|
2008
|
|
|
12.> Sintaxian
|
gauza
bera gertatu da. Urte hauetan Pragmatika izeneko metodo logiak, ez idatziari, baizik eta hizketari begira eraman ditu aurrera bere lanak.
|
|
|
6.> Denborarekin erromantzeak latinera itzuliko dira eredu bila, baina hori ger tatuko da erromantze bakoitzak bere mugak ipini dituen finko beste erromantzeei begira. Orduan latinak erromantzearen nortasuna aberastu egingo du, latina beste hiz kuntza izango balitz bezala eta beste hizkuntza zelako; euskararekin ere
|
gauza
bera gertatuko da eta hauxe da arrazoia latina euskararen eredua izan zelako esplikatzeko. Erabat interesgarria iruditzen zait Tartasek (Onsa> hilceco> bidian) >, templum honoris?
|
|
|
Euskara eta erromantzeen artean izandako harremanak denboraldi luzeena iraun duten eta edozein hizkuntzen artean ezagutzen dugun harreman iraunkorrenak izan direla esan daiteke: gaztelania Hego Ameriketan bost mende bakarrik darama eta
|
gauza
bera gertatzen zaio ingelesari Ipar Ameriketan edo frantsesari Kanadan edo suedierari Finlandian eta abar. Baliteke laponiar eta suomiarraren artean izan diren harremanak euskara eta erromantzeen artekoak baino luzeagoak izatea, baina ez dau kagu dokumenturik edota nolanahiko lekukotasunik denboran hain urrutiraino joate ko.
|
|
|
erromatar presentzia Euskal Herrian. Ordurako euskarak batasun falta adierazten du, azaletik aztertzen badugu, baina
|
gauza
bera gertatzen da latinarekin eta esanik ez lehendabiziko erromantzeekin: batasun falta.
|
|
|
Gaztelaniaz ere
|
gauza
bera gertatzen da:
|
|
|
Hirugarren adibidean ere
|
gauza
bera gertatzen da, erakutsi> aditzaren kanpo argumentua, nik, perpauseko aditzaren subjektu moduan islatzen da; eta bigarren barne argumentua,, nori, erakusten zaion eskerra, ez da inon islatzen, ez izen elkartuaren lehen mailako proiekzioan, ez eta perpausa bere osotasunean harturik ere.
|
|
|
Gauza bera esan daiteke Asterix-en itzulpenez ere. Gabriel Arestik egin dako moldaera benetan txirene eta barregarriak alde batera utzita25, hizkuntza askotara itzuli den pertsonaia baten izenaz
|
gauza
bera gertatu da. Galiar garaiezin horien herritxoan bada gizon zahar bat, andre gazte panpoxarekin ezkondua, frantsesez  gédécanonix> deitua.
|
|
|
Gaztelaniaz, dena den,
|
gauza
bera gertatzen da, eta jende gehienek ez dute behin ere benetako txitxarrik ikusi. Are gehiago, asko dira cigarra> arkan beleari(= Lucanus>) deitzen diotenak, agian kakalardo horrek beren baraila luze eta sendoen artean batzuek jartzen dizkioten zigarroak hartzen dituelako, > > izen kidetasunean oinarriturik nonbait.
|
|
|
Baina txekiarrak euskaldunen aurretik zihoazen musika arloan, ordurako Bedrich Smetana edo Antonin Dvorak bezalako konpositore nazionalak baitzituzten. Eta
|
gauza
bera gertatzen zen norvegiarrekin, Edvard Grieg musikari ospetsua tarteko. Konpositore horiei esker Europa osoak bazekien txekiarrek eta norvegiarrek, estatu propiorik izan ez arren, kultura propioa eta nazionalitate berezia zituztela.
|
|
|
%70 Bizkaikoak (Algorta, Aulestia, Basauri, Bermeo, Deustua, Durango, Erandio, Gernika, Lekeitio eta Markina nabarmenduz harpidedunen kopurutan), %15 Gipuzkoakoak (Donostia, Oñati eta Zumaia nabarmenduz), %3 Arabakoak (gehienak Gasteizkoak, ia ziur, bertako seminariokoak), bi nafar harpidedun iruinxeme (%0, 7) (bata Arturo Campion), eta azkenik Espainian eta Amerikako euskal kolonietan barreiaturiko %9a455 Datu hauetan Bilbo falta da, non pentsa daitekeen Euskalzaleren erosle kopuru handi bat zegoela: izan ere, ezaguna da Azkueren hurrengo aldizkaria, hots, Ibaizabal, Bilbon beste inon baino gehiago saltzen zela, eta beraz logikoa dirudi Euskalzalerekin
|
gauza
bera gertatzea. Seguruenik Euskaldun Biltokian bertan salduko zen Euskalzale.
