|
2000
|
|
|
Pierpol Berzaitzekin topo egin genuen, suertez, ostatu batean kantuz ari ginela. Gure kantuak gustukoak zituela erran zigun, eta zerbait berritan
|
hasteko
grinatua zenez, gurekin hasi zen.
|
|
|
Horretarako Donostiako Udalak 1.700 milioi pezeta erabiliko ditu. Batean zein bestean berritze lanak legegintzaldi honen barruan
|
hasteko
asmoa dago. Victoria Eugenia antzokiaren lanek 1.424 milioi balioko dute.
|
|
|
1914ko maiatzaren 13an, pilotaleku estalia prest zegoela jokatzen
|
hasteko
berria eman zitzaion udaletxeari, eta hiru egun beranduago inauguratu zen. Bertan 1.116 ikusleentzako tokia bazen.
|
|
|
Lagunak puntua jarri eta hura erantzun egin behar da, puntuari segi, bukaera pentsatu gabe. Azkena pentsatzea zaila da, bestela denbora asko pasa behar duzu erantzuten
|
hasteko
. Egunak izaten dira, eta batzutan goitik beherako erantzuna etortzen da, baina zaila izaten da puntua jarri eta da!
|
|
|
Lehiaketaren helburua neska mutilen eskuetan sormena, irakurketa eta idazketa txikitatik lantzeko tresna eraginkorra jartzea zen, hauek ezinbestekoak direlako literaturzaletasuna sortzeko. Azkenean, sormen lana eta besteekiko sentipenen adierazpena euskaraz gozatzen
|
hasteko
bide egokia zela ikusi genuen. Horretarako eskola da erakunderik eraginkorrena.
|
|
|
Ez, jauna. Zerbait berri eta diferentea esan al dute euskal kultura zertxobait bultzatzen
|
hasteko
–Ez, andrea.
|
|
|
Gunea eraikitzeko 12.000 metro karratuko lur saila litzateke
|
hasteko
, eta ekimena errentagarria izan dadin, hiru film ekoiztu behar dira urtean. " Inbertsio egoki bat behar da Zinealdea proiektuarekin hasteko, errekuperagarria dena maila sozialean eta maila politikoan", Sarobeko zuzendariak aitortu duenez.
|
|
|
Gunea eraikitzeko 12.000 metro karratuko lur saila litzateke hasteko, eta ekimena errentagarria izan dadin, hiru film ekoiztu behar dira urtean. " Inbertsio egoki bat behar da Zinealdea proiektuarekin
|
hasteko
, errekuperagarria dena maila sozialean eta maila politikoan", Sarobeko zuzendariak aitortu duenez. Proiektuaren arduradunen arabera, errentagarria izango litzateke ekimena.
|
|
|
Eta Internet oraindik erronka handia da PCak ekoizten dituzten enpresa gehienentzat. Dell eta Gateway enpresek dagoeneko on line zerbitzuak saltzen dituzte, eta ordenadoreak egiten dituzten beste enpresa batzuk beren bezeroak sarean erosten
|
hasteko
zain daude. Hewlett Pacckard enpresak, bere aldetik, zerbitzari handiak doan uzteko asmoa agertu du merkataritza elektronikoaren negozioan partaidetza edukitzearen truke.
|
|
|
Gainera, Juan Jose Ibarretxe lehendakariak bere politika okerra zuzendu ordez, bide beretik egin nahi du aurrera. Zaila du aurrera egitea,
|
hasteko
, bere erabakien eta erantzukizunen berri eman behar duelako herritarren aurrean.
|
|
|
PSOEren baitan eta haren inguruko esparruetan hauteskunde emaitzei buruz egiten den hausnarketak, noski, zerikusi zuzena du bat bateko hoztasun honetan. Iada hiltzaile frogatuak diren hauei urte askoz eman zaien babes konplizea dela porrotaren zergatietako bat aho batez aitortzen du mundu guztiak, eta onartzen da etapa beldurgarri hartan inplikaturik egon zirenak betirako baztertzea dela zulotik ateratzen
|
hasteko
lehen baldintza.
|
|
|
EAJk
|
hasteko
ez dio planteamendu horri zintzoki ekiten. Ibarretxek hainbat kasutan mobilizazioak deitu ditu giza eskubideen aldarri egiten eta behin ere ez ditu presoen eskubideen bermearen alde mobilizatzera deitu.
|
|
|
Luis Regueiro kapitaina, Langara, Larrinaga," Emilin", Ahedo, Areso, Zilaurren, Blasco, Mugerza, Gorostiza, Etxebarria, Eguskiza," Pablito", Ciriaco," Kuki", Soladrero, Zubieta, Bilbao, Sanchez, Unamuno, Iraragorri, Pedro Regueiro," Txirri II", Ipiña, Markuleta, Lekue eta" Bata". Bira luze honek gure historiaren datarik beltzenetako batean
|
hasteko
zoritxarra izan zuen, 1937ko apirilaren 26an, eta nahiz eta Parisko Racing i, Frantziako txapeldunari, 0 irabazi, Gernikako bonbaketak arrakastaren hotsa mutuarazi zuen. Paradoxa dramatikoa; partidaren aurreko bazkaria, paristarrekin batera eginikoa," Gernikako Arbola" ospetsuarekin bukatu zen.
|
|
|
Udalbiltzaz gain, sei lurraldeen batzar bat ere behar dugu. Hau,
|
hasteko
, egun dauden hautetsiekin osa daiteke eta hortik bideratu behar da Euskal Herri osoa hartuko lukeen marko instituzionala.
