|
2006
|
|
|
Arima hori desesperatuki salbatzearren Ortega-ren jokaera Primo de Rivera eta Franco-ren aurrean ez da gure gaia. Unamuno-k azkeneraino
|
herriaren
arimaren edo esentzia espainolaren minak geroz eta minduago jarraitu du423 Beharbada min obsesibo horrek esplikatzen ditu haren jarreraren batzuk, ez bereziki ereduzkoak intelektual kritiko batentzat, azkenaldian bereziki424.
|
|
|
Inoiz ez du ukatu, ordea, (euskal) herri bat badagoena, bere kultura eta historia eta nortasun bereziarekin. (Izan ere,
|
herriaren
arima kontuaren ukoa, herriaren existentziaren uko bihurtu dute orain batzuek: beste herririk ez ei dago konstituzionala baino – Caro Baroja-k kritikatzen zituen unitaristak, haren kritikak ezkututzat hartuta!).
|
|
|
biak ala biak, frantsesa legez alemana, nagusiki mugimendu literario eta politikoak, ezen ez filosofiko edo zientifikoak851 Sumarioki: zerikusi gehiago dute Volksgeista zenarekin baino arrazarekin("
|
herriaren
arimaz" mintzo direnean ere: G. Le Bon, Vacher de Lapouge, etab.; Unamuno-k jada Gobineau" herriaren psikologo" handitzat aipatzen du); instintoaz ikusteko gehiago izpirituaz baino; eta herriarekin baino gehiago esentzia nazional nazionalista batekin.
|
|
|
Herder-entzat" herriaren izpiritua" herri xumearen izpiritua da. Durán entzat eta Durán en obra txaloka hartu duen gizartearentzat, ordea,"
|
herriaren
arima" arima nazionala zentzu politiko nazionalistan da (ez ahaztu, Herder-en Volksgeista –1769tik aurrerantz– Frantziako Iraultzaren eta Napoleon-en gerren hagitz aurrekoa dela). Horregatik Durán en erromantzeroa –herriaren arima– VIII. mendean soldadu artean herbal jaio, gero juglareekin koskortu monastegi atari eta herriko plazetan, hiri eta gazteluetan gordindu artisau eta jauntxo artean, eta Gorte inguru inperialean heldutasunera heltzen da.
|
|
|
Laster are gehiago aldaraziko dute, mugimendu obreroak, 1848ko iraultzak, naturalismoak eta, batez ere, alde batetik Michelet en Le Peuple ren mitologia eta politika populistak (Napoleon III, etab.), bestetik zientzietako positibismoa, labur, XIX. mendearen martxa guztiak. Eta
|
herriaren
arima esango denean, ez da ja adieraziko Herder edo Hegel-en Volksgeista, ezta antzik ere.
|
|
|
Bestalde, Volksgeist alemanari gaur autore espainolek kritikatzen dizkioten topiko batzuek:
|
herriaren
arima edo izpiritua suprapertsona edo organismo norbanakoen hurrupatzaile gisa kontzebitua, nazionalismoa, xenofobia, etab., Volksgeist espainolaren espezifikoak ematen dute. Beharbada Espainian hain naturalak izan direlako (XIX. mendearen buruan), ez da ulertzen beste toki batzuetan ez direla naturalak izan (XVIII. mendearen buruan!).
|
|
|
Volksgeist espainolaren doktrina, krausista bereziki, angustia nazional baten espresio bezala ikusten da. Horregatik,
|
herriaren
arimaz mintzatzean, adiera psikologiko hutsean126, eta batez ere mediko patologikoan mintzatzen setatu dira denak: Sanz del Río, Giner, Costa, L. Mallada (Los males de la patria, 1890), Macías Picavea (El problema nacional, 1899), R.
|
|
|
196 Unamuno-k joera dauka intrahistoria(
|
herriaren
arima) jende xumeari hurbiltzeko, edo harekin berdintzekoa; eta herri xumea, herri laborariarekin. " El pueblo, el hondo pueblo, el que vive bajo la historia, es la masa común a todas las castas, es su materia protoplasmática; lo diferenciante y excluyente son las clases e instituciones históricas".
