|
2017
|
|
|
" Baina nola ulertaraziko diogu", galdetu diot nik," ispilura begira eta begira aritzeagatik, ahalegin guztiak eginda ere, ez duela sekula bere irudia han azaleratuko? Inoiz
|
ez
duela gure endako inork bere irudia ispilu batean islatuta ikusi, gizaldi eta gizaldietan zehar?".
|
|
|
Eme jaio nintzen, eta urteekin emakume egin naiz. Hala ere,
|
ez
ditut guri buruz asmatu dituzuen topiko guztiak irentsiko. Hori baino askoz ere gehiago naiz.
|
|
|
Eta Jainkoak berak esan bazuen ere multi sunt vocati, pauci vero electi (Mt 20:16 & 22:14), anitz direla deituak, baina gutxiak hautatuak, hargatik
|
ez
dugu guk, kristauok, zer izuturik. Zeren kristaurik baizik ez da salbatzen, eta gutxiak dira kristauak kristau ez direnen aldean.
|
|
|
Ez dut uste inork espero duenik guk hango hizkuntzan abestuko dugunik, eta ez dut uste haren hizkuntzako kultura bakarrik nahi duen inork guregan interesa duenik. Ziurrenik, kulturaren definizio estua dutenek
|
ez
dute gugan inongo interesik. Tokion adibidez, entzuleek egiten duguna" ulertzen" dutela iruditzen zait beti, baina gehienek ez dute ingelesez tutik ere ulertzen!
|
|
|
Eta zin dagit, gaur hemen, Gades deitzen den herri honetatik ateratzen garen itsasontzi feniziar guztien izenean,
|
ez
dugula gure ibilbidearen berri emango eta sekretupean mantenduko dudala, heriotza zigorpean. Nik, Himilkon buruzagiak, horrela beteko dut eta betearaziko dut.
|
|
2018
|
|
|
Hara,
|
ez
duzue gure antzik! Aita Etxeberrik, harritu samar.
|
|
|
Bai zera neska, oihu lazgarri horiek
|
ez
ditun gure lagunenak, urrutiko kontua ziruditen. Ikaragarriak ditun, edozein dar dar batean jartzeko modukoak.
|
|
|
Haien bizkarrezurrak, aldakak, belaunetako giltzadurak, gureak baino zurrunagoak zirela zirudien. Besoak
|
ez
zituzten guk bezain luzeak, eta ez nuen ikusi oinez zebiltzanean balantzaka egiten zutenik, ibiltzean eskuetako hatz koskoez lurra ukituz. Haien giharrak gureak baino biribilagoak eta simetrikoagoak ziren, eta aurpegiak atseginak.
|
|
|
Haien giharrak gureak baino biribilagoak eta simetrikoagoak ziren, eta aurpegiak atseginak. Sudur zuloak beherantz zabaltzen zitzaizkien; sudur zubia ere guk baino handiagoa zuten, eta
|
ez
zuen gureak bezalako itxura zapala. Ezpainak ez zituzten gureak bezain bigun eta eroriak, eta haien betortzek ez zuten animalia haragizaleen letaginen antzik, gureek bezala.
|
|
|
Sudur zuloak beherantz zabaltzen zitzaizkien; sudur zubia ere guk baino handiagoa zuten, eta ez zuen gureak bezalako itxura zapala. Ezpainak
|
ez
zituzten gureak bezain bigun eta eroriak, eta haien betortzek ez zuten animalia haragizaleen letaginen antzik, gureek bezala. Nolanahi ere, gu bezain aldaka estuak ziren, eta ez askoz ere astunagoak.
|
|
|
Otzana eta gozoa zen; haren begiak inoiz ikusi nituen gozoenak ziren. Horretan
|
ez
zuen gure taldeko gainerako emakume eta nesken antzik, mari gizon hutsak baitziren haiek. Inoiz ez zuen garrasirik edo oihurik egiten, eta bazirudien borroketatik ihes egiteko joera zuela, geratu eta borrokan hasteko baino areago.