|
|
|
Idazlea literaturaren militantea da eta,
|
hasteko
, hori eskatu behar zaio idazleari. Gero, idazlea toki eta garai batean bizi da.
|
|
|
Eta nork bere errekorra ezartzen zuen; hiru pinta, esate baterako, idazten duen honek. Nahikoa eta sobera ingurukoekin mintzapraktika egin eta kantuan
|
hasteko
.
|
|
|
Hasteko eta behin PPko gobernua. Aznarrek ETArekin mintzatzen
|
hasteko
baimena eman zuen. Aurrera joan ahala erabaki zuen ez segitzea.
|
|
|
Koba bat oso mugatua dago, garbia dago, han erraz egiten duzu lana, baina halako aztarnategi bat hartzea ez da erraza. Hala ere nahikoa kemena izan zuen gazte honek horrekin
|
hasteko
. Honela, aztarnategi batzuk eginez eta beste prospekzionatuz eta abar burutu du bere tesi doktorala.
|
|
|
Modu honetan gainera, guk erabaki dezakegu zer kontatu, zeinekin eta nola; horrek bultzatu gaitu Dar Dar sortzera". " Helburu nagusia antzerkitik bizibidea ateratzea izanik, merkatu eta ikusle guztiengana iritsi beharra dago, hori
|
hasteko
. Bestetik, kalitatezko lan garaikideak egin nahi ditugu, gure obrak ahal den gehien mugituz herri txikienetatik handienetara".
|
|
|
Gure belaunaldia oso mendizale, edo, gaztaroan esaten genuen bezala, mendigoizale, izan da. Orduan, mendira joaten ginen, Gorbeia edo Aizkorrira; orain, mendia egiten da, eta
|
hasteko
hirumilakoak. Hizkuntza aldatzen ari da, bizitza osoarekin.
|
|
|
1) Ortografiaz hortarako hautatu zen batzordeak adierazi dituen pundu gehienak onhartuak izan dira, ikusi dugunez. 2) H ren hauzian, izan diren iritziak entzun ondoan, erdi-bide bat aukeratu da
|
hasteko
: alegia, begi onez ikusiko lukeala Euskaltzaindiak letra hori bi bokal berdin nahiz ezberdinen artean erabiltzen astea.
|
|
|
Dena den, gehienetan gertatzen den legez, ez dirudi aurkakorik aterako denik. Jadanik hauteskundeetan pentsatzen
|
hasteko
garaia da, eta hor ere berriro aurrikusi daiteke beste erabaki garrantzitsu bat: Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan parte hartu ala ez, eta parte hartzekotan, zein asmorekin eta nola.
|
|
|
" Neretzat kontrariorik txarrenak hainbeste denbora bertsoa
|
hasteko
egiten dutenak dira. Hor hago erbia noiz ertengo zain eta... ez ote dik honek hasteko asmorik, galdetzen diok eure buruari.
|
|
|
" Neretzat kontrariorik txarrenak hainbeste denbora bertsoa hasteko egiten dutenak dira. Hor hago erbia noiz ertengo zain eta... ez ote dik honek
|
hasteko
asmorik, galdetzen diok eure buruari. Nekatu egiten naiz holakotan.
|
|
|
Baita euskaran ere, eta euskararen biziberritze nahi horrek bertsolaritza prestigio maila oso handira eraman zuen, halako mitifikazio moduko zerbait ematen da. Bertsogintzako ekarpenaz aparte, Amurizaren ekarpen garrantzitsuetako bat, mugimendu sozial bat artikulatzen
|
hasteko
ekarpenak egitea izan zen: bertso eskola.
|
|
|
Hau horrela izanik,
|
hasteko
Euskal Herriaren historiari buruzko ikastaro bat antolatzea erabaki genuen, nahiz eta beste arlo batzuk lantzeko asmoa ere izan aurrera begira. Historia oinarrizko gaia zela iruditu zitzaigun, ondorengo ekinaldietan beste arlo batzuk jorratzerakoan kontuan hartu beharreko gaia.
|
|
|
Beraz, bada garaia begirune eta askatasun osoz utz diezaguten Euskal Herriaren berezitasunak ikasten, Madriletik inposaturiko hezkuntza eredua eta testu liburuak alde batetara utziz. Bada garaia geure kabuz ibiltzen
|
hasteko
, geure kabuz haziak ereiteko, jaso beharreko uzta jasotzen hasteko.
|
|
|
Beraz, bada garaia begirune eta askatasun osoz utz diezaguten Euskal Herriaren berezitasunak ikasten, Madriletik inposaturiko hezkuntza eredua eta testu liburuak alde batetara utziz. Bada garaia geure kabuz ibiltzen hasteko, geure kabuz haziak ereiteko, jaso beharreko uzta jasotzen
|
hasteko
.
|
|
|
Zer egin," eggeak" esaten jakin ez, eta zure txakurra Rasputin deitzen bada, zure logopeda Rosa eta zure aitak kirrimarroa zarela esaten badu? Ikastolako beste haurrei ahalik eta muturrekorik galantena ematen saiatu,
|
hasteko
. Baina nola zuk ere nahi baino egur gehiago jasotzen duzun, beste bide bat aurkitu duzu.
|
|
|
Bizitza baten zikloa da azken finean agertzen zaiguna, bizitza askorena izan daitekeena. Xalotasuna, minak eragindako gogortasuna, gogortasunak eragindako minak, minak gainditzen
|
hasteko
beharrezkoa den barne ezagutza eta onarpena: bakardadearen ezinbestekotasuna.
