|
2000
|
|
|
Eta egun hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura nitaz, finean. Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren bainekien
|
ezen
munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik... Baina ez, ekaitza ez zetorkidan aitzinaldetik, baina albotik eta saihetsetik, noiz eta aitak sekulako zaflakoa eman baitzidan.
|
|
|
Nork erranen zuen, jaun André, ezen zure hitz haiek, erdi txantxetan erranak, bete eginen zirela, eta zuregatik skribatzen ari naizela, hain zuzen ere, liburu hau, finean...! Bai, egia da
|
ezen
munduak ez duela deus ere jakinen, nola nahi baitzuen Axularrek, zeren irakurle bakarra izanen zaitudan, baina, halarik ere, gogoan ditut osaba Joanikoten hitz haiek, Inkisizionearen ediktu baten ondotik erran zizkidanak, zeinak guztiz neureak egiten baititut mementu honetan: " Bai, mundu zabala baino zabalagoa duk gure mundu tipi hau, Joanes, zeren gaur ere ikusi baituk zein hertsia den mundu zabal delakoa..." Halakoxea baita zuri lotzen nauen mundua ere, jaun André...
|
|
|
Eta ekin diezaiodan bertze zerbaiti, eta derradan, horrela,
|
ezen
mundu ezin hertsiago hartan studioak izan nituela sosegu eta atseden, eta alor hartan berehala nabarmendu nintzela. Eta derradan, bide batez, ezen, hainbertze fortuna gaixtoren artean, zortea neure alde eta fabore ere izan nuela azkenean, noiz eta lehen urtearen akabantzan aita Leokadio nobizio maisu kargutik kendu baitzuten eta igorri, haren orde, aita Tommé baxenafartarra, zeina baitzen latineko irakaslea ere.
|
|
|
Centum doctum hominum consilia sola haec devincit dea Fortuna.19 Ustekabeko lurrikara batek hankaz gora jar zezakeela, alegia, Burgosko katedrala! Iruñan erakutsi zidaten, ordea,
|
ezen
munduan ezustekorik ez zegoela, zeren ezustekorik ezustekoena ere Jainkoaren usteko baitzen. Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz.
|
|
|
Eta hala sartu zian hanka Erro mak Galileorekin... Baina Erromak ere ohartu dik noizbait
|
ezen
mundua ez dabilela Erromaren inguruan biraka, baina Erroma munduaren.
|
|
|
Izan ere, ongi dakizu, jaun André, zein zen sasoin hartako handikien eta odol garbiko jende noblearen iritzia —iritzi aski orokorra, bertzalde, urte luzeetako erroak zituena—, komertzioari eta antzeko betebeharrei buruzko zilegitasunaz eta bidezkotasunaz denaz bezainbatean... eta mesprezatzen eta arbuiatzen ere zituztela eginkizun haiek, erdeinatzen eta gutiesten, iritzi haren arabera, zeren haiek guztiak ez baitziren —nehoiz ere izan ez ziren— ohorezko gizonendako lan ohoragarriak, halako suertez, non, lan haiek eta egiteko haiek, egin orduko lohitzen eta zikintzen baitzituzten egiten zituztenak: aita, halarik ere, aldiei eta aldien zaldiei aitzinatzen zitzaiela, ohartu zen
|
ezen
mundua aldatzen ari zela eta, urrunerat joan gabe ere, bertan zituztela mudantzak, ondasunen ata aberastasunen inportantzia gero eta handiagoa iragartzen zutenak... eta, are gehiago, zeren uste baitzuen, halaber, ezen, jatorrizko eta etorkiko odol garbitasunik ezean, nola baitzen bere kasua, arbasoak Nafarroako gerla haietan galtzaileetarik izan zirelako, dirua egin eta diruz eros zezakeela falta... Zeren nobletasun agiria bereganatu ondoren egin baitzezakeen amets, orduan baizik ez, nobleen bi zimoduarekin, zergak eta tributuak ordaintzeari utziz eta lana ere alde baterat utziz.
