|
2000
|
|
|
Nire ustez, beharbada Larramendiren iritzien berri zerbait bazekien. Horregatik, hark bezala, bere azkenetariko bertso batean
|
hara
zer zioen:
|
|
|
—Jakintasunaz ari zara zu, baina
|
hara
zer dioen Jakintasunaren liburuak: Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei, 14 eta zure zientzia gizonen zientzia da, ez Jainkoarena!
|
|
2003
|
|
|
Denean bat ez etorri arren, txintxo txintxo astero bere lanean jarraitzen zutenen artean, berriz, «Basarri» zegoen. Baina
|
hara
zer zioen, «Bere Bordatxotik», 1973ko urtarrilaren 21eko zenbakian.
|
|
|
Eta Aita Santuak ordubeteko berbaldi luze mamintsua eskaini deutse, entzule guztiak adi adi eukazala. Beste gauza sakon askoren artean,
|
hara
zer esan dauan Joan Paulo bigarrenak:
|
|
2004
|
|
|
Hain zuzen 1997an, Eusko Ikaskuntza eta Euskaltzaindiak, bion artean, Hendaian, Abaddiaren mendeurrenkari, antolatu zuten Biltzarrean, txosten bat aurkeztu nuen eta
|
hara
zer esaten nuen pasarte batean:
|
|
|
Baina, neure buruaz hitz egin beharrean,
|
hara
zer esan zuen Gipuzkoako egunkari bateko kazetari batek, nik Errealean egindako aldi hartaz:
|
|
|
Baina
|
hara
zer zioen auzoko korrespontsalak biharamuneko egunkarian, Izar distiratsu bat auzoko ilunean titulupean:
|
|
2007
|
|
|
Baina sententziari muzin eginez, eliztarrek Johan Acos eta bere lagunen eserlekua erditik moztu zuten. Kasua erregeordearenganaino iritsi zenean,
|
hara
zer esan zuen: " Hain dira lotsagabeak agote horiek, Erronkarin bertako bizilagunen pare jarri nahi izan dutela beren burua".
|
|
2008
|
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean, exajeratu zuen markesa andereak?. Eta guk, jakina, medikuari deitu, baina
|
hara
zer esan digun mediku jaunak?
|
|
|
Kaxkagorri harrituta zegoen; haren aurpegierak, haatik, harriduraren isla zenak, berehala egin zuen irri zabalera, Beñardok bertsoa amaitu bezain laster; gero, berriz, balkoitik erantzun zion??(?) eskerrak eman behar dizkiat/ lehenengotik, jakina,/ hain izan zaidak hire etorrera/ ezusteko atsegina(?)??; bi bertsolariak, jarraian, hamar bat bertsotako ekinaldian korapilatu ziren, harik eta Beñardok, dardara iraganeko kontua zen jada, burua gero eta bere lekuagoan? gonbita luzatu??(?) ongi baderitzozu,/
|
hara
zer diodan: / egun osoan ibil/ gaitezke bertsotan??
|
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko, baina
|
hara
zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: –Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
|
–Begira, jauna, posible dena egiten dut, eta hori ez da posible, esan zuen Silverrek?. Nire bizia eta mutil honena salbatzekotan, barkatuko didazu, baina altxor hori bilatu beharra daukat,
|
hara
zer esaten dizudan.
|
|
|
eta dena banketxe batean ondo gordeta. Kontua ez duk irabaztea, aurreratzea baizik,
|
hara
zer esaten diadan. Non dira orain Englanden gizon guztiak?
|
|
|
–Ez zaiok asko baliatzen jende txoroari ez hori ez beste ezer,
|
hara
zer esaten diadan! –egin zuen oihu Silverrek?.
|
|
|
–Fortunako gizasemeak, ihardetsi zion sukaldariak?, ez dituk normalean bata besteaz asko fidatzen, eta ondo egiten ditek,
|
hara
zer esaten diadan. Baina nik neure erara egiten ditiat gauzak.
|
|
|
Begira, gehitzen zuen Johnek?, bikea ukitzen duenak nahitaez belztu behar, motel. Hor daukak nire txori zahar, gizagaixo eta errugabe hori madarikazio gorriak botatzen, eta zer esaten duen ez zekik,
|
hara
zer esaten diadan. Berdinberdin egingo likek, nolabait esateko, kapilau baten aurrean ere.
|
|
|
Zure hitz bat nahikoa da. Ondo dakit noiz ari naizen gizon prestu batekin,
|
hara
zer esaten dizudan.
