|
2000
|
|
|
2000ko kultur tantak aztertzeko garaian, azken orduko berrien larritasuna dela eta, egokiago deritzot atzetik hasteari. Oro har, euskara eta euskalgintzaren alorrean garai ilunak datozkigula
|
ezin
ukatuko dugu. Aurreko urtean garbi geratu zen Kontseiluaren sorrera eta lana txalogarriak izan direla euskaldun guztiontzat, bai motor gisa (orain arte ikusi ez den maila batean, era bateratuan eta ukitu gabeko sektoreetara iritsita, industria adibidez), bai euskalduntze prozesuan sinesten duten gehienen ahaleginak bildu eta elkartzeko ardatz gisa ere.
|
|
|
Departamendua bera ere aipatu izan da hizkuntzaren berpizkunderako bide gisa, baina oraingoz politika eta hizkuntza nahasi dituzte departamenduaren aurkako jarrera dutenek eta bidea ez da arantzarik gabekoa izango. Eta Ipar Euskal Herrian euskararen egoera aztertzen duen Larrun aldizkariaren 36 alean Itxaro Bordak salatzen duen moduan, eta Hego Euskal Herrian bide beretik goazela
|
ezin
uka, gure hizkuntza abertzaleen artean sinesgarritasuna galtzen ari bada, konponbide zaila izango du galera horrek, eta gainera ezin izango zaio inori errurik leporatu.
|
|
|
Alde batetik oso ona da, beste lekuetako antzerkigintzarekin parekatzeko aukera ematen baitu. Eta
|
ezin
ukatuko da euskal taldeen maila bikaina dela, jasotako sariak eta ikusle kopuruari begira, Estatu mailan puntan dagoela. Baina honek badu alde txarrik ere, euskarazkoak gehienetan espainierazkoen bertsio baizik ez izatea, batzuetan laguntzetara iristeko aitzakia baino ez.
|
|
|
Bi biok loturik daudela
|
ezin
uka. Aurrerago ibili naiz diru publikoa dela eta ez dela.
|
|
2001
|
|
|
Honi buruz zerbait esateko gogoa nuen aspaldi, baina, izan ere, nahiago izan dut itxarotea, Euskaldunon Egunkaria n hasitako artikulugurutzaketahorren (XI eta 5) eta, batik bat, ondoren itzultzaile euskaldunen zerrenda elektronikorawe bratutako mezuen tonua kontuan hartuta: ur horietan murgiltzeak beldur pixka bat ematen didala
|
ezin
uka. Pentsatzen dut arazoa patxada handiagoz hartzeko nahikoa denbora igaro ote den.
|
|
|
Diario Vasc o ko Felipe Juaristik (VIII), ordea, ez zuen busti nahi izan, eta Unamunoren Paz en la guerralibu ru arekiko konparaketa lainotsu batzuez gain, ezer gutxi esan du Txillardegiren azken lanari buruz (izan ere, kasik lerro gehiago eskaintzen dizkio idazle bilbotarraren nobelari Putzu ri baino...). Luis Mari Mujikak zorroztasun handiagoz epaitzen du nobela hau (Ega n, 1999/ 4, 243), bai defendatzen dituen tesi historikoei dagokienez, baipe rtsonaien eta ekintzaren bilakaera literarioari dagokionez, baina, oro har,
|
ezin
ukatu tentu handi (egi) z jokatzen duenik.
|
|
|
interes gutxiko fikziozko autobiografia, postalitxura gehiegizkoa duen deskribapen sorta eta kokapen historiko gatazkatsua zehazteko ahalegin eskergarri baina astun samarra. Elementu horiekin nekez eraiki zitekeen nobela bikain bat, nahiz eta, Felipe Juaristik azpimarratu bezala, arin irakurtzen dela
|
ezin
ukatu; Putzu ren estiloaz, ordea, ezer gutxi gehiago esan daiteke, trabarik egiten ez duela baino. Egia esan, formaren eta mamiaren arteko dialektikan mamiaren alde egin ohi duenetakoa naiz, baina soiltasun formalak, bertute izateko, ganora handiagoko euskarri bat luke.
|
|
|
Nafarroa Garaian haurren matrikulazioen datuak, Euskal Autonomi Erkidegokoak, Iparraldean kulturalki eta hezkuntzan dauden ezinak eta trabak tarteko, euskararen berreskuratze lanen presentzia, Oinarriak taldearen deiari jarraituta, ofizialtasunaren aldeko sinadura bilketa mugimendua. Ados, egoera latz baten adierazgarri direla
|
ezin
uka, bestela zertarako Korrika, AEK, Oinarriak, Seaska, Araban Euskaraz, Herri Urrats, Kontseilua eta halakoak?
