|
2000
|
|
|
New Yorkeko egonaldiaz geroztik ez dut uste hain nekatua sentitu naizenik, ezta Grand Canyoneko jaitsiera egin genuenean ere. Eta kafetegi honetara sarturik, beste espresso bat eskatu, eta nire eguneroko ezinbesteko
|
hau
idazteari ekin diot, eta nire barrena zertan den laburbildu behar banu, esango nuke New Yorkeko egonaldian baino nahasiago sentitzen naizela, baina baita maitatuago ere. Eta beharbada horregatik, poltsatik Rubenentzat erosi dudan oparia kontuz kontuz zabaldu (egin behar ez bada ere, besteentzako opariekin beti hori egiten amaitzen dut, ezin bada eutsi berriro ikusteko gogoari), eta erlojua esku artean hartu dut.
|
|
|
Gaur bereziki beharrezkoa zait eguneroko
|
hau
idaztearen balio terapeutikoa Nola esango nuke. Atzo, taberna irlandarrean, ez nuen nire egunerokoaren dosi hau osorik hartzerik izan, inpentsan Karmelo sartu zelako eta nik idazteari utzi egin behar izan niolako.
|
|
|
Ez dakit: irudipena dut eguneroko
|
hau
idazterakoan, ba  tzuetan berari buruz gupidagabe gogorregia izaten ari naizela.
|
|
2001
|
|
|
Antolatzaileek Mitxelenaren esku utzi zuten kaleratzen ziren liburuen hitzaurrea egitea. Hitzaurregilea, ordea, lehen hamar liburuentzako hitzaurre
|
hau
idatzi eta berehala hil zen. Gaur egun, bildumak ia laurogeita hamar titulu ditu.
|
|
2002
|
|
|
Esango nuke euria ere egin duela, hori erakusten baitute ñir ñirka ikusten ditudan argi distiren islek. Moustakiren ahotsa entzuten dut berriz ere bozgorailutik urrunean, liburu
|
hau
idazten hasi naizenean entzuten nuen gisa, baina ez da gazte sentimentalaz ari:
|
|
|
hizkuntza txiki eta gutxitu batena izateak eransten dizkion ajeak (eta ez dira gutxi; nabarmenena, irakurleria urriarena) eta abantailak (oraindik oso argi ez ditudanak, Ramon Saizarbitoria behin baino gehiagotan azaltzen saiatu den arren). Hori da une hauetan pentsatzen dudana, eta, hein batean behintzat, liburu
|
hau
idaztera bultzatu nauena. Urrun nago, beraz, garai bateko baldintzarik gabeko nire atxikimendu garaitik, zeinetan euskarazko literaturari buruzko artikulu erabat panegirikoa idatzi bainuen, Atxagak bere lanak gaztelaniaz edo euskaraz idazten ote zituen zalantzan jartzen zuen gure arteko gaztelaniazko idazle (ustez) ironiko bati arrapostua emateko hain zuzen ere; bestelako gehiegikerien artean, hauxe nioen:
|
|
|
Mielanjel Elustondori, Joxerra Garziari, Pruden Gartziari, Iratxe Gutierrezi, Jon Kortazarri, Manu Lopezi, Gerardo Markuletari, Xabier Mendigureni, Mari Jose Olaziregiri, Ixiar Ortuondori eta Asisko Urmenetari. Gogoratu beharra dago, bestalde, lan
|
hau
idazteko lehenengo bultzadaren errua Eskoriatzako Humanitate Fakultateak eta Nafar Ateneoak izan zutela, bi hitzaldi gonbit zuhurgabe direla medio, eta atal hauetako gehienen lehenengo bertsioak jasotzeko abegitasuna izan zuela Euskaldunon Egunkariak, 2002ko ekaina eta uztaila bitartean (seigarrenarenak Garako" Mugalari" gehigarrian ikusi zuen argia); Alberdania argitaletxeari, nola ez,... Dena dela, eta arrazoi ezberdinengatik, zorrik handiena bost adiskiderekin daukat:
|
|
2003
|
|
|
Ez nuke luzatu nahi han aipatu ziren xehetasun solidario guztiekin, ez baititut gainera guztiak gogoan (apunte xehe batzuk gordetzen ditut goiz hartakoak jakina, aurrerago, kronika