|
|
|
Ondo asko dakit zuek daukazuela, ihardetsi zuen John Luxeak?. Ez daukazu nirekin hain elkorra izan beharrik; ez dizu horrek batere lagunduko,
|
hara
zer esaten dizudan. Zera esan nahi dut, zuen mapa hori nahi dugula.
|
|
|
–Tira, tira, esan zuen Silverrek?, utz itzak berriketak. Hilda zegok eta ibiltzerik ez zeukak, hori behintzat bazekiat; edo ez duk behinik behin egunez ibiliko,
|
hara
zer esaten dizuedan. Zuhurtziak hil zian katua.
|
|
|
Maniobratzeko prest! Hasiera kaxkarra duk hau, eta ez zekiat ahots hori norena zen, baina adarra jo nahian dabilen norbait duk, hezur eta mamizko norbait,
|
hara
zer esaten dizuedan.
|
|
|
–Atrebentziarekin esanda, jauna, baina oso gaizki egingo zenuke, esan zion Silverrek?. Zure bizi baliotsua galduko zenuke,
|
hara
zer esaten dizudan. Orain ni zure alde nago, buru belarri; eta ez nuke taldea urritua ikusi nahi, are gutxiago zu gabe, zenbat zor dizudan jakinda.
|
|
|
–Utzidak dunda, Dick, esan zuen?; eta gero, pipa piztu ondoren?: ederki zegok, motel, gehitu zuen?, sar ezak zuzia egur pila horretan; eta zuek, jaunak, segi etzatera; ez daukazue zutik egon beharrik mister Hawkins dela eta; bere baimena baduzue,
|
hara
zer esaten dizuedan. Eta hortaz, Jim, jarraitu zuen, tabakoa zanpatuz?, hemen haiz, hau ustekabeko atsegina John zahar gizajoarentzat!
|
|
|
–Geure eskuetan hagoela ez diat aitatu ere egin, jarraitu zuen Silverrek?, baina hala hago,
|
hara
zer esaten diadan. Niri gauzak hitz egin egin behar direla iruditzen zaidak, nik dakidala mehatxuka ibilita ez baita ezer onik ateratzen.
|
|
|
Begiratu genian, eta, arraioa!, ontzi zahar horren arrastorik ez. Sekula ez diat nik halako ergel mordoa ikusi, denak zein baino zein harrituago, eta,
|
hara
zer esaten diadan, denetan harrituena ni neu. –Beno, esan zuen sendagileak?, egin dezagun tratua.?
|
|
|
–Eta orain aukeratu egin behar duk,
|
hara
zer esaten diadan, erantzun zuen Silverrek.
|
|
|
belazurrunetik zintzilik batzuk, arraio demonioa!, beste batzuk kareletik behera botata, eta denak arrainentzako jaki. Oraindik ez da jaio niri aurre egin eta egun bateko onik izan duen gizonik,
|
hara
zer esaten diadan, Tom Morgan.
|
|
|
Ez duzue borrokan egin nahi fortunako gizasemeei dagokien moduan, baina hortaz, zer arraio, ordea! Obeditu egin duzue,
|
hara
zer esaten dizuedan! Mutil hau gustukoa diat, bai; ez diat behin ere hau baino mutil hoberik ezagutu.
|
|
|
baldinbaitere ez ahal dut inor ikusiko bere kontra eskurik altxatzen. Baldinbaitere,
|
hara
zer esaten dizuedan.
|
|
|
Orduan Dickek hobe dik errezatzen hasi, esan zuen Silverrek?. Dicken zorteak onenak eman ditik,
|
hara
zer esaten dizuedan.
|
|
|
Baina, bai zera!, ez zarete gauza; labezomorro batek baino imajinazio gutxiago duzue. Baina hik errespetuz hitz egiten badakik, George Merry, eta hala hitz egin didak,
|
hara
zer esaten diadan.
|
|
|
–Hau ere har ezazu kontuan, sendagile jauna, esan zuen?, eta mutilak esango dizu nola salbatu nion bizia, eta horregatik bota nindutela kargutik,
|
hara
zer esaten dizudan. Jauna, gizon bat haizeari ni bezain lotua doanean, gorputzaren azken arnasa ere jokoan jarriaz, gehiegitxo eskatzea ote da hitz on bat eskaintzea?
