortu zen, RNAren aldaketa biokimikoak izendatzen zituena. Alegia, epitranskriptomak RNA molekulen konposizio kimikoan gertatzen diren aldaketa biokimikoak aztertzen ditu, RNAren funtzioa edo egonkortasuna aldatzeko potentziala dutenak eta funtsezkoak izango direnak (4).?
|
|
2020
|
|
|
Baina jendearen gorpuak indarrez erabiltzeko ohitura txarra,
|
hitza
sortu baino askoz lehenagokoa da. Agian Sapiens aren sorrerara jo genuke?
|
|
|
Itzulpengintzako adibide bakar bat ematearren: Adorno eta Andersen garaikide izan zen Hannah Arendtek Geburtlichkeit
|
hitza
sortu eta erabili zuen alemanez, oso kategoria funtsezkoa haren filosofian. Natalidad itzuli izan da gaztelaniara (ingelesez, natality).
|
|
|
Itzulpengintzako adibide bakar bat ematearren: Adorno eta Andersen garaikide izan zen Hannah Arendtek Geburtlichkeit
|
hitza
sortu eta erabili zuen alemanez, oso kategoria funtsezkoa haren filosofian. Natalidad itzuli izan da gaztelaniara (ingelesez, natality).
|
|
|
Erditze bat gertatzekotan zelarik, emazte horietarik bat ekarrarazten zen etxera. Alabaina, baliteke sorgin
|
hitza
sortze gin erran moldetik jitea, haurrak sortzean emazteak laguntzen baitzituzten.
|
|
|
Etsaitasun hori hiriek berek eragindako pobrezia edo gizarte desberdintasunak ukatzeko diseinatu da. Adela Cortina filosofoak 90eko hamarkadan Aporofobia
|
hitza
sortu zuen (Cortina, 2017); hitz horretan oinarrituta, gure hirien diseinua birpentsa dezakegu. Aporofobia, Adela Cortinak dioen bezala," etorkin eta errefuxiatuenganako gutxiespena elikatzen duena da.
|
|
2021
|
|
|
William John Thomsek 1846an folklore
|
hitza
sortu zuenerako biltzaile zaldibiarrak eginak zituen bere lanak. Horrela, lehen euskal folklorista izan zela aitortzen zaio (Aranburu et al., 1993; San Martin, 1967 eta 1981; Madariaga, 2008).
|
|
|
Intuizioaren kontrako analisia da hori. Ez hori bakarrik, handi izenondoari tu atzizki aditz sortzailea eransten badiogu eta handitu, aditz kategoriako
|
hitza
sortu, nola hartzen ditu aditz horrek aspektu markak. Edo bestela esan, zergatik portatzen da ustez eratorpen atzizki den tu hori aspektu marka balitz bezala?
|
|
|
erakustoki, jangela, ikastetxe... Izen kategoriako
|
hitza
sortzen denez, hor ez dugu argumentu egiturarik. Beste batzuetan, aldiz, atzizkiak hartzen du bere gain argumentuetako bat:
|
|
|
" Ortopedia" hitza frantseseko orthopedie hitzetik dator, 1741eko liburu batean erabili baitzuen lehenengoz Nicholas Andry de Boisregard mediku frantsesak, gaur egun izen bera duen zientziari izena emanez. Aipatu medikuak, noski, grezierako orthos (‘zuzen’, zuzendu’) eta paidos (‘ume’) erabili zituen
|
hitza
sortzeko. Batzuen aburuz, paidos (‘ume’) bainoago paideia (‘heziketa’) hitza erabili omen zuen; eta, hiztegiren baten arabera, hitzaren asmakizunaren atzean akats bat egon zen, medikuak pedia hori" oina" rekin erratu edo nahasi zuelako.
|
|
2022
|
|
|
Nola dela ere, eszeptizismoa sustatzen duen ingurumenean, esperimentatu izana beharrezkotzat jotzen da baina ez nahikotzat erligio nagusitik kanpoko sinesteak aintzat hartzeko. Mitoa,
|
hitza
sortu zuten antzinako grekoen iritziz, logos edo hitz egiatiaren iruntzia zen, eta gaur egunean ere horixe da haren esanahi ohikoena; hortaz, berezkoa da mitotik at ezartzea norberak sinesten duena. Eta hori ere ez da aski besteek onar ditzaten, Eulalik dioenez:
|
|
|
Piztu egin da horrekin, baietz, serio heldu behar diotela terminologien gaiari. Irratirako" celular" (sakeleko telefonoa) esateko
|
hitza
sortu omen zutela:
|
|
|
Aurreratu bezala, maila semantiko mota horrek euskarazko adimenak espazioan eta hutsean duen interesgunea erakusten du. Adibidez, pertsona maitatuaren gabezia adierazteko, adimen euskaldunak zure hutsa dut esaera erabiliko du, emozioetan hori sentitzen dela (edota
|
hitza
sortzean hori sentitzen zela) islatuz. Espainiera frantsesa euskara alderaketa hiztegi ofizialak irizpide hartuta (Diccionario de la Lengua Española Dictionnaire de l’Academie française Orotariko Euskal Hiztegia), esandako 10 dira, hurrenez hurren.
|
|
2023
|
|
|
1990\. urtean, Adela Cortina filosofoak, Valentziako Unibertsitatean Etika eta Filosofia Politikako katedradunak aporofia
|
hitza
sortu zuen. Wikipedian irakurri dut poros grekotik datorren hitza dela eta txiroa esan nahi duela, beraz txirotasunari beldurra adieraziko luke aporofobia hitzak.
|
|
|
Gerora, lehen euskal folklorista izan zela aitortu zaio Iztuetari (Aranburu et al., 1993; San Martin, 1967 eta 1981; Madariaga, 2008), eta azpimarratu beharra dago oso goiztiarra izan zela bere ekarpena. Pentsa, William John Thomsek 1846an ‘folklore’
|
hitza
sortu aurretik aritu zen lanean.
|
|
|
Bai, bai, ados naiz. Nik ene liburuan idatzi nuen, pedofiliaren gai hori oraindik atera ez zenean, isiltasunaren kontra nintzela (segeretukeria
|
hitza
sortu dut), baina besteak ere aipatu behar zirela. Bestenaz, informazio partzial bat ari zara ematen.
|