|
|
|
Eta
|
gauza
bera gertatu zen Broussain, Muxika, Arbelbide, Daranatz, HiriartUrruti, Darricarrère eta beste askorekin: 1902ko urtarrilean ulertu zuten zein zen Arana Goiriren plana129 Zentzu horretan Zalbidek Azkueren ahotan jartzen duen erreakzioa guztiz faltsua da («Azkuek kolpean erantzungo du:
|
|
2009
|
|
|
Norbaitek galdetuko balu ea estomaka behar bezala deskribaturik dagoen, edo bihotza, inor ere ez litzateke galdera honetaz harrituko. Gramatikarekin ere
|
gauza
bera gertatzen da. Gramatikaren puntuak deskribatzen segitu da.
|
|
2010
|
|
|
Eta, erantsi dutenez, LAB sindikatuari
|
gauza
bera gertatu zitzaion. –Publikoki ikastolen aldeko jarrera hartu zuen, baina gero, oso kasu paradigmatikoetan, ez zuen kontrakotasun horren lidergoa hartu, horretarako aukera zuenean?.
|
|
|
Ikastoletan
|
gauza
bera gertatu da. Baina ikastolak aitzindariak izan dira baita IKTen erabilpenean ere, 80ko hamarkadaren amaieran jarri zirelako martxan IKTak, ikasmaterialgintzarako lagungarri izan zitezkeen materialak eta aplikazioak garatuz.
|
|
2012
|
|
|
Esanak gure esparrura ekarriz, enuntziatu parentetikoekin ere ez ote da
|
gauza
bera gertatzen. Analisi sintaktiko formalari begiratu besterik ez dago ikusteko E2ri dagokion diskurtsoa E1en txertatu edo tartekatzerakoan sintaxi mailako loturarik ez dela gertatzen bi enuntziatuen artean.
|
|
2013
|
|
|
Manex Hiriart Urruti kalonjeaz dugu solasa. Hain zuzen, Eskualduna astekaria gehienetan Hiriart Urrutirekin lotzeko joera dago, eta beste norabidean ere
|
gauza
bera gertatzen da, hala nola Manex Hiriart Urruti Eskualduna astekariarekin lotzen da. Hiriart Urruti izan zen astekari horren zuzendari ospetsuena, hainbat arrazoirengatik:
|
|
2016
|
|
|
Gerla bukaera arte, usaiak nahi zuen herrietan neskek antzerkiak lantzen zituztela serorekin eta mutikoek apaizekin. Horrela antzerki anitzetan nesken paperak agertzen ziren, eta
|
gauza
bera gertatzen zitzaien mutikoei, bestenaz neskez eta alderantziz mutikoz mozorrotzerat behartuak ziren.
|
|
2019
|
|
|
Kontuan hartu behar da 2016an Arabako biztanleriaren %75 Gasteizen bizi dela, eta 1991n ere
|
gauza
bera gertatzen zen, antzekoa zen ehunekoa (%75, 7).
|
|
2020
|
|
|
Emeki emeki otsoak kenduz bezala; zeren eta oihana baitzen bazter guztietan; oihana horiek hustu ziren XVIII. mendean. Larraineko eta eskualdean ere
|
gauza
bera gertatu zen, aroztegiak eginak ziren han, ikazgaia ez zelako urrun. Ezterenzubin, hola hola.
|
|
2021
|
|
|
43.8.3a Atal birformulatzailearen hasieran, tartekatuta zein amaieran koka daiteke hain zuzen (ere). Eta, oro har,
|
gauza
bera gertatzen da zehatz hitzean oinarrituriko gainerako birformulatzaile zehaztaileekin ere (zehatz mehatz, zehazkiago, zehatzago esanda, zehazkiago esanda...); alabaina, juntagailu baten ondotik, batez ere, atal birformulatzailearen hasieran eman ohi dira halakoak: Basoan gerra amorratua dago.
