|
2000
|
|
|
Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izangolirakete galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira.
|
Hiru
euskal irratiek SIADECOri eskaturiko inkesta baten arabera, Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handiadu Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan, bere entzuleria eremurik handiena duena, %92ko euskaldunekin; hau da, 17.500 pertsonak,, ezagutzen dutela irrati hau, eta entzuleriaren %71 leiala da. Gure Irratiak, entzute eremu nagusia Lapurdin du (48.000 euskal hiztun baino gehiagorekin), eta24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau %44, 4 da.Xiberoko Botzak, aldiz, 9.000 entzule ditu bakarrik; hau da, euskal hiztunen %1240 41.Azken inkesta honen arazoa da, euskal entzuleak bakarrik hartzen dituela kontuan; baina jada zehaztu dugun bezala, Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak badituztezenbait emankizun, inkesta, elkarrizketa... frantsesez.
|
|
2001
|
|
|
Hogeita hamazazpi astez plazaratu zituen Marikita Tambourinek euskal abizenei buruzko lanak Iparraldeko
|
hiru
euskal irratietan eta" Herria" astekarian. Lan horiek guztiak bildu eta" Euskal deituren kronika" liburua osatu du Gatuzain argitaletxeak, non euskal abizenen nondik norakoak agertzen diren.
|
|
2002
|
|
|
Hain zuzen ere,
|
hiru
euskal irratiak lotzeko sistema digitala erabili zuten; horri esker, emisora batean egindako grabazio bat berehala eskuratu ahal zuten beste bietan, telefono konexioan oinarritutako sarearen bidez. Adibidez, era horretan, batean egindako elkarrizketak batetik bestera bidali, eta irrati ekoizpen batzuk txandaka egin ahal dituzte. Horrez gain, hiru emisoren artean inon argitaratuak izan diren herri kantuak ere gordeta dituzte disko gogorrean, hirurek erabil dezaten.
|
|
2009
|
|
|
38). Horrenbestez,
|
hiru
euskal irratiak Espainiakoekin katean emititzen hasi ziren.
|
|
|
|
Hiru
euskal irratiez gaindi, ezinbestekoa da Radio Adour Navarre ere aipatzea, Lapurdin kokaturiko irrati horrek ere euskara erabiltzen baitzuen garai hartan. Radio Adour Navarreren sorrera izan zen guztietan lehena.
|
|
|
Horiek horrela, beraz, argi dago behe behetik abiaturiko
|
hiru
euskal irratiok beren bidea egiten jakin izan dutela hiru hamarkadotan zehar. Guztiek ere zentralitatea eman diote euskarari (Gure Irratiak hasiera hasieratik, eta Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak denboraren poderioz) eta horietako bakoitza errealitate sendo bihurtu da bere herrialdean.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian erreferentzia diren
|
hiru
euskal irrati horiek (Gure Irratia, Irulegiko Irratia eta Xiberoko Botza), Euskal Irratiak izeneko federazioa osatu zuten 1997ko ekainaren 10ean, botere publikoekiko harremanak segurtatzea eta euskal irratien interesak laguntzea helburutzat harturik. 2001etik, ordea, lau kide ditu Ipar Euskal Herriko tokiko euskal irratiak batzen dituen federazio horrek, urte horretan jaio baitzen Hendaiatik Lapurdi mendebaldera eta Gipuzkoako iparraldera zabaltzen den Antxeta Irratia66.