|
hau
idazteko garaian, guztiz baliagarriak izango ditudanak); nolanahi ere, akordatzen naiz taldeko surrealistak esan zuela Toreatzaile bat, Adarkada bat elkarte antitaurino bortitzeko partaide zela; beste norbaitek adierazi zuen herri indigenen eta koralezko arrezifeen alde borrokatzen zela; Utzi armak txokuan eta ibili munduan elkartea ere aipatua izan zen, eta agure sinpatiko batek, Manuelek, Falan... Luis irakurle eruditoak, izar ziztulari baten abailan, adeitsuki zuzendu zion hutsa:
|
|
2005
|
|
|
Baina nik
|
hau
idatz dezaket
|
|
|
Oroz gain horrexek bultzatu gaitu liburu
|
hau
idaztera. Xede garbi bezain apala du, beraz, esku artean duzun liburu honek:
|
|
|
Bestalde, aitortu behar dugu ez ginela gu liburu
|
hau
idazten hasi ere egingo, Joxerra Garziak hasieran hainbeste zirikatu eta gero apur bat lagundu ez baligu. Azken batean, biziki kezkatzen gaituen gai horrek berak adiskide egin gaitu bi egileok, eta gaiari eskaini dizkiogun ordu luzeotan atera ditugun ondorioetako batzuk idaztea baino ez dugu egin.
|
|
2006
|
|
|
Egileak, liburu
|
hau
idazteko,
|
|
|
Ez daukat beste irtenbiderik. Eta orain
|
hau
idatzi dizudan bezala, idatziko dizut datorren hilean nagoen tokitik, eta hurrengoan, eta horrela, ahal dudan bitartean, jakin dezazun zergatik nengoen bizilagunaren etxean. Eta erantzuten ez didazun bitartean egingo dut modua egunen batean zuregana joan eta aurrez aurre argitzekoa atzo gertatutakoa.
|
|
2008
|
|
|
Nik 50 adin ederki paseak dituk:
|
hau
idazten ari naizen garaian ofizialki" 49 urte ditut", baina adinak askoz gehiago dira nere baitan: 49 adin horiek berekin dituena(" urtebetekoa, bikoa..., 49koa") ez ezik, banaiz urterik gabea ere, banaiz adinik gabea edo adina zer den ez dakiena ere, edo ama barrukoa ere bai, eta hazi hutsa edo jogura betea ere hortxe nonbait, eta auskalo beste zenbat gauza, eta desgauza.
|
|
|
Bake apur bat behar nuenez, haurrak lo kuluxka egiten ari zirenean hoteleko tabernara jaisten nintzen idaztera edo bestela ziber gelara, mezu elektronikoak zein argazkiak bidaltzera. Gauetan ere, neskak lotan utzi ostean, liburu
|
hau
idazteko hain beharrezkoak izan diren ohartxoak idazten nituen, Chongqing beer baten laguntzaz.
|
|
2009
|
|
|
Halarik ere, David Golderen irakurle antisemitek bihurtu zuten hura susmopeko, eta naziek proiektatu zuten antisemitismoa Lion Feuchtwanger en Süss juduan. Hain jabetuta dago egilea horretaz, non eleberri
|
hau
idatzi zuen garaian zalantzatan baitzegoen lan" ikaragarri probokatzaile" hari ekin ala ez, hasieran Le Juif izenburua jarri nahi zionari, hain zuzen. Azkenean, amore eman zuen, ulertuko ez zuten beldur:
|
|
|
Liburu
|
hau
idazterakoan neurri batean edo bestean kontuan harturiko erreferentzia bibliografikoak dira jarraian datozenak.
|
|
2010
|
|
|
poema
|
hau
idazten dudan neurrian
|
|
|
Liburuxka
|
hau
idaztea ez da erabaki erraza izan.
|
|
|
Liburu
|
hau
idazteko hainbat lagunen laguntza izan dut: Idoia Zenarruzabeitia, Miren Azkarate, Joseba G. Bengoetxea eta Xabier Gabilondo.
|
|
|
[418] Aspaldiko feminista ote zen
|
hau
idatzi zuena ere?