|
|
|
Baina entzuten dizuet kontrako argudioa: " Nola
|
ez
ditugu guk ere arrazaren oroitzapen horiek, geuk ere lotan gaudenean airean erortzen ari den beste nortasun hori badugunez, lausoki bada ere?"
|
|
|
Itsasoak
|
ez
du gure argi ibiltariaren beharrik
|
|
|
ez zen tabernan inor sartzen. Emazteak" nik gripea nuenean zaindu ez ninduen sendagile alu horren gauza behar zuen izan", eta nik" sendagilea bezain gizon onik
|
ez
duzu gure herrian aurkituko. Gainera nork ematen diote taberna honi dirua?
|
|
|
Gauzak hola,
|
ez
genuke gure burua engainatu behar eta kontzientzia onean lasai geratu, pentsatuz hemengo tradizio zaharraren arabera gure jatorrizko praktika zintzoa izan dela eta aski dugula kanpotarrek ekarria baztertzea injustiziak zuzentzeko. Erran gabe doa jainko arrotz baten monoteismoak ez gaituela askatuko:
|
|
|
Gauzak argi, eta txokolatea lodi. Eskerrak
|
ez
duten gure aberastasuna laudatu Eustatek langabe kopuruaren igoera kezkagarriaren berri eman duen egunean. Lehen industri moldaketa izan eta gero, eta bigarrena hemen dugula ohartuta, nago turismo herri bihurtuko ez ote garen, euskal enpresek herrialde arabiar horietan lortuko omen dituzten kontratuak gorabehera.
|
|
2019
|
|
|
Batzuek Baroja Unamunorekin alderatu dute, biek erdaraz idatzi zutelako, baina nire irudikoz bada aldea bi idazle handiren artean. Barojak ez zuen bere arima saldu,
|
ez
zuen gure kultura errekara bota, ez zuen gure iraganaz eta gure izaeraz ernegatu, Unamunok egin zuen modura. Barojak bere euskal nortasunari eutsi zion.
|
|
|
Batzuek Baroja Unamunorekin alderatu dute, biek erdaraz idatzi zutelako, baina nire irudikoz bada aldea bi idazle handiren artean. Barojak ez zuen bere arima saldu, ez zuen gure kultura errekara bota,
|
ez
zuen gure iraganaz eta gure izaeraz ernegatu, Unamunok egin zuen modura. Barojak bere euskal nortasunari eutsi zion.
|
|
|
batetik Chomskyrena, eta bestetik Max Planckeko bi ikertzaile horiena. Chomskyren arabera, neandertalek
|
ez
zuten guk bezala hitz egiten; hain zuzen, gure espeziea duela 100.000 urte inguru egin zen hizkuntzaren jabe, eta gaitasun hori bat batean agertu zen gugan. Aitzitik, Max Planckekoek uste dute hitz egiteko gaitasuna pixkanaka joan zela agertzen, aldaketa genetikoen eta kulturalen metaketa baten ondorioz, eta askoz ere lehenagotik, duela 500.000 urtetik, hominidoek bazutela hizkuntza.
|
|
2020
|
|
|
Dena den, noranzko bereko liburu hori bi ikuspegi singularretatik idatzita dago. Idazten ibili ginen bitartean
|
ez
genuen gure testuei buruz hitz egin eta bakoitzak bere aldetik jorratu zuen ildoa. Horrela izanda, esaterako, liburuan agertzen diren istorioak direla-eta ez dago askotan ez kontakizun ezta balorazio komunik.
|
|
|
Izaera diferenteen di fero, baztertu beharrekoa aurkako jazarpenak adierazpen askatasuna lapurtu eta giltzapetu badizkigu ere, egunabarra argitu bitartean
|
ez
ditugu gure hitzak bazterrean eta ezkutuan utziko, zeren, neguko gaua luzea izan arren, goiztiria etortzen denean, idazten harrapatuko gaitu, ispilurik gabe, era diferente batez, bestelako hitzez, mundua itzultzen.