|
|
2013
|
|
|
Ipar Euskal Herriaren egituraketa (barnealdea kostaldea) ez zen batere landua; kantonamenduen banaketek, Ipar Euskal Herri bakar bat baino erreferenteago ziren; eta Departamendua, Pauekoa, zen egitura instituzional bakarra. Ingurumari horretan, nekezia azkarrekin eta haserre batzuk tarteko zirela sortu ziren lehen
|
hiru
euskal irratiak, bakoitza bere bizipenekin, eta elkarrekin elkarlan ttipi batzuk eginez. Zenbat bilkura, negoziazio eta solas, irratien biziraupena segurtatzeko:
|
|
2015
|
|
|
Beraz, Iparraldean XXI. mende hasieran euskara zela-eta kezkatzeko arrazoiak sobera ziren arren (hizkuntza transmisioa eten izana edota erabilera oso baxua izatea, konparazione), argiune batzuk ere antzeman zitezkeen: hezkuntzan euskarazko ereduek gorako joerari eusten zioten, kanpaina dezente ari ziren burutzen gizartean, eta ezin ditugu ahaztu halaber
|
hiru
euskal irratien hazkunde etengabea ezta gutxieneko egitura batzuen sorrera ere.
|
|
|
Irratiaren arlora jauzi eginda, berriz,
|
hiru
euskal irratiak aipatu zituen Etxezaharretak erreferentzia modura, gainerako irratietan euskara gutxi entzun zitekeela argudiatuta. Radio France Pays Basque frantses irrati publikoa jarri zuen adibide gisa, irrati horrek euskarari eskaintzen ziona zera baino ez zela gogora ekarrita:
|
|
|
Euskadi Irratia eta Euskadi Gaztea emisorek entzule jarraikia daukate(...)?. Lan berean, ordea, Etxezaharretak argiro zioen euskararen ikuspegitik Ipar Euskal Herriko bertako
|
hiru
euskal irratiak zirela irratigintzan erreferentzia nagusi. Pascal Ricaudek haien datuen berri damaigu (Nor taldea, 2000:
|
|
|
Xiberoko Botza da hiru irrati hauen artean gutxien entzuten dena, %0, 2ko entzuleria tasarekin soilik. (...) Médiamétrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da,
|
hiru
euskal irratien hedapen eremua baino askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela(...) Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izango lirateke galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira. Hiru euskal irratiek Siadecori eskaturiko inkesta baten arabera [ikus Siadeco, 1996b], Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handia du Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan(...) Gure Irratiak(...) 24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau [euskal hiztunen] %44, 4 da.
|
|
|
(...) Médiamétrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da, hiru euskal irratien hedapen eremua baino askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela(...) Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izango lirateke galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira.
|
Hiru
euskal irratiek Siadecori eskaturiko inkesta baten arabera [ikus Siadeco, 1996b], Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handia du Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan(...) Gure Irratiak(...) 24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau [euskal hiztunen] %44, 4 da. Xiberoko Botzak, aldiz, 9.000 entzule ditu bakarrik; hau da, euskal hiztunen %12?
|
|
|
Argi dago, hortaz, hedabide erdaldun elebakarrak edo elebidun diglosikoak zirela nagusi. Euskara hutsez, izan baziren produktu batzuk (nazio osorako prentsa, Herria, Maiatz,
|
hiru
euskal irratiak, Aldudarrak Bideo, orain arte aipatu ez dugun Pika ume aldizkaria...), baina, oro har, oso atomizaturik denak ere (hiru euskal irratien artean sustatu sinergiak ziren horretan salbuespen). Horren guztiaren ondorio dugu, adibidez, XX. mende amaieran Herria kazetak bizi zuen egoera kaskarra.
|
|
|
Argi dago, hortaz, hedabide erdaldun elebakarrak edo elebidun diglosikoak zirela nagusi. Euskara hutsez, izan baziren produktu batzuk (nazio osorako prentsa, Herria, Maiatz, hiru euskal irratiak, Aldudarrak Bideo, orain arte aipatu ez dugun Pika ume aldizkaria...), baina, oro har, oso atomizaturik denak ere(
|
hiru
euskal irratien artean sustatu sinergiak ziren horretan salbuespen). Horren guztiaren ondorio dugu, adibidez, XX. mende amaieran Herria kazetak bizi zuen egoera kaskarra.
