|
2005
|
|
|
Europako Batasunaren 1992ko Itunean jasotako zuhurtzia eta kautela printzipioak ere ez zaizkio testu konstituzionalari erantsi. Gauzak horrela,
|
gure
antolamendu juridikoan operatiboa ez den eskubide bat gauzatu ahal izateko ahalegin itzel eta nekezak eskatzen dituzten lege zirrikituetara jo dugu. Europar esparruan Koloniako Kontseilua izan zen, 1999an, ingurumenerako eskubidea Europako Batasunaren Oinarrizko Eskubideen Kartan sartzeari bultzada ematea erabaki zuena.
|
|
2006
|
|
|
Eraldaketaren sakontasuna xedapen gehigarrietan, iragankorretan, indargabetzailean eta legeari amaiera ematen dioten azken xedapenetan ikus daiteke inongorik ondoenean. Arauketa berriak
|
gure
antolamendu juridikoaren sektore anitz ukitu ditu eta arau ugariren gain izan du eragina; eraldaketaren ondorioz, arauok batzuetan aldatuta geratu dira, eta, beste batzuetan, indargabetuta. Horretara, indarreko zuzenbidea eta lege honek ezarritako eraldaketa bateratu nahi izan dira, eta, aldi berean, legeak konkurtsoa bakarrik arautu du.
|
|
|
Horrela jorratu da Espainiako konkurtso zuzenbidean luzaroan itxaron dugun noraezeko eraldaketa osoa. Izan ere,
|
gure
antolamendu juridikoa modernizatzeko zereginean, hori berori zen gauzatzeke geratzen zen atazarik garrantzitsuena, duda izpirik gabe.
|
|
|
Horrela jorratu da Espainiako konkurtso zuzenbidean luzaroan itxaron dugun noraezeko eraldaketa osoa. Izan ere,
|
gure
antolamendu juridikoa modernizatzeko zereginean, hori berori zen gauzatzeke geratzen zen atazarik garrantzitsuena, duda izpirik gabe.
|
|
2007
|
|
|
Sindikatuei eta enpresaburuen elkarteei emandako ordezkaritza eginkizunak gauzatzeko eta LANEko ordezkaritza ereduari jarraituz, legegileak «ordezkaritza handiena» kontzeptua sartu du
|
gure
antolamendu juridikoan. Sindikatuei erreparatuz, horietako batzuei emandako ordezkaritza handienaren izaera dela bide, kokapen juridiko berezia dute, bai erakundeetan parte hartzeko zein sindikatu jardunerako.
|
|
|
Printzipio hori eskumen printzipioarekin batera aztertu behar da beti. Azken hori Konstituzioko artikulu horretan beren beregi aipatzen ez den arren,
|
gure
antolamendu juridikoan ezin da lehenengo printzipiotik bereizi. Hierarkia printzipioaren arabera, goi lerruneko arauak lehentasuna du behe lerruneko arauaren aurrean, baina eskumen printzipioaren arabera, gure antolamenduko arau juridiko bakoitzak indar loteslea soil soilik proiektatu dezake Konstituzioak emandako esparru materialean, inoiz ez harago.
|
|
|
Hierarkia printzipioari dagokionez,
|
gure
antolamendu juridikoa piramide juridikoaren eredura antolatuta dago, eta arau juridiko bakoitzaren balioa arau horrek piramidean duen lekuak emango du. Espainiako estatuan, estatu zentralari dagokion eskumen esparruan, arau piramidea modu honetan antolatuta dago, goitik behera begiratuz gero:
|
|
|
Baina, normalean, «legezkotasun printzipioari» buruz hitz egitean, legeari buruz ari gara esangura hertsian, hau da, Parlamentuak emandako arauari buruz. Esangura horretan, Konstituzioaren ondoren, legea da
|
gure
antolamendu juridikoan lerrunik handiena duen araua, eta gainerako arau guztiak horren mendekoak dira eta Estatuko botereek bete egin behar dute. Modu horretan, legegilea Konstituzioaren mende egongo da eta ezin du legearen aurka egin edo legea errespetatzeari utzi (izan ere, hala egiten badu, legegileak emandako legea konstituzioaren aurkakoa izango da eta, beraz, deuseztatu egingo da).
|
|
|
Hasieran, Administrazioaren edo epaile eta auzitegien jardunak partikularrak zuzen zuzenean ukitzen ditu (askoz gutxiagotan botere legegilearen jardunak, horrekin ez baitituzte harremanak zuzenean). Izatez,
|
gure
antolamendu juridikoak partikularrei ez die ematen legeak aurkaratzeko baimenik, Herri Administrazioek eta epaile eta auzitegiek Legearen inguruan egiten dituzten aplikazio egintzak baino.