|
|
|
Begira, zerbait esango diat: aurreko gazteluan biziko haiz, gogotik egingo duk lan, apal hitz egingo duk eta ez haiz mozkortuko nik esan arte;
|
hara
zer esaten diadan, seme.
|
|
|
Ia ahaztu nian nire zurezko hanka hau. Ondo gauza ederra duk gazte izatea eta hanketan hamar behatz edukitzea,
|
hara
zer esaten diadan. Pixka bat bazterrak miatzera joan nahi duanean nahikoa duk John zaharrari esatea, eta berak prestatuko dik mokadu bat ibilaldirako.
|
|
|
–Motel, ari zitzaion esaten?, urre hautsarekin ere pagatzen ez haizelako?, urre hautsarekin ere ez,
|
hara
zer esaten diadan! Ez banintz hiregana hainbeste zaletu, hemen egongo nintzatekeela uste al duk, hi jakinaren gainean jartzen?
|
|
|
–jaulki zuen tabernariak?. Tankera horretako batekin nahastu izan bahintz, ez huke gehiago nire etxean hankarik jarriko,
|
hara
zer esaten diadan. Eta zer ari zitzaian esaten?
|
|
|
Eta gustatu egiten zaio ni eszenara ateratzea. Kubierta gainean nauka ia denbora osoan, nire makulu eta guzti; eta zu, berriz, hor uzten zaitu bodega zuloan, inork ikusi ezin zaituen tokian, ezta ikusi nahi ere gainera,
|
hara
zer esaten dizudan. Autorerik baldin bada, arraioa!, nire alde egongo da, hara zer esaten dizudan!»
|
|
|
Kubierta gainean nauka ia denbora osoan, nire makulu eta guzti; eta zu, berriz, hor uzten zaitu bodega zuloan, inork ikusi ezin zaituen tokian, ezta ikusi nahi ere gainera, hara zer esaten dizudan. Autorerik baldin bada, arraioa!, nire alde egongo da,
|
hara
zer esaten dizudan!»
|
|
|
Burken erreferentzia honen berri izan gabe235,
|
hara
zer dioen Pruden Gartziak Menéndez Pidalen 1928ko Flor nueva de romances viejos obrari buruz:
|
|
|
1857an sartu zen estreinakoz udalean, eta errejidore aritu zen 1861 urtera arte. Armagin legez izandako bilakaerari buruz,
|
hara
zer dioen Sarasketak: «La fábrica de los Sres.
|
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko, baina
|
hara
zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: " Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean –exajeratu zuen markesa andereak– Eta guk, jakina, medikuari deitu, baina
|
hara
zer esan digun mediku jaunak...
|
|
|
...ro, berriz, balkoitik erantzun zion –"(...) eskerrak eman behar dizkiat/ lehenengotik, jakina,/ hain izan zaidak hire etorrera/ ezusteko atsegina(...)" –; bi bertsolariak, jarraian, hamar bat bertsotako ekinaldian korapilatu ziren, harik eta Beñardok –dardara iraganeko kontua zen jada, burua gero eta bere lekuagoan– gonbita luzatu –"(...) ongi baderitzozu,/
|
hara
zer diodan: / egun osoan ibil/ gaitezke bertsotan" – eta Kaxkagorrik gonbita onartu zion arte:
|
|
2009
|
|
|
guk larrua galtzea seinale ezin txarragoa litzateke, horrek esan nahi bailuke komunismoaren piztia gailendu dela Espainian? eta hori ez, inoiz ere ez!, geuk kendu behar baitiogu larrua piztiari eta ez piztiak guri, Jainkoa ukatzen duenak Jainkoaren ukoa merezi baitu; don Ladislao biharko egunaz mintzatu da, gerra balizko batez, baina
|
hara
zer esaten dizuedan: orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat gure fabriketan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat familietan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat fronte guztietan:
|
|
|
Teofilo Mariarekikoa eginda, aitarekikoa geratzen zitzaion; baina, aita goiko gailur helezin batean ikusten zuelako edo, uzkurtasunak eta ezohiko antsietateak hartua behar zuen Damasok, sentimendu bikoitz haren gero eta mendeago, arratsaldea aurrera zihoan neurrian; etxeko guztiek zekiten ordurako bezperako eztabaidako garailea Damaso izan zela, Damasok berak bazkalorduan jakinarazita: hemen duzue liburua eta
|
hara
zer dioen. Aita bakarrik falta zitzaion, beraz, etxeko arrain lodia, etxera afaltzera etortzen zena, bakanagoetan, halarik ere, aldi hartan?
