|
2001
|
|
|
Erants nezake hein honetan, idazten dugunotarik frankok
|
ez
dugula idazle nortasunaren segurtamen finkorik, nortasuna, berak eta pareko kideak, erdibanaz moldatzen du?. Adibide gisa oroituko dut 1998ko urrian haur literaturarentopaketa batzuen karietara Marijan Minaberrik emandako mintzaldia, Donostianeskaini zioten omenaldian nola erran eta errepikatu zuen, euskal idazle analfabetua?
|
|
2002
|
|
|
Nik inpresioa daukat bereiziak daudela berez, kontziente naiz horretaz. Hamasei urterekin
|
ez
nuela idazle izan behar erabaki nuen, memento hartan eskakizun politiko batzuk zeudelako, gizarte zientzia, soziologia, historia, edota kazetaritza geroago egin nuenez ikastea eta bide honetatik joatea erabaki nuen. Gizarteak sekulako buelta emango zuelakoan, aldaketak gertu eta berehalakoak izango zirelakoan prestatu behar genuela pentsatu genuen.
|
|
|
Bestalde, logikoa denez, askozaz ere zabalagoa da" ipuin" hitzaren tradizioa. I. Mujika Iraolak (1991) dioskunez, normalean ipuinlaritzat
|
ez
ditugun idazle klasikoek ere (Axular, Tartas, Agirre Asteasukoa...) idatzi zituzten ipuin laburrak, ahozko lengoaiaren kutsu handia zutenak eta helburu moralizatzailez egindakoak. Agirre Asteasukoak(), kasu, ipuin hitza gezurraren eta asmakuntzaren sinonimotzat erabiltzen du.
|
|
|
Dena den, Gombrowiczena posea da, poesiarik irakur  tzen
|
ez
duten idazleen seriotasuna ezeztatzea ere posea den bezala alegia. Baina halako boutadeak argigarriak dira, batzuetan, oinarrian arazo bat dagoela adierazten baitute.
|
|
|
inor ere ez da asaldatzen idazle batek dioenean ez duela jadanik nobelarik irakurtzen, saiakerak edo poesia baizik (gero eta ohikoagoa dena, bestalde, batez ere adin batetik gorako idazleengan); halakoetan inori ez zaio bururatzen esa  tea: " nobelak (edo antzerki lanak, edo komikiak...) irakur  tzen
|
ez
dituen idazlea ez da behar bezalako idazle". Eleberrigile (edo antzerkigile, edo komikigile) batek, behintzat, ez du, normalean, halakorik esaten:
|
|
2003
|
|
|
" hemen umore tanta batzuk behar ditu, han dramari egin behar diozue leku". Nobela amaitu arren
|
ez
dute idazlea aske utziko, irakurleen artean arrakasta lortzen duen arte itxoingo dute. Nobelaren amaieran, Von Briton Buenos Aireseko ibilbide nagusietako batean utziko dute aske eta patetikoa da komisariara salaketa jartzera doan bitartean bizi duen burubidea:
|
|
|
Etxea goitik behera arakatu arren
|
ez
zuten idazlearen argazki bakar bat ere aurkitu eta horrek ernegatu zuen komisarioa. Egia esan, ez zuten ez eskuizkriburik, ez gutunik, ez egunerokorik, ez agendarik atzeman, ez zuten inoren nortasuna ziurta zezakeen agiririk topatu.
|
|
|
Album horri begira ohartu omen zen komisarioa
|
ez
zuela idazlearen argazkirik sekula aurkituko, hark prestatutako sarekada batean harrapaturik zegoela eta ez zela handik onik aterako. Sukaldeko leihotik golfeko zelaia ikusten omen zuen, bere muino leun eta belar soilgune borobilekin, zelaiaren mugan itsasoa sumatzen zela.
|
|
2005
|
|
|
Joseph Conrad, Henry Melville, Emilio Salgari. Baita itsasoarekin hain harreman esturik izan
|
ez
duten idazleen eragina ere jazo du: Carlos Onetti, Gabriel García Marquez.
|
|
|
Badaki lehen aho zabalik geratu naizena, eta zelan ez geratu, baina ez daki zein den benetako arrazoia. Lehenago egona naiz finisterre honetan, Ortigueiran, O Groven, Tuin, Lalinen, Fozen, eta zin egingo nuke inork
|
ez
zuela idazlearen berri. Eta hemen, ordea, Celta bezain famatu eta estimatua omen da.
