|
2014
|
|
|
Jartzen gara aulki garraiagarri batzuetan eta Manex Fuchsek gauza bat erraten digu. " Barka gaizki jarriak bazirezte erosogaitza da lekua
|
gure
antzerkia hala delako." Bat batean erraten diren aurkezpen motz horiek munta handikoak dira beti. Ustekabean dena bada barnean.
|
|
|
• Non da
|
gure
antzerkia. Noiz gure orduko euskal gizartean, libratzen da hitza, noiz komunitarismo hetsi horretan ixurtzen da bihotzaren mintzoa lanean ez bada.
|
|
|
Berta debrusa bat baizik ez da, libertitzen maite duena. Bazter guziak airean atxikitzen,
|
gure
antzerkiaren iturri egiten dituen jukutria guziekin.
|
|
|
Eraman behar ez zen antzerkia zen. Zeren
|
gure
antzerkiak eta hegoaldekoak gero eta gehiago ulertzen baitira eremu osoan, gaia gisa hartakoa delarik eta Larzabalen suak gidatzen gaituelarik idaztean. Larzabalek ez zuen Azkaingo euskaran idazten, ez zuen euskalkia baliatzen, nehor ez zen Pako bezala mintzo Azkainen ordu hartan, Larzabalen buruan baizik, alta pertsonaien euskara hori da iparraldearen gogo guzietan sartu eta inposatu koine gisa.
|
|
|
Presoei sostenguz, urtez urte eman ziren Heletan gaualdiak non talde ezberdinetako kideek parte hartu zuten beren ber, EATB izenaren pean, heldu baita ba praktikak, eta ba jendeen gogoak, EATB talde soila bilakarazi baitu beste orduko taldeen artean. Uste dut
|
gure
antzerkiaren ezagupenerako ezberdintasun ezabatze horrek kolore anitz histen duela eta gerorako eztabaidako osagai anitz urtzen dituela gris berean. Ikus dezagun zer talde zen denboran eta ea atzeman daitekeenez ezaugarri berezirik.
|
|
|
Lan hau eman zuten ere, irudi guti daude garai hartako, baina zatiño bat heldu zaigu Txomin Hegi eta Janine Urruti, Bordaxuri eta Klotildaren arteko agerraldi kultua ematen. Anbizio handia zuten euskal antzerkiarentzat, garai hartan nehork ez zuen dudatzen EATBn emanen geniola Euskal Herriari antzerki duin bat, eta saiatu dira talde horretakoak
|
gure
antzerkiaren goratzera aktorearen bidez. Rol aski aberatsak behar zituzten eta errepertorioan aurkitzen ez zituztelako itzulpenari buruz jo zuten. Azal dezadan.
|
|
|
Ez ginela kapable, ez aski jantziak. Zuzendaritza sistematikoki erosiz dependentzian sartzen zen,"
|
gure
antzerki" nozioa uzten genuela ohartu gabe, gure antzerkiaren egiteari uko egiten genuela epe luzera.
|
|
|
Ez ginela kapable, ez aski jantziak. Zuzendaritza sistematikoki erosiz dependentzian sartzen zen," gure antzerki" nozioa uzten genuela ohartu gabe,
|
gure
antzerkiaren egiteari uko egiten genuela epe luzera.
|
|
|
Garrantzia du antzerki mota hori ongi ezagutzeak zeren biziki emanak izan diren obrak baitira Xirristikoak. Errateko moldean, estetikan, sinbolo edo errealismoan iparraldekoei
|
gure
antzerkiaren oinarria zaie hau. Euskal jokoa, ontsa aritzea, edo" hau ez da euskal antzerkia" erraten delarik delako euskal antzerkia hau delako.
|
|
|
Lehen hitzak euskaraz Ariel-en idatzi dira, baita Le reveil basque n ere, biak gorriak ziren. Gorriak, hauek aipatuko ditut gero, besteek bezainbat kalte egin baitute
|
gure
antzerkiari, kontra tresna bezala baliatuz, frantsesaren alde ziren, eskolaren alde, jakintzak emanen baitzuen notabilismoaren kontra pentsatzeko askapena, baina xuriak hain euskararen alde izan direa. Jada erran dut euskara ideia zikinen kontrako hesi gisa ikusia zela.
