|
2008
|
|
|
Ezin da ahaztu gaur egun gure gazteek teknologia berriak erabiltzerakoan erakusten duten trebezia. Orain arte teknologia horiek, batik bat, jolasean aplikatu dituzte, dena dela, gaitasun teknologiko horien erabilera zuzenak ikasleei ikasketa prozesuan ekarriko dizkien abantailak
|
ezin
ukatuzkoak dira. Hala, gaur egun dauden baliabide teknologikoak egituratutako eta sekuentziatutako edukiekin egoki uztartuz, lehen aipatutako edukiak barneratzeko eta horiek aurrerantzean egoera konplexuagoetan aplikatzeko aukera ematen zaio ikasleari.
|
|
|
Orain badakigu katastrofe hori metodologikoa zela eta ez demolinguistikoa. Bainan orduan
|
ezin
ukatuzko argumentua izan zen hizkuntza antolaketaren alde: " Ikus zer aitzinamendua gertatzen den Hegoaldean hizkuntza politikari esker, Iparraldean euskaltasuna lurrera doalarik hizkuntza politika baten faltaz".
|
|
|
Azkenean, bizitzaren zati oso handia ematen dugu hedabideak ikusten, entzuten eta irakurtzen. Kualitatiboki, bestalde, argi dago hedabideek zer garrantzi handia duten jendartean ereduak hedatzerakoan; hizkuntzez ari garenean, zehazki,
|
ezin
uka daiteke gaur egun hedabideek zer leku garrantzitsua duten, adibidez, hizkuntzaren erregistro berriak hedatzeko lanean. Gai garrantzitsua iruditzen zitzaigun, beraz, Zarauzko Udaletik proposatu zigutena.
|
|
2009
|
|
|
Bada, euskarari buruzko Foru Legearen hitzei erreparatzen badiegu —baita aipatu Legearen elaborazio prozesuan parlamentarioek eginiko ere— antzeman daiteke, eremu mistoan dagoen hizkuntza ereduak, eremu euskaldunean eta ez euskaldunean dauden ereduen arteko tertium genus bat nahi duela izan. Berebat, eremu mistoan, formalki, hizkuntzen ofizialtasun bikoitza dagoela errefusa liteke; aitzitik,
|
ezin
uka daiteke, materialki bederen, euskararen erabilera ofizialak daudenik, bai irakaskuntzan baita euskarari buruzko Foru Legeak aurreikusten duen aukeran ere, hain zuzen, eremu mistoan hiritarrek Administrazioetara euskaraz zuzen daitezen edo Administrazioekiko harremanetan euskara erabil dezaten —balio eta eraginkortasun osoarekin— Orobat, aipatu eskubidearen erabilera bermatzeko, Admi... Ondorioz, ikuspuntu honetatik, zuzenbide osoz deuseza izango litzateke, euskarari buruzko Foru Legea guztiz ezeztatuz, eremu mistoan, arestian aipatu tertium genus hori ezabatuko lukeen edo euskararen erabilera ofizial horiek eragotziko lituzkeen edozein Foru Dekretu —edo bera garatzen duen edozein plan—.
|
|
2010
|
|
|
Bestalde, norbanakoaren mailatik harago, euskara herri euskaldunen ezaugarri nabarmena dela
|
ezin
ukatuzkoa iruditzen zaigu. Kanpoko inork Leitza nolakoa den azaltzeko eskatuz gero, bestelako ezaugarri orokor batzuekin batera, euskararena aipatuko luke leitzar askok.
|
|
|
Euskara herri euskaldunen ezaugarri nabarmena dela
|
ezin
ukatuzkoa iruditzen zaigu. Kanpoko inork Leitza nolakoa den azaltzeko eskatuz gero, bestelako ezaugarri orokor batzuekin batera, euskararena aipatuko luke leitzar askok.
|
|
|
Loturok, gainera, egun inoiz baino indartsuagoak eta azkarragoak dira. Horren aurrean,
|
ezin
ukatu lotura horiek hizkuntzarentzat erabat suntsigarriak gerta ez daitezen sortu diren bitartekoak eta defentsa mekanismo praktiko nahiz psikologikoak ere inoiz baino indartsuagoak direla. Borroka eta lehia bat dago hor, baina gako nagusiak eta arrakastaren giltzak ez daude, neurri handi batean behintzat, herri euskaldunetan, beste nonbait kokatuta dauden zenbait botere guneetan baizik, boterea oso era zabalean ulertuta.