|
|
2002
|
|
|
Bel du rra hor dago, baina baita ere beharra. UPV/EHUko esperientzia ikusita, eta
|
ezin
ukatu euskalduntze prozesuak aurrera egin duenik, unibertsitate elebidunak mugak dituela nabarmena da. UPV/EHUn zenbait ikasketa euskaraz egiten dira, Euskal Adarrak gune euskaldunak dira..., baina, oro har, gaztelania da jaun eta jabe.
|
|
2003
|
|
|
Donostiako Zinemaldiaren inguruan sarri entzun ohi da donostiar hiritarra erabat zinemazalea dela. Egia da gero bertako nazioarteko zinemaldiak bizpahiru belaunalditako tradizioa duela eta
|
ezin
uka irailean zehar sekulako zinema giroa sumatu ohi dela Donostian zehar, baina galdera zera litzateke: Zinemaldiak zinema zaletasuna areagotzen edo aldatzen al du?
|
|
2005
|
|
|
Aresti
|
ezin
uka euskaltzale izan zenik. Hor dago bere lan handia.
|
|
2006
|
|
|
Oraingo honetan Eusko Jaurlaritzak proposatzen digun mailegu erak aldeko puntu asko dituela
|
ezin
ukatu. Alde batetik, haurrak liburuak, eta materiala orokorrean, zaintzeko ardura hartzea bultzatzen du.
|
|
2007
|
|
|
Orrek manejatzen ditu egoki ta trebeki aurrak! Au dana
|
ezin
ukatu. Onelako asko bagenitu, beste kuku bat genuke abeslari gure Errian!
|
|
|
ekainaren bukaeran Bizkaiko kostaldeko herrietan uda sasoian alokatzen ziren pisuen betetzea erdira jaitsi zen aurreko urteekin konparaturik. Arrazoien artean, etxebizitzen prezioaz eta klima eguzkitsuan egonkortasunik ez egoteaz gain, Prestige ren isurketak eragina izan zuela
|
ezin
uka daiteke.
|
|
|
terrorista, xenofoboa, haluzinatua, baztertzailea... batetik, eta demokrata, konstituzionalista, razionala, zentzuzkoa... bestetik. Artetaren indarra handia dela
|
ezin
ukatu, estatu baten babesa duelako. Ez derrigor, beraz, halako bereizketa batek inor edo ezer deskribatzen duelako.
|
|
|
Bestalde, eskolak euskararen garapenean aurrerabide handiagoa egin ez badu,
|
ezin
uka legezko arazoez gain beste hainbat arazorengatik izan omen dela: familien erabakia, euskaraz irakatsi ahal izateko irakasle prestuen gabezia, ikasmaterialen eskasia, adostasun politikorik eza...
|
|
2008
|
|
|
Segur aski inork ere ez. Baina
|
ezin
uka jendeak gutaz pentsatzen duenak erabat baldintzatzen duela gure izaera. Tontoa tontakeriak egiten dituena omen da.
|
|
|
Ni hori irudikatu izan da, intuizioaren poderioz, gogoaren makinan ezkutatutako mamu baten moduan edota gogoaren aginte gelan mandoak maneiatzen dituen intxixu baten moduan ere. Autokontzientzia deritzogun hori eta klasikoen arima, erabat gauza berbera ez badira ere, oso hurbil daudela
|
ezin
ukatu.
|
|
|
Oro har, nahiko ezkorrak garela
|
ezin
ukatu, baina itxaropena galdu gabe. Estatu afera den heinean, gauza gutxi erabaki dezakegu euskaldunok bakarrik.
|
|
|
Horren seinale da EIEn bazkidetzen lehenengoetakoak izan zirenetako asko hilda egotea: Federiko Krutwig, Juan San Martin, Augustin Zubikarai, Lourdes Iriondo, Juan Mari Lekuona, Bitoriano Gandiaga, Martin Ugalde... eta aurten, esaterako, Henrike Knorr, Gotzon Garate eta Xabier Iratzeder; baina
|
ezin
uka 1983an sortu zenetik lan handia egin duela EIEk. Orain, 25 urteurreneko ekimenen karietara, argazki zaharrak begiratzen hasi eta ederra da garai hartan Elkartearen sorreran parte hartu zuten idazleak bileretan eta ikustea.