|
|
2008
|
|
|
Adiera berezia izan dezaketen hitz horiek (feeling>) termino edo lexiko berezitzat hartuko ditu espezialistak, baina nekez ezagutuko du halakorik espezialitateko formazioa
|
ez
duen idazle edo itzultzaileak. Gerta daiteke alde batetik, erabiltzaile arruntak ez ezagutzea, higiene?
|
|
|
Unamuno, Baroja eta Sabino Aranarekin literatura foruzalearen mundua atzean geratu zen, eta alde bateko eta besteko idazleak buruz buru jarri ziren beren artean. Aurrerantzean, esanguratsua izango da zein hizkuntzatan idazten den; egoera hartan, beren buruak nazionalistatzat
|
ez
zituzten idazleentzat (R. M. Azkue, Txomin Agirre), Unamuno eta Baroja (eta Sabino Arana bera ere, kontrako aldetik) urrutiegi joanak ziren.
|
|
2009
|
|
|
Zergatik
|
ez
du idazleak idaztea aski, zergatik hartzen du argitaratzeko lana. Korapilatsua da arazoa, baina agian esan liteke oro har testu bat plazaratzeko orduan, dela liburu dela blog, are edozer plazaratzeko orduan, hauexek izaten direla bultzatzaileetako batzuk, komunikatzeko beharra baino sakonagoak:
|
|
|
Normalean, estilo literario bat lortzea literatur jardunaren helburu nagusi gisa aurkeztu delako; Eduardo Vila Matasek inoiz aipatu duen bezala, maite zituen idazleen estiloa imitatuz iritsi zen, luze aritu ondoren eta kasik ustekabean, estilo propio bat garatzera. Gauzak, ordea, ez dira hain sinpleak, hain zuzen ere estiloaren kontuari buruz Juanjo Olasagarrek kasualitatea berriki argitaratu duen zutabe batean iradoki bezala (Deia, IX), non estiloa duten eta estiloa
|
ez
duten idazleen artean bereizten baitzuen.
|
|
|
Hain zuzen ere, Mueller zen aurreko astera arte, saria irabazteko hautagai nagusia, baina Suediako akademiak Nobela idazle errumaniarrari eman ondoren, aurreikuspenak aldatu egin ziren. Izan ere, Deutscher Buchpreis saria, normalean, erabateko ospea lortu
|
ez
duten idazleei ematen diete; kritikaren laudorioak jaso arren, oso arrakastatsuak ez direnei.
|
|
|
Haurrentzat idazten
|
ez
duen idazle batek edo haurren heziketarekin zerikusi zuzenik ez duen profesionalak helduen talaia hantustetik begiratzen dio haur literaturari eta, oro har, ahozko tradizioarekin zerikusia duen orori. Itsumen handia.
|
|
|
Neurea bete nuen segidan. Eskugaina ezpainetatik pasatu, eta literatur saririk irabazi
|
ez
duen idazle fin finak hitz hartu zuen berriro:
|
|
2010
|
|
|
Zaila da esaten bidaia hori ia denaren historia bat ote den, baina, hala ez bada ere, liburu hori irakurtzea merezi du, besteak beste, zientzia dibulgazioa egiten
|
ez
duen idazle batek idatzi duelako.
|
|
2011
|
|
|
Haatik,. Etakideen ametsak? izenburuak
|
ez
du idazle etakideen literatura adierazi nahi, baizik edozein idazleren pertsonaia etakideek eleberrietan egiten dituzten ametsak. Bestalde, Jungek zioenez,, norbanakoa zein herriak oro har mehatxatzen dituen arrisku handiena, arrisku psikikoa da.?
|
|
|
...nean ondo zetozkigun, irakurketak amaitu edo ekartzea ahazten zitzaigunetan, edo gonbidatuek pasea zitzaten, etxetik lakura edo hondartzara eta buelta, domingero arruntak baino sofistikatuago azaltzeko; ez nituen alabentzat ere gorde, liburu haiek bota egin behar nituen penaz bazen ere, edo hargatik beragatik, lehenago edo beranduago baten bat irakurtzen jartzeko tentazioa izango bainuen ziur, eta
|
ez
nuen idazle haietarik bat ere nire senar defuntuaren oroitzapen hutsak sortzen didan asperdura sentsazioarekin lotu nahi, betiko gal nintzakeen. Norbere burua Kafkaren liburuak zakarrontzira botatzen ikusteak beldurtu eta guzti egiten du bat hala ere, ez pentsa; letren jainkoren bat azaldu eta lepoa moztuko zidala sentitzen nuen, edo Austral edizio zaharren maitale fetixistaren bat?, ibilbide turistikodun liburuak, mapak, kafe joko bat senarraren amak oparitua (hori adibidez alabentzat garrantzitsua izango zela pentsatu zuen), etxeko zapatilak, José Bonorekin atera zuen argazkia Alcalá de Júcarren Kixoteren ibilbidea egiten ari zela (bere zinegotzi bulegoan jarririk izan zuena urtetan zehar),, ez, nik ez nion lagundu, erretiroa bizitzeko beste modu erosoago batzuek gehiago betetzen naute?, arrosario bat, estilografika eta bere oporretako egunerokoa, irakurtzeko tentaziorik izan ez duena;, joan ziren gauza gehiago azaltzen, eta oraindik topatuko ditudanak; izozkailua adibidez, erraldoia, kentzen kosta egiten dena.