|
|
|
Franko ezagutu ditugu, urteetan aurrera joan ahala, puja berritan eta ernamuinetan loratu izan direnak eta fruitu emankorrik familiari, sendiari edo anaidiari eskaini izan diotenak. Jakinik irakurle bakoitzak baduela mordoskaren bat bere gertukoen artean, hainbat alorretan ongi loraturik eta berriturik ikusten duenik, halere,
|
hau
idazten nabilen egunotan joan zaizkigun zahartzaro emankorreko bi, anaia handiak, nahi nizkizuke aipa: aita Xabier" Iratzeder" eta Gotzon Garate.
|
|
2011
|
|
|
Haatik, horrela ibiltzeak jendearen barne muinetan ereiten dituen segurtasun eza eta larrimina bazter utzita ere, dinamikotasun horrek itzalgune nabariak ditu. 2005 hasieran Burelan (Galizia) itxura guztien arabera zaintzan zegoen lemazainak eginiko akatsaren ondorioz (lanbidea behar bezala ezagutzen ez zuelako) ontzia hondoratu ostean
|
hau
idatzi zuen Kirmen Uribek [27]:
|
|
|
Gizarte irekiarena, konparazio baterako, Mendebaldeko intelligentsiak maiz darabilen terminoa da, eta gauza jakina da, noski, Mendebaldean oso irekiak garela armak saltzeko (ez dago Arthur Rimbauden garaietara joan beharrik: ...k egiten, eta oharrok hartzen ari nintzela ere alderdi eta sindikatu guzti guztiek aho batez eskatu zuten gerraontzien ekoizpena La Navalentzat, lanpostuak bermatze aldera), baina ez hain irekiak kanpotik ezer barik datozenak hartzeko edo komeni ez den (eta publikoa behar lukeen) informazioa emateko (bistan denez, EAEko orografia hankaz gora jarriko duen egitasmoaz gomutatu nintzen berriro gogoeta
|
hau
idaztean).
|
|
|
Hau beste fenomenologia bat da, oso desberdina, eta da, nola hurkoa desegin nahi dugun gure begiradarekin, gure gorrotoarekin, hemen gure artean askotan gertatzen den bezala. Eta hemen bi ideia daude; nik
|
hau
idatzi nuenean, bi irudi edo bi ideia erabili nituen edo lotu nituen. Bat, Jean Paul Sartrerena.
|
|
|
Askotan gertatu izan zait normalki hizketan ari naizela esateko kapaz ez naizen gauzak, bestela sekula ere esango ez nituzkeenak, ez zaizkidalako ateratzen? neure baitan sortzea hitzekin, esaldiekin eta irudiekin, gauerdietan eta poema liburu
|
hau
idazten, amaitzen eta orraztatzen jardun dudanean. Orain horiek irakurtzen ditudanean neure buruari galdetzen diot, harrituta, ea neuk idatzi ditudan.
|
|
|
Orain, kanta hau ez da herenegun sortua, kanta hau, hirurogeita... oso oker ez baldin banago, nire lehenbiziko kantuetakoa da, 66ko kanta da. 34 urte da kanta
|
hau
idatzi nuela eta hor zegoen susmo hori, susmo txar hori, alegia, anaien, senideen aurpegian ez zegoela begirada hotz eta destainazkoa besterik, hori gero ere sentitu izan dut. Zergatik dago gure artean hainbeste destaina, zergatik dago hainbeste desafio, eta zergatik portatzen gara herrialde hain txiki honetan eta hain ederra den baina hainbeste problema dituen herrialde honetan, zergatik manifestatzen gara elkarri, edo manifestatzen gatzaizkio elkarri hainbesteko destainaz eta mespretxuz eta adostasun ezin horrekin?
|
|
2012
|
|
|
Hala ere, euskal komisionatuak erreformaren aurka agertu ziren. Pedro Novia de Salcedo foruzale karlista zen eta honako
|
hau
idatzi zuen Bizkaiko ordezkaria zen aldetik: 1839ko urriaren 25eko legea, no era una Ley común, como otra cualquiera, sino una acta adicional o una especie de complemento a la constitución del Estado.
