|
2002
|
|
|
3 Aipatutako egileez gain, hogeiko hamarkadakoak dira joera tradizionalistagoari jarraitzen zion Maddi Elissage eta
|
herri
ipuinen ekarriaz baliatu ziren Errose Bustintza eta Maddi Ariztia. Politikaren arloari dagokionez, urte horietan sortu ziren Emakume Abertzale Batza (1922) Bilbon, edo Begiraleak (1934) Iparraldean.
|
|
|
" Askotan leporatu jako Jean Barbierri ahozko iturritik hartutako ura liburuetara ixurtzerakoan eskua gehiegi sartzea, material horri itxura literarioa emon gurean, euskal kutsurik sartzea, material horri itxura literarioa emon gurean, euskal kutsurik ez dauken berbak eta egiturak kentzeko. Gure testu honetan euskera ulerterreza darabil,
|
herri
ipuinek berezkoa daben joskera errez eta aberatsagaz, esaldi laburrak gehienetan eta hiztegi ezaguna, batez be, euskalki hori erabilten dan lekuetan. Hizkera arina, bizia dala esango geunke, ohizkoa azken batean" (54 orr.).
|
|
2005
|
|
|
Ipuina narratibaren partea izan da Bizkaiko klasikoen sasoitik, bestelako genero narratiboekin batera garatu da, eta sasoi batzuetan jorratu den fikziozko genero narratibo bakarra ere izan da. Gure artean Juan Antonio Mogel eibartarra dugu lehenengo ipuingile ezaguna, bera hasi zen tradizioko alegia jorratzen, alegi klasikoak euskarara itzuliz eta moldatuz1 Peru Abarka (1802) liburuan, euskal literaturaren lehenengo fikziozko narrazioan, ipuina ere,
|
herri
ipuina kasu honetan, jaso zuen. XIX. mendean, ia amaierara arte, Bizkaiko idazleek fikziozko narrazio gutxi idatzi zituzten.
|
|
|
Horixe izango da gure xedea. Lan honetan ez dugu
|
herri
ipuina jorratuko, ezta ahozko eta idatzizko ipuingintzen arteko aldeez eztabaidatuko ere, are gutxiago, aipatuko dugun arren, ezta izan litekeen euskal ipuin literario osoaren azterketa egingo ere. Ipuin modernora mugatuko gara, erabat jakitun izanda aurreko bestelako gertaera narratiboetan iragan eta sorrera duena, horratx zaharberrituarena.
|
|
2009
|
|
|
Ipuina diogunean,
|
herri
ipuina, tradizioko ipuina dugu gogoan. Zer da herri ipuina?
|
|
|
Ipuina diogunean, herri ipuina, tradizioko ipuina dugu gogoan. Zer da
|
herri
ipuina. Ipuina, asmatutako gertakizunen kontaera da, gizartean belaunik belaun igaro dena, taldearen barruan, egile edo jatorrizko bertsioaren berririk eta zantzurik gabe.
|
|
|
Inkesta bidez hainbat biltze lan egin ziren aldi horretan batez ere Bizkaiko herri euskaldunetan:
|
herri
ipuinak, baladak, herri kantak, eske koplak, bertsoak, errefrauak eta osterantzeko gaiak biltzen zirela. Horietariko batzuk Idatz & Mintz aldizkariaren orrietan argitaratu dira" Ahorik aho" sailean.
|
|
|
Bertoko biltzaileak ere badira XIX. mendean zehar, batez ere herri literatura genero batzuetan oso goiztiarrak. Mende hasieran bertan gailenduko zaigu Juan Antonio Mogel, batez ere errefrau biltzen, baina baita
|
herri
ipuin eta herri kanta bat edo beste ere. Gerotxoago azalduko zaigu Juan Ignacio Iztueta, folklore alderdiko zenbait alderdi jorratzen, batez ere herri dantzena.
|
|
|
Orduan hasi ziren folklorea eta ahozko literatura balioa hartzen. Herriak kantatzen zituen herri kantuak, kontatzen zituen
|
herri
ipuin eta esaundak, ahoan zerabiltzan atsotitz eta esaerak ziren besteak beste, haien ustez, herriaren espiritu edo arimaren ispilu, alemanez Volksgeist zeritzana. Herrien lehena, iragana ezagutzeko bidea ere bazen herri literatura.
|
|
2021
|
|
|
Eta, azken hauek izan dira, hain zuzen ere, ahozko euskal literaturaren transmisioaren oinarrietako bat: nahiz eta hezkuntzak eskaintzen duen sistematizazio berdinaz garatu ez,
|
herri
ipuinak, kantuak, bertsoak edota ahozko hizkuntza jolasak, adibidez, testuinguru eta bizimodu jakinen errutinez transmititu izan dira.
|