|
2000
|
|
|
Izan ere, umetan, baita gaztetan ere, itzalik gabeak eta kutsurik gabeak dira, artean, mundua izendatzeko erabiltzen eta manaiatzen ditugun hitzak, zeren argi ezabatzen baititu subjektuaren eta objektuaren arteko distantziak —mundua hor dago, baina ni naiz mundua, eta munduaren baitan nago—, objektuaren izena subjektuaren izanarekin loturik dagoen hotsezko ezaugarri ezin doiagoa eta ezin zehatzagoa balitz bezala, eta etxea etxe da, eta amorioa amorio, eta lehen behakoan edo objektuak eragiten digun lehen ukitu guztizkoan agortzen zaigu hitzen erranahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia bat sortu —mundua hor dago, baina ni bertze mundu bat naiz, eta mundutik apart nago—, perspektiba aldatu, eta ohartzen gara, bertze behako baten bidez, ezen objektu bakoitzak bere itzala duela, zeina bihurtzen baita objektuaren osagarri ere, eta ohartzen gara, halaber, ezen, handik aitzina, ez dugula aski, objektuaren izendatzeko eta mugatzeko, etorkiko hitza —haurtzaroko eta gaztaroko hitz itzalik gabea, alegia—, zeren signifika baitezake baita guztiz kon trakoa ere... Eta orduan ikasten dugu
|
ezen
etxea desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|
|
|
Eta, nola bainekusan ezen don Fidel adi adi zegoela, eta nola frogaturik baineukan
|
ezen
etxe hartan indiarrak arratoi satsutzat zituztela... eta nola, finean, Goruki biziki estimatzen bainuen, hala, Gorukiren egintzen goratzea eta haren izenaren gorestea bururatu zitzaidan, nagusi nafarra hatsarretik beretik urrikal zekion.
|
|
|
Eta emazteki harenganik atsegin izaiten nuen, halaber, haren umorea ere, zeren bere buruari ere irri egiteko gai baitzen, halako moldez, non noiznahi den erraiten baitzigun ezen, alargundu ondoren, hiru gizonek eskatu ziotela eskua, baina haiek guztiak gibelat bihurtu zitzaizkiola, noiz eta jakin baitzuten
|
ezen
etxea eta etxeko errentak miserikordietako obrentzat zituela, zeren hura izan baitzen haren senarraren —zeinari jaun Ricardo Meneses baitzeritzan— azken nahia, eta berak zin egin baitzion bai bere buruari eta bai bere senar izan zenari ere ezen bete eginen zuela haren hitza. Eta gero, txantxetan eta irria ezpainetan, solasaldi haietan biltzen ginenoi beha, erraiten zigun:
|
|
|
Eta, andaluzak erran bezala, etxeko edozein katuri emaiten genion tratua emaiten geniola, gurekin lasai eta gozo egoiten zen hura, jauregiko gela bateko zein bertzeko alfonbren gainean, etxeko jendearen eta bertako bizilagunen lagun. Eta egia zen arren txakurrek urduri jartzen zutela, egia zen, halaber,
|
ezen
etxe barrenean genituenen konpainia —zeren eta aitak eta osaba Joanikotek nork bere txakurrarekin ibiltzeko ohitura baitzuten— ontzat hartzen ikasi zuela, desgogara izan bazen ere eta haiekin nehoiz nahastu izan ez bazen ere, zuek hor eta ni hemen.
|
|
|
Mignon bere pieza bakarreko soineko luzea kentzen hasi zenean eta ni ere biluzten hasi nintzenean izan zen, neure arropak aulki batean uzten nituela, zeina baitzegoen barren leiho bat estaltzen zuèn errezel baten aitzinean, ohearen eta barren leihoko hormaren artean... Zeren baitzirudien
|
ezen
etxe hura hainbat gelaz osatua zegoela eta hainbat korridorez, eta batzuen eta bertzeen artean barren leiho haiek zeudela, erridau edo errezel batzuek estaliak... bezeroei jateko, edateko edo bertze edozein zerbitzu eskaini ahal izaiteko diskrezione osoz, Mignonek erran zidanez, eransten zuelarik: " Baina munduan diren trabailari onest guztiek bezala, trabailua ongi eginez gero eskatuko ditugu guk ere eskatu beharrekoak, ongi baderitzozu..." Eta Mignonek biluztu eta solastu, biak baterat egiten zituen, eta nik ez nekien zerk nindukan liluratuago, haren gorputzak edo haren mintzamoldeak, gorputz hark eragiten zidan sukarrak edo haren hitzen egokitasunak...
