|
2004
|
|
|
Oinazezko unibertso bat. Izan ere, ama hil zenetik hiru urte igaroak baziren ere,
|
haren
oroitzapena uneorokoa zen. Hasieran haren irudia gerrako amesgaiztoen kontrako babes gisa baliatzen nuen, baina orain amari buruzko oroitzapen samurrenek ere kutsu jasanezin bat hartzen zuten neure baitan.
|
|
2006
|
|
|
Baina bere aitona zen, zer arraio! Eta, ezagutu ez bazuen ere, ez zitzaion ongi iruditzen
|
haren
oroitzapena lohitzea. Bestalde, gogoz kontra bazen ere, aitortu behar zuen argazki albumak hunkitu egin zuela.
|
|
|
Akinosukek, ordea, ez zuen lortu obsesio hura gainditzea, eta, azkenerako, gai bakarrera mugatu ziren haren kontakizunak. Musika tresna hartu eta inork ezagutzen ez zuen sujetu baten bizitza kontatzen zuen, biwaren soinuarekin gizon
|
haren
oroitzapen galdua berpiztu nahiz.
|
|
|
Lehengo eguneko pistola utzi zuen nire eskuetan. Ez nuen
|
haren
oroitzapen onik: tiro egitean, gorputz osoa dardarika uzten zidan gibel kolpeak.
|
|
2008
|
|
|
Jendea jarrita zegoen hasieran, elkarrekin kontu kontari eta dena oso etxekoi. Artatxiki garagardoa amaituta, Amos Tutuolaren liburu eder
|
haren
oroitzapena etorri zait, eskaintza egin digutelarik: palmaardoa.
|
|
2009
|
|
|
Elkarrekin bi orduz baino gutiago mintzatu baziren ere,
|
haren
oroitzapen garbia du oraindik ere, horrelako berotasun eta bizi indarra erakutsi baitzituen hizketan.
|
|
|
Lehenago ahaztuko du. Dutxatik atera eta, zorte apur batekin, gizona ospa eginda baldin badago, ez da
|
haren
oroitzapenik inon geldituko. Horrela behar du.
|
|
|
Aspaldi, bertze bizitza batean, emakume horrengatik lepoa arriskuan jarria nuen. Hainbertzenarekin, goxoa zen
|
haren
oroitzapena. Liburuarekin batera mosketea ere eskuetatik kendu nion mutilari.
|
|
|
Egiaz,
|
haren
oroitzapena ere galdua nuen denbora horretan. Henrike hil zutenekoan, hura ere itsuski jo zutela, horra, niretako, Aubignéren azken berria.
|
|
|
Baina gaur, egun
|
haren
oroitzapena berritzen ahalegintzen denean, hileta klandestinoaren irudia datorkio burura. Guardia Zibilak herria hartuta zuelako.
|
|
2010
|
|
|
nola bihur zitekeen, izan ere, gure anaiatxoa, munstro baten ezaugarriak behar zituena, aingeru distiratsu?!, buru buruan baitaukat, zuk bezala, Damaso!? Adak jartzen zuèn aurpegia, nazka eta higuina zeriona, anaiatxoa aipagai genuen bakoitzean,
|
haren
oroitzapenak oka egiteko gogoa emango balio bezala, eta irudikatzen nuèn aingerua ez baitzen nik nahi bezain distiratsua:
|
|
|
sendategian birikatik operatu nindutenean ikasi nuen hori... eterraren eraginpean nengoela entzun ez nituen, bada, txistu baten nota zerutiarrak, inguruan txistularirik ez zegoen arren!; geroztik ikasi dut, bai, nekez izan daitezkeela, izan, aingeruak —Benjamin Maria hil zèn egunean ikasi nuen hori—: nola bihur zitekeen, izan ere, gure anaiatxoa, munstro baten ezaugarriak behar zituena, aingeru distiratsu...!, buru buruan baitaukat —zuk bezala, Damaso! — Adak jartzen zuèn aurpegia, nazka eta higuina zeriona, anaiatxoa aipagai genuen bakoitzean,
|
haren
oroitzapenak oka egiteko gogoa emango balio bezala... eta irudikatzen nuèn aingerua ez baitzen nik nahi bezain distiratsua: nola, bada, baldin eta, haren irudia osatzerakoan, Adaren nazka aurpegia tartekatzen bazitzaidan...!; geroztik ikasi dut, bai, nekez ager daitezkeela beste munduko izakiak guri bisita egitera:
|
|
2011
|
|
|
Lagundu egin didak eta eskertu egin nahi diat. Alabarengatik ari nauk, eta ez nikek nahi inork
|
haren
oroitzapen txarrik izaterik.
