|
2012
|
|
|
Beste behin ere, agerian geratzen dira diskurtso modernoaren kontraesanak: testuak zintzoki itzuli behar dira, jatorrizko mezua desitxuratu gabe, baina aldi berean hitzez
|
hitz
itzultzearen arriskuak saihestu behar dira.
|
|
|
Haren garaiko itzultzaile gehienak bezala, euskararen eta euskalkien kontuak kezkatzen zuen gehienbat; Telemakeren itzulpeneko ohar gehienak ezezagun samarrak iruditzen zaizkion hitz edo esamoldeen esanahia argitzeko ezarriak dira, edota lapurtera ez beste euskalkietako hitzen ordainak emateko. Itzulpen irizpideari buruz, berriz, esan genezake nahiago zuela, garaiko itzultzaile gehienen antzera, hitzez
|
hitz
itzuli beharrik ez izatea.
|
|
|
hor ditugu jatorrizkoaren eta itzulpenaren arteko kontrajartze dualista, itzultzaileak bi mutur horien artean lortu beharreko, oreka? edo baliokidetza, eta hitzez
|
hitz
itzultzeak eragiten dituen akats eta okerrak. Ibinagabeitiak argi eta garbi adierazten du itzulpen mota horrekiko arbuioa:
|
|
|
Hitzez
|
hitz
itzultzean, beraz, grezieraren ahalmen linguistiko goren horiek bereganatu ahal izango zituen bai euskarak, baita euskal itzultzaileak ere, gerora euskal hizkuntza eta literatura oparoago eta aberatsago bat sortzeko ezinbestekoak izango zirenak.
|
|
|
badira, are prestigio handiagoa ekarriko diote euskara bezalako hizkuntza txiki bati. Itzulpen irizpideei dagokienez, hortaz, ikusi dugunaren arabera, Ametzaga, Zaitegi bezala, hitzez
|
hitz
itzultzen ahalegintzen da, baina sorburueta xede hizkuntzen arteko desberdintasunak direla-eta, batzuetan zenbait gauza aldatu beharrean aurkitzen da testu argiagoa emate aldera.
|
|
|
Horixe izan da hitzaurreetan gehien errepikatu den adierazpena: itzultzaile batzuek hitzez
|
hitz
itzultzea hobesten dute (ikusi dugunez, Bibliaren eta erlijio testu sakratuen kasuan batez ere), eta beste batzuek, berriz, zentzua transmititzearen alde egiten dute. Itzultzaile bakoitza bere hautua justifikatzen ahalegintzen da hitzaurrean, eta askotan barkamena ere eskatzen du jatorrizko testua xede hizkuntzara transferitzean gertatutako galera edota aldaketak direla eta (captatio benevolentiae baliabideerretorikoan halakoak egiteko irakasten den arren, uste dugu kasu askotan itzultzaileek benetan sinetsita esaten dutela hori).
|
|
|
Hau da, Zizeronek bezala, Orixek uste du ez dela hitzez
|
hitz
itzuli behar; aitzitik, itzulgaiko testuan esaten dena ondo ulertu ondoren norberak bere moduan eta bere hizkuntzak eskaintzen dituen baliabideak erabiliz itzuli behar dela aldarrikatzen du. Horregatik joko du Orixe Xabier Mendiguren Bereziartuk, aurrerago ikusiko dugun bezala, euskal itzulpenaren historian zentzuzko itzulpenaren edo itzulpen librearen ordezkari nagusitzat.
|
|
|
Testu honetan euskaratu gabe geratu diren hainbat
|
hitz
itzultzeko euskarak ez du inolako zailtasunik, ez gaur eta ez Orixeren garaian, eta meza liburuan dagoen bezala itzulirik geratu bada, Orixek egin zuen interpretazio hautazkoarengatik bakarrik izan dela aitortu behar da. Badirudi, hitzaurrean dioenez, sinetsirik zegoela, inguruko erriek itzen burrunbarekin, soiñuarekin etsitzen dutela askotan?
|
|
|
Hitzaldi horretan atzerriko teatroa itzultzearen aurka mintzatzen bada ere(. Atzerriko teatroa ezagutu behar da, baina ez itzuli, ez hitzez
|
hitz
itzuli. Atzerriko komediarik eztugu eman behar.
|