|
|
|
—Kopernikok Samosko Aristarkoren teoriak oroitarazi zizkigunetik eta haren sistema heliozentrikoa berriro agerian jarri, badakik ezen Eguzkia ez dabilela Lurraren inguruan biraka, baina Lurra Eguzkiaren inguruan, eta erran genezakek, hortik aitzina,
|
ezen
mundu berri baten atarian gaudela. Zeren eta Eguzkia argia duk, baina bertze argi baten metafora ere duk:
|
|
|
Hango ubideak eta hango zubiak, hango gondolak, hango piazzak — san Markokoa baino ederragorik...! — eta hango jauregiak...! Baina, lerro urri hauetan erran dizudanetik harat, ote du zentzurik hitzak hitzen gibeletik paratzeak, dakidanean
|
ezen
munduko poetarik onenaren lumak ere —ez Danterenak, bizirik balego, ez Petrarcarenak ez bertze nehorenak— nekez islatuko lukeela nik han ikusi nuen ederra.... Zeren haietarik anitz mintzatu izan baitira Veneziaz eta skribatu izan dituzte poema ederrak eta hitz laudoriozkoak, baina nik ikusi nuen Venezia hura beti izanen da haien gainetik.
|
|
|
Eta, kaperaren isilean, amaren hitzak oroitu nituen berriro, neure apez izaiteko asmoa erakutsi nionean: " Banekien nik ezen Jainkoak azkenean adituko zidala", eta iduritu zitzaidan
|
ezen
munduaren perfetasuna eta munduaren akasgabetasuna ukitu nuela, zeren amaren nahi ezkutua eta enea, eta haren otoitza eta ene erabakia, esfera baten bi zatiak bezalakoak baitziren, neurriz eta tamainaz bat zetozenak, haren arima eta ene arima bezalaxe, istant hartan. Eta istant haren istantekotasunak betikotasunerako bidean jarri ninduen, denbora bere baitarik jalgi izan balitz bezala.
|
|
|
—Bada, damu ez bahaiz, oihal pedazatu bat bezala utziko diat azala, zaurien zauriez! Eta zin degiat
|
ezen
munduan ez dagoela Fierabrasen baltsamorik, zauri horiek sendatuko dituenik...! —ihardetsi zion ezin seriosago zaldun harroak, zeinak halaxe eman baitzion segida bere hitz jarioari, irri bat ezpainetan, begi bat Joxe Aberasturiri beha eta bertzea bere lagunei, eskua ezpataren heldu lekurat zeramala—:
|
|
|
Eta hala izan da ene bizitza eta halakoa da, jakin dakidan arren
|
ezen
mundu honetan ez dudala nehoiz ere libertatea guztiz eskuratzerik izanen, zeren mementuko libertatea mementuan agortzen baita, eta gaurkoak ez du biharko balio; eta zeren, uste dugunean ezen, zazpi itsasoak zeharkatu bezain sarri, iritsi garela eta atzeman dugula lur prometatua, aitzitik, oinak lurrean ipini orduko ohartzen baikara ezen han ez zegoela libertatearen fruituak emaiten dituen zuhaitz...
|
|
|
Baina hemen ere hitzak eta hitzen itzalak nahasten zaizkigu, zeren eta zenbatetan ez ote nuen ikusi Mundu Berria eta Mundu Zaharra zuhaitzaren eta huntzaren eredurat, halako moldez, non erran baitzitekeen
|
ezen
Mundu Zaharraren huntzak inguratzen zuela Mundu Berriaren zuhaitza, eta kentzeko guztia kentzen eta edoskitzen ziola anitzetan, harik eta iharturik uzten zuen arte?
|
|
|
Eta nork iguriki zezakeen
|
ezen
Mundu Zaharrean deus berririk edirenen nuela, nola ediren bainuen, zeren, Piarres Oihartzabal kapitainak aitzinatu zidan bezala, arras aldaturik ediren bainuen geure ama, nik hain beti berdin eta hain beti bat ezagutu izan nuena?
|
|
|
LIBERTATEA: ...zaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek berak ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan,
|
ezen
Mundu Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan bizi zirela —eta Historiaren urrezko lehen aro hartan, beraz, ez burdinazkoan, nola bizi baikinen gu, geure maliziagatik—, zinez behar baitzuen mundu hark libreago....