|
|
|
Halarik ere, noiz eta pentsatzen bainuen
|
ezen
etxe batean herts nintekeela bizitza osorako, haurrez inguraturik, zorabiatu eta eldarniatu bezala egiten nintzen, eta, ene baitaren baitarik, erraien mintzoaz mintzo zen boz bat aditzen nuen, zeinak kontseilatzen baitzidan ezetz eta ezetz, ez hartzeko deliberamendu hura, zeren ezin bainuen libertatearen haizea lau horma hertsien mugetarat eraman eta espazio hartarat urritu eta murriztu....
|
|
|
Eta Betiriri azala orbanez eta ubelunez bete zitzaion, eta hura ere hil zen, eta haren emazteak eta haren etxekoek erran zuten
|
ezen
etxeko jaunak errana egia zela egiazki, zeren eta guztiek ere ikusi baitzizkioten horzkaden seinaleak eta markak, orbanez orban eta ubelunez ubelune.
|
|
|
Eta nik airea nahi dut eta airea behar dut. Eta, oroiturik Italiarat elkarrekin egin genuen bidaia ezin hobeaz, pentsatu eta erabaki dut
|
ezen
etxe zabala dela itsasoa, eta neure oraingo neurrikoa, gero gerokoak. Eta Piarres Oihartzabal kapitainak ere ez zidan bertzerik erran:
|
|
|
BIDEAN jarri nintzen, bada, Donibane Lohizunerantz, Piarres Oihartzabal kapitainarenganat, Jainkoari otoitzez nengokion bitartean eta zeruari galdegiten
|
ezen
etxean egon zedila, ez itsasoan, zeren babesik gabe bainengoen, ezkatarik gabeko arrain galdu bat bezala, munduan bakarrik, teilaturik gabe, eta zeren norbaiten beharra bainuen, neure barrenaren husteko eta neure asmoen berri emaiteko.
|
|
2005
|
|
|
Gure oitura ori Adan eta Eva Purgatorioco atetic irten ziren garayetatic dator seguru asco,
|
ezen
eche guztietan sendo errotutaco costumbrea baita, eta neuc ere icusi baitut gure ama, gure amaren ama eta baita aren ama ere, Chertecha deritzayon landarea corrientqui erabiltzen.
|
|
2007
|
|
|
Eta atea itxi du hainbesteko danbatekoarekin,
|
ezen
etxeko kristal guztiek egin baitute dardara leihoetan, eta une batez pentsatu dut, baten bat apurtzen badu, berak ordaindu duela.
|
|
2009
|
|
|
Emaztearen atzetik, seme alabak zituen Nazario Orbek, Teofilo Maria, ohi bezala, taldeburu: aitak bazuen bakoitzarekiko iritzi eta sentimendu berezi bat, baina Reginak esan zionean
|
ezen
etxe barruan zain zituela bai abokatua, don Onesimo Barandiaran?, bai apaiza, on Anizeto kalonjea, eta bai don Zoilo medikua ere, seme alabei hantxe bertan hitz egitea erabaki zuen:
|
|
|
Zamaontzian nola edo hala lo egin ondoren, bere etxerantz abiatu zen Domingo biharamunean, goizeko lehen orduan, egunsentian; behin etxeko iritsita, zelatan egon zen, hogei bat minututan, aita txoferrarekin noiz irtengo; haiek joan zirenean, berriz, sartu eta ate nagusirako bidea hartu zuen; berandu gabe ohartu zen
|
ezen
etxeko hiru argi piztuta zeudela, sukaldekoa, salakoa eta bi arreben gelakoa?, eta horrek berriro pentsarazi zion, menturaz, gauez behin baino gehiagotan pentsatu zuena: etxekoek ere, berak bezalaxe, apenas egin zutela lorik; eta pentsarazi zion, halaber, errudun sentitzeko motibo bat baino gehiago baitzuen?, bezperan portura joan aurretik etxetik pasatu behar zuela, aita eta bien artean gertatutako liskarraren bertsioa emateko eta haiek, ama izebak eta bi arrebak?