|
|
|
Informatizatzea urrats berria izan zen 1998an, eta pixkanaka toki handia hartzen ari du, gaueko programazioentzat bereziki eta soinu deien antolakuntzarako, baita ere zuzenezko emanaldietan. Hasierako xedea aldatu da
|
hiru
euskal irratiak sare batean kokatzen baikara Euskal Irratiak osatuz. Kazetariek hiru irratien sarean lan egiten dute, ordenagailuak erabilita eta egitura orokorrarentzat lanean.
|
|
|
–Izurako Haize Berri kultur etxean egindako bilera batean
|
hiru
euskal irratiek erabaki genuen 1984an elkarlanean aritzea. Hasieran 07.30etako albiste saila (hamabost minutu) elkarrekin egin genuen.
|
|
|
Eta euren urteetako jardunarekin aurreiritzi zaharrak(, euskara ez da mikrofonorako hizkuntza?,, euskara ez da mundu modernoaren gauzez solastatzeko baliagarri?) astindu dituzte gainera. Behin puntu honetara helduta, komeni da gogoratzea zelakoa zen Iparraldeko hedabideetan euskarak zeukan presentzia
|
hiru
euskal irratiak jaio baino lehen. D. Muger ek freskatuko digu memoria; hara nola mintzo zen Enbataren 691 zenbakian (XI):
|
|
|
Hamar urteren buruan, jendea akituz joan zen, eta taldea bera ere ahulduz; gero eta nekezago zitzaigun erantzukizun hura gure gain hartzea. Era berean, sortu ginenean artean ez ziren
|
hiru
euskal irratiak existitzen; hamar urteren buruan, ordea, bizi bizirik zeuden eta gure funtzio bera betetzen zuten, guk baino azkarrago gainera. Azkenik, diruz ere oso eskas genbiltzala aipatu behar.
|
|
|
–Aspaldidanik hiru kultur etxe irekiak dira hiru herrialdeetan, Eihartzea Hazparnen, Haize Berri Izuran eta Ühaitza Zuberoan,
|
hiru
euskal irratiekin kulturgintza aintzinarazten dutenak. Geroztik beste kultur gune batzuk sortu dira, Garazikus, Aldudarrak, besteak beste.
|
|
|
Kinka horretan sortu ziren, beraz,
|
hiru
euskal irratiak. Bazen ordea, garai hartan, euskaraz baliatzen zen beste irratirik:
|
|
|
Ezin ahantz, azkenik,
|
hiru
euskal irratien egitura eta haien dinamikotasuna. Ez ote zegoen, Egunkaria sendotuta eta euskarazko gainerako hedabideekin (euskal irratiak, Herria, Argia, Aldudarrak Bideo, Maiatz, Pika...) elkarlana bultzatuta, euskara hutsezko komunikazio esparrua apurka apurka gotortzen joaterik?
|
|
|
–Iparraldeko euskal irratiei buruzko azterketa. Lehen irakurketa?, Ipar Euskal Herriko
|
hiru
euskal irratientzako propio prestaturiko txostena, Donostia, 1996b.
|
|
|
Horiez guztiez gain,
|
hiru
euskal irratien sorrerak ere euskara mundua egurasten lagundu zuen, lagundu zuenez, euskarari nagusitasuna damaion eredua urratu baitzuten irratiok. Alabaina, mundu abertzaletik zetozen beste batzuek eredu diglosikoa hobetsi zuten kazetagintzan.
|
|
2021
|
|
|
Iparraldeko
|
hiru
euskal irratiek (Irulegi Irratia, Xiberuko Boza eta Gure Irratia) aurreko hamarkadatik zetorren eskaintzari eutsi zioten. Santos Belokik utzi eta Pantzo Hirigaraik eutsi zion bertso programaren zuzendaritzari337 Euskal Kultur Erakundearen babesa zuen programak eta Xenpelar Dokumentazio Zentroak hornitutako grabazioez baliatzen zen (Azkune, 2000:
|