|
|
|
–Anarkismoak bere abioia ere badu, bi hego dituena, Domingo: askatasunaren hegoa eta berdintasunarena; eta
|
hara
zer esango dizudan: egunen batean abioi horretan sartzen bazara, beste abioi guztiak ahaztuko zaizkizu?.
|
|
|
–Ikusten? Albertorekin hasten bazara, biok hilko zarete,
|
hara
zer dioen kantak! Nik bizirik nahi zaitut, ordea, Ada!?; egoera hartan, baina, Domingok nekez engaina zezakeen bere burua berriro, hain izan zen erabatekoa, itxura batean, arestian hartu zuèn sentimendua eta hain zen eskasa engainuaren argudioa; horregatik, halaber, Albertok harako iruzkin hura egin zionean, bi ahizpek, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero, zinerako bidean behar zutèn une berean?:
|
|
|
I.M. Etxaidek J.M. Lojendio eta A. Arrueren euskaltzain izendapenari buruz Nazario Oleagari zuzendutako gutunean()
|
hara
zer dioen:
|
|
|
Horrez gain, Hego Euskal Herrian zehar diru bilketa ere egin zen azaroaren 14, 15 eta 16an. Ipar Euskal Herriari dagokionez,
|
hara
zer zioen Ere aldizkariak, kanpainaren atarian ateratako 61 zenbakian (XI): «En todo caso, en Euskadi Norte la campaña tendrá un carácter distinto:
|
|
|
1976ko martxoaren 27an izan zen hori, Espainiako trantsizio politikoaren zurrunbiloaren erdi erdian; Donostia, Loiola, Iruñea eta Bilboko Herri Irratien ekimenez eta Jose Ramon Belokiren zuzendaritzapean egin ziren nola emankizun jarraitua hala amaierako jaialdia (Donostiako Belodromoko festa erraldoi hura). Jaialdia baino lehenagoko irratiemankizun jarraituari dagokionez,
|
hara
zer dioen beroni buruz Iñigo Aranbarrik (1999: 198):
|
|
|
Hizpide diren gai horiei dagokienez,
|
hara
zer dioen Torrealdaik 1976tik 1994ra bitarteko liburuek jorraturiko gaiez (1997: 56):
|
|
|
Ez inportantea baina bai ohargarria da erlijio liburuaren paraderoa». Epe horretan inprimaturiko lanen kokapen geografikoari gagozkiola, azkenik,
|
hara
zer dioen Jakineko zuzendariak (1997: 568):
|
|
|
–Hemen gaude, tenplarioak garai batean bezala, lagunok, Elizaren zerbitzuan; hemen gaude, bai, garai bateko gurutzatuak bezala, sozialismoaren, komunismoaren eta anarkismoaren aurkako gerran; hemen gaude, beraz, Kristo erregearen zazpi gurutzatuak (don Ladislaorekin zortzi), isilpean, gurutzada honetan guztiak ere larrua bidean uzteko prest; baina argi eta garbi esan dezadan: guk larrua galtzea seinale ezin txarragoa litzateke, horrek esan nahi bailuke komunismoaren piztia gailendu dela Espainian... eta hori ez, inoiz ere ez!, geuk kendu behar baitiogu larrua piztiari eta ez piztiak guri, Jainkoa ukatzen duenak Jainkoaren ukoa merezi baitu; don Ladislao biharko egunaz mintzatu da, gerra balizko batez, baina
|
hara
zer esaten dizuedan: orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat gure fabriketan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat familietan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat fronte guztietan:
|
|
|
" Anarkismoak bere abioia ere badu, bi hego dituena, Domingo: askatasunaren hegoa eta berdintasunarena; eta
|
hara
zer esango dizudan: egunen batean abioi horretan sartzen bazara, beste abioi guztiak ahaztuko zaizkizu".