|
|
|
Luze izan da baina gauzak erran behar ziren intuizioak bazterturik edo formulaturik, argi uzteko
|
gure
antzerkia ez dela eskarnia eta are gutxiago errealista. Pertsonaiak existitzen dira berentzat, polimorfikoak dira eta polisemia daukate, unibertso bat osatzen dute garai guziei egokigarriak, beren estetika propioarekin sistema koherente egiten baitute:
|
|
|
Hortaz berdin gerta daiteke arte dramako edozein pertsonaiarekin, bertsolariarekin adibidez. Nor da bertsolaria
|
gure
antzerki sisteman. Zein dira honen funtzio eta ager toki naturala?
|
|
|
Behe Nafarroako antzerki komiko helduena tobera zitzaion. Garai hartan dokumentu aberats honen atzemateak liluratu ninduen, tobera aski zen
|
gure
antzerki eta dantza ametsen betetzeko. Ikuskizunago zitekeen dudarik gabe.
|
|
|
Duda ukan dut ea hobe zenez materiala berriz urtzea, galtzera utzi gabe, hor ikusiko diren erreferentziak munta handikoak baitzaizkit lehen bezala orain ere. Ez zait ordea onesta iduri,
|
gure
antzerkiaren errekuperazio honen irudi faltsua eman lezake. Esplikatzen naiz:
|
|
|
Bigarren helburua bazeukan lanak. Nihauren baitan ez nuen ontsa ulertzen zerk egin zuen
|
gure
antzerki zaharrak euskaldunen arbuioaren merezitzeko. Jakina, gerlek Frantziarekiko integrazioa indartu dute, seguritate sozialak eta zahar errentak interesa sortu frantses izatean, Algeriako gerlak guretarik fatxa andana bat ekoiztu du, bere burua orduan biktimatzat ez baitzeukaten.
|
|
|
Argi utziko dugu araiz orain hemen gaindi antzerki deitzen dena ez dela ildo horretatik landu. Hemen jada aipatu bezala
|
gure
antzerkiak iturri bat baino gehiago baitu. Karrusera itzularaziko gaitu berriz sorkuntzak eta bertsoek beren bidea egiten baitute artedramatik kanpo interesatuko gatzaizkie antzerkiaren ikuspegitik.
|
|
|
Ez baitzuen tobera ezarriko irri antzerkiaren zentroan. Izan ere
|
gure
antzerkiaren deskribapena egin dute askotan kanpoko etnografoek eta noski beren kulturaren barnetik sailkatu dute. Oraingo distribuzio zirkuituetan ere dantza eta antzerkia bereizten dira.
|
|
|
Sinbolikoa dea ote giltza? EATBko gure egonalditik uste genuelarik, molde okerrean, errealismo kostunbrista edo naturalista zela
|
gure
antzerkiaren jatorria. Honi lotuko natzaio urrunago.
|
|
|
Larzabalen hel erraztasuna, sinpletasun alegiazkoa eta artetan haur tonuak behartzen gaitu gereta batzuen ezartzera
|
gure
antzerki amateurra patronajatik babesteko. Ez da iparraldean, hasteko, alor bat ere higatze honetatik aterbean dagoenik.
|
|
|
Ez zen lotzen. Niretzat euskaltzale labela zuten jendeek ez zuten gure dantza,
|
gure
antzerkia egin nahi. Bitxi.
|
|
|
Baliatzen du semearen presontegiratzea etxeaz jabetzeko, lege zaharrean semearena izan behar zelarik zeren hau baita Plumagain sortua, hau baita Plumagain endaz eta herentziaz. Frogatu behar balitz
|
gure
antzerkia eta politikaren arteko harremana...
|
|
2016
|
|
|
Eta nik faltan dut
|
gure
antzerkian —zeinen jatorrak garen, alazankoa! — egon den klasismoa aztertuko duen ikerlari hori.
|
|
|
Maila onartutzat jotzen den horretatik behera dagoen oro da erridikulua, ez da guri soilik gertatu zaigun zerbait, gizarte kolonizatuek ere esango lukete zerbait hitza eman bagenie, eta hala, zaku handi batean sartzen dira hizkuntza, generoa, analfabetismoa zein jatorria. XIX. mendeko
|
gure
antzerki kostunbristak, XX. mendeko gure telebista saioek, XXI. mendeko gure film arrakastatsuenek asko zor diote Peñafloridaren eta Altzibar Jauregiren umoreari, orratz eta hari beraz eginak dira guztiak.
|