|
|
|
Ildo horretan, Nafarroan, beharrik, artxibo askotxo eta historialari asko samar ere baditugu, eta horietako bat Peio J. Monteano da. Lehenago Nafarroako erresumaren konkistaz bezala, azken bi urtean Nafarroako hizkuntzak jo ditu begiz, guztien gainetik dokumentu idatzietan apenas arrastorik utzi
|
ez
duen gure hizkuntza ikus edo irakurrezina, eta euskarak XV. mendetik XVIII.era bitartean Nafarroako gizartean izan duen presentziaz bi liburu atera ditu oso izenburu esanguratsudunak: El iceberg navarro eta La lengua invisible.
|
|
|
Gutxieneko jendetasuna sobera da guretzat; txorakeriak dira horiek. Ez dugu espainolak izan nahi, baina espainolen ohitura zakarrenak hartzen ditugu onak, egon badaude, baina horiek inoiz
|
ez
ditugu gure egiten, siesta izan ezik. " Egun on" edo" kaixo" entzun, eta ezer ere ez.
|
|
|
Hori zabalduta, muturreraino barregarri garatuko nintzen askoren begietan, patetiko, eta ez nuen nahi nire babeserako eraikita nuen harrizko murru sendoa suntsitzerik. Inork ere
|
ez
zuen gure porrotaren berri izan behar, ezkutuan gordetzea eta hanka egitea zen onena, Etxebestetarrek egin zuten bezala. Ondo pentsatuta inor ez zen harrituko Martinek erakusketa berri bat antolatzeko edo etxe inguruan ez egotea; eta bestetik, Pragara joateko proposamena une ezin hobean heldu zitzaidan, horri esker betiko bizimodua errotik aldatzeko aukera izango nuen, inori ezer aitortu gabe.
|
|
|
iada
|
ez
genuke gure
|
|
2021
|
|
|
Seguru asko, botatzen ari naizen erreparo guztiok alde batera utzita, esne mamitan hartuko nautela, aurrean izango dudan entzulegoa guztiz ezezaguna izango zaidala, halabeharrez, ez dudala berarekiko inolako egiazko erantzukizunik musikaz aparte, hau da, ez dudala ezer erakutsi behar, euskalduna izan eta urtetan atzerrian bizi eta gero. Askotan badirudi atzerrira joan eta itzuli nahi izan
|
ez
dugunok gure herria gutxiesten dugula, bertan gure ogibidea garatzeko aukerari uko egiten diogula, behar beste maite ez dugula. Hor dago koska, agian, ezin dudala lasai lasai baietz borobil bat esan, nahiz eta Bilboko kontzertua bat gehiago bakarrik dela buruan erabili, badut bertan jo beharrean nagoela aztoratzen nauen sentimendu urragarri bat, oraindik behar bezalako gogoetarik egin ez dudanaz.
|
|
|
Eskandalu ederra gure amarenean, senitartekoen artean, arrotz batekin senidetu behar zutela jabetzerakoan, hau da, leinurik eta goiprestakuntzarik gabeko batekin, are okerrago, kanpotar batekin; gure aita ezin zen arrotzagoa izan, Luzaro herrian hogei belaunaldiz geroztik ezagunak ziren garizabaldarrren begietara, berehala begitan hartu egin zuten gure amarengana hurbildu orduko. Baina tira, horiek aspaldiko kontuak dira, ez dut luzaro pentsatu behar,
|
ez
dut gure aitaren lekutasunaren premiarik, nire senitarteko prestu eta leinutsuek gure aitari buruz egin zuten gogoeta asmatzeko; kanpotik etorritako arlote batek gutariko bat esposatu nahi du gurekin parekatzeko asmotan, bai lotsagabekoa. Eta jakina, hori ezin jasanezinagoa egiten zitzaien gure senitartekoei, gure aitak ez baitzituen haien senitarteko izateko eskatzen zituzten baldintzak betetzen, haiek leinutsu eta prestutzat zutena, hots, haiek bezalako luzarotar peto peto bat izatea edo behintzat, Luzaro inguruko herri xumeago batekoa, okerrenera joz, noski.
