|
2018
|
|
|
Hala balitz, lizan horretan garai arkaikoan oraindik bizirik dauden bi elementu ikus genitzake: 3 pertsonarako lmarka iraganean, eta*
|
ezan
erroa iragana adierazteko, baina ahalerarako ahal darabilten formak ez ziren garai arkaikoan espero; zaharrean hedatuko dira, baina tzen aspektu markarekin (Mounole & Gomez Lopez, 2018, 516). Bestalde, bi interpretazioek ‘heldu’ aditzaren esanahia dute arazo.
|
|
|
*
|
ezan
3 perts. orainaldiko agintera (d) egabe
|
|
|
*
|
ezan
(Zuek Hura), Agint.
|
|
|
Bestalde, badago yl dute perifrasiaren ([partizipioa+* edun]) eta egokitu zaion itzulpenaren denboran (‘matan’) asimetria bat. Itzulpena orainaldian egin da, eta testuinguruari so, geroaldi hurbila ere uler daiteke, hots, ‘hilko dute’, edo ‘hil behar dute’ Haatik, garai arkaiko eta zaharrean orainaldirako( [tzen+* edun] edo adizki trinkoak baizik ez dira ageri (Mounole & Lakarra, 2018, 434), eta geroaldirako, Mendebaletik kanpo, orainaldiko trinkoak (usu te/ ke morfemekin), baita [aditzoina+*
|
ezan
te/ ke] bezalakoak ere, edo* iron erroko formak, nahiz eta ordurako [tuko+* edun] den ohikoena hizkera gehienetan (Mounole & Lakarra, 2018, 436 eta hh.). Edonola ere, hemen dugun forma partizipiodunak ez dezake orainaldiko edo geroaldiko baliorik har:
|
|
|
bat galdua dagoeneko, eta bestea egun oraindik baliatzen dena. Euskararen garai arkaiko eta zaharrean geroaldia adierazteko orainaldiko adizki trinkoak kausitzen ahal dira euskalki guztietan (te/ ke morfemadunak gehienetan), baita [aditzoina+*
|
ezan
te/ ke] beza11 Manterolak (2015, 406) dioenez, subjektua ongi ainguratua egoteak eta erreferentzialtasun altua izateak predikatuak artikulua hartzea ekar dezake. Hemen, bistan denez, subjektua erreferentzialtasun apalekoa da (arkabuza ematea) eta, beraz, predikatuak artikulurik ez hartzea gertagarriagoa dateke.
|
|
2019
|
|
|
Orobat, Lakarra 2014n gramatikalizazioak (egin/*
|
ezan
/ iron;* edutsi/* enin/* eradun, eradutsi, adib.) dialektologia sinkronikorako eta, batez ere
|
|
|
*
|
ezan
erroko adizkietan degorde da 2 pertsonako aginteratik landara, gaur egun maiz galtzen bada ere. Beraz, dezagun, dezala eta dezazuben ditugu.
|
|
|
Corpus historikoan de dunak dira adizkiok. Bertzetik,*
|
ezan
aditzak erabilera trinkoa izan dezake ahalera adierazteko: Ecin badezaquegu Nafarruan den oberena.
|
|
|
*
|
ezan
dezagun, dezala, dezaque, dezazuben, eztezala badezaquegu
|
|
|
Nornahirekin ia. Aitortu behar dut gure euskalkia erabiltzean ere, den mendreneko duda badudalarik batez ere aditz forma ezohikoetan(
|
ezan
+ KE!), batura jotzen dudala. Salbuespen bakarra, toka noka.
|
|
2020
|
|
|
Hemen ere gauza bertsua gertatu da. ...etan aditz trantsitiboak eta intrantsitiboak bereizteko erabili izan diren irizpideak (laguntzailea nolakoa den, horrek erabakitzen du) ez dira egokiak (hizkuntzetan erabiltzen den irizpidea aditzaren argumentu edo sare tematikoarekin dago lotua). Argumentuak definitzen saiatu gara. Adizki alokutiboa xehekiago aurkezten da. Perpaus osagarrien atala beste modu batera egokitu da. Izan, ukan,* edin,*
|
ezan
aditzek biziki ongi islatzen dute euskararen aditz sistema, baina aurkezpenean hori guztia arintzen saiatu gara. Eranskinean ageri diren Diskurtso markatzaileen bi kapituluak guztiz berriak dira. Determinatzaile mugatzaileen artean a, o, bat eta ik sartu ditugu. Lan luzea bada ere, ez da adizki taularik ageri.
|
|
|
Lau aditz ditugula: izan,* edun,* edin eta*
|
ezan
. Hori batetik.
|
|
2023
|
|
|
" NOR NORI NORK irrealisak Gipuzkoan: eginen hedadura eta*
|
ezan
adizkien zenbait berrikuntza", FLV, 134: 375
|
|
|
Lehenengo pertsona oso neurrian baliatzen du, narratzailea kontakizunean ia sartu gabe: singularrean, baliabide formal edo narratibo gisa –" nere adizkide maitea"," barka egidazu atrebentzi au"," ez nezake
|
ezan
iñolaere" –; eta, pluralean, narratzailea kolektibitatearen barnean sartzeko –" nai baditugu irichi gaur ditugun baño egun obeak"," gure batasuna"," gure baserritarrari" –.
|