|
|
2012
|
|
|
Hain izan zen gordina, ezin izan baitugu aurrera normal egin. Orduz geroztik, Maddi gure erraietara itsatsi da;
|
haren
oroitzapena eguneroko bizitzan korapilatzen zaigu, behin eta berriro eragozten digu gizadian jar genezakeen konfiantza. Nolanahi ere, ni digeritzen noa, astiro, laguntzarekin.
|
|
|
Baina bitarteko aldi goibelaz ez dut gogoramenik, ez behintzat gogoramen zehatzik. Izumenak betetzen zuen hala ere denboraldi
|
haren
oroitzapena, eta izumen are ikaragarriagoa zen lausoa zelako, eta, anbiguoa zelako, handiagoa zen beldurra. Orri beldurgarria zen nire izatearen liburuan, oroitzapen nahasi, lazgarri eta ulertezinez osorik betea.
|
|
|
Zeregin bat izan zen beraz, Emmarentzat, dantza
|
haren
oroitzapena. Asteazkena iristen zen guztietan, bere buruari esaten zion esnatzean:
|
|
|
Moraltasunean elbarri geratu nintzen: arimaren erdiak ez zuen bizirik iraun, idortuta, lurrinduta, hilik geratu zen, moztu eta bota egin nuen; beste erdia, aldiz, bizi bizirik zegoen, eta edonori zerbitzatzeko prest, baina inor ez zen horretaz ohartu, inork ez baitzekien hildako arima erdia izan bazenik ere; baina zuk
|
haren
oroitzapena piztu didazu orain, eta nik beraren epitafioa irakurri dizut. Askori, oro har, barregarriak iruditzen zaizkio epitafioak, baina ez niri, batez ere haien azpian zer datzan gogoratzen dudanean.
|
|
|
Badakit laster bereiziko garela berriro eta, beharbada, betiko: bakoitza bere bidetik joango da hilobiraino; baina
|
haren
oroitzapenak sendo sustraiturik iraungo du nire arima barrenean; beti errepikatu izan diot hori, eta berak sinetsi egiten dit, nahiz eta kontrakoa esan ohi duen.
|
|
2014
|
|
|
Berak bakarrik egin zion aurre, hortaz. Arriskuaren aurrean bakarrik, pentsatu zuen, eta film
|
haren
oroitzapenak behar zuen kemena eman zion. Kinki baten aurrean kikilduko zelakoan ala?
|
|
|
haren arimak, gorputzak, estazioak, planek, marfilak, lanbideak. Bakarrik gelditzen ziren
|
haren
oroitzapenak eta haren maitea, eta horiek ere iraganaren eskuetan utzi nahi nituen, nolabait, hartaz gelditzen zitzaidan guztia neronek laga ahanzturari, gure patu komunaren azken hitza den horri. Ez naiz neure burua defendatzen ari.
|
|
|
Nik uste nuen
|
haren
oroitzapena gizon ororen bizitzan metatzen diren hildakoen beste oroitzapenak bezalakoa zela: itzalek beren azken bidaia azkarrean garunera erortzen direnean bertan uzten duten aztarren lauso bat; baina atetzar luze gotorraren aurrean, hilerriko ibilbide ongi zaindutako bat bezain lasaia eta txukuna zen kale bateko etxe altuen artean, Kurtzen ikuskaria izan nuen, anda gainean, ahoa gosez zabaltzen, zera bezala, lurbira osoa, gizadia eta guzti?