|
|
|
Dena dela, eta ordu onean, badirudi garizabaldar guztiek
|
ez
dutela gure aitarenganako herra oinordetzan hartu, ez behintzat telefonoz Luzarotik hots egin zidan zinegotzia zen garizabaldar gazte hark.
|
|
|
Isildu ziren, nik uste, esatekorik ez zutelako, ez behintzat hiltzaileen lagunen baten ehorzketan entzuten ziren bezalakoak, non ustezko hiltzaile eta laguntzaileen izenak ozen ozen aldarrikatzen diren. Eta isildu ere isildu egin ziren ondoko egunetan, hiletan, urtetan, gaur arte agian,
|
ez
baitut gure aitari gertatu zitzaionari buruz ezer entzun Luzaroko inoren aldetik aspaldi honetan, batik bat Ermuko zinegotzi hura hil eta gero, Euskal Herriko zenbait lekutan, zorionez behintzat eta batez ere hiriguneetan, eman den aldaketa kontuan izanda ere. Hau guztia nire koinatak ondotxo azaldu dit bere senarra Luzaroko gorazarrera joateko animatzeko asmotan edo.
|
|
|
Edonola ere, badirudi zinegotziaren begietara nazioarteko sari garrantzitsu bat irabazi duen piano jole luzarotar bat bakarrik naizela, hain zuzen ere betidanik izan nahi izan dudana, nire bizi osoan izaten saiatu naizena, ni definitzen nauen gauza bakarra jaioterriaren, sendiaren edo edozein gauzaren oso gainetik, piano jole bat, luzarotarra ala ez, horrek ez dit batere inporta, sekula ez dut gogoan izan, eta ez dut ere orain izango. Bestalde ere, kanpotik etorrita aspaldiko esamesok ia ia ahaztuta dauzkat, eta ez da harritzekoa txikitan, Luzaron bizi nintzela,
|
ez
bainuen gure familiaren kontura esaten ziren hitz gorrietan, gezurretan, maltzurkerietan, sekula erreparatzen, beti zaharren kontuak zirelakoan, ni ere bai, hain justu ere, nirekin zerikusirik ez zutenak, are gutxiago pianoa jotzearekin, dagoeneko ondotxo argi utzi izan baitut pianoa zela, dela gaur egun ere eta betiko, gogoan dudan ezinbestekoena, batez ere pianoa behar bezain zuzen eta txukun j...
|
|
|
Eta guk ezagutu ditugun edo ezagutu
|
ez
ditugun gure familiartekoek, lagunek utzi diguten arrastoak zer eragin du guregan. Nik ez nituen aitona amonak ia ezagutu, baina ikaragarrizko antza omen dut amona Remediosena, eta amona Joxepak abilezia ikaragarria omen zuen edozein jakirekin plater goxoak egiteko eta niri sukaldatzea asko gustatzen zait.... Nire anai arrebak hil zirenean utzi zuten hutsunea ere sentitu dut nire gurasoen begiradetan, haietaz gehiegi hitz egiteko gai izan ez diren arren; ez nituen ezagutu, baina hutsunea sentitu, sentitu dut.
|
|
|
Bihurtzen nitzaie bizi bizia. Diotet Doniane Garaziz gozatu nahi duenak
|
ez
duela guk orai arte
|
|
|
nahuzun bezain, kafea beroa da behar bezala, bainan kafe liparrik
|
ez
du gure kafeak: dena xikorea da
|
|
2022
|
|
|
Ez badugu gure eskuak denon eskuekin estutzeko indarrik,
|
ez
badugu gure besoetan munduko haurrak jasotzeko samurtasunik, ez badugu mundutik armada guztiak erauzteko borondaterik; planeta txiki hau gorputz beltz eta ihar bat izango da espazio beltzean.
