|
2015
|
|
|
Beraz, Iparraldean XXI. mende hasieran euskara zela-eta kezkatzeko arrazoiak sobera ziren arren (hizkuntza transmisioa eten izana edota erabilera oso baxua izatea, konparazione), argiune batzuk ere antzeman zitezkeen: hezkuntzan euskarazko ereduek gorako joerari eusten zioten, kanpaina dezente ari ziren burutzen gizartean, eta ezin ditugu ahaztu halaber
|
hiru
euskal irratien hazkunde etengabea ezta gutxieneko egitura batzuen sorrera ere.
|
|
|
Irratiaren arlora jauzi eginda, berriz,
|
hiru
euskal irratiak aipatu zituen Etxezaharretak erreferentzia modura, gainerako irratietan euskara gutxi entzun zitekeela argudiatuta. Radio France Pays Basque frantses irrati publikoa jarri zuen adibide gisa, irrati horrek euskarari eskaintzen ziona zera baino ez zela gogora ekarrita:
|
|
|
Euskadi Irratia eta Euskadi Gaztea emisorek entzule jarraikia daukate(...)?. Lan berean, ordea, Etxezaharretak argiro zioen euskararen ikuspegitik Ipar Euskal Herriko bertako
|
hiru
euskal irratiak zirela irratigintzan erreferentzia nagusi. Pascal Ricaudek haien datuen berri damaigu (Nor taldea, 2000:
|
|
|
Xiberoko Botza da hiru irrati hauen artean gutxien entzuten dena, %0, 2ko entzuleria tasarekin soilik. (...) Médiamétrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da,
|
hiru
euskal irratien hedapen eremua baino askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela(...) Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izango lirateke galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira. Hiru euskal irratiek Siadecori eskaturiko inkesta baten arabera [ikus Siadeco, 1996b], Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handia du Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan(...) Gure Irratiak(...) 24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau [euskal hiztunen] %44, 4 da.
|
|
|
Argi dago, hortaz, hedabide erdaldun elebakarrak edo elebidun diglosikoak zirela nagusi. Euskara hutsez, izan baziren produktu batzuk (nazio osorako prentsa, Herria, Maiatz,
|
hiru
euskal irratiak, Aldudarrak Bideo, orain arte aipatu ez dugun Pika ume aldizkaria...), baina, oro har, oso atomizaturik denak ere (hiru euskal irratien artean sustatu sinergiak ziren horretan salbuespen). Horren guztiaren ondorio dugu, adibidez, XX. mende amaieran Herria kazetak bizi zuen egoera kaskarra.
|
|
|
Argi dago, hortaz, hedabide erdaldun elebakarrak edo elebidun diglosikoak zirela nagusi. Euskara hutsez, izan baziren produktu batzuk (nazio osorako prentsa, Herria, Maiatz, hiru euskal irratiak, Aldudarrak Bideo, orain arte aipatu ez dugun Pika ume aldizkaria...), baina, oro har, oso atomizaturik denak ere(
|
hiru
euskal irratien artean sustatu sinergiak ziren horretan salbuespen). Horren guztiaren ondorio dugu, adibidez, XX. mende amaieran Herria kazetak bizi zuen egoera kaskarra.
|
|
|
Informatizatzea urrats berria izan zen 1998an, eta pixkanaka toki handia hartzen ari du, gaueko programazioentzat bereziki eta soinu deien antolakuntzarako, baita ere zuzenezko emanaldietan. Hasierako xedea aldatu da
|
hiru
euskal irratiak sare batean kokatzen baikara Euskal Irratiak osatuz. Kazetariek hiru irratien sarean lan egiten dute, ordenagailuak erabilita eta egitura orokorrarentzat lanean.
|
|
|
–Izurako Haize Berri kultur etxean egindako bilera batean
|
hiru
euskal irratiek erabaki genuen 1984an elkarlanean aritzea. Hasieran 07.30etako albiste saila (hamabost minutu) elkarrekin egin genuen.
|
|
|
Eta euren urteetako jardunarekin aurreiritzi zaharrak(, euskara ez da mikrofonorako hizkuntza?,, euskara ez da mundu modernoaren gauzez solastatzeko baliagarri?) astindu dituzte gainera. Behin puntu honetara helduta, komeni da gogoratzea zelakoa zen Iparraldeko hedabideetan euskarak zeukan presentzia
|
hiru
euskal irratiak jaio baino lehen. D. Muger ek freskatuko digu memoria; hara nola mintzo zen Enbataren 691 zenbakian (XI):
|
|
|
Hamar urteren buruan, jendea akituz joan zen, eta taldea bera ere ahulduz; gero eta nekezago zitzaigun erantzukizun hura gure gain hartzea. Era berean, sortu ginenean artean ez ziren
|
hiru
euskal irratiak existitzen; hamar urteren buruan, ordea, bizi bizirik zeuden eta gure funtzio bera betetzen zuten, guk baino azkarrago gainera. Azkenik, diruz ere oso eskas genbiltzala aipatu behar.
|
|
|
–Aspaldidanik hiru kultur etxe irekiak dira hiru herrialdeetan, Eihartzea Hazparnen, Haize Berri Izuran eta Ühaitza Zuberoan,
|
hiru
euskal irratiekin kulturgintza aintzinarazten dutenak. Geroztik beste kultur gune batzuk sortu dira, Garazikus, Aldudarrak, besteak beste.
|
|
|
Kinka horretan sortu ziren, beraz,
|
hiru
euskal irratiak. Bazen ordea, garai hartan, euskaraz baliatzen zen beste irratirik:
|
|
|
Ezin ahantz, azkenik,
|
hiru
euskal irratien egitura eta haien dinamikotasuna. Ez ote zegoen, Egunkaria sendotuta eta euskarazko gainerako hedabideekin (euskal irratiak, Herria, Argia, Aldudarrak Bideo, Maiatz, Pika...) elkarlana bultzatuta, euskara hutsezko komunikazio esparrua apurka apurka gotortzen joaterik?
|
|
|
–Iparraldeko euskal irratiei buruzko azterketa. Lehen irakurketa?, Ipar Euskal Herriko
|
hiru
euskal irratientzako propio prestaturiko txostena, Donostia, 1996b.
|
|
|
Horiez guztiez gain,
|
hiru
euskal irratien sorrerak ere euskara mundua egurasten lagundu zuen, lagundu zuenez, euskarari nagusitasuna damaion eredua urratu baitzuten irratiok. Alabaina, mundu abertzaletik zetozen beste batzuek eredu diglosikoa hobetsi zuten kazetagintzan.
|