|
|
2010
|
|
|
Enjoy Poverty (Goza ezazu pobrezia) neoizko kartel handia kokatu zuen herri horien inguruan, eta haien miserien argazkiak ateratzen irakasten hasi zitzaien, gero saldu ahal izateko. Pelikularen bertsio luzea oraindik leku askotan ikusgai egon ez den arren,
|
ezin
ukatu motzak bizarrak zutik jartzen zituela. Ume indargeen angelurik garratzenak zein ziren bilatzera bultzatzen zituen Martensek kongoarrak, argazkirik" onenak" lortzeko.
|
|
|
Eta
|
ezin
ukatu hiri erraldoiaren gainetik ilunabarra ikustea, kaleak eskalestrietan bihurtzen behatzea, Tokion beharrezko esperientzia bat dela. Hiria laua eta eraikinak itzelak direnez, oso zaila da inoiz metropoliaren tamainaz benetan jabetzea, hala nola bere araurik gabeko hirigintza guztiz hautematea.
|
|
2011
|
|
|
10 eta 12 euro artean saldu ziren liburuxkak. Hortaz, batez besteko salneurritik apur bat gora bazegoen ere, formatuari dagokionez
|
ezin
ukatu sakelako liburuak zirela.
|
|
|
luze joko luke horrek, alde batetik; bestetik, berriz, euskararen egoera normala dela frogatzen saiatzea oiloei hortzak bilatzen hastea bezala da. Egia da euskara indarberritzeko egin (eta egiten ari) den ahalegin zabalean
|
ezin
ukatuzko hobekuntzak ageri direla zenbait esparrutan. Lorpen horiek gutxiesteko (are ukatzeko) joera aski nabarmena izanik gure artean, hobekuntza lorpen horiek hasieratik beretik argi aitortzea komeni da.
|
|
|
Askapen nazional eta sozialaren erretorika mantenduz herria odolustu —bere adiera guztietan— zutenak, tiranoen zerrenda loditu zutenak. Gaddafi azken multzo horretakoa izatearen inguruan zalantza gutxi gaur egun; hori bai, horien guztien arteko ekilibristarik abilena izan denik
|
ezin
ukatu. Horregatik izan da boterean gehien iraun duena.
|
|
2013
|
|
|
Euskal Herrian azken hamarkadetan gertatu diren aldaketa soziolinguistikoek, bestalde, erraztu ez eze exijitu ere egiten dute ETBren paradigma aldaketa bat. Euskal gizarteak esfortzu handia egin du eskola sistemaren bitartez populazioa euskalduntzeko, eta emaitzei egin ahal zaizkien kritikak kritika,
|
ezin
ukatu ahalegin horrek lehen ez bezalako testuinguru batean kokatu gaituenik. Horrela, gaur egun hizkuntz normalkuntzarako oztoporik handiena ez da ezagutza mailan kokatzen —oraindik erronka handia izan arren—, erabileran baizik; 2011ko Inkesta Soziolinguistikoaren zein Kale Neurketaren inguruan plazaratu diren kezkak dira horren lekuko (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza eta Euskararen Erakunde Publikoa 2012, Soziolinguistika Klusterra 2012).
|
|
|
Dena den,
|
ezin
ukatu Palestinako" normaltasuna" ez dela, adibidez, Euskal Herrian bizi duguna. Lurralde bakoitzak bere" normaltasuna" du, eta Palestinakoa ez da guretzako batere normala.
|
|
|
Bat egiten dut berarekin, beste behin. Nire ustez
|
ezin
ukatuzkoa da aniztasun morala. Baina nire ustez, orain dator auzi nagusia:
|
|
2014
|
|
|
Ez, jakina, inolaz ere ez. Ahalegin izugarri horrek eutsi dio hizkuntzari bizirik eta ahalegin horrek ekarri ditu
|
ezin
ukatuzko hobekuntza eta aurrerapen batzuk, nahikoak ez baina ezinbestekoak zirenak. Egindakoa egin ezean non eta nola egonen ginatekeen asmatzea ez da oso zaila.
|
|
|
Chicagoko Unibertsitateko bi ikaslek, Alexander Aciman eta Emmett Rensinek, esate baterako, literatura unibertsaleko klasiko kanonikoak hartu (Shakespeare, Stendhal, Joyce...) eta 20 txiotan laburtu dituzte haien lanak. Izan da horri literatura unibertsalaren jibarizazioa deitu dionik, baina
|
ezin
uka ariketa interesgarria denik. Surprise, surprise, Penguin Booksek argitaratu egin du gero bi ikasle horien esperimentua, Twitterature izenburuarekin, non eta bere klasikoen bilduman.
