|
2008
|
|
|
Lehenik eta behin argitu dezagun zer den erregistroa. EUSKALTERMen arabera, solaskideen arteko harremanen, haien asmoen, gaien, formaltasun mailaren eta egoera definitzen duten beste
|
hainbat
faktoreren eraginez erabiltzen den hizkera. Hiztun bakoitzak erregistro ohizko edo lehenetsi batzuk izaten ditu eskueran.
|
|
2010
|
|
|
Baina, horiek horrela, onartzen da testuak ez direla mintzaira produktu puruak edo aratzak, ezen zenbait osagai historiko komunikatibo bereganatu baitituzte denboraren bilbean. Onartu behar da funtsean giza komunikazioren baitako errealitateak direla, eta, horrenbestez,
|
hainbat
faktoreri estuki lotutako errealitate, ezinbestean. Horra hor, besteren artean:
|
|
|
gero eta ikasle gutxiagoko irakas sistema izan da EAEkoa, oro har, azken mende laurdenean. Eragin sendoa izan du kontrakzio hertsitze horrek bestelako
|
hainbat
faktoretan. Baita ereduen bilakaeran ere.
|
|
|
Bigarren hizkuntzaren edo hizkuntza berri baten ikaskuntzan
|
hainbat
faktorek eragina dute: ikaslearen ezaugarri pertsonalak, motibazio maila, ikaslearen hizkuntza horri buruzko jarrera eta ezagutza?
|
|
|
–Zergatik? Askotariko arrazoiak zeuden, baina
|
hainbat
faktoreren artean, bat argi genuen: metodologiaren ondorioz.
|
|
2012
|
|
|
Izan ere, bereizketa hori egiteko onartu behar da, batetik, hizkuntzen artean muga zurrunak daudela, eta, bestetik, elementu linguistikoen eta ez linguistikoen arteko bereizketa ere erabatekoa dela. Derridak eta dekonstrukzioak oro har ez dute onartuko horrelako muga zurrunik, eta testuaren eraketan hizkuntzaz kanpoko beste
|
hainbat
faktorek ere parte hartzen dutela aldarrikatuko dute (Davis 2001: 23).
|
|
|
Zentzua interpretatzeko testuinguruak duen garrantzia azpimarratzen du Newmarkek, baita itzultzaileak testuarekiko eta sorburu hizkuntza nahiz kulturarekiko sentitzen duen enpatia ere. Itzulpena ikuspegi erabat linguistiko batetik aztertzen duen arren, itzultzailearen ikuspegi subjektiboaren eragina eta hizkuntzaz kanpoko beste
|
hainbat
faktoreren indarra kontuan hartzen ditu, eta, puntu horietan, beraz, baditu antzekotasunak aurrerago aztertuko ditugun teoria postmodernoekin.
|
|
|
Laburtuz, itzulpenaren epistemologia postmodernoan, zentzua beti da aldakorra, etengabe dago mugimenduan, transformazioan, eta, ondorioz, ez da inoiz finkoa, itxia edo osoa. Zentzuaren transformazio horretan hainbat eta
|
hainbat
faktorek hartzen dute parte, besteak beste irakurle edo itzultzailearen irakurketak, interpretazioak edota itzulpenak.
|
|
|
Zentzuaren izaera transzendentala nahiz adieraziaren eta adierazlearen arteko bereizketa zalantzan jartzearekin batera, zentzugabea bihurtzen da substantzia semantikoaren eta estilo edo formaren arteko bereizketa. Zentzua, ikusi dugunez,
|
hainbat
faktoreren arteko harreman eta diferentzietatik sortzen da, eta elementu estilistiko nahiz formalek ere parte hartzen dute zentzuaren eraiketa horretan.
|
|
|
behar izan (zentzu honetan adibide ezin hobea eskaintzen digute Orixeren egokitzapenek, edo Ilustrazio garaiko literatura didaktikoaren itzulpenek, non helburu hezitzaile eta moralizatzaileak jatorrizkoaren gainean ezabaketa edo aldaketak egitea baimentzen zuen). Euskal literaturaren historian egin diren itzulpen gehienak nekez sailka daitezke Touryk eta Venutik proposatutako bereizketa zurrun horien arabera, beste
|
hainbat
faktore estralinguistikok erdibideko estrategia batzuk erabiltzera bultzatu baitituzte itzultzaile gehienak.
|
|
|
Nola zehaztu, baina, hitzek esan nahi dutena? Itzulpengintzaren diskurtso postmodernoaren defendatzaileek erakutsi duten legez, esanahia, bere horretan, ez da existitzen, baizik eta testuinguru jakin batean gauzatzen eta osatzen da, hitzen arteko loturen, idazle edo itzultzailearen esperientziaren, irakurlearen interpretazioaren eta beste
|
hainbat
faktoreren arteko harremanen ondorioz.
|
|
|
Izan ere, itzulpenaren teoria modernoetan ziurtzat jotzen da hitzek zentzu finko edo esanahi literal bat dutela (ekar dezagun gogora Saussurek proposatutako adieraziaren eta adierazlearen arteko bereizketa97), eta ondorioz, teoria horien arabera, itzultzaileak egin behar duen gauza bakarra hitzen benetako zentzu hori atzeman eta beste hizkuntza batera pasatzea da. Teoria postmodernoek, baina, agerian jarri dute suposizio horren faltsutasuna, hitzen esanahia testuinguruaren, irakurlearen, garaiaren eta beste
|
hainbat
faktoreren arabera osatzen eta aldatzen dela erakutsita. Botereak, ordea, hitzen esanahi finkoaren ideia iraunarazi du hizkuntza nahierara manipulatu eta menpekoak kontrolpean izateko (Bibliaren itzulpenekin edota herrialde kolonizatuetako itzulpenekin gertatu den bezala, esaterako).
|
|
|
Jolas horien bidez, Louÿsek eta Sarrionandiak agerian jarri nahi izan dute ikerketa akademikoek eta, scholarly translation? horiek ere, edozein itzulpen edo berridazketak bezala, ez dutela egia absoluturik eskaintzen, garai historikoak eta beste
|
hainbat
faktorek baldintzatutako interpretazio subjektiboak baizik:
|
|
|
Izan ere, elementu semantikoak eta formalak bereizterik balego, posible litzateke itzulpen perfektuak egitea, jatorrizkoaren edukia (zentzu edo funts finko eta aldaezina) elementu formaletatik biluztu eta beste hizkuntza batera pasatzea. Itzulpenaren epistemologia postmodernoan, ordea, argi geratu da edukia (adierazia) aldatu egiten dela formaren (adierazlearen) arabera eta beste
|
hainbat
faktoreren arabera, eta horretan datzala, hain zuzen ere, poesiaren eta itzulpenaren sormen indarra: –ez legoke poesiarik hitzak esan nahi dutenarekin ados baletoz?
|
|
|
Beste tradizioetako testuak euskarara itzultzean, izan ere, itzultzaileak bere egingo du itzulitako testua, eta xede kulturaren, garaiko zirkunstantzien, egoera pertsonalaren eta beste
|
hainbat
faktoreren arabera, manipulatuko, du, manipulazioaren eskola deituriko korrontearen defendatzaileekazaldu bezala.
|