|
|
|
" Ikusten? Albertorekin hasten bazara, biok hilko zarete,
|
hara
zer dioen kantak! Nik bizirik nahi zaitut, ordea, Ada!"; egoera hartan, baina, Domingok nekez engaina zezakeen bere burua berriro, hain izan zen erabatekoa, itxura batean, arestian hartu zuèn sentimendua eta hain zen eskasa engainuaren argudioa; horregatik, halaber, Albertok harako iruzkin hura egin zionean –bi ahizpek, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero, zinerako bidean behar zutèn une berean–:
|
|
|
Teofilo Mariarekikoa eginda, aitarekikoa geratzen zitzaion; baina, aita goiko gailur helezin batean ikusten zuelako edo, uzkurtasunak eta ezohiko antsietateak hartua behar zuen Damasok, sentimendu bikoitz haren gero eta mendeago, arratsaldea aurrera zihoan neurrian; etxeko guztiek zekiten ordurako bezperako eztabaidako garailea Damaso izan zela, Damasok berak bazkalorduan jakinarazita: hemen duzue liburua eta
|
hara
zer dioen... Aita bakarrik falta zitzaion, beraz, etxeko arrain lodia, etxera afaltzera etortzen zena –bakanagoetan, halarik ere, aldi hartan... nahiz eta abisua emana zuen ez zuela egun hartan huts egingo–, eta hari sartu behar zion hitzezko arpoia; hasi ziren, bada, orbetarrak afaltzen, baina Damasok ez zuen hitz egiteko abagunerik aurkitzen:
|
|
|
Ikusten duzu, mozkortuta nago! Hemen, nire mutikoaren (lehengoaren, orain burusoila eta tripontzia baita) hain antzekoa den mutiko baten aurrean jarraitzearen truke; hemen, begi eder horiek eta ezpain fresko horiei beha jarraitzearen truke,
|
hara
zer esaten dizudan, jakin nahi duzun guztia kontatuko dizut, nahi duzun guztia. Zer nahi duzu?
|
|
2010
|
|
|
Krisiari buruzko egia osoa. Oraintsu elkarrizketa bat egin diote Espainiako Diagonal aldizkarian eta
|
hara
zer dioen datorrenaz: " Krisiaren latzena, nire ustez, 2010aren erdialdera gertatuko da, une horretan hasiko da mundu mailako ekonomiaren benetako gainbehera estrukturalki 1930aren gisakoa izango da.
|
|
|
Zuk, Damaso, Ortega miresten zenuen Donibane Gurutzekoa baino gehiago, jakina, miretsi ez, baina mespretxatu egiten zenuen bigarrena, egia esan?, baina
|
hara
zer esan zuen Ortegak, santuaz mintzatu zenean: –bihotz goriko fraidetto politta, bere gelan estasi erretorikazko parpailak bilbatzen dituena?; gixon belaxka bat izan zela, alegia, ez zituena poematxo erretoriko batzuk landu baizik?!; Donibane, baina, gizon zaildua izan zen, kartzelak eta aszesiak ondutakoa; haren poesiari buruz, berriz, gutxitan irakurri dut iritzi bidegabeagorik:
|
|
|
Atzo Omar Khaiamen liburu bat utzi zidan don Faustok, eta
|
hara
zer dioen: –Oro da gauez eta egunez osatutako xake taula bat, non Patua gizakiokin jolasten ari den:
|
|
|
Nola onar zezakeen ni haragi erregosizko pintxo bihurtzea, deabruaren sardearen jostailu? Jainkoak anker eta sadiko hutsa behar baitzuen, deabru sardoniko batez mintzatzen ziren Schopenhauer eta Russell, kreatzaileaz mintzo ziren bakoitzean, eta
|
hara
zer esan zuen Albert Camusek Caligula n: –Il n, y a qu, une façon de s? égaler aux dieux:
|
|
|
Atzo Omar Khaiamen liburu bat utzi zidan don Faustok, eta
|
hara
zer dioen: " Oro da gauez eta egunez osatutako xake taula bat, non Patua gizakiokin jolasten ari den:
|
|
|
Zuk, Damaso, Ortega miresten zenuen Donibane Gurutzekoa baino gehiago, jakina —miretsi ez, baina mespretxatu egiten zenuen bigarrena, egia esan—, baina
|
hara
zer esan zuen Ortegak, santuaz mintzatu zenean: " bihotz goriko fraidetto politta, bere gelan estasi erretorikazko parpailak bilbatzen dituena"; gixon belaxka bat izan zela, alegia, ez zituena poematxo erretoriko batzuk landu baizik...!; Donibane, baina, gizon zaildua izan zen, kartzelak eta aszesiak ondutakoa; haren poesiari buruz, berriz, gutxitan irakurri dut iritzi bidegabeagorik:
|
|
|
Nola onar zezakeen ni haragi erregosizko pintxo bihurtzea, deabruaren sardearen jostailu? Jainkoak anker eta sadiko hutsa behar baitzuen —deabru sardoniko batez mintzatzen ziren Schopenhauer eta Russell, kreatzaileaz mintzo ziren bakoitzean, eta
|
hara
zer esan zuen Albert Camusek Caligula n: " Il n’y a qu’une façon de s’égaler aux dieux:
|
|
|
Beste testu zahar askotan ere ageri baita galar kontua. Bestetan beste, Anizlarreko mugak argitzerakoan [405],
|
hara
zer dioen 63 urteko Martin de Legarrea [406] testiguak: Que en todo su tiempo el testigo ha visto hacer carbon llamado Galarra con pies y despojos de arboles y otros que por viejos los echa el aire en todo Anizlarrea, incluso en Eliberria, y venderlos para herrerias y fabricas de herreros.