|
|
|
Eta 1852an Victor Luis Gaminde liberal gartsuak proiektuaren aurkako argudioak erabiliz honako
|
hau
idatzi zuen: 91
|
|
2018
|
|
|
Ez dut sarbide hau bukatu nahi hasieran aipatu dudan kontu bat berriz aipatu gabe. Ez ditut bazterrera utzi nahi, ezta hurrik eman ere, nire adin direnak edo are zaharragoak, atzean utzitako kandelen ilara itzalia aurretik daukagun piztua baino luzeago dugunak, baina bereziki gogoan izan ditut sarbide
|
hau
idazteko orduan, 1994ko apirila hartan jaio gabe zirenak edo hogeita bost urte pasa eta gero oraindik ere gazte direnak. Inbidia sano bat sentitzen dut (bai, bada halakorik), izan ere, lehen aldiz irakurriko baitute orain 25 urte sortu eta eraiki zen literatur lan gozatsu hau.
|
|
|
Eta agian zu zinela medio, Anak bizkorrago eta indartsuago bizitzen jarraitu ahal izan zuela. Ororen buru, esan dizudan bezala, lamak arren eta arren erregutu izan dit zuri historia
|
hau
idazteko:
|
|
2019
|
|
|
Nobela
|
hau
idazteko, egileak Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sorkuntzarako laguntza jaso zuen 2017an.
|
|
|
Gau horretan bertan, amaren eta Jainkoaren izenaren parean,
|
hau
idatzi dut: " Munduaren akabera iragarri".
|
|
2020
|
|
|
gaueko irteera baten argazki bat, Connell Marianneren lagun Teresari gerritik helduta ager  tzen zena. Mezuan,
|
hau
idatzi zuen Robek: egiten diozu gainka?
|
|
|
Kazetaritzan jorratutako ibilbide luzeak ez dit honetan laguntzen, ez andrea... Zergatik ez ote dator beste norbait erreportaje garrantzitsu
|
hau
idaztera?... Kazetari koldar baten deiadarra...
|
|
|
–Hain zuzen xviii. mendeko europar filosofo gutxi ezagunak
|
hau
idatzi zuen Josef Verdaderok:
|
|
|
Honen azpian irakurgai dituzun gorabeherak bultzatu naute nobela
|
hau
idaztera. Bizkaiko Artxibategi Historikoan eskuratutako dokumentu batzuek eragin zidaten zirrara eta sortu zizkidaten barruko galderak partekatu nahi izan ditut zurekin.
|
|
|
" Mezu arraroa. Zumaiako Ubillos jauregira joateko diost
|
hau
idatzi duenak, baina ez dit esaten han nortaz galdetu behar dudan". Manuelak harrituta begiratzen zion mezuari.
|
|
|
Konkistatzeko erabili zituzten eskumikua, interdiktua eta faltsukeria. Ematen du liburu
|
hau
idatzi dutenek ez dutela irakurri Arradako Ximenok, xii. mendeko gertakizun haiei buruz idatzitakoa: Optinuit itaque rex nobilis Aldefonsus Victoriam, Ybidam, Alavam et Guipuscuam... Sanctum Sebastianum, Fontem Rapidam, Beloagam, Ayçorrociam... Asluceam... acquisivit...
|
|
|
Egia esan, ez nuen negar anpulurik isuri, baina, aitortu behar dut, hunkituta nengoela. Kontua da, Javi Martinezek, sare sozialetan
|
hau
idatzi zuela: " Atzo ohartu nintzen ikaragarria egin genuela, aldageletan Jose Angel Iribar negarrez ikusi nuenean...".
|
|
|
Bueno, erretorika hori ere pixka bat bazterreratu nahiko nuke. (...) 34 urte da kanta
|
hau
idatzi nuela eta hor zegoen susmo hori, susmo txar hori, alegia, anaien, senideen aurpegian ez zegoela begirada hotz eta destainazkoa besterik, hori gero ere sentitu izan dut. (...) Eta nik hori garbi neukan urte haietan, ez zela etorkizuna gozoa izango, zatiketa asko zegoelako urte haietan eta susmoa nuen gerora ere egongo zirela eta hala izan zen.