|
|
|
izan ere, kartzelaratua izan aurreko gorabeherak ditu kontagai. Pertsonaia nagusi hau kutxazain automatikoetan lo egin ohi duen mutil gazte bat da, eta horietariko gau batean neska batekin harremanetan
|
hasteko
aukera izango du. Kutxazainean jolasean ari direla, polizia dator eta ihes egin dute.
|
|
|
Eurogutuna zertan den argitzeko, laburki eman ditzadan bertan jasotzen diren punturik aipagarrienak:
|
hasteko
, sarrerakoan, Europak bere jatorriz duen hizkuntz aberastasuna adierazten du, denak osagarritzat joaz eta gizarte oreka egokia lortzeko arau juridikoen beharra aipatuz. Horretarako, lehen partean erabaki orokorren adierazpena dakar, ondokoetan zehaztasunak agertzeko.
|
|
|
Liburuaren sarreran azaldu den legez, Euskal Herriko hedabideek euskal nazio nortasunean nola eragiten duten aztertzea da gure helburu orokorra, bai eta norabidebaterantz edo besterantz jotzeko ager daitezkeen eragileen inguruko gogoeta egitea ere.Galdera hauei erantzuten
|
hasteko
, hedabideek islatzen eta, aldi berean, birsortzen dituzten erreferentzia eremuak ditugu jopuntuan. Prentsa idatziaren eta bertoko telebistaren (ETBren) edukien analisien bitartez horixe azaleratu nahi genuke (alde batera utzidugu irratia, irrati emisoreen aniztasunak izugarri handituko bailuke azterketa enpirikoa).
|
|
|
Arau hauen eraginkortasuna txikia da errealitatean, baina hala eta guztiz ere baliosinboliko garrantzitsua dute. Garrantzitsuagoa da, horregatik, katalanera bikoiztutako filmak eta telesailakere ematen
|
hasteko
, duela gutxi Generalitateak berak martxan diren Plataforma digitalekin (satelitebidezkoak zein lurrazalekoak) eta kable sistemetarako programa hornitzaileekin sinatutako hitzarmena.
|
|
|
Alegia, tartea
|
hasteko
, berriemaileak Penintsula Iberiarra, Afrikako iparraldea etaEuropa erakusten dituen mapa animatua erakusten du, hodeiak zelan igarotzen diren etaerakusteko, batez ere. Argazki sekuentzia honek Euskal Herria bera, bere osotasunean, kokatzen du Munduan; esatariak Euskal Herriari begira egiten ditu iruzkinak oro.
|
|
|
Oro har, eta betiere burujabetasun kontzeptuaren prismapean, hitzaldi honetanmintzagai izango ditugun kuestioak honako hauek izanen dira:
|
hasteko
, kokapentxiki baten bidez filosofiak nazionalismoa aztertzeko orduan izan dituen ikuspegidesberdinak aipatu eta hauek nola aldatu diren aztertuko dugu. Gero, filosofian jitejuridikoa ematen ari deneko hipotesia planteatuko dugu, jite horrek abertzaletasunari irekitzen dizkion ateetako batetik sartzen saiatuko garelarik:
|
|
|
Edozein kasutan, gaur indar abertzaleak denak hein berean esaten ari gara Euskal Herriak baduela erabakitzeko ahalmenik. Baina, guretzat behintzat, hori ez da nahikoa: Euskal Herriak bere hitzaeta erabakiak hartzen
|
hasteko
garaia iritsi da. Etahor kokatuko genuke, lehenengo urrats historikomodura, Udalbiltzaren sorrera, non Euskal Herrikoherrialde ezberdinetakoudal ordezkariak bildu diren, eta jada pausoak ematen ari diren atalez atalEuskal Herriaren diagnostikoa egiteko, eta horrenondorioz hartu beharrekolehenengo erabakiak hartzen hasteko.
|
|
|
Baina, guretzat behintzat, hori ez da nahikoa: Euskal Herriak bere hitzaeta erabakiak hartzen hasteko garaia iritsi da. Etahor kokatuko genuke, lehenengo urrats historikomodura, Udalbiltzaren sorrera, non Euskal Herrikoherrialde ezberdinetakoudal ordezkariak bildu diren, eta jada pausoak ematen ari diren atalez atalEuskal Herriaren diagnostikoa egiteko, eta horrenondorioz hartu beharrekolehenengo erabakiak hartzen
|
hasteko
. Ba, gureikuspuntutik, Udalbiltzarekin egin dugun bezala, gure helburua hitza har
|
|
|
Zentzuhonetan psikodrama analitikoa taldeetan egiten denean, taldeak eszenenasoziazioekin egindako lana bilakatzen da (banakako psikoanalisian ideien asoziazioa egiten den bezala). Taldekide bakoitzak zenbait edukiren erresonantzia jasotzendu; beste eszena bat proposatzearen kasuan, subjektuak taldeari elaborazio etaberrelaborazio lana egiten
|
hasteko
emandako fantasiaren bigarren mailakoelabora zioak egiteko aukera eskaintzen du.
|
|
|
Beraz, adimenaren egia, emozioekin eta zorionarekin zerikusirikgabekoa da. Zorionaren bila
|
hasteko
, hau da, gure existentziaren zentzuaren erabakihandia hartzeko, adimenak ez digu laguntzen. Logikak ez du ezer aukeratzen.
|
|
|
Azken urteotan ordea, euskararen eredu normatiboa3 gero eta sendoago eta zehatzago zedarritu dugularik, aspaldiko kezkei erantzuten
|
hasteko
sasoia iritsi zaigu. Zeinda euskara mintzatuaren eredu normatiboa?
