|
2009
|
|
|
Jataben,
|
herri
basoak egon arren ere, ez dago ia kofradiaren gomutarik. Ikerketa osoan lekuko bakarrari egin zaio ezaguna kofradia berba; lehenago ardintzako kofradi egoten ei zen, baina gomuta lausoa baino ez da.
|
|
|
Derrigortasunak ezartzen zituen herritarrek esparru horietan egin beharreko lanak. Sasoi batean etxe guztiak zeuden
|
herri
basoetan landareak sartzera derrigortuta. Gaur egun, ostera, dirua ordainduta ez dute landareak sartzera joan beharrik.
|
|
|
Baina horietan, auzokoen lekuan, Aldundiak berak agintzen du. Beraz, beste leku batzuetan kofradiak sortzeko baldintza ziren
|
herri
basoak egon arren, ez dago kofradiarik egon izanaren gomutarik. Hiru jabetza mota daude Jata mendian, eta hiruretatik bat bera ere ez da kudeatu kofradiaren bidez XX. mendearen hasieratik, sikiera.
|
|
|
Kofradiaren eginbeharren arteko hainbat, kasurako auzuneko bideak konpontzeko eguna ipintzea,
|
herri
basoetako otea eta ira banatzea, negurako egurraren banaketa... Herriko Etxeak ezartzen zituen.
|
|
|
Herriko Etxeak ezartzen zituen. Bai behintzat bideen konponketa eta
|
herri
basoen ustiapenari zegokionean. Bestetik, beste baso esparru handi bat pribatuki partzelatuta egoteak, beharrizan guzti horiei era indibidual eta pribatuan erantzuteko aukera eman zuen.
|
|
|
Arbola sartzea ere auzolanean egiten zen, behar sano garrantzitsua zen eta Herriko Etxeak agindu eta kudeatzen zuen. Urteko egun jakin baten, aita semeak,
|
herri
baso horietan landareak sartzera eta zuhaitzak jagotera joaten ziren. Kanpaijotzeaz iragartzen zen beharraren hasiera.
|
|
|
Kanpaijotzeaz iragartzen zen beharraren hasiera. Berba egin dugun lekukoen arabera, landareak sartzea eta
|
herri
basoetan behar egitea jatabear askoren lanbidea izaten zen gerra aurretik. Egun seinalatu bakarrean ez ezik, urte osoan jarduten zuen baso-lanetan hainbat gaztek, aldea etxeko beharraren osagarri modura, eta beste beharmoduetan sartzeko zituzten eragozpenen eraginez.
|
|
|
XX. mendera arte jarraitu izan du
|
herri
basoak pribatizatzearen inguruko eztabaidak. Udalerriko premiei erantzuteko saltzearen aldekoak izan dira batzuk, eta baliabide horiek ustiatzen jarraitzearen aldekoak besteak.
|
|
|
XX. mendean ere antzeko prozesua ezagutu da, gehienetan lurra pribatizatzera heltzen ez bazen ere. Alogerean eman ohi ziren
|
herri
basoak. Errentan hartzen zituztenek zuhaitzak kendu eta soroak egiten zituzten.
|
|
|
Karlistaden osteko foru abolizioa eta herriei ezarritako isun astunen ondorioz, artean
|
herri
baso zirenak esparru pribatu bihurtu ziren. Alogerean hartutako lurren ustiakuntzen aitzakiaz ere, herriarenak ziren hainbat baso arlo norbanakoenak izatera igaro ziren.
|
|
|
Lehenago, nekazaritzaren gaineko atalean deskribatuko ditugun gurdi berezi batzuekin ateratzen ziren zuhaitzak. Metodo hori
|
herri
basoetan erabili izan da luzaro. Gerora, Marutxeaga inguruko basoetan batez ere, kable bidez garraiatzen zituzten enborrak kostaldera.
|
|
|
Askabittuko bizkarretik elizatik datorren pista jarraituz gero, Zaldizuriko trokara igaroko gara. Pistatik gora dauden lursailek Jatabaso
|
herri
basoa osatzen dute. Pistatik beherakoak norbanakoen arloak dira.
|
|
|
Artolako bigarren uhaldea igarota, behin Markinarestitik kanpora, amaitzen da Jatabaso
|
herri
basoa. Puntu horretatik aurrera Arriluzeko basoan sartuko gara; jabetza pribatukoa da.
|
|
|
Katiluzubi inguruan,
|
herri
basoak dauden lurretan, ez ei dago buztinik. Baso siku da, lur flojo edo arina.
|
|
2011
|
|
|
Abeltzaintzak garrantzi handia euki dau Busturiko mendi bizkarretako auzoetan. Sasoi baten
|
herri
baso izanikoetara askatzen ebezan ganaduak, jaube barriek horretarako baimena emoten eben eta.
|
|
|
Apurka apurka, abel tzaintza eta, neurri txikerragoan, nekazaritza bihurtu ziran auzo sakabanatuetako bizibide nagusi. Prozesu horretan, lehen herri lurrak edo
|
herri
basoak izan ziranak jaubetze edo pribatizatze prozesu bat jasan ei eben.
|
|
|
Busturian, gure lekukoen akorduan, Mallulku deritxon inguruan baino ez dagoz egun
|
herri
basoak, eta arlo txikerra ei da. Mape edo Axpeko Atxapunte be antxina herri lurrak izanikoak dira.
|
|
2015
|
|
|
Auzoak arautzen eta antolatzen ditu auzo ondasunen zaintza eta mantenimentua, kasurako: ermitearen ardurea, bideak jagon eta garbitzea,
|
herri
basoen erabilerea...
|
|
|
Baserri mundu tradizionalean garrantzi handikoak izan dira herri lurrak edo
|
herri
basoak. Horreek ondasunak auzoak eta herriak aprobetxetan izan ditu.
|