|
2008
|
|
|
Zehaztu dezagun, ordea, euskaraz, sintagma motari baino kasuari erreparatzen zaiola gehiago, besteak beste, sintagma motek, ingelesez ez bezala, ez dutelako posizio des berdinetan funtzio desberdinen berri ematen. Esan beharrik ez da, laguntzaile mota zehaztea ere garrantzitsua dela oso,
|
hauek
aditzaren oinarrizko osagaien berri ematen digutelako euren presentzia beharrezkoa izan gabe esaldian.
|
|
|
Aditz sintagmaren ardatz elementua aditza da eta honek hartzen ditu bere inguruan hain bat osagarri, osagarri
|
hauek
aditzarekin batera osatzen duten egituraren konplexutasuna behar bezala aztertzeke dagoela oraindik
|
|
2019
|
|
|
erakusleak aztertzean ikusi dugu NOR NORK aditzen eta oinarrizko da adizkiaren eskutik zetozela, eta beti, ez ahaztu, gauza bati loturik. Bada, ildo beretik jarraituz, erran dezakegu adberbio
|
hauek
aditzen eskutik eta leku bati loturik datozela, beti hiztunaren ikuspuntua erreferentziatzat hartuz, doike: geldi hor!.. eseri hemen!.. utzi han!..
|
|
|
lana egin ahala, konturatu gara, lehendabizi, HI eta NI pertsona izenordainak asmatu zituztela, eta, gero, GU eta ZU.. Bada, elementu
|
hauek
aditz konjugazioa asmatzeko izan duten eragina gure hizkuntzan oso garbi geratu da.
|
|
2021
|
|
|
6 Azken bi
|
hauek
aditz jokatuaren errepikapena dute oinarri.
|
|
|
‘bazirela sumatu nuen’, ‘beren hotsa entzun nuen’.. Osagarri predikatibo
|
hauek
aditzak eskatzen ditu, eta predikatuaren zentzua osatzen dute; aditzarekin batera zehazten dute harekin erlazionatutako argumentu (ar) en paper semantikoa, eta batzuetan esan daiteke predikatu konplexu bat osatzen dutela. Era honetako egiturei bide ematen dietenen artean izaten dira hautemate aditzak (Haserretuta ikusi nuen udaltzaina; Nekatuta sumatu nuen zuzendaria) edo nahia/ desioa/ beharra adierazten duten aditzak (Ontziak ondo garbituta nahi ditut; Lan hau amaituta behar dut biharko) 6 Horrelako adibideetako moduzko perpausak nahitaezko bigarren mailako predikatuak dira.
|
|
|
23.2.1.3.4g Izan aditzaren laguntzarekin osatzen diren predikatu
|
hauek
aditz eratorria dute askotan ondoan: beldurtu, maitatu, gosetu, egarritu, lotsatu, damutu, gorrotatu, higuindu, zaletu...
|
|
|
Bost liburu baino gehiago irakurri ditut esaldian, esate baterako, zenbatzailea daraman ‘bost liburu’ sintagma da konparaziorako erreferentzia. Ez da erraza sintagma horretan perpausa ikustea; gehienaz ere, ‘bost liburu (diren) baino gehiago irakurri ditut’ gisako zerbait proposa daiteke, baina kontua da sintagma
|
hauek
aditzik gabe ematen direla beti, hau da, perpaus izaerarik gabe.
|
|
|
35.2.4j Osagarri
|
hauek
aditza lagundu ohi dute({ Duela ∼ orain dela} bi urte gertatu zen), baina izena ere lagundu dezakete, eta esapideak ko atzizki adnominala darama({ Duela ∼ orain dela} bi urteko gertaera). Denbora adierazpena zehazten duten postposizioak ere onartzen ditu esapideak:
|
|
|
Euskaraz aldi oposizio hau a/ e (n) morfemen arteko oposizioaren bitartez gauzatua da adizki jokatuetan. Morfema
|
hauek
aditz erroaren aitzinttoan kokatzen dira, eta adizkiak bi multzo nagusitan banatzen dituzte. Lehenik, amorfema dutenek orainaldiko eta geroaldiko formak eratzen dituzte (dakar; etortzen zara; etorriko zara —orainaldiko laguntzailea izanagatik ere, egiturak geroaldia adierazten du—).
|