|
|
2007
|
|
|
Historiaren filosofia honetan940
|
herriaren
arima kulturaren ariman urtzen da (puntu horretan Hegel-en ez oso bestela). Arima izan, benetan, indar kreatzailea?, kulturarena bakarrik da, eta herriak kulturaren produktuak dira941, berak eratzen ditu herrien, arrazen, hizkuntzen, nazioen arimak942 Kultura arabiar edo magikoaren historian herri diferente pila batek dihardu, baina egiaz diharduena kulturaren arima da, herri haien guztien arimak bere momentuaren arabera taxutzen dituela:
|
|
|
Bereiz dezagun, batez ere, lehen aldi bateko Volksgeista (filosofikoa, idealista, erromantikoa edo nahi den bezala adjektibatu), eta positibismoa nagusi den bigarren aldiko Volksseele,
|
herriaren
arima.
|
|
|
Hauek, dio Dilthey-k, beste modelo atomista mekanikoaren aurkako erreakzio gisa badute justifikazioren bat, baina, herri arimari bere buruaren kontzientziaren eta egintzaren batasuna falta zaio, zeina arima kontzeptuan adierazten dugun? 974 Hots, zehaztasuna bilatzen badugu, ez dira kontzeptu aproposak:
|
herriaren
arima edo izpiritua ez da errigoroski arima edo izpiritu batez ulertzen duguna (bere buruaren kontzientziaduna). Kritika hau X. kapituluak jorratzen du hobeto,. Gizadiaren eta herri partikularren artikulazio naturalaren estudio zientifikoa?, kontzeptu haiek, mistikotzat?
|
|
|
Errealitate sozial osoaren, herria? zientzia orohartzaile bakar bat(
|
herriaren
arimaren zientzia izango litzatekeena) ez dago. Osoaz, filosofia egin daiteke, baina ez zientzia.
|
|
|
handien lan eskerga dago (Menéndez Pelayo, Menéndez Pidal). Belaunaldi gazteak lan horren emaitzak, h. d., historia, hizkuntza, izaera espainol historiko zein prehistorikoa (hots,
|
herriaren
arima), psikologikoki gura ditu argitu. Eta psikologikoki, nolabait politikoki da.
|
|
|
Autoreok Herrien Psikologiaren gorenaldian idazten dute. Eta, teorian behintzat, horientzat
|
herriaren
arima edo karakterea kontzeptu estriktoki psikologikoak dira.
|
|
|
Y es que el principio diferencial radica en estratos mucho más elementales de la vida que la economía, ciencia, intelecto. Tan elemental, tan primitivo es, que casi resulta inefable? 2 Herriaren karaktere hau
|
herriaren
arima edo, arima etnikoa, baizik ez da.
|
|
|
Adibidez, R. Steiner-en() doktrina antroposofikoan ere topatzen dira
|
herriaren
arima eta herriaren izpiritua kontzeptuak, eta haren esoterismoaren bertsioa Atlantidako giza jatorria eta handik emigratu diren, herrien arimak? –argikusmen ezberdinekoak horiek, ekialde ala mendebaldarrak izan herriak?
|
|
|
Era bertsuan, herri bakoitzaren ariman kanporatu eta zermugatu dena Izpiritu edo Gogo unibertsalaren alderdi bat da:
|
herriaren
ariman espresatua dagoena (< Volksseele>), haren gogo edo izpiritua da (< Volksgeist>). Orain, historian, denboran?
|
|
|
Orain, historian, denboran? egon eta diharduena
|
herriaren
arima da. Eta herriaren arimaren egiteko ibilbidea bere gogotik bere gogora da:
|
|
|
egon eta diharduena herriaren arima da. Eta
|
herriaren
arimaren egiteko ibilbidea bere gogotik bere gogora da: bere bere herri gogoa aurkitzea eta gauzatzea da herri arimaren eginkizuna (berdin da gizabanakoaren kasuan bere gogoarekin).
|
|
|
bere bere herri gogoa aurkitzea eta gauzatzea da herri arimaren eginkizuna (berdin da gizabanakoaren kasuan bere gogoarekin). Alegia, zuzen ulertzen badut, hemen herriaren gogoa (Volksgeista) Platonen ideia da, eredu aurretiazkoa, metafisiko erlijiosoa; eta horren kopia zerupetarra, denborazkoa (historikoa),
|
herriaren
arima. Herriaren arima hau Herriaren Izpiritutik dator eta berriz hartara doa.
|
|
|
Herriaren arima hau Herriaren Izpiritutik dator eta berriz hartara doa. Edonola ere, doktrina esoterikoan edotariko izpiritu aktiboak ugari dabiltza, eta gure gorputz izpiritual edo astralak gorputz lurtar fisikoan eragina omen duen moduan, herriaren izpiritua eraginkorra da
|
herriaren
ariman (eta, arimaren bitartez, gorputzean ere bai azkenik), honi dohain mota batzuk eta bere argikusmen modua esleituz. Hala, herri arima italiarra sentimenduaren arima da, herri arima frantsesa adimenarena, ingelesa kontzientziarena, alemana nitasunarena?