|
|
|
43.4d Egia esanda, autore guztiak bat datoz birformulatzaileak diskurtso markatzailetzat jotzean, baina ez da
|
gauza
bera gertatzen DMen barruan zer azpimultzo dagokien zehazteko orduan. Hala, autore batzuek (Martín Zorraquino eta Portolés 1999:
|
|
|
Kasu argia da Jaungoikoa rena, adibidez. Baina
|
gauza
bera gertatzen da errege (literatura klasikoan bederen, nahiz artikuludun adibideak ere ez diren falta), amabitxi, aita, aitatxo, ama, amatxo, osaba eta abarrekin. Munduan errege, aitatxo eta amabitxi asko dago, eta alde horretatik izen arruntak dira; baina erreferentzia bakarra eta zuzena adierazi nahian erabiltzen direnean, determinatzailerik gabe erabiltzen ditugu:
|
|
|
lagun maiteak etorri zitzaizkion/ maite ote du bere semea? Eta hemen ere
|
gauza
bera gertatzen da, banaketari dagokionez: uste/* ustetzen/ usteko; balio/* baliotzen/ balioko; bizi/ bizitzen/ biziko; mintzo ren kasuan, mintzatzen eta mintzatuko esaten dira, baina horiek mintzatu aditzari dagozkio, ez mintzo izenari, horrek ez baitu beste aldaerarik hartzen.
|
|
|
Neurri batean,
|
gauza
bera gertatzen da konparazioarekin eta moduarekin ere. Begira diezaiogun ondorengo adibideari:
|
|
|
unitate jakin baten osagaien artean maila bereko beste unitate batzuk ager daitezke. Perpausaren kasuan ere
|
gauza
bera gertatzen da: bere barnean beste perpaus batzuk izan ditzake, osagai gisa, perpaus bat izateari utzi gabe.
|
|
|
Nik bekatarionek aitortzen diot... Hor ere
|
gauza
bera gertatzen da, eta bekatarionek subjektua ere ni izenordainari dago lotua. Erakusle bakoitzak dagokion artikulua hartzen du.
|
|
|
Badirudi, hala ere, etxeak asko direnez gero, zein etxeri buruz ari garen aditzera eman behar genukeela. Aita, ama eta alaba rekin ere
|
gauza
bera gertatzen da.
|
|
|
18.2.3a Esan bezala, perpaus intrantsitibo gehienen subjektuak kasu hau hartzen du, ø marka, alegia. Eta
|
gauza
bera gertatzen da perpaus trantsitiboetako objektu zuzenarekin ere.
|
|
|
22.5.5c Urrundik/ urrunetik bikotearekin ere
|
gauza
bera gertatzen da, urrunetik bietara erabiltzen baita, baina urrundik beti adberbioa baita: Ihardetsi zioten:
|
|
|
Aldiz, ez da
|
gauza
bera gertatzen honela eta horrela ren kasuan, holakoetan beti moduzko adberbio arrunta baita: Honela ere deitzen zitzaion Aita Santuari Erdi Aroan (Frantzisko Asiskoa, Klara Asiskoa); Horrela ere alferrik izango duk eta (Jokin Muñoz).
|
|
|
Guztizki Iparraldean erabili da. Eta
|
gauza
bera gertatzen da arras (nahiz XX. mendearen erdialdetik Hegoaldera hedatzen den), biziki, eta arrunt ekin ere (hau adjektiboa ere). Aise ere sail honetakoa da, beste erabilera batzuk baditu ere (§ 22.6.7b):
|
|
|
Baliaturekin ere
|
gauza
bera gertatzen da: Uste dut ezen, esposatzen naizenean, sekula ez naizela zapatari horrez baliatuko (Jon Muñoz); Zorioneko neure ausardiez oroitzen naizelarik ere, ezin ausart ninteke horiek baliatzera (Jon Muñoz).
|
|
|
Bizkorregi gidatzen baduzu...; Lasaitasuna behar baduzu... Eta
|
gauza
bera gerta daiteke zenbait postposiziorekin: Zure laguntzarekin, liga irabaziko dugu; Zure laguntzarik gabe, ez dugu lana aurrera aterako.