|
|
|
Parlamentuan bestelako jardunak ere sendotu dira, besteak beste, Diputatuen Kongresuan urtero nazioaren egoerari buruzko eztabaida egitea, edo Senatuan autonomia erkidegoen egoerari buruzko eztabaida egitea, eta, agian, gaur egungo Gobernuak abiatutako jarduna, hots, «lehendakarien hitzaldi» izenekoa, Senatuan Gobernu Zentraleko eta autonomia erkidegoetako lehendakariak biltzen dituena; horien guztien kasuan, konstituzio konbentzioei buruz hitz egin dezakegu. Baina, berriro diot, jardun horiek aldatu edo bete gabe utz daitezke (adibidez, ganbera bakarra desegin daiteke eta ez biak batera, edo Gobernuko lehendakariak erabaki dezake urte jakin batean ez duela nazioaren egoerari buruzko eztabaidarik egingo, etab.). Modu horretan, erraz uler daiteke konstituzio ohitura eta, konbentzioek
|
gure
antolamendu juridikoan duten irismen mugatua.
|
|
|
Horrenbestez, aurreko guztia ikusita, ez dago zalantzarik Konstituzio Auzitegiko jurisprudentzia ez dela zuzenbideko iturria bakarrik,
|
gure
antolamendu juridikoaren zuzenbideko iturri garrantzitsua baino. A. GARCÍA MARTÍNEZek esan duenez, Konstituzio Auzitegia egoteak botere banaketaren ohiko printzipioa aldatzen duen bezala, Auzitegi horrek zuzenbidea sortzeko duen eginkizunak iturrien ohiko sistema aldatzen du.
|
|
|
EKren 12 artikuluan adin nagusitasuna aipatu da, Espainian hamazortzi urte betetzean erdiesten dena. Adin nagusitasun hori eskubideak egikaritzeko, hau da, jarduteko gaitasun osoa eskuratzeko baldintzetako bat da, baina
|
gure
antolamendu juridikoan, salbuespen moduan, eskubide batzuk adin horren aurretik egikaritu daitezke (adingabe bat hamazortzi urte bete aurretik ezkondu daiteke edo testamentua egin baldintza jakin batzuetan, hezkuntza zentroetan organoak hautatzen parte har dezake, etab.); era berean, adin horren aurretik erantzukizun juridikoak eskatu ahal zaizkio (izatez, delitu egintzengatik erantzukizunak eska...
|
|
|
Horrek garrantzi handia du Espainiako antolamendu juridikoan, Europako Erkidegoak zuzeneko eragina eta nagusitasuna dituelako, Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak behin eta berriro ezarritakoaren arabera. Hain zuzen ere, auzitegi horren jurisprudentziak garrantzi handia du
|
gure
antolamendu juridikoan.
|
|
2023
|
|
|
Lan honen helburu nagusia toki erakundeen finantza jardueraren gainean toki erakundeez gaineko lurralde erakundeek (Estatuak, autonomia erkidegoek eta lurralde historikoek) egiten duten kontrola aztertzea da. Kontrol horrek esamolde berezia du
|
gure
antolamendu juridikoan: finantza zaintza.
|
|
|
Ildo horretatik, finantza zaintza Administrazioen arteko harremanen esparruan ere kokatu behar da. Baina, esangura horretan, PAREJO ALFONSOri jarraituz, arazoa topatzen dugu
|
gure
antolamendu juridikoan Administrazioen arteko harremanen benetako teoria orokorrik ez dagoelako2 Beraz, toki erakundeen gaineko finantza zaintza ere Administrazioen arteko harremanetan barneraturik egongo da.
|
|
|
Printzipio hori guztiz europearra da. Are gehiago, printzipio honi dagokion guztia, EK eta gero zehaztu eta egokitu da
|
gure
antolamendu juridikoan, baina TAEHn bertan zehaztu da. Horrez gain, Europar Batasuneko Maastrichteko Hitzarmenean, 1992an, Europar Batasunaren sorrerarako printzipio nagusienetariko bat bezala jaso zen.
|
|
|
Aurretik adierazi dugun moduan,
|
gure
antolamendu juridikoan toki erakundeek euren baliabideak lortzeko bideak EKren 142 artikuluan adierazten dira. Artikulu horren arabera, toki administrazioek baliabideak lortuko dituzte berezko tributuen bitartez eta Estatuaren eta autonomia erkidegoen tributuetako parte hartzean.
|
|
|
Toki autonomiaren eta kontrolaren arteko bateragarritasunari buruz luze hitz egin dugu eta
|
gure
antolamendu juridikoan bateragarriak direla ere ondorioztatu dugu. Zer da kontrola gure gaian?
|