|
2007
|
|
|
Savant érudit382 eta très érudit et très informé383 deitu zuen Henri Gavelek. Baina Georges Hérelle izan zen goren eraman zituena Daranatzi zuzenduriko laudorioak,
|
hau
esan baitzuen:
|
|
|
Laurent Apésteguyren ustez, euskaltzainek mintzaira zailchkoa derabilate, arruntean nekez deramakeguna507, Resurrección Mª de Azkue buruaren hizkeraz
|
hau
badio ere: Mintzaile choragarri hau, aho aberatsekoa, eskuara itzulikatuz, zalu eta biphil dabilana508.
|
|
2008
|
|
|
Zuzenbidearen eremuan euskararen erabilera rik ez badago, orduan jakintza horretako hitzak ere ez dira izango, nora jo ez dugu izango. Larramendik berak HH an euskarazko liburuen falta aipatzen duenean, ildo bertsutik, beste
|
hau
dio euskararen erabilerari buruz: «No> hay> libros> manuscritos, > > ni> procesos> impresos».
|
|
|
saioan. Bidasoako txapelaundiei eskainitako hura gogora ekarriz,
|
hau
dio gure idazleak:
|
|
|
edo, gaia? argumentua hartzen duenez (eta bai batzuetan eta bai besteetan, aditzaren proiekzioaren barruan sortuko litzateke argumen tu hori), aski litzateke beste
|
hau
esatea:
|
|
|
Abizenez ari da ordea Mitxelena bertan, ez semantikaz edo lexikologiaz, eta oso argibide neurtuak ematen ditu alde> hitzaren edo alde> atzizkiaren adieraz. Horrela, alde> hitzaz ari delarik, honako
|
hau
dio bertan: –< < lado> >, < < región> > (ronc.
|
|
|
Era horretara, 1880 hamarkaden artean, euskal ikerketa guztiak bete betean positibismoan eta garaiko europar korronteen zikloan txertatu ziren. Historialarien artean, esate baterako, Fidel Sagarminaga, Camilo Villabaso, Estanislao Labairu, Karmelo Etxegarai, Pablo Gorosabel, Arturo Campion, iturrien bilketa eta kritika positibistan topa daitezke288 Etxegarairen 1892 urteko testu
|
hau
esandakoaren adibide da:
|
|
|
137 Zentzu horretan, Zalbidek (2003: 105, 86 oharra) kontzesio onartezin bat egiten dio Arana Goiriri
|
hau
esatean: «a) Aranaren aldeko 320 sinatzaile horien izenzerrendarik ez da inoiz egin.
|
|
|
Batzuen eta besteen ezaugarriak desberdinak dira eta hemen hizkuntz formei gagozkie
|
hau
esatean. Erregistro ez familiarrak hurbilago egon daitezke eredu idatzietatik familiarrak baino.
|
|
2009
|
|
|
Bilkuratik egunbatzuetaraZaldubik Eskualdunara (Hiriart Urrutiadis kideari?) 6bertso igorri zituen, etakazetak publikatu (E229, 1891/10/16) 37 Egileizenik gabeargitara ziren, etaazken koblan
|
hau
zioen: –Kanta hauk emanditudala/ nihork eznizalasala.?. Geroago berrizlanduetaosatuzituen:
|
|
|
Euskaltzaindiaren araudiak
|
hau
dio bere 6.a puntuan:
|
|
2010
|
|
|
Bere muga guztiekin ere, garai berrien atariko usaina zekarren dekretu hark berekin. Labur bilduz, eta ikuspegi orokorrari eutsiz, honako
|
hau
esan liteke agintealdi zaharra amaitu eta berria eratzeko garai hartako eskola munduaz:
|
|
|
Non dago hortaz gakoa, gurasoen D-ranzko joera lerrakuntza handi hori azaltzen lagun dezakeena? Ez litzateke hain funsgabea, hipotesi moduan bada ere, ondoko
|
hau
esatea: guraso askoren buruan etorkizun prognosi pragmatiko batek eragin eta eragiten du.