|
|
|
Esaterako,, beraz?: perpaus amaierandagoenean, pausaldi baten ondoren, aurretik esandakoak ondorioak direla adieraz tekoedo solaskideari hitz egiten
|
hasteko
bere txanda dela adierazteko balio dezake:
|
|
|
Gerrako porrotaren/ garaipenaren ondoren, ez zen bentzutuentzako uneriklasaigarriena, halako galderak egiteko; hots, galtzaile garbi gertatzeko arriskuan aurkizitezkeen euskaldungoa eta katalan hiztungoa. Dena den,
|
hasteko
, hobe zenproposamen itaun bat, Mz. Anido ren eraso zuzena baino.
|
|
|
1937ko abenduko debekua, bere gordinean, euskararen aurka egun argitan sekulahartu izan den zitalenetakoa izan zen:
|
hasteko
, erabateko debekua, alegia. Eta, halakoxea zelako, modu orokor eta iraunkor batean ezartzen zaila, edo ezina.
|
|
|
Mundu horretatik bazter geldituz gero, gurea hizkuntza autista izango da. Badagaraia, beraz, ekonomia esparrua ere euskalduntzen
|
hasteko
. Gainera, iruditzen zait arlohonetan euskaldunen nahiak zeresan handia izan dezakeela eta laguntza ederra emandezakeela.
|
|
|
Kaletarren artean ere, hasieran batik bat, ume, gazte eta, gehienez, berrogei baturteko helduen kontua izan zen filmak sistematikoki ikustearena. Salbuespenaksalbuespen, adineko jendearen artean ez zegoen fideltasun handirik asmakizunberriaren besoetan erortzen
|
hasteko
.
|
|
|
musika, efektu bereziak eta hitza batera erabiltzen dituztenak. Elementu hauek albiste solteetan erabiltzea aski zaila den arren, oso egokiak dira albistegia
|
hasteko
eta amaitzeko. Irratsaioa babesturik dagoenean, publizitatea bota eta gero taket laburrak egitea komeni izaten da, irratsaioa bereiztearren.
|
|
|
Irakaskuntzaren edukiei begiratuz gero eta hau konstante nabarmena izan da Moyano legearen ondoren, errazago izango zaigu curriculumaren izaera nazionalaz ohartzea. Azter dezagun,
|
hasteko
, oinarrizko irakaskuntzako curriculuma osatzen duten ikasgaiak zein diren, eta gero ekingo diogu horren interpretazioari. Lehenengo mailako irakaskuntzako oinarrizko mailari dagokionez gogoratu Moyano legeak bi maila bereizten zituela honako hauek izango lirateke:
|
|
|
Hautsak gure aurpegiak estali ditu eta segituan batu da beheko suaren kearekin. " Gustatuko zaizu, Eider", eta niri kristoren gogoak sartu zaizkit bere gainera salto egin eta musuka
|
hasteko
, horrelako lurrikara sortu baitzait tripetan.
|
|
|
–Lasai: berriro
|
hasteko
aukera duzu! Lana baduzu, bizilekua ere bai...
|
|
|
–Lasai, egon lasai. Badakit kolpe handia izan dela, baina lehen ere esan dizut hutsetik
|
hasteko
aukera ere badela. Zatoz lagunengana.
|
|
|
Sei ziren, nahiko itxura antzekoa zutenak, esan nahi dut arropak, ilea eta abarrak. Rocíoren erreferentzia erabili zuen tipo argalak nirekin berbetan
|
hasteko
, alegia Killarneytik ezagutzen ninduela, Rocío euren lagun egin zelako eta hori dena. Niri betidanik gustatu zait jendea ezagutzea, eta gehiago orain, badakidalako jende hau ez dudala berriro inoiz ikusiko, eta horrek barruak askatzeko modua ematen du.
|
|
|
Besapeetatik izerdi ttantta apur batzuk sortzen zaizkit egoera horretan, ez da oso erromantikoa hori kontatzea baina; eta lepotik belaunetaraino luzatzen zaidan hozkirri bat sumatzen dut segituan. Desiatzen nago bihar goizean berriro
|
hasteko
. Eta hori bada beldur izatea, prest nago bizitza osoan zehar beldurra pasatzeko.
|
|
|
Pisua ez zegoen gaizki. Egia esateko, ikusi zituzten pisuetako bat ere ez zitzaion txarra iruditu Txemari, hain handia zen bere gogoa gurasoen etxetik joan eta Eiderrekin bizitzen
|
hasteko
. Baita zubi erromaniko baten azpian ere, botatzen zuen sarritan Txemak.
|
|
|
–Ahaztu itzazu pentsamendu horiek, mina baino ez dizute ekarriko eta. Nahikoa izan dugu azken hilabete honetan, orain bere buruaz beste egin zuela pentsatzen
|
hasteko
.
|
|
|
Atea bere gibelean ixten ari zela ikusi zuen azkenengoz Maite, oraindik adi, gelara sartzean Txemaren lehen erreakzioa zein izango zen zain. Askotan egona zen Eiderren gelan, batez ere pisua erosi baino lehenagoko garaietan, eta denbora gutxi falta zen biak batera bizitzen
|
hasteko
, zoritxarreko istripua gertatu zenean. Eta aspaldiko garai haietatik hona gauzak gutxi aldatu ziren bertan:
|
|
|
Erran dizut,
|
hasteko
, nola aitak igorri ninduen" kondenatuen ziegarat", baina ez dizut erran nola, ni han sarturik nengoenean, osaba Joanikot etorri zitzaidan, isilpean, bisita egiterat...
|
|
|
Hartaraz gero, ez zen berriro ezkondu ez apez egin. Eta eskola emaiten ibili zen urte luzeetan, teologia eta erlijionea irakasten batik bat, Parisen aldi batez eta Baionako Apezpikutzako Kolejioan bertze aldi batez, harik eta gure aitak bere eskaintza egin eta jaun Marcelek onartu zuen arte, guri goizero eskola haien emaiten
|
hasteko
.