|
|
2015
|
|
|
Larriturik zirudien. Berritu zitzaizkidan Tráes gure gelan agertu zen gau ikaragarri
|
haren
oroitzapenak. Baina gau hartan bisitari okerrago bat hartzekoak ginen.
|
|
|
Elurrak ere arinago ematen zuen palan. Hurrengo egun latzetan, musu
|
haren
oroitzapena izan nuen lagun eta bidaide.
|
|
|
Hurrengo asteetan haren falta sentitu nuen, ez gehiegi hala ere. Gaueko amesgaiztoetan baino ez ninduen
|
haren
oroitzapenak nahaspilatzen. Eta, asalduraren ondorioz, nuen insomnio apurra kroniko bihurtu zitzaidan.
|
|
2016
|
|
|
Oso ondo igartzen zidan: niretzat, berarentzat bezainbeste bai behintzat, orainak baino areago iraganak zeukan garrantzia, jabetzak baino areago
|
haren
oroitzapenak. Oroitzapenaren aurrean, jabetza guztiak eskas, hutsal eta etsigarri baino ezin dira agertu...
|
|
|
Haren bahiketa sekula ez zen salatu. Bost urte luzez,
|
haren
oroitzapena ezabatu egin zen mundutik, baina orain Foruzaingoak kasua...
|
|
|
Etxea... Etxearen garrantzia guraso zaharren jardunean, ez hainbeste Begoñak bere alabarekin izaten zituen hizketaldietan, beharbada etxetik goiz samar atera eta
|
haren
oroitzapena lausoturik zeukalako; hegazkinean doan emakumeak, berriz, bi kontinenteen arteko itsaso zabalaren gainean hegan, oinak non edo non pausatzeko desira izan du betidanik, nonbaitekoa izateko nahia, hango edo hemengoa den jakiteko beharra, ez erabat hemengo ez guztiz hango sentitu ezinaren arantza. Migrazio mugimenduak gertatu diren guztietan izaten da sentimendu bera, ez da horren kasu berezia gure emakumearena, eta horretan ez du axola gehiegi migratze hori arrazoi politikoek edo ekonomikoek eragindakoa den, batean zein bestean joan beharra duzu, alde eginarazi dizute zeurea zenuen lurretik, eta harekiko harreman gazi gozo bat izango duzu beti horrez geroztik, batzuetan gozoagoa, besteetan gaziagoa, eta lurralde berrian hobetoxeago edo okerxeago moldaturik ere, beti izango zara arrotza, inoiz ez zara guztiz bertako izango, bertakoen moduan barre egingo eta bertakoekin negar egingo, horixe izaten da beren herritik joan behar izan dutenen patua, eta ezin esango dugu lerrootan beste hainbat tokitan zabalago eta xeheago azaldurik dagoena.
|
|
2017
|
|
|
Itoka idatzi nuen, iraganeko bizikizunak tarrapatan berpiztuz, eginahalean saiatuz Zorba oroitzen eta osorik salbatzen, sekula
|
haren
oroitzapena galduko balitz neure errua izango balitz bezala. Horregatik gau eta egun ekin nion lanari, albait fidelkien marraztu beharrez Zorbaren, nire. Aita begiragarriaren??
|
|
|
Nobela hura abiapuntua izan zen, bere maisu eta lagun Sherwood Andersonek eskatzen zion zentzuan: «Abiapuntu bat aukeratu behar da; gero, denborarekin, ofizioa ikasiz joango zara... Tokiak berdin dio, baldin eta
|
haren
oroitzapena gorde baduzu eta hartaz lotsatzen ez bazara... Herri txiki batekoa zara, zure jatorri den Mississippiko txoko txiki hori besterik ez duzu ezagutzen.
|
|
|
Ez zuen Benito Mennin bukatu nahi. Burutazio hark psikiatrikoko pazientea ekarri zion berriz gogora, Antoñito Iparragirre, eta
|
haren
oroitzapenak bordan zeukan paketera eraman zuen berriro.