|
|
|
...aulo VIak Angelusa errezatu duela San Pedro plazan eta milaka lagunen aurrean, baina zorroztaile batek gure etxepean jo duen txirula hotsak albistearen argibideak estali ditu, eta ni kikararen hondarreko azukrea dastatzeko puntuan nengoela, txirula isildu egin da eta parteari entzun diot Heinrich Böll idazle alemana izan dela literaturako Nobel sariaren aurtengo irabazlea, nabarmena da kazetariak
|
ez
duela idazlea ezagutzen, nabarmena da literatura ez zaiola piperrik interesatzen, baina nik saltotxo bat eman dut aulkian, orratz batek ziztatu banindu bezalakoa, eta pozak Soriara eta abuztura eraman nau, Covaledako kanpinera, han eta orduan irakurri bainuen Böllen Pailazo baten aburuak nobela, bukatu arteko onik hartu gabe, Hans pailazoaren kontu asko berritu dit albisteak, batez ere protagoni...
|
|
|
Ez zen orijinal bat eskura ekartzen zion adineko lehen idazlea izango, baina
|
ez
zuen idazleen ohiko soslaia ere. Bere bizitzaren erdia pasea zuenean memoriak idazteari ematen zion idazle frustratua?
|
|
2012
|
|
|
–Kontua duk hik ez dakiala deskribapenik egiten. Eta idazle bat
|
ez
duk idazle deskribatzen ez badaki, bota nion literatur kontuen inguruko eztabaida baten harira.
|
|
|
ematen zuen. Bigarren eskuko liburu dendari adiskide batzuei miatzeko eskatu eta, alerik ez zeukaten arren, izan ere,
|
ez
zuten idazlea ezagutzen ere?, handik edo hemendik lortzen saiatuko zirela agindu zidaten. IberLibro.com ahalguztidunean ere, arrastorik ez.
|
|
|
Egiazki, inork
|
ez
luke idazle batekin endredatu behar, baldin eta ez badu haren liburuetako batean agertu nahi, egunen batean. Harreman hori zurgin batekin edo sarrailagile batekin izatea da egokiena, arazoak albo batera uztearren.
|
|
|
Dena dago aldez aurretik hitz emana, dena dago aldez aurretik saldua eta erabakia. Eta hori denek dakite, antolatzaileek (ez dira arriskatuko inoiz dirutza hori ematera beraiek nahi
|
ez
duten idazle ezezagun bati), epaimahaikoek, aurkezten diren idazleek eta aurkezten ez direnek ere. Publikoki esanda dago hori eta jende aurrean onartua.
|
|
2013
|
|
|
Sari literarioen inguruan ere jardun zuen idazleak: " Literaturak ez du laguntzarik behar, errespetua behar du, eta askotan, sari literario batzuek, tartean ofizialek,
|
ez
dute idazlea errespetatzen ez dituztelako idazlearen garantiak errespetatzen epaimahaiak eta osatzerakoan".
|
|
|
Testuinguru honetan Etxepare
|
ez
dugu idazle garrantzitsua, inondik ere ez aitzindaria. Hori ere falazia nazionalista antihistoriko, antisozial eta filologiko fetitxista baten ondorio da.
|
|
|
“Asko hitz egiten da literaturari lagundu beharraz. Bada, esan nahi nuke literaturak laguntzarik ez duela behar, errespetua behar duela, eta askotan sari literario batzuek, ezta ofizialek ere,
|
ez
dute idazlea errespetatzen ez dituztelako idazlearen garantiak errespetatzen epaimahaiak eta osatzerakoan. Horregatik, Akademiari ez diot koiperik eman nahi, baina esango dut bereziki estimatzen dudala horren irakurlego zabal eta konprometitu batek saria eman izana.