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... Baina, nola nihaurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar nuela neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela,
|
hasteko
, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zuela... eta zeren argi eta garbi erran baitzigun ti...
|
|
|
Zeren,
|
hasteko
, Urbiaingo lurretan sartzear ginela, bele eta sai haiek ikusi ahal izan baikenituen zalgurdia zeraman gurdizainak eta biok, arkume baten bazkan ari zirela han bide ertzean. Haiek ikusi bezain fite, nola baitzen superstizios samarra, hiru aldiz zeinatu zen gurdizaina, erreus eta urduri.
|
|
|
Baina, Bibliaz denaz bezainbatean, zer aldaketa eta zer mudantza izan ote zituen, eta ote ditu, Jainkoaren hitzak, Haren baitarik jalgi zenetik guk Liburu Sainduan irakurtzen duguneino? Zeren,
|
hasteko
, ezagutu bainuen Parisen Teologia ikasten ari zen judu bat, rabbi baten iloba zena eta hebreera zekiena, zeinak aitortzen baitzidan, kasik ahapeka, ezen Biblia ez zela autore bakar batek skribatua, eta stiloak ere halakoak zirela, autoreen araberakoak. Eta, nola iturrian garbi eta garden den ura lohitzen eta zikintzen den hainbat lur iraganez gero, eta edaten duguna, azkenean, lohia eta zikina egon daitekeen, hala, etorkiko hitza berdin kutsa daitekek eta berdin kutsatzen duk bitartekoen ahotik eta arartekoen lumatik iragan ondoren, eta desitxura daitekek, ondorez, eta desitxuratzen duk, finean.
|
|
|
Baina derradan,
|
hasteko
, ezen aitaren mundua tratuen eta negozioen mundua zela eta diruarena, eta, beraz, poltsaren neurrikoa zela haren pentsua... baita haren erlijionea ere: erran nahi baita ezen dukaten eta dobloien hotsetarat emanago eta makurtuago bizi zela... matutien kanpai hotsetarat baino, konparazione.
|
|
|
Turutak iragarri zuenean ezen Villagrandeko dukea tribunan azaltzeko puntuan zela, guztiak zutitu eta isildu ziren, eta kapela edo sonbrailua jarria zutenek burutik kendu zuten, dukeari zor zioten begirunea zela kausa. Dukeak, bere aldetik, jendearen abegi ona eskertzeko, eskua luzatu zuen baterat eta bertzerat eta, noiz eta ikusi baitzuen ezen bere tribunako lagun adiskideak nor bere lekuan zeudela, eseri zen eta gorako mugimendu bat egin zuen eskuaz, festa
|
hasteko
. Eta, jendearen txaloek eta oihuek airean bat egiten zutela, turutots bat aditu zen.
|
|
|
Ez ote zuen, bada, sala hark erakusten,
|
hasteko
, aitaren boterea eta ahala. Zeren, nola ahal duenak ahal bitartean iraun nahi izaiten duen eta ez iraungi, hala, ez ote du boteredunak, ondorez, iduri egin behar eta itxura eman ezen denboraren gainetik dagoela eta bere esentzia ez dela nehola ere botere tenporala, baina eternala, eta ez behin behinekotasuna, baina betikotasuna?
|
|
|
Eta osabak ere, planetak bezala biraka balebil bezala,
|
hasteko
puntu berean akabatu zuen bere lezione hura:
|
|
|
—Erranen diat,
|
hasteko
, ezen badirela, hemen Iruñan eta Nafarroako hainbat tokitan, koadro horien egiteko gai izan daitezkeen pintoreak, eta, beraz, baten edo bertze baten aldeko hautua egin genezakek, hik hala deliberatuko bahu... Iruñan egon nintzen azkeneko aldian, berriz, koadro polit bat ikusi nian, Tuteran dagoen pintore batena, zeinari Vicente Berdusán baiteritza, oker ez banago...
|
|
|
Horregatik, nahiz eta lehenengo urtea ezin latzagoa eta gordinagoa izan, aitzina egin nian, muturra han eta hemen sarturik, harik eta Domenico Vicentini izeneko pintorearen erranetarat jarri eta haren laguntzaileen arterat bildu nintzen arte. Domenico bigarren mailako pintorea zuan, baina,
|
hasteko
, ez zuan guti. Ostatua ordaintzeko hainbat diru bederen emaiten ziguan, eta zertxobait gehiago ere bai.
|
|
|
...en aitona Nikolasek ekarri zuen bertze koadro bat ere, zerbait hobea... eta gehiago ere esekiko zituen, segur —zeren eta aitona Nikolasek ere maite baitzituen arteak eta zientziak—, baldin gauzak ongi joan izan balitzaizkio, baina kontatu dizut ezen, bertzenaz ere, trabailurik eta egitekorik aski izan zuela aitona Nikolasek jauregiaren eta bere bi olen aitzina eramaiten, koadroak erosten
|
hasteko
. Eta bagenituen alfonbra eta tapiz guti batzuk, baita bizpahiru guadamezil ere, gure berraitona jaun Albert Etxegoienek ekarriak, deus guti balio zutenak eta koloregalduak zeudenak.