|
|
|
" Luthero akabatu nahi duzue eta Lutherok akaba zaitzatela!", txakurrak segidan aita jesuita lurrerat egozten zuela, eta nola, beldurraren lehen indarrean eta apoderan, don Laureano gibelat bihurtu zen... baita herritar bat ere, eta bertze guztiak ere, lehenaren gibeletik. Eta ikusi nuen
|
ezen
munduan ez dagoela beldurra eta izuikara baino gaitz kutsakorragorik, ezta hain denbora laburrean hainbertze handitu eta gizen daitekeenik ere. Bada, honen alderakotzat, erran komun bat, zeinak baitio:
|
|
2002
|
|
|
Harreman ekonomikoetan, garrantzi handikoa da jakitea jarioaren noranzkoa, edo, gure aditz paradigmaren jokoan adierazita, nork nori zer saltzen dion ikustea. Hirurogeita hamarreko urte horietan, esate baterako, kontuan hartuta 50 estatutako datuak, ikusi ahal izan da
|
ezen
munduan esportatutako telebistarako programazio ordu guztietatik %40k jatorri estatubatuarra zutela; Estatu Batuek, aldiz, euren telebista programaziorako %2 baino ez zuten inportatu, epe horretan. Argia da, beraz, jarioaren nondik norakoa; duela zenbait hamarkadatatik honako kultura hegemonia estatubatuarraren aurrean gaude.
|
|
2007
|
|
|
Arma hori suntsitu ezik, ardura uher bat jarri didazu esku baldarren artean. Ez bainuen soldaduzka egin piperpotoaren agindupean, ezta miliekin ere.Amnesty International delakoak salatu du
|
ezen
munduan gehien barreiatu den fusila dela diozun hori. Ehun milioi ale dabiltza bost kontinentetan zehar, baten eskuetan ez bada, besterenean.
|
|
|
Argudio eredu honetan, baieztatzen denaren indarra lortzen da esanez
|
ezen
mundu guztia datorrela bat babestu gura den tesiarekin. Esaten dena da baieztapenaren oinarrian dagoena normala dela, naturala dela, hots, gehiengoak onartzen dituen jokamoldeekin datorrela bat.
|
|
|
Hizkuntzarik gabe ez legoke mundurik, darraigu Alvarez Santa Cristina irakurtzen?,
|
ezen
mundua mundu baldin bada, gizakiak halakoxe zertu duelako da, bestela anabasa hutsa litzateke, edo greziarrek ziotenez: kaos bat.
|
|
2008
|
|
|
Jorge Luis Borgesek aipatzen duen mapa hori bezala, maparik perfektuena. Horren perfektua
|
ezen
munduaren tamainakoa baitzen.
|
|
|
Batetik ingurumenaren jasangarritasunak exijitzen dituen eraldaketengatik dator kezka, zeren egungo eredu nagusitik eredu jasangarri batera iragateak eraldaketa ekonomiko, politiko instituzional eta kultural handiak eragingo bailituzke eta, beraz, bide hori, botere publikoen eta gizartearen interes anitzen arteko birdoiketa etengabea eta ikasketa prozesu jarraitua izango litzateke, zeina aktore ezberdinen parte hartzearen bidez gauzatu ezean, ezinezkoa litzatekeen (Font eta Subirats, 2001). Bestetik, ildo beretik baina egiturazko taldeen arteko harremanetan bainoago jarrera mikroetan zentraturik, Olaizola eta Álvarez-ek (2003) diote
|
ezen
mundu jasangarri batek egungo eredu nagusian kokatzen den pertsona bakoitzaren aldaketa eskatzen duela, ostera produkzio eta kontsumo ereduak alda daitezen; horrek balio aldaketa dakar eta, beraz, herritarren inplikazioa eta parte hartzea premiazkoa da bizitza ereduak aldatu ahal izateko. Testuinguru honetan gatazka suposatzen duen problematikaren definizioa zaila izaten da batzuetan, eta, ondorioz, tokiko komunitatearen inplikazioa garrantzitsua da, bai arazoa ondo ulertzeko, bai konponbide propioak identifikatu ahal izateko, eta bai erabakitako ekintzen eraginkortasuna bermatzeko (ibid.).