|
|
|
< Seele> arima da: < Volksseele>,
|
herriaren
arima. < Nationalgeist> izpiritu nazionala, < Geist der Nation> nazioaren izpiritua, < Volkscharakter> herriaren aiurria.
|
|
|
Herder-ek politikatik kulturara oro har ekarri du herri gogoa. Herder-en herriaren izpiritua (edo
|
herriaren
arima, herriaren jeinua, edo aiurria, karaktere nazionala, denak nahaski berak darabiltzan moduan esateko) Montesquieu-ren bera da, agian gehi denboraren izpiritua (historikotasuna): bakarrik izpiritu hori, hertsiki politikan edo jurisprudentzian gabe, zabal zabalago, batetik historiako gertakari inportante guztietan, bestetik kulturan oro har, eta bereziki hizkuntza eta literaturan (herri kanta, ipuin eta sagetan, mitologian) manifestatzen da, gero hauek atzera herri gogoan eragin daragitela.
|
|
|
417 Herder-ek balioberdintzat ohi darabiltza: , herriaren izpiritua?,, herriaren aiurria?,, aiurri nazionala?,, nazio izpiritua?,, herri baten jeinua?,?
|
herriaren
arima?.
|
|
|
He wishes to create a society in which men, whoever they are, can live full lives, attain to free self expression,, be someone?; and he thinks that the less government they have the better(?). His conception of a good society is closer to the anarchism of Thoreau or Proudon or Kropotkin, and to the conception of a culture (Bildung) of which such liberals as Goethe and Humboldt were proponents, than to the ideals of Fichte or Hegel or political socialists [estatalistak, hauek]? 328 Eta konkretukiago?
|
herriaren
arima, gure kontzeptuari buruz oharrarazten du:
|
|
|
Literatura völkischean arimaz mintzatu ohi da:
|
herriaren
arimaz (< Volksseele>), arrazaren arimaz (< Rassenseele>), etab., inoiz ez Volksgeistaz. Chamberlain ek, adibidez, izpiritua maiz aipatzen du, giza eta gizadiarena; are batzuetan arrazaren izpiritua ere (< Geist der Rasse>) 838; aldiz, etengabe darabiltza arimak gora eta behera, < Rassenseele> 839, < Volksseele> 840, < germanische Seele> 841, < jüdische Seele> 842; edo baita herriaren karakterea, karaktere judua, etab., edo, arrazaren instintoa (k)? 843, Ortega-k halaber gustuko izanen duena; baina, behin bakarrik ere ez, oso oker ez banago, Volksgeist.
|
|
|
Wundt ek, inkontziente kolektibo edo Volksgeistaren ordez(. Geist? kontzeptua desegokitzat emanez), izpirituaz gabe, orokorki?
|
herriaren
arimaz? (. Volksseele?) hitz egitea hobesten du, autore espainoletan hala aurkituko da, hori ere seinale bat, nonditsu edan duten?, berba honetan hobeto jasotzen omen delako bizitza fisikoaren eta barne sentimenduzko esperientziaren erlazioa.
|
|
|
Nola bihurtu da, herriaren izpiritua? (< Volksgeist>)?
|
herriaren
arima?, eta pentsamenduan eta kulturan zer kanbio adierazten du berben bihurketa horrek?
|
|
|
(Unamuno-k, esate baterako, biak berdin berdin erabiltzen ditu), irakurleak seguruenik ozta ozta ohartuko lioke aldeari, eta ez litzaioke inoiz otuko, inportantea izan litekeenik biak ezberdintzea, are gutxiago biak bata besteari kontrajartzea. Inoiz ez genuke pentsatuko,?
|
herriaren
arima, esaten ari zaiguna,, herriaren izpiritua, ren aurka ari daitekeela.
|
|
2010
|
|
|
Zenbait urte beranduago, Alberto Onaindia kalonjeak antzeko iritzia sostengatuko zuen. Onaindia aitak gehituko zuen Gernikako bonbardaketa izuaren arma psikologikoa izan zela, biztanleria metrailatuz eta etxeak errez,
|
herriaren
arima suntsitzeko asmoz. –Bonbardaketa amaitu eta gero, jendea babeslekuetatik irteten hasi zen.
|
|
2011
|
|
|
Zoaz Gaztelugoiko gainera, eta handik ibaia beso bat bezala agertuko zaizu, herria inguratu eta besarkatzen duena. Zuek, berriz, urte luzeetako besarkada hori hautsi nahi duzue, ibaia desnaturalizatu,
|
herriaren
arima hil?