|
|
|
Eskerrak Iruñeko epategiak arrazoi eman zion atzenean. Eta
|
hara
zer zioen Nafarroako Foru Zaharrak, urde lapurtze kontu honen gainean [415]:
|
|
|
Baina, hitza hitz, Fraixku Villanuevari gastuen erdia (142 erreal) pagatzeko agindua etorri zitzaion Iruñetik, eta 1738ko ilbeltzaren 31n, honen berri ematera joanda,
|
hara
zer esan zion haren emazte Brijidak Mitxelkon, Martin Goizueta eskribauari, Fermin Erbiti eta Jaime Goizueta arotzak testigu zituela: que hacia dias que se ausento de ella a su empleo de menaquero a las meneras de la fabrica de municiones reales de Zumarrizta y que no le consta cuando volverÃa a su dicha casa de habitación.
|
|
|
Eta biharamun goizean
|
hara
zer esan zion Labaingo eskribauak.
|
|
|
Eta handik hurrena,
|
hara
zer dioen 440 orriko 59 oharrak:
|
|
|
Entonces andabas... en Lesaka. Eta
|
hara
zer esaten duten erdaraz azaltzerakoan," jarraiki nikan" puskatu horren ordezko lekua hutsik utzi ondoren: No hallándole sentido al verso nos hemos abstenido de aventurar una traducción del mismo.
|
|
|
Sarreran aipatu bezala,
|
hara
zer zioen Juan Mari Lekuonak 1981ean, Berdabioren bertsoak izeneko lanaren hasieran" Azkeneko berriak" atalean [102]:
|
|
|
Eta bai, hantxe dago 1740ko paper xamotean 30 xorta egiten duela. Tratua hirutan hogei dukatetan itxia zuten, eta auzi honetaz
|
hara
zer dioen hitzez hitz: que el dicho vendedor otorga conoze y confiesa haber tomado y recevido de manos del dicho Josef Yñarra antes de ahora los veinte de ellos en dinero y los quarenta restantes en buen ganado, por lo qual teniendose por contento y enteramente satisfecho y pagado de dichos sesenta ducados doi por libre y quito a dicho comprador.
|
|
|
Dia 25 de Diziembre salieron de esta Villa con los reos. Eta handik urte betera,
|
hara
zer esaten duen Juan Antonio Nabaz zubitarrak, Iruñekotik Orango presondegira abiatu aurretik [135]: que la prision fue a mediado poco mas o menos del mes de diziembre del año pasado de 1747 Alde aldeko kontuak dira, baina hamar hamabot egun Goizuetako kartzelan preso egonak zirela ezin uka.
|
|
|
Baina, hori aski ez,
|
hara
zer dioen Elamako olajaun izandako etxalartar haren heriotza agiriak: En 10 de sept. de el año de 1748 murio Martin de Aristegui dueño joben de la cassa llamada Ezcutua(...) tenia echo testamento en Bayona ciudad de Francia de la probincia de Labort, en fe de ello firme yo el Rector infrascrito Dn Juan Bautista de Sanzberro.
|
|
|
Hiri gauza bera gertatuko zaik Espainiako himnoa jotzen baduk inaugurazioan. Markatuta geldituko haiz betiko,
|
hara
zer esaten diadan!" Etxe barrura egin zuen aldabarekin deitu ondoren.