|
|
|
Hiperaktiboak ume oso bizkorrak dira, jaiotzetik ondo lo egiten ez dutenak edo negar egiten dutenak, eta ez dira geldirik egoten, ezta minutu bat ere. Hainbesteraino,
|
ezen
mundu guztia agortzen baitute eta, sarritan, familiako eztabaidak eragiten baitituzte. Eskola hasten denean, arazoak nabarmenagoak dira, eta porrotak hasten dira, ezin baitute arreta jarri beren zereginetan.
|
|
2009
|
|
|
Sarjentuarekin istilu haiek izan zituenetik, egia esan, Domingori gero eta interes handiagoa pizten zioten gai sozialek, halako eran, non, aitak jasotzen zituèn periodikoetatik aparte, eskuinekoak edo eskuin muturrekoak gehienak?, beste batzuk ere irakurtzen baitzituen, ez sistematikoki baina bai noizean behin, aitaren edo etxekoen begietatik ezkutuan, susmo txarrik ez sortzeko; ez zen hura, baina, Domingoren jokabide aldaketaren erakusgarri bakarra, beste orri asko ere irakurgaitzat hartzen zituenez gero, hainbat partidu eta beste hainbat talderen propaganda politikoarekin lotuta zeudenak, panfleto hutsak ez zirenean: batzuk hiriko kaleetako hormei itsatsita agertzen ziren, eta besteak lurrean sakabanatuta, harik eta haize bolada batek hegazti edo paperezko abioi bihurtzen zituen arte; batzuek eta besteek, beraz, Domingoren arreta pizten zuten, orri hark, adibidez, zeinak sindikatu ezagun baten siglak baitzeramatzan, eta zeinak baitzioen
|
ezen
munduak justiziaren jantzia behar zuela eta ez karitatearen adabakiak, berak. Domingok?
|
|
|
Sarjentuarekin istilu haiek izan zituenetik, egia esan, Domingori gero eta interes handiagoa pizten zioten gai sozialek, halako eran, non, aitak jasotzen zituèn periodikoetatik aparte –eskuinekoak edo eskuin muturrekoak gehienak–, beste batzuk ere irakurtzen baitzituen, ez sistematikoki baina bai noizean behin, aitaren edo etxekoen begietatik ezkutuan, susmo txarrik ez sortzeko; ez zen hura, baina, Domingoren jokabide aldaketaren erakusgarri bakarra, beste orri asko ere irakurgaitzat hartzen zituenez gero, hainbat partidu eta beste hainbat talderen propaganda politikoarekin lotuta zeudenak, panfleto hutsak ez zirenean: batzuk hiriko kaleetako hormei itsatsita agertzen ziren, eta besteak lurrean sakabanatuta, harik eta haize bolada batek hegazti edo paperezko abioi bihurtzen zituen arte; batzuek eta besteek, beraz, Domingoren arreta pizten zuten, orri hark, adibidez, zeinak sindikatu ezagun baten siglak baitzeramatzan, eta zeinak baitzioen
|
ezen
munduak justiziaren jantzia behar zuela eta ez karitatearen adabakiak... berak –Domingok– bulegariarekin egin zuena kristau karitatearekin lotutako ekintza bat besterik ez baitzen izan, ausaz, teilatua erabat hondatua duen etxe bati teila berri bakarra aldatzea bezala; Domingok ahaztuak zituen –atzean utziak bai bederen– nerabezaroko urte haiek, noiz eta aitarekin ezin okerrag... hain biziro gorrotatzen zuen, non, aitak bere oihu hura egiten zuenean –" Anarkista nazkagarri horiek:
|
|
2010
|
|
|
Azpimarratzekoa da
|
ezen
Munduko Bankuak per capita BPG EAPtan kalkuluak egiten eta horien emaitzak argitaratzen dituela, nahiz eta bere sailkapenakegiteko orduan metodo honi ez jarraitu.
|
|
2011
|
|
|
Argizariz egindako 50 zentimetroko irudi hori Maria Manriquez de Lara andreak eraman omen zuen Espainiatik Pragara XVI. mendean, bertako noble batekin ezkontzera zihoan alabari erregalatzeko. Gero, karmeldarrei eman zitzaien dohaintzan, eta orduz geroztik hain izan dira ugariak Jesus Haurtxoak egin dituen mirakuluak,
|
ezen
mundu osoko erromesak heltzen baitira harengana, fedea erakustera.