|
|
2014
|
|
|
esamoldea zabalduago bada ere305, Volksgeista adierazteko, esanahi horrekin Renan arraza, odol, karaktere306, edo espiritu, jeinu bretoiaz (zeltaz) 307, arrazaren kontzientziaz, arrazaren fisionomiaz308, mintzo ohi da. Bestela badauzka espresioak, poetak
|
herriaren
arima errepresentatzen duela, nazioa arima bat dela, etab.;, arima bretoia, ez da berak idatzi ohi duen esapidea (ez dut uste behin ere irakurtzen zaionik).
|
|
2015
|
|
|
Ahaztua eta atzendua izan dugula. Eta, hala ere, Asturiaseko Mielanjelek esaten zuen gisa, poematik barrena egiten du ihes
|
herriaren
arimak. Entzun duzue?
|
|
|
bere bizialdi osoak ageri du herrigintza buru bihotzetan daramala, analisi politikoak egiteko eta azaltzeko gaitasun itzela du, zintzoa dirudi... Alta bada, hain da xelebrea bere itxura, hain du ikusgarria ahuntz ero baten antza, hegoaldeko euskal hiritarrok, lotuegiak animaliari, hurbilegi primatea, ez baitugu egundo agintari aukeratuko, aldaketa sakon bat gertatzen ez bada bederen
|
herriaren
ariman, halakorik balego.
|
|
2016
|
|
|
alegia, giza-talde baten pentsakera berezia dela hizkuntza. Hizkuntza?
|
herriaren
arima, dela ez dute gaur erromantikoek esaten, hizkuntzaren jakintsuek baizik!
|
|
|
Familiako betidaniko tradizio monarkikoa hautsi eta bizkaitarrekin bat egin zuen Telesforok, etxeko seme zahar eta premuak; ezin ulertuzkoa zitzaien, bai gurasoei bai ezagutzen zituzten herritar gehienei, nola betidanik Gaztelako koroari loturik egondako etxeko maiorazkoak lokarri hura eten eta apur zezakeen, jeltzaleen alderdi nazionalistara biltzeko. Telesforok esaten zion aitari foruak hobeto defenditzeko bidea zela hura, don Karlosen alde egitea aurreko gerratekoan bezala alfer alferrik zela,
|
herriaren
arima baitzen zaindu beharrekoa, eta herriaren arima gordetzekotan euskara behar zen gorde eta atxiki. Ezin jakin aitak ulertu ote zuen, menturaz ez zegoen prestaturik Lizardiren olerkien gozoa behar bezala dastatzeko, baina huraxe zuen seme zaharrena, bere ondorengoa, eta hark behar zien etxeko zutarriei tinko eutsi.
|
|
|
Familiako betidaniko tradizio monarkikoa hautsi eta bizkaitarrekin bat egin zuen Telesforok, etxeko seme zahar eta premuak; ezin ulertuzkoa zitzaien, bai gurasoei bai ezagutzen zituzten herritar gehienei, nola betidanik Gaztelako koroari loturik egondako etxeko maiorazkoak lokarri hura eten eta apur zezakeen, jeltzaleen alderdi nazionalistara biltzeko. Telesforok esaten zion aitari foruak hobeto defenditzeko bidea zela hura, don Karlosen alde egitea aurreko gerratekoan bezala alfer alferrik zela, herriaren arima baitzen zaindu beharrekoa, eta
|
herriaren
arima gordetzekotan euskara behar zen gorde eta atxiki. Ezin jakin aitak ulertu ote zuen, menturaz ez zegoen prestaturik Lizardiren olerkien gozoa behar bezala dastatzeko, baina huraxe zuen seme zaharrena, bere ondorengoa, eta hark behar zien etxeko zutarriei tinko eutsi.
|
|
|
Alde horietatik guztietatik, inpresioa daukat Uribe dela hobekien kokatuta dagoena, une honetan, idazle nazional berriaren rola betetzeko. Dubravka Ugre, i' cek esaten duen bezala,, oraindik ere idazleak funtzioa baitauka
|
herriaren
arima gisa(?). Herri baten arimak errazago komunikatzen duelako beste baten arimarekin.
|
|
2019
|
|
|
Bakardadea ezinezkoa baita athleticzaleen artean, limoiaren garratza eztiaren gozoan ezinezkoa den bezala. Baina zer dakik hik gure
|
herriaren
arimaz, futbola gustatzen ez bazaik?
|