|
|
2014
|
|
|
Hauxe da, oker ez banago eta liburuan ageri den informazioaren arabera, Gus Jimenezen lehen lana. Alde horretatik
|
ez
dugu idazlearen aurreko erreferentziarik, eta horri gehitzen badiogu liburuaren izenburuak ez duela aparteko pistarik ematen... zaila gertatzen zaigu liburuaren nondik norakoa jakitea. Nuria Fortuny ilustratzaile katalanaren irudiak, aldiz, fantasiako mundu batera eramaten gaituela dirudi.
|
|
|
Ez gira hemen barnago sartuko liburuaren muinean, irakurleari doakio gogoetaren haztea, aberastea, Joxe Arregik proposatzen duen iturritik edanez. Liburu hori
|
ez
du idazleak berak frantseseratu bainan lagun talde batek, kapituluka: horiek ditugu Peio Ospital, Edurne Alegria, Xavier Garcia Larrache, Miren de Ynchausti Garate, François Xavier Barandiaran eta Rose Marie Barandiaran, argitalpen horren sustatzaile nagusia Tolosako Hélène Dupont anderea izanki.
|
|
2015
|
|
|
Ebakuntza kirurgikoa egin zioten, kranioko fisuraz garun isuriarekin. Kreazio literarioa net gelditu zuen, eta
|
ez
zuen idazle ofizioa atzera hartu 1987ko udara artean. Memorietara itzulMigel J. Urmenetaren Memoriak bi liburukitan. tzeko tenorea zeukan.
|
|
|
Zentzuzkoa da Richard Forden aholku hau: " Egiazki, inork
|
ez
luke idazle batekin endredatu behar, baldin eta ez badu haren liburuetako batean agertu nahi, egunen batean. Harreman hori zurgin batekin edo sarrailagile batekin izatea da egokiena, arazoak albo batera uztearren".
|
|
|
Nik, normala den bezala, lelokeriak konpartitu ordez nahiago dut mutu egon. Julia eta biok, ondorioz, isiltasun kirastu bera arnasten dugu, langabetua eta zer idatzirik
|
ez
duen idazlea naizenetik.
|
|
2016
|
|
|
Eta, bide batez, gaitzetsi nahi dut idazle batzuek futbolari egin dizkioten gorazarre gutxi gorabehera literarioak eta kirol espektakulu horri eskaini dioten alibi kultureta. Futbolak, sinets iezadazue,
|
ez
du idazleon laguntzaren beharrik. Ai, zenbat kalte egin duen Manuel Vázquez Montalbán edo Eduardo Galeano bezalako jendeak, alde horretatik?
|
|
|
Literatura nazionala, nazionala izan nahi
|
ez
duen idazlea, literaturaren inguruko debatea elikatzen duten gaiak dira. Lehenago hertsitasun literaturaren kontzeptua aipatu dugu, hizkuntza gutxituetako idazleek ezagutzen dituzten oztopoak, ikusi ditugu eta definitu.
|
|
|
Ohargarri da liburu honetan bilduak izan diren testu guziak, Piarres Xarritonek azaltzen digun bezala aitzinsolasean, 1962 urte arte idatzi dituela Larzabalek, beraz antzerki lanetan ari zen garai nagusi horretan. Ondorioz, erran daiteke Larzabalek
|
ez
zuela idazle lana genero edo sail batean mugatu, dena bat egiten zuela, idatzizko komunikazioari garrantzia ematen ziola, komunikatzeko tresna guziak baliagarriak zitzaizkiola. Gaiek eremu oso zabalak hunkitzen zituzten, baina beti euskaltasunari lotua geldituz edo bere ingurumen hurbilari.
|
|
|
Aurreiritzirik ez dute, baina ezta ezagutzarik ere. Askotan, irakasleek beraiek ere ez dituzte euskal idazleak ezagutzen, edo
|
ez
dute Idazleen Elkartea, Galtzagorri eta halako ekimenen berri. Ezta liburuak esku artean ibiltzeko ohiturarik ere.
|
|
2018
|
|
|
Bertute berriak deskubritzen nizkion egunetik egunera. Musika tresna bat jotzen agertzen zitzaidan..., edo ezagutzen
|
ez
nuen idazle baten olerki mamitsuak elkarrekin irakurtzeko proposamena egiten zidan..., edo etxean geneuzkan osagai xumeekin sekulako otordu goxoa prestatzen zuen..., eta gutxi zituen eguneko ordu guztiak nire gorputzak eragiten zion lilura adierazteko. Etengabeko aurkikuntza zen, esplorazio amaigabea...