|
|
|
1 Sarrera euskararen egoera normaltzeko berariazko ahaleginak eta plangintzaneurriak hasi zirenetik lau hamarkada pasatu dira eta harrez geroztik aldaketa nabarmenak gertatu direla
|
ezin
uka daiteke: euskaldunen (elebidunen) kopuruak nabarmen egin du gora, batez ere belaunaldi gazteagoetan, hezkuntza sisteman murgiltze ereduak sartzearen ondorioz; eta gaur euskara, inoiz izan ez dituen esparruetan, batez ere esparru ofizialetan, erabiltzen da. alabaina, oraindik euskaldundu ez direnen kopurua oso altua da (bataz beste bi heren inguru) eta gizartean erabilerari buruzko kezkak areagotu dira:
|
|
2011
|
|
|
(100 or.). zaila da, esan bezala, gotzon garateren artikulu hori baino azalpen argi eta sarkorragorik aurkitzea gure artean. Bertan egiten den deskribapen horrek, intentsitate eta perspektiba kontuak alde batera utzita une batez,
|
ezin
ukatuzko factum jakinak ditu berekin. honako hiru hauek, besteak beste: a) language shift edo luze zabaleko mintzaldaketa ari da gure artean gertatzen eta, hori dela medio, euskaraz gutxi egiten da:
|
|
|
Ba ote da gure artean, ñabardurak ñabardura, azken mendea hartzen bada konparaziorako joera hirukoitz horren oinarrizko egia ukatuko duenik? ...ezala, eta ondorio jeneral horien barnean txertatzen dira bete betean garate irakaslearen hiru gertakariak9 Bat dator bere diagnostiko hori, hizkuntza soziologiak azken berrogeita hamar urteotan eskuratu, metatu eta zabaldu duen zientzia arauzko ezagutzarekin. horrezaz gainera deskribapena bera, zabalkunde jeneraleko kultura aldizkari batean azaltzekoa izanik bereziki, oso da argia eta argigarria.
|
ezin
ukatuzko egia hirukoitz baten berri ematen digu irakasle unibertsitario trebeak: euskararen erabilerak atzera egin du oro har, ez aurrera, XX. mendean10; euskal hiztun askoren gaitasun maila11 ahulduz joan da oro har; eta egungo egunean egiten den euskara hori erdal interferentziaz12 hornitua ageri ohi zaigu sarri. zuzen dabil horretan, zeharo zuzen, nahiz eta mila xehetasun erants dakiokeen koadro nagusi horri. oso bestelakoak dira, aldiz, artikulu haren beste zenbait puntu.
|
|
|
demagun 1905eko saioa, etika protestanteaz eta kapitalismoaren izpirituaz ziharduena. oinegitura sozioekonomikoak gainegitura soziokulturalean eragin dezakeen (eta maiz asko eragiten duen) bezala, alderantzizkoa ere egia dela erakutsi zuen weberek: gizakion uste aburu sinesmenek
|
ezin
ukatuzko indar ahalmena dute gizarte osoaren jarduera sozioekonomikoan (eta horren bidelagun diren botere harremanetan) eragiteko. Beste hitzetan esanik, Ak Bn eragiten duen bezala Bk ere An eragin dezake eta, hainbatetan, eragiten du. horrexegatik dugu euskaldunok eta mundu zabaleko beste hainbat hiztun herri beregainek, mila arazo eta mila kezka-biderekin batera, itxaropenerako oinarri razionalik ere. guztia ez da, zorionez, transformazio bide lineal eta unifaktoriala. konplikatuagoa eta konplexuagoa da etorkizuna:
|
|
|
Weber-ek: gizakion usteaburu sinesmenek
|
ezin
ukatuzko indar ahalmena dute gizarte osoaren jarduera sozioekonomikoan (eta horren bidelagun diren botereharremanetan) eragiteko. Beste hitzetan esanik, Ak Bn eragiten duen bezala Bk ere An eragin dezake eta, hainbatetan, eragiten du.