|
|
2012
|
|
|
Onaindiak itzulitako klasikoen hitzaurreetan ere antzeko argudioak aurki daitezke. Goetheri buruz honako
|
hau
dio:
|
|
|
Esate baterako filmen kritikako esatariak ondorengo
|
hau
dioenean aurresuposatzen du norentzakoak filma ikusi duela eta ez duela zertan, zergatiak, azaltzen aritu:
|
|
|
Gero argibide bezala
|
hau
dio: –Lehen begi kaldüan, agertzen dena da antzerki ekeia bi sailetan berra dela, eta oso ber zerrendetan zatitzen dela:
|
|
2016
|
|
|
Nafar gudari handia agertzen da, hemen Amayur deitzen dena. Dufort gobernadoreak, haren aurkaria agertuko denak,
|
hau
dio Amayurri buruz:
|
|
2017
|
|
|
Aukera desberdinen artean bat proposatzeko garaian, kontuan hartu zuten Euskaltzaindiak Abadiñon, 2003ko uztailaren 18an, emaniko 139 araua, «Euskal Herria» izenari buruzkoa dena. Arau horrek honako
|
hau
dio: «Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa (Beherea eta Garaia) eta Zuberoa batera izendatzeko erabil bedi Euskal Herria izena».
|
|
2019
|
|
|
1862 Jean Duvoisin() eta Anton Abadia(). 1862ko abuztuaren 20ko data duen gutunean, frantsesez, honako
|
hau
esan zion Jean Duvoisinek Anton Abadiari: –Je ne cesse de regretter que vos idées sur le projet de former une académie basque n, aient pu être réalisées jusqu? à ce jour?
|
|
|
Azkuek ez zuen ia inoiz huts egiten, eta bera izaten zen bilerari hasiera ematen ziona,. Jaunak, ordua dugu? esanez; ondoren, bakoitza zegokion lekuan eseritakoan, honako
|
hau
esaten zuen: –Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren izenean as dezagun batzar au, edo batzarraldi au?.
|
|
|
–Eta
|
hau
esanik, agur esan behar dizuet, lagunok. 1920an hil nintzenez, beste bati eman behar diot kontakizunaren erreleboa.
|
|
|
Ez genuke ahaztu behar urte haietan agintari espainiarrek honako
|
hau
zioten idazkunak zituztela jarriak beren bulegoetan: ESPAINIAR ONA GAZTELANIAZ MINTZO DA.
|
|
2021
|
|
|
Halako kasuetan, ikusten denez, behintzat jarri baldin badu ere idazleak, aski argi dago hor ez dela segurik edo bederen erabiltzen ahal. Egun,
|
hau
esango genuke, besteak beste, hor: bai noski, bai horixe, bai eiki, bai segurki, bai phürü (euskalkien arabera, eta ezezka ere gauza bera).
|
|
|
42.6b Juntadura bere zabalean hartuta, dena den, honako
|
hau
esan daiteke: maila bereko unitateak elkartzen direla juntagailuen bitartez:
|
|
|
Era berean, emakume bakarra bada ezin dezakegu
|
hau
esan: * Joan den astean harategian aurkitu nuen emakume berdina aurkitu dut gaur kalean.
|
|
|
Bi leku horietan doan izen sintagma nolabaiteko kontrastean jartzen dugu. Adibidez, ondoko perpaus
|
hau
dioenak: Nik esango dizut zer den ona, ez du modu neutroan esaten.
|
|
|
Ororen buru,
|
hau
esango nuke. buruan
|
|
|
Bada, ordea, aldaezintasunaren kontzeptua definitzeko beste bide bat: aldaezintasuna hitzek edo hitz multzoek perpausean betetzen dituzten zereginen arabera hartzen dituzten muga hizkiei, erlazio hizkiei eta gradu markei eta antzekoei badagokie, honako
|
hau
esan daiteke: adberbioek ez dute mugatzailerik hartzen, ikusi bezala; adberbioa batzuetan nominalizatu daiteke, izenkiei dagozkien kasuetara eramanez (Iruñetik zerbait urrutian bizi da), adberbioa izen bihurtuz alegia; adberbioa izenlagun ere bihur dezakegu ko markaz baliaturik (atzoko lagunak); adberbioek ez dute kasu marka gramatikalik hartzen(* atzok), baina bai leku denborazkoak (atzotik) batzuetan; azkenik, adberbio batzuek, baina ez guztiek, gradu markak har ditzakete (beranduegi,* atzoegi).