|
|
2011
|
|
|
Seneka Kristoren garaikidea izan zen, eta, erbestean zegoela, hor bururatu zitzaion bere amari liburu bat idatzi eta eskaintzea.Nik daukadan itzulpenean, liburuaren izenburua «Consolación a la madre Helvi (Obras Completas de Seneca, Edit. Aguilar, Madrid, 1961, traducción de Lorenzo Riber)» da.Liburuxka horretan, Senekak bere amari Korsikako bizimoduaren berri eman nahian,
|
hara
zer zioen (116 or., cap. VI), euskaratuta:
|
|
|
–Alemanian, Frantzian edo Espainian inor gutxiri inporta zaio Europako herri txikiak beren identitatea salbatzeko eratzen ari diren mugimendua?. Raimonds Pauls, Egin, Bukatzeko,
|
hara
zer dioen Herrien Europa Institutuko zuzendariak, Alberto Letonak: –Izugarrizko sarraskiak egin dira, ez dugu aurkitu Europako herrien izaera errespetatu duen estaturik.
|
|
|
Tolerantziaren harira,
|
hara
zer dioskun Slavoj Zizekek: –Gaur egungo hainbeste arazo zergatik sumatzen dira intolerantzia arazo balira bezala, eta ez esplotazio edo bidegabekeria gisa?
|
|
|
Ekonomiak urkatu edo biziberritu egin dezake hizkuntza. Ainutarren atarramentua hizpide hartuta,
|
hara
zer zioen Suzuko Fukuda japoniar euskaltzaleak: –Gure herrian ainu hizkuntza galdu zaigu.
|
|
|
Harrotasuna dela eta,
|
hara
zer dioskun Iñaki Gamindek: –Euskalduna izatea ez da erosoa izan inoiz, orain ere ez, baina batzuek aukeratu egin dute, errebelatu ahal izan dira.
|
|
|
–Anne, nire maitetxoa, zeinen baldarra izan naizen... Pentsa ezazu, azken momentura arte,
|
hara
zer nioen neure artean: " Gezurra esan dit, ez da posible ni izatea aurrenekoa...".
|
|
|
Gipuzkoarekin loturik agertutako lehen hitza Ypuscua dugu eta
|
hara
zer dioen Elena Barrenak bertako biztanleen bizimoduaz [11]:
|
|
|
Beste alde batetik, azken aldi honetara etorriz, zehazkiago, XX. mendera,
|
hara
zer dioen Baeschlinek (2000 [1968]: 79) herriko etxeen arkitekturari buruz hitz egiten duenean:
|
|
2012
|
|
|
Egokitzapenak hainbestekoak ez diren kasuetan ere, nabarmena da Orixek atzerriko testuak euskal kutsuz janzteko zuen joera. Esate baterako,
|
hara
zer dioen Ibinagabeitiak Aurelio Prudentzioren Oilaritean eta Goizerokoa kantuen itzulpenaz: –Neurtitz auei ezarri zien euskal iantzi ta kutsuak, «Orixe»ren aparteko trebetasuna aldarrikatzen digute:
|
|
|
Argi dago, baina, Hobbesengan Estatuaren indarkeria dela banakoei beldurra inposatzen diena; eta Lockerengan monarkia" mugatua" dagoela konstituzionalki, hain justu, Estatuaren beraren biolentziaren kontra babesteko. Hegeli dagokionez,
|
hara
zer dioen oso argi: " Estatua ez da berme", eta ez da berez aski justizia bermatzeko.
|
|
2013
|
|
|
Etorri aurretik zuetako batek senarra lortuko zuen esperantza handiak nituen. Jane neskazaharra izango da hemendik gutxira,
|
hara
zer diotsuedan. Hogeita hiru urte ditu ia ia!
|
|
2014
|
|
|
Euskarazko Mistral Nikolas Ormaetxea Orixe k euskaratu zuen Mireio, «Ormaetxeatar Nikola» izenpetuta, eta itzulpenak Verdes Atxirika etxearen eskutik ikusi zuen argia 1930ean. Kasualitatez edo,
|
hara
zer dioen itzultzaileak aitzin-solasean: «Mistralen sortzetik eun urtegarrenean emen duzu euskeraz gizon aipatu onen Mireio poema nagusia.
|
|
|
Batzuen zein besteen jardunak izan zuen eraginik. Euskalduntze alfabetatzeaz mintzo, adibidez,
|
hara
zer dioen Edurne Brouardek:
|
|
|
—Zure esanetara, kapitain. Baina, alajaina, ez lioke jipoiari eutsiko,
|
hara
zer esaten dizudan! —erantzun zuen Merino tenienteak.
|
|
|
Xifreak alde dituela kristautasunak Asian,
|
hara
zer dioten aho beteka adituek. Filipinetan kontatzen dituzte 85 milioi biztanle, Asia guziko erdia baino gehiago, 17 milioi Indian, 13 milioi Txinan, 7 milioi Indonesian, 6 milioi Viet Namen (jendearen %8a, salatu digun bezala joan den asteko HERRIAn lehen orrialdeak).