|
|
|
zer eskaintzen digute hezkuntza zientziek erronka honi aurre egiteko? eleaniztasuna edo gaitasun eleanitza ulertzeko modu asko egonda ere,
|
ezin
ukatu eskolarentzat dela zuzeneko erronka hiritar eleanitzak heztea. Irakaskuntza eleanitza hizkuntza ezberdinak, bi baino gehiago, Eleaniztasuna hezkuntzaren derrigorrezko beste utopia bat?
|
|
2012
|
|
|
Geroz eta indibidualistagoa den jendarte honetan, beste kulturetako herritarrekin dagoen harremanari dagokionez, esan daiteke ez dela oso oparoa. Modu pertsonalean harremanak daudela
|
ezin
uka, baina jendarte mailan, orokorrean, bide horretan asko dago egiteko oraindik:
|
|
2014
|
|
|
Euskal eskola ere aniztasun horren adierazle da, azken urteetan ikasle etorri berrien bilakaera nabaria izan da 34.921 izanik ikasle horien kopurua (Eustat, ikasturtea), eta
|
ezin
uka eskola ere erronka handi baten aurrean dagoela. Euskararen normalizazioaren bidean oraindik ere egiteko handia du eskolak, ikasleak elebidunak (eta eleanitzak ere) izan daitezen.
|
|
|
Zenbait giro aztertzen dira beraz, baina azterketa honetan txikiteoa edota erosketa giroak ez dira aintzakotzat hartuko eta beraz, gainontzekoei erreparatuko zaie. Emaitzak kontrastaturik,
|
ezin
uka genezake, euskara gehien jolaslekuetan, ikasleen irteeretan eta familia giroan antzematen direla, nahiz eta erabilera apur bat jaitsi den 2008tik.
|
|
2016
|
|
|
Are gehiago, zorrotz begiratuta,
|
ezin
ukatu zazpi multzo horiek beren baitan oso zabalak direla. Zazpi kategoria horietako edozein hartu, eta bere barruan continuum txiki bat dugula erraz irudikatuko dugu.
|
|
|
Jakitetik egitera dagoen jauzia, gure artean gero eta osin zabal sakonagoa, argitu ordez ilundu egin dezake horrek. Dimentsio bien arteko lotura harremanak
|
ezin
ukatuzkoak dira, eta hoberik ezean hortik abiatzea arrazoizkoa da. Hala ere, lekuan lekuko hizkuntza plangintzaren lehentasunak gaitasun datuetan oinarritzea ez da beti egokia, benetako aldeak erabileraren planoan daudela dakigunean.
|
|
2018
|
|
|
Ipar Euskal Herri mailan, biziki denbora laburrean, euskararen gaiaren inguruan kontsentsu sozial bat eraiki dela
|
ezin
ukatua da... bitartekoen %24, 2ak. Bikote gazte elebidunetan, euskararen transmisioa 36 puntuz igo bada ere, badira oraindik euskalduna izanki euskara transmititzen ez duten familia batzuk.
|
|
|
Ipar Euskal Herri mailan, biziki denbora laburrean, euskararen gaiaren inguruan kontsentsu sozial eta politiko bat eraiki dela
|
ezin
ukatua da. Iritzi publikoaren eta erabakitzaileen itzulipurdikatzea faktore desberdinek eragin dute:
|
|
|
Bi hitzez, desberdintasunak badirela
|
ezin
uka. Bi elementu azaleratuko ditugu hemen (beste asko ere aipa genitzake):
|
|
|
Noketaren galera bat egon dela
|
ezin
ukatuzkoa da; baita bien bitartean toketak bizirik iraun duela esatea ere, errealitatearen isla litzateke. Hau horrela, aurreko puntuan ikusi ahal izan dugu, zer nolako argumentuak edota zioak ematen dituzten elkarrizketatuek noketaren galeraren inguruan.