|
|
|
Horrela, esate baterako, egoera iraunkorra adierazten duten perpausak, ezin direnez denborazkoak izan, kausazkoak dira (Europarra denez gero, pasaporterik gabe ibil daiteke Europa guztian). ‘Noizdanikoaren’ egiturari jarraitzen ez zaizkion perpausak ere azalpenezkoak dira; hala gertatzen da mendekoa ezezkoa denean, uneko gertakaria adierazten ez duen neurrian (Entzulerik etorri ez denez gero, bertan behera utzi dugu hitzaldia), edo uneko irakurketa nekez duen egoera adierazten duena (Jakintsua denez gero, harengana jotzen dugu aholku eske);
|
gauza
bera gertatzen da nagusia iraupenekoa ez denean (Eguna argitu duenez gero, lanera joan da —ikus, aldiz, iraupenekoa izanik denborazkoa ere izan daitekeen Eguna argitu duenez gero, lanean ari da perpausa—). Perpaus nagusia geroari dagokionean ere kausazkoa izan ohi da (Eskatu didazunez gero, emango dizut aholkua; Ingalaterrara joan zarenez gero, balia ezazu aukera ingelesa ondo ikasteko).
|
|
|
Konparazioan, esaldiko perpaus biek aditz bera dutenean, isilpean gera daiteke hura konparaziozkoan, eta ageri diren sintagmek berekin dute perpausean dagokien marka (zuk bezala, lagunari bezala, lagunekin bezala...). Ez da hori gertatzen, ordea, ohiko erabileran bederen, moduan morfemarekin eginiko perpausetan(* zuk moduan,* lagunari moduan,* lagunekin moduan);
|
gauza
bera gertatzen da aditzondoekin (atzo bezala, baina* atzo moduan), batzuek, beste askotan moduan eta, egunero moduan gisakoak esaten badituzte ere. Izan ere, aurrean absolutibo mugagabea duela ere erabiltzen den arren, bezala morfemaren antzera (lagun leial moduan), genitiboaren ondoko postposizio gisako erabilera du ohikoena (zure moduan, lagunen moduan, atzoko moduan, baina* zure bezala,* lagunen bezala,* atzoko bezala); oinarrian izena duen sintagma gisa ere joka dezake, are adjektiboaren laguntza duela:
|
|
|
Ildo berari jarraituz, Herriko [elbarriei eta zaharrei] laguntzak emango zaizkie bezalako batean, izena+ determinatzailea+ marka izango genituzke elkarrekin bilduta, izenlaguna kanpora utziz. Eta
|
gauza
bera gerta daiteke izenaren aurretik doazen determinatzaileekin: Zenbait [musikarik eta idazlek] gauez lan egiten dute, edo zenbait hitz elkarturen lehenengo zatiarekin:
|
|
|
Adibidez, Poeta hura pobre hil zen esaten dugunean, heriotza iritsi zitzaionean ‘pobre’ ezaugarria zuela, ‘pobrezia egoera’ zuela, adierazi nahi dugu; edo Haur haiek pozik bizi ziren diogunean, aintzat hartzen dugun garaian pozezko egoera zela haur haien ezaugarria. Objektuari begirako bigarren mailako predikatuekin ere
|
gauza
bera gertatu ohi da. Oinetakoak zikin (ak)/ garbitu gabe/ puskatuta itzuli zizkidan esaten denean, oinetakoen une horretako egoeraz ari gara, une horretako ezaugarri bat adierazten; berdin Gutuna irekita eman zioten presoari edo Kalean biluzik ikusi zintudan adibideetan.
|
|
|
Hortaz, Noiz etorriko zara? galderak Zortzietan etorriko naiz izan dezake erantzuna; eta
|
gauza
bera gertatzen da Noiz etorriko da berori, galderarekin ere.
|
|
|
eztabada eta beroriketa erregistroek ez dute solaskidearen aldetik aparteko hizkera aldaerarik eskatzen. Ez da
|
gauza
bera gertatzen hikarekin.
|
|
|
Adibide horietan ikusten da bestea ren parean dagoena bat mugagabea dela, adjektibo funtzioan. XIX. mende hasieran
|
gauza
bera gertatzen da bat izenorde balikoarekin ere, eta bi aldaerak (bat/ bata) txandakatuz erabili izan dira, eta ez dute indarra galdu egun arte.