|
|
2021
|
|
|
esnearen etiketarik ezin inon aurkitu. Baina hara non aurkitu zuen, azkenik, plastikozko ontzitxo batean ondoko
|
hau
idatzia: Zure kaferako.
|
|
|
Testuinguru honetan, Günther Nenning kazetari austriarra ekar daiteke gogora, bera izan delako gizonezko bakanetariko bat, mendebaldeko gizarte kapitalistari ikuspegi feministatik kritika egin diona. Günther Nenningek ondoko
|
hau
idatzi zuen, 1975ean, orduko ezkontza ereduei buruz Wir Männer sind Schweine (Gu gizonok txerriak gara) testuan: Nagusitu den moral sexualaren helburua ez dago hor jendeak bete dezan.
|
|
|
Izan ere, biak ala biak, giza duintasunaren eta eskuzabaltasunaren eredu izan ziren. Landauerrek ondoko
|
hau
idatzi zuen Sozialismorako Deia izeneko bere liburuan: Gainbehera eta behartasun gorriko garaietan, ez kulturarik ez asmamenik ez dagoen horietan, min hartzen duten gizakiek, ez kanpotiko mina soilik, baizik eta batik bat barnetikoa, ingurua haien izaera barru barrukoena, haien bizia, haien nahimen, sentimen eta gogamena harrapatzen saiatzen delako?, ideal baten beharra dute horri guztiari aurre egiteko.5
|
|
2022
|
|
|
18 Pierre Loewel," Irène Némirovskyren hil osteko bi obra", France, 1947ko maiatzaren 23a. Aurreko maiatzaren 16an, Les Biens de ce monderen harira, Loewelek honako
|
hau
idatzi zuen L' Aurore aldizkarian: " Badirudi ezen, Errusiako bizitzari buruzko eleberri ziklikoa idatzi aurretik, garai hartan prestatzen ari zen, eta haren zati batzuk besterik ez da kontserbatzen?, idazleak eskema berberari jarraitu ziola Frantziako bizimoduari dagokionez, zeina fintasunez eta arretarik handienaz marraztu duen era berean[...]." Loewelek ez zekien, noski, berak inspiratu zuela Langelet pertsonaia zitala.
|
|
|
Hogeita hamar bat urte pasatu dira ordutik. Berriro hartu dut, tesela
|
hau
idazteko. Hoztasuna ez da nire irakurketetan gehien bilatzen dudan tenperatura.
|
|
|
1 2010/ 2011 urteetan izan zuen depresioaz ari da hemen. Liburu
|
hau
idazten hasten denean ez dago depresio arrastorik nire ustez. Data ziurra ezin jakin baina 2021eko udazkena da.
|
|
|
Negar egin. Editoreari bidali, harekin bilera egin eta erabakiak hartu; epilogo
|
hau
idaztea adibidez. Negar egin.
|
|
|
(Badaezpada: 2021eko abenduan ari naiz
|
hau
idazten.) Inoiz hasi behar bazuen, esan nahi dut. (e.t.a. bezalatsu, beraz.) Pandemia covidiarrak (hots:
|
|
|
" Ez naiz lumagizona. Hizketaldi luzeen ondoren, eta kontatu nion guztiari fidel, liburu
|
hau
idazten lagundu zidan Jean Claude Carrièrek".
|
|
|
Eta hirugarrena: hitzaurre
|
hau
idaztea, Galarraga oraindik irakurri ez dutenek gutxi gorabeherako ideia bat osa dezaten liburu honetako orrialdeetan aurkituko dutenaz.
|
|
|
2017an Parisen igaro nuen urte sabatikoan hartu zuen forma liburu
|
hau
idazteko ideiak. Quebec Garaikideari buruzko Ikerketa Katedraren titularra nintzen Sorbona Berrian, aldi berean Parisko Ikasketa Politikoen Institutuan irakasle gonbidatua nintzelarik.