|
|
2019
|
|
|
" jendearen gogoa, aldeko lege markoa, dirubideak eta borondate politikoa" eskueran izatea (eta oso zaila da horiek guztiak neurri betean eta aldi berean eskueran izatea) ez da aski: erronka nagusiei nola erantzun ondo ez jakitea arazo da, orduan ere. erreparo,
|
ezin
ukatuzko eragina du, esparru informal intimoenetan ere, hainbat eta hainbat interbentzio planifikatuk. Besterentzat debeku ez den interbentzio ekimen deliberatuak ez du guretzat debeku izan beharrik, zentzuz eta ganoraz planteatzen baditugu xedeak.
|
|
|
Sprachinsel direlakoen azterbide soziolingustikoa aski itzaldurik dago azken hamarkadotan, motibo ezagunengatik: kontzeptuari erantsi zitzaion nazi kutsuaz gainera, eki europako Sprachinsel aleman gehienak galdu egin ziren II. mundu gerraren ondoren eta nola hala bizirik iraundako apurrak azken hatsa ematen ari dira (ikus kurt rein, 1999). gaiak badu orain ere, ordea,
|
ezin
ukatuzko bizi indarrik aleman hizkuntzako esparru akademikoan: ikus, adibidez, Csaba Földes, 2006:
|
|
|
Euskarak arnasguneetan, bere eremu geografiko eta soziofuntzional trinkoenetan, atzera egitea gauza larria da, nahiz eta (aspaldidanik edo azken mende erditik hona) berebereak ez dituen ingurumenetan jakite kontuan
|
ezin
ukatuzko irabaziak eskuratu dituen. harturik, eta denborazko eta geografiazko aldagaiak gogoan izanik, argi dago batetik Lastur edo ea ez direla tutera edo portugalete, ez orain eta ez une historiko zaharragoetan; bistan da, bestetik, 1940ko hizkuntza politika eta 1985ekoa ez direla gauza bera izan. hizkuntzaren osasuna neurtzeko orduan bi indar horiek nahasteak ondorio okerrak ateratzera eraman ... Beste kasu batzuetan aldiz, datu demografikoak aztertzerakoan indar batek ezkutatu egiten du bestea; horrek dakar, hain zuzen, ondorio okerrak ateratzeko arriskua. demagun, batetik, azken hamar urtean Barakaldon, portugaleten eta Sestaon 30.000 gaztek euskara ikasi duela hein batez, ikasgelatik kanpora osooso bakan erabiliz halere. demagun, bestetik, orain puntura arte arnasgune izandako, edota orain bertan arnasgune den, zenbait ingurumenetan (Bermeon, ean, Lekeition, ondarroan eta markinan adibidez) 1.000 gaztek euskaraz egiteari uzten diola, eguneroko mintzajardun arruntean (etxean eta auzoan, kalean eta herri giro zabalean ez zaielako transmititzen ari edo ez dutelako erabiltzen), aldi berean. kuantitatiboki, aski egoera baikorra izango genuke begien aurrean:
|
|
|
Beste kasu batzuetan aldiz, datu demografikoak aztertzerakoan indar batek ezkutatu egiten du bestea; horrek dakar, hain zuzen, ondorio okerrak ateratzeko arriskua. demagun, batetik, azken hamar urtean Barakaldon, portugaleten eta Sestaon 30.000 gaztek euskara ikasi duela hein batez, ikasgelatik kanpora osooso bakan erabiliz halere. demagun, bestetik, orain puntura arte arnasgune izandako, edota orain bertan arnasgune den, zenbait ingurumenetan (Bermeon, ean, Lekeition, ondarroan eta markinan adibidez) 1.000 gaztek euskaraz egiteari uzten diola, eguneroko mintzajardun arruntean (etxean eta auzoan, kalean eta herri giro zabalean ez zaielako transmititzen ari edo ez dutelako erabiltzen), aldi berean. kuantitatiboki, aski egoera baikorra izango genuke begien aurrean: ...n azterketa objektiboagoa eginez, halere, laster konturatuko gara eremurik euskaldunenetan, are arnasguneetan, euskararen erabilerak hainbateko gainbehera izatea oso gauza larria dela. euskarak arnasguneetan, bere eremu geografiko eta soziofuntzional trinkoenetan, atzera egitea gauza larria da, nahiz eta (aspaldidanik edo azken mende erditik hona) bere bereak ez dituen ingurumenetan jakite kontuan
|
ezin
ukatuzko irabaziak eskuratu dituen. Bistan da zergatik:
|
|
|
indarberritzen edo berrosatzen ari diren arnasguneen azpimultzoa. hots: une batez arnasgune izateari utzi zioten (edota historia ezagunean arnasgune izan ez diren) ingurumenak arnasgune izateko bidean jartzea, hartarako trinkotze lana eraginez. halako adibiderik gaurkoz ez dagoela iruditzen zait, baina hori litzateke seinalerik argiena eta
|
ezin
ukatuzkoa ikusteko hizkuntza plangintza arrakastatsua izaten ari dela.
