|
2008
|
|
|
Esan bezala, inolako norabiderik
|
ez
duten izenek ezberdin jokatzen dute hizkuntzen lexikoan eta gramatikan, eta beraz, beste talde handi bat egin dugu, Euskaltzaindiaren aurrez aurreko gehienak eta neurri mugakoak elkartuz.
|
|
|
tako izenarena ez datozela bat; aditzaren kasuan nahitaezkoa dena, aukerako bihurtzen dela izenaren kasuan. Kontua da, ordea, Artiagoitiak dioena E argumenturik
|
ez
duten izen eratorrietan gertatzen dela; baina E argumentua dutenek, aditzaren argumentu egitura osorik heredatuko lukete. Hala ere ohartzen gara Mikel Zarateren adibidea bezalakoak guztiz ohikoak direla eus karaz9; ez, ordea, adarra> jo> datiborik gabe erabiltzea.
|
|
|
Eta berdin seminario bereko Joxe Migel Barandiaranen Eusko Folklore mintegia. Antza ez zen izan militarren agindu zuzena, baizik diktaduraren giro antieuskalduna baliatuz Eliza barruko sektore espainolistek bultzatu zuten galarazpena382 Giro negatibo horren eragina susma liteke, halaber, zenbait ikastetxe erlijiosotan, non hautazko euskara ikasgaiak eskaini arren, 1923/ 24 kurtsoan inork
|
ez
zuen izenik eman (hala jazo zen esate baterako Bergarako mojetan) 383, ziurrenik beldurrez. Bilboko institutu probintzialeko euskara katedran ere ikasle kopuruak behera egin zuen diktadura garaian:
|
|
2010
|
|
|
Hots, Eracusaldiac> obrako sermoien izendapenean gorabeherak daude. Sermoi guztiek
|
ez
dute izen bera, dakigunez, hiru mota bereizten ditu egileak: Eracusaldiac, > Itzaldiac> edo> Platicac> eta Bederatziurrenac23 Izenak izen, hirurak antz handikoak dira eta familia berekotzat har litezke, familia aire bat dutela esan daiteke (Klieber 1988).
|
|
2016
|
|
|
Ez du aitzin solasik eskaintzen ikusgarri honentzat, beste kasu batzuetan egin zuen gisan. Pertsonaien zerrendatze bat egiten du bakoitzaren adina azalduz eta erran dugun bezala Calvoren maitaleari Baionako ikusgarrian izanen
|
ez
zuen izena emanez, Ponpida, Pompadour izena gogoratuz.
|
|
2021
|
|
|
5.5.3a Atzizki izen sortzaileen artean ere aztertu dugu kizun1 (ikus § 4.4.3.5). Funtsean atzizki bera dela esan daitekeen arren, ondoren ikusiko ditugun adibideek
|
ez
dute izen baliorik. Baina ez dute adjektibo erabilera beterik ere; ez dira izen baten ezkerrean azaltzen, predikatu sintagma osatzen dute.
|
|
|
Hauetako askok (eginkizun, emankizun, etorkizun, ikuskizun, jasankizun) izen balioa ere badute. Eta, hasieran esan bezala, adjektibo hauek
|
ez
ditugu izen sintagmaren barruan, izenaren eskuinean kokatzen; hala erakusten digute ondoko adibideek: Hala ostinatuaren, gogortuaren, itsutuaren, eta ezansiatuaren bekhatua, eta eritasuna ere hain da handia, non berenez ezpaita sendakizun, eta ez barkhakizun (Axular); Zeren ez baitiotegu ikhuskizun diren gauzei begiratzen, bainan bai ikhuskizun ez direnei (Duvoisin); Etorkizun zeuden trabaju gogorren berri osoa eman da Santuak esan zion (Kardaberaz); Emanak, emateko baleude gaur, emankizun geldituko lirake, bai segurki, nere aldetik behintzat (Mendiburu); Eta oxala gathibutzat salduak bagindedi!