|
|
|
Izan ere, testuinguru multinazional eta demokratikoko nazionalismoaren eta bizikidetzaren inguruko ikerketa garaikideak eztabaidatzea zen hizlarien eginkizuna. Tribuna horretan aritutako lankideekin izandako trukea inspirazio iturri handia izan zen, aipa ditzadan, besteak beste, Uriel Abulof, Carles Boix, Gérard Bouchard, Craig Calhoun, Alain Dieckhoff, Jan Erk, Jonathan Fox, Jule Goikoetxea, Daniel Salée eta Pierre de Senarclens?, baina, batez ere, liburu
|
hau
idatzi behar nuela konbentzitu ninduen.
|
|
|
Politika nazional horietan oinarrituta, gobernu zentralak Kanadako Federazioari bere orientazio nagusiak eta lehentasun propioak inposatzea lortu zuen. 1982ko zentralizazioaren eta dinamika federalaren barnean probintzien rola ahuldu aurretik ere, Claude Ryanek, garai hartan Quebeceko Alderdi Liberaleko burua zenak, honako
|
hau
idatzi zuen Liburu Beixean:
|
|
|
Arend Lijphart mundu mailako aditu ospetsu eta demokrazia kontsoziatiboaren kontzeptuaren aitak honako
|
hau
idatzi zuen:
|
|
|
Federalismoaren arloko espezialista gailenetako batek, Alan C. Cairns zenak, honako
|
hau
idatzi zuen Charlottetowneko hitzarmenaren porrotaren ondoren: " Kanadar identitateak, ordea, jadanik ez dira behar bezala islatzen herri federal batentzat hain naturalak diren eta batera existitzen diren identitate probintzial eta landatarretan.
|
|
|
" Bada garaia", edo" berandu gabiltza", pentsatuko dute askok. Besteak beste,
|
hau
idatzi bitartean herrialde honetan inoiz neurtutako tenperaturarik altuena jazotzen ari da. Bero bolada sarriak elur jausi (edo glaziar jausi) bat bezala datozela sentitzen dut, geldiezin, eta gure etxeko gorostia lehortzeko zorian egon da.
|
|
2023
|
|
|
Liburu
|
hau
idatzi bitartean, idazle egoiliarra izan nintzen George Mason Unibertsitateko Alan Cheuse International Writers Center delakoan (Virginia), Writers Art Omi Ledig House programan (New York), Faberllull erresidentzian (Olot), Santa Maddalena Foundation delakoan (Toscana) eta Residència Literària Finestres izenekoan (Palamós). Ekimen hauei guztiei eta, bideragarri eginez, haien partaide diren guztiei, eskerrik asko.
|
|
|
Utopia handiagoak ziruditen gauzak lortu dira, eta heziketa eta elkartasuna izan dira horiek guztiek amankomunean izan dituzten giltzak. Egiaz, horren guztiaren zilegitasunean sinistea izan da urtetako lanaren ondorio den liburu
|
hau
idaztera eraman gaituen faktore nagusia. Eta zu, bat al zatoz gurekin?
|
|
|
errua eta lotsa ematen ziela sentitzen zutena adierazteak. Ez direla salbagarriak, ulergarriak, eta, beraz, ez dagoela ez laguntzarik ez konponbiderik.186 Beraz, ezinbestekoa da entzutea edo isiltasun aktiboa egitea, eta horixe da, gogoratu, kontsultatutako gazteek liburu
|
hau
idaztean adierazi digutena: entzutea.
|
|
|
173 Gomendatzen dugu gai horretan sakontzea aipatutako dokumentuaren irakurketaren bidez, bai eta Bizikasi ekimeneko kide diren profesional bikainek egindako prestakuntza eta txostenetara joatea ere. Izan ere, horretan oinarritu gara, neurri handi batean, atal
|
hau
idatzi ahal izateko: chrome extension:// efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://bizikasi.euskadi.eus/ documents/ 28358704/ 0/ PROTOKOLO.pdf/ a802d7c0 71a0 4f1f 1c4c 502204dab518
|
|
|
Gizarte kontrolerako beste arma diskriminatzaile bat esperimentatzeko formula? Bidenek pandemia amaitua zela aldarrikatu zuen, baina
|
hau
idazten ari naizen garaian Covid pasaportea behar da Estatu Batuetan sartzeko edo, behin barruan, Broadwayko ikuskizun batera joateko adibidez. Eta gurean ere desaktibatu gabe dago araua.
|