|
|
2015
|
|
|
Batzuk jada gure artean dira eta beste batzuk auskalo iritsiko diren ere, baina zientzia fikzioak batzuetan etorkizuneko erronkak aurreikusteko balio digula
|
ezin
uka. •
|
|
|
Gatazkari heldu dioten liburuak ugaltzean izan du, jakina, eraginik 2011n ETAk bere jarduera armatua behin betiko amaitzeko erabakia hartu izanak. Erabakiak zabaldutako aro berriak, gainera, gatazkari buruzko literaturaren harreran eta jendarteratzean ere arrastorik utzi duela
|
ezin
ukatuzkoa da. Besteak beste, borroka armatua amaitu ostean frankismo osteko 30 urteetako indarkeria politikoaren inguruko errelatu edo kontakizunaren auzia bihurtu da eragile politikoen artean eztabaidagai eta diskurtsoaren esparrura lerratu da lehia politikoaren parte bat.
|
|
2016
|
|
|
Lehenak bereziki botere hori nola exekutatzen den aztertu zuen; bigarrenarentzat, ordea, boterea nola erabili ez ezik, boterea nork duen da garrantzitsuena. Euskal Herriaren etorkizunaren kasuan,
|
ezin
uka daiteke botere harremanen nolakotasuna ez ezik, botere hori nork duen zehaztea ere oso garrantzitsua dela. Hori zehazteak beste saiakera lan sakon bat eskatuko baliguke ere, egungo Euskal Herrian oso kontuan hartu genituzkeen eta askotan azpiratuak geratzen diren zenbait faktore azpimarratu nahi nituzke, modu batera edo bestera, erabakitze eskubidea gauzatzeko edozein estrategia baldintzatzen baitute.
|
|
2017
|
|
|
• Gainera,
|
ezin
uka daiteke bineta askotan begirada artistikoa txertatzen saiatu dela egilea. Eskuz egindako marrazkiak dira horiek, eta, ‘artea arteagatik’ egiten dela esatean, aintzat hartzen dugu Nietzscheren esaldi ezaguna:
|
|
|
Teknikoki izugarri korapilatsua izateaz gain, politikoki zein sozialki brexit aren ondorioak kudeatzea ez dela afera sinplea izanen pentsatu dugu. Beraz, ez dirudi, epe motzean behintzat, Corbyn jauna lehen ministroa izanen dugunik, baina haren lidergoa sendotu ostean
|
ezin
ukatu aukera gehiago dituenik. •
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntza bat baino gehiago menderatzea altxorra dela
|
ezin
uka. Baina, gauza jakina da egunero egiten dugunetik datorrela geroa.
|
|
|
Aipatuko dut, dagoeneko, kultura metroka ala izendapeneka neurtzeak bere arriskuak dituela, baina
|
ezin
uka daiteke lorpen horiek euskaldun guztiei eragin diguten poza eta asebetetzea. Eta hauxe da gako garrantzitsua:
|
|
|
Dudarik gabe, izenak behintzat jendea erakarriko zuen arrazoi batengatik edo besteagatik; eta erakarri du, nola ez. Eta
|
ezin
ukatuko dut: inaugurazio egun inguruan jazotako argi festa eta burrunba guztiak nire kuriositatea elikatu zuen.
|
|
2019
|
|
|
lana. Poztekoa da alde horretatik, baina poz mindua,
|
ezin
uka.
|
|
2022
|
|
|
Egia esatera, kasu hau egintza bakan bati zegokion, ez Eichmannen kasuan bezala, urteetan luzatu zen jarduera bati, delitu bat bestearen atzetik zetorrela. Hala ere,
|
ezin
ukatuzko gauza zen Eichmannek ‘goragokoen aginduak’ obedituz jardun izan zuela beti, eta Israelgo ohiko legearen aurrekariak aplikatuz gero, nekez eman ahal izango zitzaiola zigorrik handiena. Auziaren egia da israeldar legeak, teorian eta praktikan, beste herrialdeetakoak bezala, onartu baizik ezin duela egin ‘goragokoen aginduek’, baita haien ‘legez kontrako izatea’ agerikoa bada ere, larriki eragotz dezaketela gizon baten kontzientziaren jokamolde normala.
|