|
|
2020
|
|
|
Baina ez erantzun orain, itxaron liburu honetan bildutako Xabier Etxanizen zutabe bilduma irakurri arte. Eta
|
ez
baduzue idazleak egunerokotasuna xehatzeko erabiltzen duen samurtasun kritikoa dastatzen, ezin baduzue haren iruditeria hurbilaren indarra atzeman, edo umoreak zutabe bakoitzean uzten duen leherkari intimoen gaiztakeria gozoarekin disfrutatzen, aldatu irakurtzeko betaurrekoak.
|
|
|
Werner Herzog, berriz ere. Harrigarria egiten zait nola batzuetan erakargarriagoak egiten zaizkidan idazle izan nahi
|
ez
duten idazleen liburuak, idazle izan nahi dutenenak baino. Umiltasuna ez da biografikoa.
|
|
2021
|
|
|
Epaiak tribunaletarako dira, sermoiak mezatarako eta txipiroiak afarirako. Kontzientzia arazorik
|
ez
duen idazleak egin dezala aurrera irakurri gabe, nahi badu. Inork ez dio zigorrik jarriko.
|
|
2022
|
|
|
Eta aurrekoak gustuko
|
ez
balituzte idazle eta esatariek, pentsa daiteke ezezlariak, ezetzerakoak edo ukatiak hitzei aukera ematean ere.
|
|
|
Euskal literatura garaikidea segitzen duen edonork ikus dezake hitanoaren erabilera ez dela inola ere salbuespenezkoa, eta egunerokoan hitanoa presente
|
ez
duten idazle askok ere jotzen dutela, gutxi asko, lagunarteko tratamendura. Lizardik eta Munduatek (2015) zenbait literatura lanetako ezaugarri sintaktiko batzuk aipatzen dituzte, baina beharrezkotzat jotzen dute sakonago ikertzea.
|
|
|
Eta beste koma bat, eta jarioari inoiz erritmoa moteltzen utzi gabe, segi. «Ematen du
|
ez
duela idazle estrategiarik», ohartarazi du Jorge Gimenez Bech Alberdaniako editoreak, «baina, hain zuzen ere, hori da estrategia. Ematen du idazkeraren kontra ari dela, idazkera zibilizatuaren kontra; hobe esanda, idazkera burgesaren kontra ari dela.
|
|
|
Nellyk alferrik zituen inoren azalpenak, nahi zuena egiten zuen beti. Zentzugabe jokatzen zuen etengabe, funtsean autoestimurik ez zuelako, eta
|
ez
zuelako idazle gisa zeukan talentuan konfiantzarik, nahiago zuen bere burua babestu ukaezina iruditzen zitzaion balio bakarrean: bere gorputza.
|
|
|
Idazkuntzarekin aseguru kontraturen bat
|
ez
duen idazleak, bidelagun izango du bertigoa, bai baitaki bidea iluna eta estropezuz betea izango dela. Nondik jo asmatu ezinik ibili du aldi luzean.
|
|
|
Al ixan dodana". Obiusli, Kirikiñok
|
ez
du idazle handitzat bere burua.
|
|
2023
|
|
|
Alde batetik, oso liburu literarioa da, ez bakarrik nobela bat delako: idazten
|
ez
duen idazle bati buruzko liburua da, eta kontatzen du nola sortzen zaion berriro idazteko gogoa, bat batean. Idazteari buruzko idazki bat da.
|
|
|
Markosen obra katalepsia tik atera, eta haren lanaren parte bat behintzat, palindromoena, euskal hiztunen artean (ez chfilc hutsen artean bakarrik) ezagutaraztera; iratzarri, bizkortu eta zabal dadin. Markosek berak dozena bat palindromo kartel egin zituen, eta orain, bere lagun grafitero, marrazkilari eta fotografoek, eta Markosek imajinatuko
|
ez
lituzkeen idazle eta irudigileek kolaboratu dute Markosen Espirituarekin, palindromoak ilustratzeko zeregin itzelean. Ermuarrak, eibartarrak, gainerako euskaldunak oro har, baina hemen daude kanpokoak ere (Aristides Hernandez edo Graziosa Oroz, adibidez), eta behialako jendea ere diskriminaziorik gabe (oso prestu aurkeztu dira elkarlanera, esaterako, Joanes Leizarraga eta Rosa Luxemburgo).
|
|
|
Hi, adarra jotzera Kolitzara, nahi baduk. Euskal Idazleen Elkarteak
|
ez
ditu idazleentzako egonaldiak Hendaian. Edo Pasaian?
|