|
|
|
Baina osaba konbentzitzeko gai ote nintzen eta ene argumentuak hain pisuak ote ziren? Zeren,
|
hasteko
, bazkalorduan —hantxe genituen egun hartan osaba Joanikot eta Pedro Huizi ere, zeinak, bertze nonbait erran dizudan bezala, haserre antzean baitzebiltzan sasoin hartan, eta zeinak, egun hartan ez ezik, bertze anitzetan ere etortzen baitziren bazkaltzerat, aitak hala nahi izaiten zuelako, hura etxean egoiten zenean—; bazkalordu hartan, bada, ez zen bertze mintzagairik izan, Mattin eta El... Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara.
|
|
|
Aitortu nion Elbirarena, Elbira aipatu gabe; aitortu nizkion neure zalantza intelektualak, osaba Joanikoten izenik aipatu gabe: imajinazino handiko mutila nintzela, alegia, eta batzuetan heresiarekin zer ikusirik izan zezaketen pentsuak iragan zitzaizkidala burutik, guztiz nahasten nindutenak... eta aski nuela batzuetan norbaitek erraitea" Hau sinetsi behar duzu!", justuki kontrakoa pentsatzen
|
hasteko
, eta aita jesuitarekin berarekin ere halatsu gertatu izan zitzaidala behin baino gehiagotan... baina gauzak guztiz aldatu zirela ene erabaki haren ondoren, zeren eta, ene amaren otoitzen bidez, Jainkoaren garaziak ukitu baininduen eta aldatu, baita gogoberritu eta biziberritu ere.
|
|
|
" Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren,
|
hasteko
, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin... " Andere Graziana, berorren semea ene semea ere izan zen, borzpasei urtez, Itsasoko Aman izan nuen bitartean, eta nihaur joanen naiz haren bila..."
|
|
|
Eta erranen dizut,
|
hasteko
, ezen Rosa de Osoriok irakatsi zidala nola liburuak ere bizitzaren baitan sar zitezkeen eta bizitzaren baitako izan zitezkeen. Zeren eta Piarres Oihartzabal kapitainak erran baitzidan:
|
|
|
—Harrokeriarik ez, adiskideak...! Zeren ez baituzue,
|
hasteko
, marañonen espedizionea zuenarekin konparatuko; izan ere, zuenean hiru gizon baizik ez zarete, eta zuen bitartekoak...
|
|
|
Eta ez uste ezen trabailariak errege erreginak bezala tratatzen zituenik, zeren, lanaz eta lanaren errendimenduaz denaz bezainbatean, bertze bezain zorrotza baitzen, baina plantazione hartako beltz eta indiar haiek bazituzten bertze plantazione batzuetan ez zituzten abantailak, halako tailuz, non,
|
hasteko
, mailen eta graduen alderakotzat, etxeko txakurren gainetik baitzeuden, bai jan edanari zegozkion kontuetan eta bai bertze guztian ere; hark, bertzalde, mediku bat zuen bere erranetarat, eriez arduratzen zena, plantazione hartan erien lehen eginbeharra atseden hartzea zenez gero, lehenbailehen sendatu ahal izaiteko; eta uzten zien, finatzeko, hilabetean behin beren festa partikularraren prestatze...
|
|
|
Halarik ere, zure prezeptorea naizen neurrian, irakasle ez ezik zure lagun ere izan nahi nuke, zeren eta ni filosofoa eta teologoa bainaiz, eta zu, berriz, apez jaun don Frantziskok ongi erraiten duen bezala, etxe honetako filosofo tipia, eta, halatan, biok gara filosofo eta biok izan gaitezke lagun handiak. Baina,
|
hasteko
, zerbait argitu nahi nuke zurekin. Izan ere, lehengoan zure amak kontatu zidan nola egin zenituen, orain dela hilabete batzuk, komunioneari buruzko hainbat galdegite estrainio, eta zure ama, arrazoinezkoa den bezala, kezkaturik dago.
|
|
|
Bai, egia da ezen ene zangoak eta zangoetako junturak ez daudela bidaiatzen
|
hasteko
; egia da, halaber, hortzak eta haginak erdiak eroririk eta bertze erdiak usteldurik ditudala, bianda on baten jateko, eta ez nagoela, finean, Kleopatrare kin oheratzeko, haren hezurrekin ez bada, baina zinez eta minez aitortzen dizut ezen nekez gerta dakiokeela zure gutun bat baino present eta sari hoberik uharte spiritual honetako ermitau honi... edo naufragoari erran ote nuke, jaun André?, zer...
|
|
|
Eta erran zigun,
|
hasteko
, ezen tigre hura Afrikako ordokietako piztia zela, basoetan barrena eta zuhaitzetan goiti nekez egiten zuena, nahiz eta ongi baino hobeki zekien haietarat igaiten; erran zigun, ondotik, ezen tigre hura ezin arinagoa eta ezin bizkorragoa zela, zeren eta halakoak baitziren tigre suerte hartako tigreak, eta nekez oldartzen zirela gizonaren kontra edo etxeko abere eta kabaleen kontra, nahiz eta txaku...
|
|
|
Baina, ai, jaun André: berant ote nenbilen neure ondiko izugarriaren deitoratzen eta auhentzen
|
hasteko
–Zeren ordu hura heldua ez ezik iragana ere izan baitzitekeen orduko, eta zeren abiaturik egon bainintekeen, halatan eta ezustean, neure bizitzako argi urratzerik eta oilariterik gabeko gau beltzik beltzenean eta izugarrienean barrena...