|
|
2015
|
|
|
24 Hari horri tiraka,
|
hara
zer dioen Benjamin Tejerinak frankismo garaiko euskararen susperraldiaz (Joxe Manuel Odriozolak aipatua, in 1998: 52):
|
|
|
33), motibazioa ezagutza erabilera zirkuitua edozein hizkuntzaren ikaskuntza zein transmisio prozesuen oinarrian dagoen bi norabideko zirkuitua da. Bi norabideon kontua azaltzen hasita,
|
hara
zer dioen Txepetxek berak (Sanchez Carrion, 1987b: 38):
|
|
|
Arbelbideren arabera, erakunde horri esker Ipar eta Hegoaldeko hainbat lagunek elkarren ezagutzak egin zituzten, eta Piarres Lafittek ere hortik hartu ei zuen abertzaletasunaren hazia, EAJko zenbait kideren eskutik. Eta behin hazia bereganatuta,
|
hara
zer dioen Arbelbidek Lafitteri buruz (1996: 47):
|
|
|
%35, 6k beti erdarazko testua irakurri ohi zuen lehenik, eta %26, 9k batez ere erdarazkoa; beti euskarazko testua irakurtzen zutenak %14, 7 baino ez ziren, eta batez ere euskaraz irakurtzen zutenak, berriz, %8, 6 Desoreka begi bistakoa da. Horiek horrela,
|
hara
zer zioten Siadecokoek:
|
|
|
(...)? Horri lotuta,
|
hara
zer zioen Larrunen 56 zenbakian (2002ko ekaina) Eguzki Urteaga Hizkuntza Kontseiluko idazkari nagusiak, SEI elkarteak 2001ean eginiko euskararen kale erabilerari buruzko ikerketan agertutako datuez: –(...) 50 urte edo gehiagoko euskaldun gehienek (%61) nagusiki euskaraz hitz egiten dute lagunen artean eta antzekoa gertatzen da etxean (%48).
|
|
|
Infernuak zein purgatorioak ekar ditzakeen kalteak aipatu zituen aspaldi gure maisu filologoak; baina nago diglosia amaigabeko purgatorioa dela, eta hori eta infernua gauza bera dira.? Erakargarritasunaren gaira bueltatuta, bestalde, faktore horrek immigrazio fluxu eta globalizazio garaiotan duen garrantziaz,
|
hara
zer dioen Richard Y. Bourhis ek (2002a:
|
|
|
Hiru kazeta horiena salbuespena da ordea, ikuskatu ditugun gainerakoetan euskararen kalterako den elebitasun diglosikoa baliatzen baitute beti. Ipar Euskal Herriko prentsaren bandera ontzi nagusi biek, zenbakiko 35.000 ale baino gehiago zabaltzen dituen Sud Ouest egunkariak128 eta haren talde bereko den La Semaine du Pays Basque astekariak, 129 hain justu, ez dute kasik euskararik argitaratzen;
|
hara
zer dioen Pascal Ricaudek horri buruz (Nor taldea, 2000: 46):
|
|
|
–Una carrera de 1.000 millones?. Nola azpitituluak hala aurretituluak kontua dezente gehiago zehaztu zuten;
|
hara
zer zioten, hurrenez hurren: –Esperan reunirlos y poner en marcha un nuevo diario abertzale este mismo año?;. Una amplia plataforma impulsará el nuevo periódico?.
|
|
|
Izan ere, 1990eko hamarraldi amaieran etengabe ari baitzen igotzen Seaskaz aparte sare publikoan zein pribatuan ere euskara ikasten ari ziren umeen kopurua. Sare publikoari gagozkiola,
|
hara
zer zioen Herriaren 2.490 zenbakiak (I): –IKAS BI burrasoen elkarteak atseginekin dauka elebitasuna goiti ari dela etengabe Lapurdi Kostaldean.
|
|
|
Irratiaren sorrerari gagozkiola,
|
hara
zer zioten irratiko kideek beraiek Herriaren 1.639 zenbakian (II):
|
|
|
Hego zein Ipar Euskal Herriko informazioa eskaini ohi zuen eta, euskarari dagokionez,
|
hara
zer zioen astekariak lehen zenbakiko editorialean: –(...) Gure asmoa euskaraz egitea izango litzateke, aldiz, gehienbat erderaz egingo dugu eta arrazoia erraza da:
|