|
|
|
Ez zen lodia, baina gorpuzkera zabalak halako inpresioa ematen zuen. Asiainek ez zuen
|
haren
oroitzapenik batere.
|
|
2018
|
|
|
Ordubete inguru egon nintzen handik mugitu gabe, jaunak etxetik joan ziren arte; tarte horretan, ez zen deus gertatu. Nolanahi ere, han egon nintzen ordu
|
haren
oroitzapenak bizirik iraun du nigan urteak joan eta urteak etorri. Hasieran, eta ez zait axola hau aitortzea, goibel samar egon nintzen.
|
|
2019
|
|
|
Idazten hastean eszena
|
haren
oroitzapena agertu zitzaidan. Nire iraganaren zati bat agertu zen, ahaztuta neukana.
|
|
|
Enpresaburuak ez zion inori sekula kontatu amesgaiztoarena, baina
|
haren
oroitzapenak bizi arte guztian tormentatu zuen, nahiz eta horrek ez zion bere ohiko portaera aldarazi. –Gizakiaren ezinbestekoa?, esango zien lagunei egoskor, horretarako aukera izan balu, alferrik iruditzen baitzitzaion patuaren kontra borrokatzea.
|
|
|
Akaso hura ere horietako bat izango zen, erreferentzia oso gutxi daude berari buruz irakurri ditudan liburu edo bestelako informazio iturrietan. Lastima, Modottiren itzalean gelditu ziren
|
haren
oroitzapen asko.
|
|
|
ASKOTAN OROITZEN DA OA, ezen ez ni, izan ere, honako hau
|
haren
oroitzapen bat da, inoiz egiaztatzeko barrenik eduki ez dudana?, eta inoiz ekarri dit gogora, bera Sautrelan lanean zela, ni eraman nindutela elkarrizketa baterako, lehenbiziko liburuarekin, oso aspaldi beraz, eta HE k galdetu zidala ea non aurkitzen nituen klasiko horiek guztiak, eta nik, OA-ren ustez maltzurki, baina seguruenik xalo xalo,, liburutegietan, erantzun omen niola, eta gero, beste ezer gehitu gabe, isildu.
|
|
|
Niri ere etorri zait bihotza irekitzeko eta zerbait aitortzeko gogoa, baina ez dut egokiera topatu. Gainera, ez ditut toki honetako
|
haren
oroitzapen gazi gozoak nireekin nahastu nahi. Nire aitortzak leku propioa merezi du.
|
|
|
batera zein bestera, destino bat dute. Cécile Sorelek honela idatzi zuen,
|
haren
Oroitzapenetan barrena aurkitzen dugun xalotasun horretaz: –Halaxe sartu nintzen munduan.
|
|
|
Venus da, munduari bere edertasunaren altxorrak emanka. Ez da norbera, baizik Cécile Sorelek defendatzen zuen Edertasuna, Bib en karikaturaren beira hautsi zuen hartan;
|
haren
Oroitzapenetan, ikusten dugu Artea gurtzeko gonbita egin ziola gizadiari bere bizitzako une oro. Orobat Isadora Duncanek ere, My Lifen kontatzen duen bezala:
|
|
|
Inoiz gehiago ez zuen onartuko inork Triki dei ziezaion. Amak beti gorrotatu izan zuen izengoiti hura, eta
|
haren
oroitzapenak merezi zuen hainbeste. Betiko ezabatuko zuen ezizen hura bere bizitzatik; betiko lurperatuko zuen Pasaiako hilerriko lauza odoleztatu haren azpian.
|
|
2020
|
|
|
Ildo horretan, Amazonia eta munduko beste oihan handiak amildegiaren ertzean egon daitezkeela ohartarazi dute munduko ikerketa batek baino gehiagok. Esate baterako, 2019an Nature Communications aldizkarian Erresuma Batuko hiru unibertsitateetako ikertzaileek egindako lanaren arabera, baliteke bost hamarkadaren buruan desagertzea Amazoniako oihana (5,5 milioi kilometro koadro) eta sabanaren antzeko paisaia baten moduko zerbait geratzea
|
haren
oroitzapen gisa22.