|
|
|
—Orain hori erraiten duk, baina neure bizitza kontatuko banik, iritziz aldatuko hintzateke, beharbada... Zeren,
|
hasteko
, ni protestant nauk...
|
|
|
Eta elkarri adio egin, eta Antonio bere untzirat joan zen, eta ni neurerat, non lanez gainezka aurkitu bainuen kapitaina, Donibane Lohizunerat itzultzeko prestakuntzetan. Eta, nola hura ez baitzen, beraz, filosofatzen
|
hasteko
mementua, egun batzuk geroago jakinarazi nion neure deliberamenduaren berri, jada etxerako bidean geundela:
|
|
|
Izan ere,
|
hasteko
, ba al dakizu ezen ez nuela Antonio bere Donostiako etxean aurkitu. Eta, galdetu nionean bere bizilagun bati non egon zitekeen, hark ihar detsi zidan ezen portuan egonen zela kasik segur, bainu bat hartzen, nola baitzen haren ohitura.
|
|
|
Baina, bertze deusi lotu aitzin, ez ote zuen ene liburu honek aitzinetik bertze aitor bat behar, zeren ene ahalegina eta ene testigantza harrokeria hutsa izan baitaitezke, Moises baino ahaltsuago izan ez naizenean, ez Sanson baino balentago eta ez Salomon baino jakintsuago? Nor naiz ni, izan ere, neure bizitzaz mintzatzen
|
hasteko
, gizon faun bat naizenean, ezdeus bezain guti balio. Baina, arestian erran dizudan bezala, ekin nion lehen urratsari, ekin nion bigarrenari... eta, handik aitzina, ez nuen eta ez dut gibelatzerik izan, eta hala ibili natzaizu oroitzapenez oroitzapen eta aitorrez aitor...
|
|
|
Zeren, aita,
|
hasteko
, osaba baino anitzez ere zuhurragoa baitzen gauza haietan eta, baldin Ubarneko damen ahalean sinesten bazuen, zergatik ez zuen sinetsiko, bada, ezen Pagabasoko leizea infernuko eta bertze munduko izakiz beterik zegoela. Baina ez zegoen segur.
|
|
|
—Ehiztari bikaina zara, baina, ehizarat joan ginenean erran nizun bezala, beregainezko eta emendailuzko ehiztaria izaiteko, hartzaren froga falta zaizu... errege batek baino gehiagok ere ezin gainditu izan duena, zeren eta hortxe baitugu, konparazione, Asturiasko errege Favilaren kasua, hartz batek atzaparkatua hil zenarena... Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta har ezazu,
|
hasteko
, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—: Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko.
|
|
|
Eta,
|
hasteko
, erranen dizut ezen Pedro Huiziren eta osabaren arteko harremanak uste baino lehenago okertu zirela. Izan ere, osabak, pintura zela eta ez zela, eta libertatea zela eta ez zela, anitzetan hersten eta estutzen zuen Pedro, bere ideiekin eta kontseiluekin behin eta berriro mailukatzen zuela, baina Pedro nekatua zegoen eta ahitua bezala zegoen, bizitzan hamaika fortuna gaixto jasan ondoren... eta libertatea baino gehiago bakea behar zuen eta bakean utz zezaten, eta osabak ez zuen bakean uzten.
|
|
|
—Marrazkia ezin hobeki zagok, Pedro. Baina,
|
hasteko
, nik Errege magoen adorazionea eskatu nian: ordea, idia eta astoa dituk marrazki honetan zinezko errege, zeren eta lehen planoan baitaude; bertzalde, errege magoak hiru zituan, ez sei, eta ez zekiat zertarat datozen bertze hiru horiek, artzainez mozorrotuak...
|
|
|
Izan ere, ongi bai ongi ikasi nuen nik gartzela sekeretu haietan zer den gizonaren miseria eta deuseza! Zeren,
|
hasteko
, leku jakin baterat eraman baininduten, bai, baina han ez zen erraza deus ere jakiterik. Eta lur baten gainean nengoen, baina ez nekien zein zen lur hura.
|
|
|
Bai, bazekiat, halarik ere, ezen pentsu beltz batek ez hauela bakean ez soseguan uzten, zeren,
|
hasteko
, nekez lot daiteke suizidioa atsegintasunarekin, eta zeren, ondorez, izugarria idurituko zaik, lehenengo istantean bai bederen... baina hago trankil, Joanes. Izan ere, nola ene egia eta ene ohorea guztiz lohituak izan diren Ofizio Sainduaren sententzia horrekin, hala, burua jaso beharra diat, ohorezko gizon izaiten segitu nahi badut bederen.
|
|
|
TRISTE nengoen eta arrai nengoen, baina kolerak eta hirak hartua nengoen bere batez, neure onetik aterea guztiz, arneguka eta juramentuka
|
hasteko
gogoz, nahiz eta ez zen hura ene ohitura, ez ene usantza. Eta sutan nengoen, eta su hark ez zuen egurrik eta ez aitzinatzailerik ere behar aitzina egiteko eta handiago egiteko, zeren eta sufrezko sua baitzen hura eta infernuko sua bera.
|
|
|
Eta, begiak zabal zabalik nituela, berehala ohartu nintzen ezen ene goseak eta ene harridurak ez zutela jada neurririk. Eta harritzen ninduen,
|
hasteko
, bi emazteki haien itxurak: izan ere, ez zirudien, ez, mafrundia edo sudur jarioa harrapatzeko beldur zirenik, arin jantzirik zihoazenez gero, lepoa eta lepaingurua bistan, baita zangoak ere, orkatiletarik goiti borzpasei hatz, galtzerdirik gabe...!