|
|
|
13.7.2b Hirugarren pertsona dugunean ere
|
gauza
bera gertatzen da, EGLUk biltzen duen arauak dioenez (I: 68).
|
|
|
Bigarren perpausean, baina ez lehenbizikoan, erakusten du adjektiboak funtzioa murriztaile hori. Eta
|
gauza
bera gertatzen zaigu kale estu, kafe bero edo irakasle maitagarri esaten dugunean ere, adjektibo horiek kale, kafe eta irakasle mota batekin bakarrik lotzen baititugu.
|
|
|
Spanish, Basque eta abar. Frantsesez ere
|
gauza
bera gertatzen da.
|
|
|
Eta askotan ustezko perpausetan erabiltzen da. Zenbatzaileekin ere
|
gauza
bera gertatzen da: Bost (en) bat urte zituen, aita hil zitzaionean; Hogei (ren) bat neska izango ziren inguratu zitzaizkionak.
|
|
|
handia dela, hain zuzen ere. Bada,
|
gauza
bera gertatzen da partizipioekin ere: [pertsona nekatuek] ez dute pazientziarik; pertsona horiek [nekatuak daude].
|
|
|
postposizioak eransten zaizkio sintagma osatzen duen azken hitzari (etxe ederrean, mendi gainean dagoen herrira...). Postposizioak hautatzen du(" gobernatzen" du) sintagma eskuinaldetik, eta
|
gauza
bera gertatzen da postposizio askeekin ere: eskuinetik gobernatzen dute aurreko sintagma (maldan behera) eta, aldi berean, batzuetan postposizio aske horrek berorrek postposizio itsatsiak ere hartzen ahal ditu (etxe ondotik).
|
|
|
Baina perpaus horien egitura edozein dela ere, ez da hor aditz laguntzailea aldatzen, eta ez ditugu, hortaz, hemen azalduko. Ez da
|
gauza
bera gertatzen, ordea, beste bikote honekin: (Nik) gauza asko ikusi dut/ (Ni) gauza asko ikusia naiz.
|
|
|
ekialdean, ahantziak/ ahantzirik zeuden/ zebiltzan; mendebaldean, ahaztuta/ ahazturik zeuden/ zebiltzan. Orokorra, hortaz, turik moldea dugu; mendebaldean tuta nagusitu zaio ia erabat; tuta arrotza da ekialdean; eta
|
gauza
bera gertatzen da mendebaldean, prosa landutik kanpo, tua (k) moldearekin. Horiek horrela, esan beharra dago tua (k) formaz baliatzen diren halako joskerak ekialdekoak direla soilik, izatez.
|
|
|
39.3.4d Baina enklitikoaren kokapenari dagokionez, gehienetan aditz jokatuaren ondoren, hari loturik, joan ohi da (baina enklitikoa daraman perpausaren azken muturrean gehienetan); horregatik esan ohi da egitura hauetan juntagailua baino gehiago menderagailua dela, bestelako menderagailuetan gertatzen den bezala aditzari lotu izan zaiolako baina enklitikoa(
|
gauza
bera gertatzen da eta enklitikoarekin kausazko perpausetan); horregatik ari gara aztertzen egitura mota hau menderakuntzaren barruan, beste kontzesio menderagailuekin batera.
|
|
|
Paragrafoaren hasiera hasieran ageri da eta juntagailua. Eta
|
gauza
bera gertatzen da ordea diskurtso markatzailearekin. Berez juntagailu litzatekeenak eta DMak, biek, funtsean zeregin bera betetzen dute, hortaz:
|
|
2023
|
|
|
Beraz, lehenago ikusi dugun bezala emazteak familiaren ardura osoarekin gel ditzen ziren, senarra arrantzara joaten zelarik eta hilabeteak kanpoan pa satzen zituelarik. Bestalde, Zuberoatik Espainia aldera senarra joaten zelarik ere
|
gauza
bera gertatzen zen. Ondoriozta dezakegu emaztearen papera, noblea ez bazen ere, etxe handikoa ez bazen ere, herrian, laborari etxean, merkataritzan, ardura asko emazteen ardurapean gelditzen zirela.
|