|
|
|
Aukera ezin hobea dugu erasoaz jabetzen ez badira. Naiaran
|
ez
dute guk adina gerlari, udatiarrak beren etxera itzuli ondoren eta gure gizonek atari bat irekitzea lortzen badute, hiriaz eta Errioxa gehienaz nagusituko gara. Beste kontu bat, gertatzeko zailagoa izan daitekeena, Errege familia harrapatzea eta harengatik Erribera osoa berreskuratzea da.
|
|
|
Beharbada,
|
ez
dute gure adiskide on haiek astoa ondo ezagutzen, bestela, ziur ziur nago, beste edozein abere arruntago batekin berdinduko gintuztena, ur zaldi edo hipopotamoarekin, esate baterako.
|
|
2023
|
|
|
" Gu, gizonok erran zuen Hircanek, hurbilago gaude gure salbaziotik zuek, emazteok, baino, zeren,
|
ez
ditugunez gure fruituak batere disimulatzen, aiseago ezagutzen ditugu gure erroak; baina zuek, zeinak ez zareten menturatzen haiek kanporat erakustera eta hainbertze obra itxurazko egiten duzuen, neke handiz ezagutuko dituzue halako estalki ederraren pean hazten diren urguiluzko erro horiek".
|
|
|
Bai horixe, itzalean bizi nauk ni urteetan. Terroristatzat jotzen gintiztean eta guk, berriz, le soleil n" est pas pour nous," eguzkia
|
ez
duk guretzat" esaera zaharrean sinesten genian.
|
|
|
Esango nuke nire bizitza, nire bizi maila, berea baino hobea zela; guk zerbitzari asko genituen, berak baino jantzi hobeak nituen, eta berak ikastetxe batean eman behar zituen urteak. Ez dakit zergatik esan dudan ikastetxe batean eman behar zituela urteak, baina amari aditzen nion arrebak
|
ez
zuela gurekin etortzerik, osasunez makal zegoelako. Arreba ez zegoen batere makal osasunez, neskato gihartsua zen, bortitza, gaitzik gabea, malenkoniarik ere ez zuena.
|
|
|
Esan bezala, ikasgelan geunden irakaslearen zain, lau katu baino ez ginen Euskal Adarreko ikastalde hartan, hau da, elkar ezin hobeto ezagutzen genuela. Egun hartan laurok elkarri tutik esan gabe eguneko albistearen kontura, goiz hartan gertatutakoa inolako zerikusi edo eraginik
|
ez
balu bezala gure egunerokotasunean. Eta bazuen, noski baietz.
|
|
|
Oraintxe bertan agertuko zaizkit pantailan datozen igande, astelehen eta astearterako Bilbotik Las Palmasera dauden hegalaldi guztiak adierazi diot neskari laguna bere anaia txikia duela susmatu orduko. Susmoak behintzat dezente lasaitzen nau honezkero badakidalako neskarekin baino lehiatu behar
|
ez
dudala gure hegalaldi programak eskainiko dizkigun prezio eskandalagarriak nola edo hala saltzeko eta batik bat zuritzeko.
|
|
|
Jainkoari esker edo aurreko kotxea mugitu berri da. Gure aitak ere aurrera egin behar du ezari ezarian, pozarren gainera, ezin ageriago baitzaio aldartean
|
ez
duela gure amarekin errietan egiteko inolako gogorik. Gure amak irratiko bolumena igo egin du ustekabean; Jorge Negreteren ahotsa inoiz baino arranditsuagoa begitandu zait, gure kotxe barruko hika mikak hutsaren hurrengoak balitzaizkio bezala.
|
|
|
Isiltasunarena ondo zegok, beste borroka mota bat duk, baina
|
ez
duk gure borroka. Gu zarata egitekoak gaituk.
|