|
|
|
Zeren eta urteetan egon izan bainintzen itsuturik, ez plazerraren plazerrarekin, baina plazerraren gutiarekin, hura ere neurriz kanpoan egon zitekeelakoan, bekatua bekatu zelako beti ere, baita bere gutian ere... Salamancatik itzuli nintzenean, berriz, trabailurik eta egitekorik aski izan nuen osaba Joanikoten kalbarioarekin, bertze kontu haiekin antsiatzen
|
hasteko
... Baina denbora hura ere iragana zen eta etxetik ihes egin berria nintzen... eta iraganarekin hausteko gogo bizi hura nuen, errai erraietaraino sartua, hura nola bideratu behar nuen ez banekien ere.
|
|
|
—Joanikot,
|
hasteko
, ez zuan beti horrelakoa izan, zeren eta hura aspaldidanik ezagutu izan bainuen... eta zeren baitakit, halatan, ezen ez zela Pazkoarekin edo Mendekostearekin konplitzeko bakarrik ateratzen, baina bertze obligazino batzuekin ere, noiz eta jauregitik iltkitzen baitzen, Iruñarat, Donibane Lohizunerat edo Baionarat —eta, burua gora eta behera higitzen zuela behin eta berriro, erantsi zuen—... Ai, kontatuko banik nik hiri zer gertatu zitzaigun hire osabari eta bioi behin batean Baionan...!
|
|
|
Eta, azkena emaiteko historia ez dakit irrigarri edo nigargarri honi, zeina Boccaccioren lumarendako bertze ipuin baten egiteko gai ezin egokiagoa izan baitzitekeen, derradan ezen guardia buruak erran zigula,
|
hasteko
, bi hautabide genituela, gertatuak gertatu ondoren: edo ez genituen puta haiek salatzen, zeren ezein salatzailek ez baitzuen nehor salatzeko eskubiderik, baldin berak ere salatua izaitea merezi bazuen, nola izan baitzen gure kasuan, etxe galdu hartan fornikatzen harrapatu gintuztelako; edo, egitekotan, uko egin genion nork bere poltsaren jabetasunari, puta haiek ezin pobreagoak zirenez gero, beren seme alabei jaten emaiteko sos erdirik ere ez zutenak, eta hargatik ebatsi zizkigutenez gero, hain zuzen ere, diru poltsak, nezesitate handian zeudelako.
|
|
|
Oraindik zenbait segundo behar izan nituen aginduari obeditzen
|
hasteko
, hainbertze non, gerrikoa askatzeari ekin orduko, Edurne eraman gutikoaren esku artegarekin topatu bainintzen. Hain leku estrategikoan pausaturik, haren ukipenak guti faltan ez ninduen ohe gainean saltarazi.
|
|
|
Bertzerik gabe, abuztuko astearte horretako ordu bata inguru, Ttipik markatu tokia jo nuelarik, bertzelako laguna espero nuen. Zaharxeagoa,
|
hasteko
eta bat, kiloz zamatuagoa, arabiar edo gutienez ere ekialdetar aireko arropa luzeekin beztitua, betile beltz luzeduna eta atzerriko doinuaz mintzatuko zena. Gehiago ere bai:
|
|
|
Eskuak ere, aitzineko orduetan pausatu gabeak, hil hotz zeutzan orain, ahurrak mahai gainean eratxekirik. Ttipik berak ere sobera unatua iduri zuen, edo joegia, bere zorroztasunari bide emanen zion muturren baten xerka
|
hasteko
. Ni baizik ez bide nintzaion Ximurraren mintzoari erreparatzen ari.
|
|
|
Bi gizasemeren solas hotsak trabeska egin zuen autoaren xafla metalikoan barna, maletategi hondoraino. Bihurdikatu nintzen, berriz ere sakaka
|
hasteko
prest, baina Kristinaren zimiko batek eragotzi zidan. Kanpoko marmaria ez zegokion orain eleketa arrunt bati, bi gorputzen arteko ekinaldiari baizik.
|
|
|
Ximurra lehengo eguneko telefono tiki urdinarekin jostatu zen pixka batean, mahai gainetik harturik, eta nik koilara itzulika erabili nuen kafearen barnean. Arratsaldeko laurak ziren, goizegi kankarroak eskatzen
|
hasteko
, egunkarira berehala itzuli eta deus idazteko gai izanen banintzen. Ximurrak esku artean zeukan freskagarri kaloriaz hustua tentazio eskasa zen niretzat.
|
|
|
Buru bakarrik ere ez zen nire aldera biratu. Erredakzioa borbor zegoen, egunero bezala tenore horretan, eta, itxuraz, denek aski lan zuten bizkar gainean, nigan batere erreparatzen
|
hasteko
. Mendekuz, goiztiarrenei ordu pare bat kalkulatu nien oraindik lantokian egin beharreko, kontuan hartu gabe horrako edo harako albiste nahiz erreportajetik itzuli gabeko kazetari eta argazkilaririk ere bazela oraino.
|
|
|
—Are, Saragueta —lehengo astean birtopatu ginenetik" Eduardo" erraten zidan, baina abuztuko asteazken horretan gauzak ez zeuden beren lehengoan— ez erran pitokeriarik. Urte franko egina haiz heure inguruko kaken berri ematen, orain inoxoaren predikuan
|
hasteko
. Zer eta ni konbentzitu nahi gauzak zenbateraino aldatu diren.
|