|
|
|
Zamaontzian nola edo hala lo egin ondoren, bere etxerantz abiatu zen Domingo biharamunean, goizeko lehen orduan, egunsentian; behin etxeko iritsita, zelatan egon zen, hogei bat minututan, aita txoferrarekin noiz irtengo; haiek joan zirenean, berriz, sartu eta ate nagusirako bidea hartu zuen; berandu gabe ohartu zen
|
ezen
etxeko hiru argi piztuta zeudela –sukaldekoa, salakoa eta bi arreben gelakoa–, eta horrek berriro pentsarazi zion, menturaz, gauez behin baino gehiagotan pentsatu zuena: etxekoek ere, berak bezalaxe, apenas egin zutela lorik; eta pentsarazi zion, halaber –errudun sentitzeko motibo bat baino gehiago baitzuen–, bezperan portura joan aurretik etxetik pasatu behar zuela, aita eta bien artean gertatutako liskarraren bertsioa emateko eta haiek –ama izebak eta bi arrebak– lasaitzeko, ahal neurrian; Domingo, beraz, burutazio haietan murgilduta egon zitekeen, etxeko txakurren parera iritsi –Mendi eta Sasi hiltzean beste bi txakur ekarri zituen Nazariok– eta hauek saltoka eta zaunkaka hasi zirenean.
|
|
|
Emaztearen atzetik, seme alabak zituen Nazario Orbek, Teofilo Maria, ohi bezala, taldeburu: aitak bazuen bakoitzarekiko iritzi eta sentimendu berezi bat, baina Reginak esan zionean
|
ezen
etxe barruan zain zituela bai abokatua –don Onesimo Barandiaran–, bai apaiza –on Anizeto kalonjea– eta bai don Zoilo medikua ere, seme alabei hantxe bertan hitz egitea erabaki zuen:
|
|
2011
|
|
|
Orain, gizona familiako sukaldeetan sartzen da, haietan ere aurkitzen baitu bere gizarte espazioa. XXI. mendeko familiak hain dira desberdinak,
|
ezen
etxeko rolak eta eginkizunak ez baitira generoaren arabera bereizten. Bertakoak eta benetakoak balioa hartzen dute Tokiko terminoa, bere sorreran, definizio geografiko hutsa baino maila handiagora iristen da.
|
|
2013
|
|
|
Horrela, lurrean zuloak egin ditzakete soberan duten janaria ezkutatzeko. Zakurraren azazkalak eta hankak pala indartsu gisa aritzen dira, eta bizar egiteko prestatuta daude «Txakurren sena hain da indartsua,
|
ezen
etxeko txakurrek ere beren altxorrak ezkutatzen dituzten lekuak bilatzen baitituzte», dio Miguel Ibáñez Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Albaitaritzako Fakultateko irakasleak eta animalien psikiatrak. Horrela, gosea dutenean, gozatu ahal izango dituzte.
|
|
2015
|
|
|
Etxez etxeko sistema ongi atzematen dut, aise baita jendeendako,
|
ezen
etxetik kanpokoan, usu, jendeak gaizki egiten baitu, dena nahasiz.
|
|
2016
|
|
|
Teknikaren mugetako bat da ez dituela detektatzen birus birikoak (adibidez, nor edo toxinak). Hala ere, behar den ekipoa hain da sinplea,
|
ezen
etxean erabiltzeko diseinatutako konbentzionaletan sar baitaiteke, adituen ustez. Sortzen ari diren patogenoak detektatzea Salmonella, E. coli edo Campylobacter patogenoez gain, garrantzitsua da elikagaien ekoizpenaren arloan izandako aldaketa azkarrak kontuan hartzea.
|
|
2018
|
|
|
ez den erori,
|
ezen
etxea
|
|
2021
|
|
|
Elkarrizketetan askok aitortu duenez, gurasoen edo senideen artean ez zeuden iritzi politiko partekatuak, eta, gai politikoak solasean agertzen baziren, gatazka iturri izaten ziren. Hartara, isildu egiten ziren kontzienteki, halako moldez isildu ere,
|
ezen
etxean tabu bihurtu baitziren behin baino gehiagotan gai politikoak. Beldurra ere tartean egon zen, noiz edo noiz.
|
|
|
1915eko Eskerrak Emateko Egunean 20.000 telegrama jaso zituen Wilsonek Etxe Zurian. Hainbeste
|
ezen
Etxe Zuritik idatzi zuten Emakumeen Nazioarteko Alderdira esanez mesedez ez bidaltzeko telegrama gehiago.
|
|
2022
|
|
|
Esango nuke Margak eta biok bizpahiru aldiz gehiago osatu genuela harekin liburu dendarako dortoka paseo hura. Ondoren, une batetik aurrera, gizona horren ahul jarri zen,
|
ezen
etxetik ateratzea ezinezkoa egin baitzitzaion, eta apenas zen gai ohetik besaulkirako edo komunerako bidea egiteko. Orduan, egun batetik bestera, Florealek jateari utzi zion:
|