|
|
|
Izen sintagma osatzeko mugatzailearen beharrik
|
ez
duten izenak izen bereziak direla diogu: Joxe, Paris, Ines eta abar4.
|
|
|
Ines honek zer uste du!; Peru gurea Londresen bizi da eta abar. Baina, ikusten denez, artikulua
|
ez
du izenak berak zuzenean hartzen, baizik izen berezia ardatz duen sintagmak, esaterako, adjektiboak, izenaren ondotik adjektiboa jartzen bada: Jean handiak egin zuen hori; Axular jakintsuak idatzi zuen liburua.
|
|
|
Izen propioa eta izen arrunt biziduna biltzen dituen aposizio elkartuaren kasu berezitzat hartu izan da egitura hau, izen arrunta begirunezko deitura edo antzeko zerbait delakoan. Baina jaun eta andre
|
ez
ditugu izen propioen ondoan bakarrik erabiltzen, baita pertsona batek gizartean zer estatus duen adierazten duten izen arruntekin ere: abade jauna, alkate jauna, Aingeru Irigarai jauna, Balerdi jauna, erretore jauna, Nekane Etxegoien andrea, Ruth Benedict andrea, biltzarburu andrea, sekretario jauna, ugazaba andrea
|
|
|
Erabilera oker horri, eta multzokariaren gehiegizko erabilerari aurre egin nahi izan dio Euskaltzaindiak (73 araua). Euskaltzaindiak oroitarazi du, batetik, gehienetan
|
ez
dugula izen multzokariaren beharrik, nahikoa dugula plurala erabiltzea (ikastetxe honetako ikasle eta irakasleak; herri bateko biztanleak); bestetik, izen multzokaria beharrezko denean, eria atzizkiaz baliatzea (§ 4.3.3) gomendatu du Euskaltzaindiak (langileria, biztanleria, bezeria). Eta go atzizkia erabil dadila ofizioa edo lanbidea adierazteko (artzaingo, zurgingo...), nahiz tasun atzizkiaren baliokide (euskaldungo, ahaidego...).
|
|
|
Lehenengo egunetik bertatik errezelak egin behar izan genituen; egia esan,
|
ez
dute izen hori merezi, trapu zati batzuk baizik ez baitira, ez formaz, ez kalitatez ez marrazkiz elkarren antzik ez dutenak (J. Zabaleta).
|
|
|
Igeldon/* Igeldotan, Bilbora/* Bilbotara... Hau kontuan hartuta, esan dugu mugatzailerik
|
ez
duten izen mugatuak direla eta berez osatzen dituztela IS mugatuak: Igeldon, Igeldotik...
|
|
|
Delako erabilera ez da, haatik, partizipio guztiena; alderantziz, guti dira izen gisa har eta erabil daitezkeenak, eta dirudienez, ondare zaharreko aditzak dira gehienak: esan, izan, ekarri, jan, edan, itzuli, estali, jauzi, hazi, jauntzi, ebaki, isuri —ukitu eta begiratu dirateke berri bakarrak— Bestela erranik, partizipio mailegatuek
|
ez
dute izen erabilerarik(* barkatua,* dantzatua), non ez zuten jadanik erabilera hori hizkuntza emailean, adibidez, merkatu. Partizipioetatik sortu ziren izen zenbait lexikalizaturik geratu dira hizkuntzan (esan zaharrak, hilak, irabaziak...), eta beste batzuk partizipio erabilera galdu eta oso osoan dira izenak (erauntsi, bizi...).
|
|
|
2.7f Sintagmak buru baten islapenak badira, hots, buru baten babespean garatzen badira, aipatu ditugun ustezko bi IS horiek, beharbada, ez dira mota bereko sintagmak. Orobat pentsa liteke determinatzailerik edo kuantifikatzailerik onartzen
|
ez
duten izen arruntek benetan ISak garatzen dituztela. Sintagma hauekin hastea komeni zaigu, hortaz, gauzak argiago jartzearren.
|