|
|
|
Ez ezazue maite mundua, ez eta mundu honetako gauzak ere. Inork mundua maite badu, ez du izango Aitaren maitasuna,
|
ezen
mundu honetan dagoen guztia: haragikeria, begien lizunkeria, harrokeria... ez datoz Aitarengandik, mundu honetatik baizik.
|
|
2012
|
|
|
|
ezen
mundu biak ere baititut huts esten:
|
|
2015
|
|
|
Asko eta eraginkorrak gara; hainbeste,
|
ezen
mundua eraldatzeko gure gaitasunaren biktima izango garela iragarri baitu batek baino gehiagok. Hori ez gertatzeko, hainbatek teknologian dute jarrita itxaropena; beste batzuek, berriz, superpopulazioari aurre egin behar zaiola proposatzen dute, eta badira deshazkundearen beharra aldarrikatzen dutenak, Alejandro Arizkun ekonomialaria kasu.
|
|
|
Goitik behera begiratu zidan, nirekin akordatuko ez balitz bezala. Begi handi ilunak zituen, hain handiak
|
ezen
mundu osoa begirada bakar batean atxikitzeko gauza izan behar baitzuen. Hala ere, agerikoa zenez, ezin gogoratu zitekeen nire aurpegiaz.
|
|
|
10 Zentauroa, legearen aurrean, kasu berezia da; hain berezia,
|
ezen
munduan bakarra baita. Zibilki ez dago inon erregistratua; ez du paperik, ez du NANik, ez du pasaporterik.
|
|
2017
|
|
|
Hain zen ona gure neskatoa,
|
ezen
mundu guztia zuen lagun, eta honela, azkenean, bere izaeraren goresle ziren hainbat zerbitzarik zezen basati baten atzaparretatik askatzea erdietsi zuten.
|
|
|
Erregek hau aditu zuenean, sendatutzat zeukan bere burua, zeren uste zuen
|
ezen
mundu guztia prestu zela. Eta hasi zen berehala agindu zitzaion erremedioaz baliatzen.
|
|
|
Nik uste dut
|
ezen
munduko ararteko guztiek ez dezaketela zure etsaia hala balaka eta ez sosega, nola zerorrek. Ordea, nola edo zertaz?
|
|
|
Ez dakit non dugun adimena eta ez zertan pentsatzen dugun,
|
ezen
munduan ditugun beste gauza guztiak nahi dugularik izan daitezen onak, gure bizitza bera, gure kontzientzia, gure arima nahi baitugu izan dadin gaizto.
|
|
2018
|
|
|
|
ezen
mundu guztia utzi nezake zugatik.
|
|
2020
|
|
|
–Eskean dabiltzanak ere dirua nahi dute,
|
ezen
mundua sosik gabe ez baita bizi, hala nola arraina ur barik, kar, kar, kar.
|
|
2021
|
|
|
Eta inoiz ez zuen amaitu. Jorge Luis Borgesek aipatzen zuen mapa bat, hain perfektua
|
ezen
munduaren tamaina bera zuen. Wynnerren liburua ere bide beretik zihoan.
|
|
|
Hainbeste
|
ezen
mundua eta mundukoen arteko harremana bestelakoa baitzatekeen.
|
|
2022
|
|
|
Brasilgo herritarren telefonoetan dabilen desinformazio kopurua hain da handia,
|
ezen
mundu osoan gutxik kontsumitu baititu egunean brasildarrek baino ordu gehiago Interneten. Bada, eztabaida publikoa garbitzeko ahaleginean, Hauteskunde Auzitegi Gorenak arautu egin du Interneten zer argitaratu daitekeen.
|
|
|
Gainera, asko luzatzen zituen lantuak, eta printza goizean sartzen bazitzaion, gaua etorrita ere negarrez jarraitzen zuen. Nik masailak estutzen nizkion eskuekin kasu egin ziezadan, eta behin eta berriz esaten nion
|
ezen
mundua mugitzen zen zentimetro bakoitzeko negarrez jarraitzen bazuen, hilda bukatuko zuela, etxean, deshidratatuta. Eta orain jada ikastetxea utzita dugularik, Jimenaren etxeko obren amaiera edo munduaren amaiera erridikulua bezalako gauzengatik jarraitzen du negarrez.
|