|
|
|
Jakileak gaitzari izena jarri dio psikoterapiaren seigarren urtean, horrek erakustera ematen du nolako lausoa dagoen, eta zeinen barna dituen erroak, kalitxa bailitzan. horiek hola, erakutsi digu Jakileak, orain, nola ikusten duen bere burua: bi besoak gora eta irria begitartean. hala,
|
ezin
uka dezakegu, zapalketak etenik ukan ez badu ere, gaitza izendatzeak lehenik, ezinegon horri zentzua emateak gero, eta, sorkuntza lagun, sufrikarioari aterabideak atzemateak, gizabanakoari egunerokoa arindu egin diezaioketela. hala, Jakileak pairatu sufrimenduaren lekukotasuna komunitatearen itsasargi izan daiteke, inguruka hainbeste denbora luzatu gabe, baliabideak hiztunen eskura ezar dakizkiok...
|
|
2021
|
|
|
bozkara iristeko gainditu behar izan dituen oztopoetatik hasita, 5 orduko eztabaidetan parlamentarioengandik entzun izan diren kontrako argumentuetara, elementuak ez dira falta bidea oraindik luzea dela oroitarazteko. Baina gehiegizko optimismorik egin gabe, bozka historikoa dela
|
ezin
uka. 1951ko Deixonne legetik, hizkuntza gutxituen irakaskuntzak ez zuen aldeko legerik izan; gibelatzeak, aldiz, andana.
|
|
|
Zenbaki monografiko honetarako" Euskara eta immigrazioa" da proposatu zaigun gaia. Guk baino ibilbide luze eta oparoagoa dute arlo honetan bertze hainbatek, baina
|
ezin
uka gure aspaldiko kezka dela, eta euskara ardatz duen harrera eta jendarte kohesiorako urrats eta jarduerekin ez ginela bart gauerdian hasi. Gai honekin estuki lotua, etorri berrientzako hizkuntza harrera pentsatu eta antolatzea izan dira gure lehentasunak.
|
|
2022
|
|
|
Maiz sortzen dira halako debateak, dela hitanoaren presentziari buruzkoak, dela hitanoaren eta bereziki hitano batuaren sinesgarritasun edo sinesgarritasun faltari buruzkoak. Nolanahi ere,
|
ezin
uka genezake hitanoa baliabide aberasgarria dela komunikaziorako edo kultura sorkuntzarako. Hizkuntza errepertorioan aldaera hori edukitzea, margolari batek bere paletan beste kolore gama bat edukitzearen pareko ikusten dugu.
|
|
|
Euskararen biziberritze prozesuan hizkuntzaren ezagutza eta erabilera ari dira garatzen aldi berean. Ezagutzari dagokionean, espero zena baino gehiago hazi dela esan daiteke, eta erabileraren alorrean
|
ezin
ukatuzkoa da irabazi kualitatiboa, espazio sozialetan, gai espezializatuetan, eta estandarizazio kulturalean asko hazi baita. Euskal Herriko kaleetan egiten den euskararen erabileraren bilakaerak, ordea, frustrazioa sortzen du.
|
|
2023
|
|
|
Hortaz, Espainiako Estatua izatez lurralde eleaniztuna dela
|
ezin
uka daiteke. Beste kontu bat da, ordea, eleaniztuna izatearen eta eleaniztasuna egiazki onartu eta sustatzearen artean dagoen tartea.
|