|
|
|
Bestetik, hitanoak ez du ospe handiegirik izan batzuen artean. Hori dela eta, Yirizarrek
|
hau
dio: " Holmer me escribía, desde Bermeo, que el tratamiento familiar en Vizcaya es decididamente agresivo e insultante" (Yrizar 1981:
|
|
|
Zerbait ez dago ongi ≠ Ezer ez dago ongi. Lehena esaten duenak honako
|
hau
dio, funtsean: Bada zerbait ongi ez dagoena, beste guztia agian ongi badago ere.
|
|
|
Beste, sarritan, bat dun izen sintagmari kontrajartzen zaion izen sintagman agertzen da, honelako itzuliak sortuz: Gizon batek
|
hau
esan zidan; besteak hura. Era berean batzuk i kontrajartzen zaio askotan besteak:
|
|
|
Aipa daiteke hemen besteak beste esapidea ere: Besteak beste,
|
hau
esan nuen; Besteak beste, eraman ezazu hau bere lekura. Hauek nolabaiteko adberbio esapideak ditugu eta badirudi elipsi baten edo ondorio direla.
|
|
|
Egungo literaturan arras hedatua da aldaera hau. Hortaz, laburtuz,
|
hau
esan daiteke: nahiz eta aldaera erredundanteak izan, asko erabili dira, batez ere hobeago eta hobekiago (Iparraldean), literatura tradizioan.
|
|
|
Hauetan, bistan da, Gasteiz eta Pello-ren ondoren datorren sintagmaren erreferentzia Gasteiz eta Pello bera dira. Hori, honako
|
hau
esatea bezala izango litzateke: Gasteizen (eta Gasteiz Euskadiko hiruburua da) taberna gehiegi dago; Pellok (eta Pello da atzo aipatu nizun laguna) andregaia utzi egin du.
|
|
|
14.2.3c Euskaldun hitza, esan bezala, hainbestetan bakarrik erabiltzen dugu, beregaineko edozein izen bezala: euskaldunek
|
hau
diote, euskaldun gutxi dago herri horretan eta abar. Beste zenbaitetan, izenekin gertatzen den gisan, adjektibo baten laguntza ere izan dezake:
|
|
|
Nolanahi ere den,
|
hau
esan dezakegu: dun eta (t) ar atzizkidun hitzak izenaren ezkerrean erabiltzeko joera izan bada ere, tradizioan ikusten denez, ez dela hori euskarak izan duen joera bakarra, izenaren ondotik ere erabili baitira, edozein adjektibo bezala.
|
|
|
Edonor joan daiteke Donostiara= Nornahi joan daiteke Donostiara. Perpaus
|
hau
esaten duenak, esan nahi du berdin zaiola nor joango den Donostiara, bata nahiz bestea, nahiz denak.
|
|
|
Jakina denez, euskarak ez du ahaiderik hizkuntzen artean. Egoera hau, euskararen bakartze
|
hau
esan nahi dugu, aski berezia da, baina ez da euskararekin bakarrik gertatzen, bai baitira munduan beste zenbait hizkuntza, euskara bezain isolatu ageri direnak, familiarik gabeak. Europan ere suomiera (finlandiera), hungariera eta Kaukaso aldeko hizkuntzak ere ez dira indoeuroparrak, adibide batzuk emateagatik.
|
|
|
Har dezagun hiztegiko aditz bat, erosi, esaterako. Honen definizio gisa honako
|
hau
esaten zaigu Euskaltzaindiaren Hiztegian: " zerbait ordainketaren bidez eskuratu".
|
|
|
Elementu horri dagokio ezeztapena, ez gainerakoei. Ez da trenez etorri esatean, TRENEZ ukatzen da, ez etorri gertaera; izan ere, guztiz normala da beste
|
hau
esatea: Ez da trenez etorri (herrira), autobusez baizik.
|
|
|
14 OEHk ere honako
|
hau
dio ere sarreraren barruan: " Detrás de una oración condicional forma una oración concesiva.
|