|
|
|
Alde txikia dago gero jazarle izatetik jazarria izatera. Halabeharraren bitxikeriak, Sousa Mendesek etxea eta sorterria galdu zituen, salbatu zituen iheslariek bezala, baina
|
haren
oroitzapenak beti izango du aterpea Santiagoko zubipean, Bidasoko ibai bazterrean.
|
|
|
Ondo baino hobeto daki hori, ama ere aspaldi hil zitzaiolako. Ez dauka
|
haren
oroitzapenik. Baina bai ziurtasun erabateko bat:
|
|
2021
|
|
|
Gerra aurreko urte haietan ez zuen jakin, antza, Maisuaren alargunaren berri, bestela ez zuen ezkontzarena sinetsiko. Noski, gerta zekiokeen, neuri bezala, gerra ondoan
|
haren
oroitzapena garunaldea denboraren eraginez bilakatu ohi den Gruyère gaztako zulotxoren batetik joan izana.
|
|
|
Wallaceren ahotsa hondoratu egin zen lotsa
|
haren
oroitzapen biziarekin.
|
|
|
Oso aspaldiko haur esperientzia
|
haren
oroitzapena abian jarrita, ate hura lehenengo aldiz ikusi zuen unean, emozio berezi bat sentitu zuen, erakarpen bat, desira bat, atera joan, ireki eta barrura sartzeko. Aldi berean, argi eta garbi zeukan erakarpen hari amore ematea zuhurtziagabea edo okerra zela, ez zekien esaten nolakoa.
|
|
|
Gero, ohean agondu eta goizeko tea hurrupatu bitartean, azalpen bat aurkitu nahian ibili nintzen, errealitatearen zein zaporek txunditu ote ninduen
|
haren
oroitzapen ezinezkoetan, uste izanik nolabait iradoki, aurkeztu, adierazten zituztela –ozta ozta dakit zein hitz erabili ere– bestela esanezinak diren esperientziak.
|
|
|
Orduan, hasieran oso zalantzati, gero errazago, bizitzan ezkutaturik zeukan kontu hartaz kontatzen hasi zen: bihotza ase ezinezko irrikaz betetzen zion edertasun eta zorion
|
haren
oroitzapen obsesiboa, zeinak bizitza mundutarreko interes eta ikuskizun oro aspergarri eta alferreko ikusarazten baitzion.
|
|
|
Oso aspaldiko haur esperientzia
|
haren
oroitzapena abian jarrita, ate hura lehenengo aldiz ikusi zuen unean, emozio berezi bat sentitu zuen, erakarpen bat, desira bat, atera joan, ireki eta barrura sartzeko. Aldi berean, argi eta garbi zeukan erakarpen hari amore ematea zuhurtziagabea edo okerra zela, ez zekien esaten nolakoa.
|
|
|
Bere garaian oso ospetsua izan bazen ere, Besteen odola (1945) ez da gaur egun Gonbidatua (1943) edo Mandarinak (1954) bezain ezaguna Beauvoirren fikzio lanen artean. Haatik, beste lan batzuek baino askoz kritika hobea jaso zuen nazien okupazioari buruzko nobela honek; baina gure herrian
|
haren
oroitzapenak dira ezagunagoak, eta idazlearen inguruan eratu den mitoa ere hobeto ezagutzen da haren lanak baino.
|
|
2022
|
|
|
–Nire ustez, gure gizonak antzera egiten du, bakoitzak zerbait desberdina ikus dezan. Horregatik ez du inork
|
haren
oroitzapen garbirik.
|
|
|
Erronka hori atzera irauli zuten gero (baina
|
haren
oroitzapena geratu zen). Europar gerra zibilen beste produktu batek ordena patriarkala indartu zuen:
|