|
2000
|
|
|
Hasierako momentuan harrigarria egin zitzaidan, mingarria ia, gogoratzea maite dudanari agur esana niola hiru ordu lehenago. Eta maite ez dudanari (eta maite
|
ez
dudala ez dakien horri), berriz, kaixo esan behar izan nion besarkada erdi bortxatu batez.
|
|
|
Eta zer egin ez nekiela, zeren, alde batetik, gaitz hark
|
ez
baitzuen ez medizinarik ez sendagarririk guztiz ematu eta sendatuko zuenik, eta zeren, bertzetik, ahalke bainintzen, jakinik ezen, baldin marinelei erraiten banien, irri eginen zidatela, edo, okerrago, ospitaleren baterat igorriko nindutela, gaitza kutsakorra zelako, bizpahiru egunetan utzi nuen auzia bere kasa, ea orban narriotsu haiek kentzen eta desagertzen zitzaizkidan....
|
|
|
Halarik ere, ez ote ninduen amaren kontrako sentimendu hark erdiz erdi harrapatzen nihaur ere...? Zeren amaren baitarik erditu bainintzen ni, eta haren odolekoa nintzen erdi batean, eta zeren bainekien zer zen bihotzaren inguruan sugegorri bat edukitzea, zeinak hitza mihitik ken baitiezazuke eta lagunen salatzerat bulka, nola ibili bainintzen ni ere, bai osaba Joanikotekin berarekin aldi batez eta bai zurekin ere, jaun André, tentamendu izugarri hartan murgildurik, nahiz eta azkenean
|
ez
zintuztedan ez zu eta ez hura, uroski, salatu. Eta uste dut, halatan, ezen, ama ez ezik, neure burua ere gorrotatu nuela, zeren amaren begiak ispilu bat baitziren, non neure iragana irakur bainezakeen, eta neure burua ikusi, sugegorri haren erranetarat.
|
|
2001
|
|
|
Baina batzuetan zaila egiten da nahi duguna sinestea, nahi
|
ez
duguna ez gogoratzea. Ez dago geure esku.
|
|
|
Emaztea herrixka batean bizi dute. Zoritxarrez
|
ez
dute ez egunero eta ez asteburuetan etxera itzultzerik.
|
|
|
‘Gutxi barru, begiak zarratzen
|
ez
baditut ez zaitut ikusiko, belarriak tapatu ezik ez dizut entzungo, oroimenaren ur uherretan murgilduz besterik ez naiz zure alboan sentituko.’
|
|
|
Elurtzan zehar jarraituko duzu noraezean, eta galdu egin zarela ohartuko zara derrepentean. Zuritasuna zeharo iluna egingo zaizu, eskua begien parera altxatu eta
|
ez
duzu ez eskularrurik, ez eskurik, ez deus ere ikusiko, iluntasun zuri hori baizik. Itsututa zaudela konturatuko zara.
|
|
|
Errektoreak, oraingoan, banan bana errezibitu gintuen. Marmol umela zen buru hura jaso eta antzeko gauzak esan zizkigun hiruroi, gurekin gehiegizko pazientzia izan zutela,
|
ez
genituela ez arau erlijiosoak, ez politikoak, ez moralak errespetatzen.
|
|
2002
|
|
|
Bereak
|
ez
zituela ez igartzeko, etorri berriak eta bertakoak kolonia berarekin igurzten zituen. Horrela amak ez zuen igartzen kanpotik etorriak zein ziren, bere umeek ere usain bera baitzuten.
|
|
2003
|
|
|
Domine salvam fac rem publicam!,. Jauna salba ezazu, otoi, Errepublika!?. Aitortu behar dut
|
ez
ninduela ez, otoitz horrek, orduan biziki kilikatzen.
|
|
|
Hirugarren milurtekoaren kinka larri honetan
|
ez
dugu ez asmatzerik ez jokatzerik Euskal Herriaren geroa, Mendebaldearen zortea eta, azkenean, Mundu borobil osoaren iraupena bera, arrisku handitan ez balira bezala.
|
|
|
Etxea goitik behera arakatu arren ez zuten idazlearen argazki bakar bat ere aurkitu eta horrek ernegatu zuen komisarioa. Egia esan,
|
ez
zuten ez eskuizkriburik, ez gutunik, ez egunerokorik, ez agendarik atzeman, ez zuten inoren nortasuna ziurta zezakeen agiririk topatu. Liburutegia bera ere, idazle baten abiapuntu, ibilbide eta bide galtzeak, ametsak eta desirak agerian uzten dituen ispilua, erdi husturik omen zegoen, ertzainei edo ondoren zetozkiokeen ikerlari eta kritikoei bidea zailtzeko edo.
|
|
|
Plastikozko hankek motorra izango balute bezala. Baina pentsatzen
|
ez
duenak ez du kalkuluak egiteko gaitasunik. Pentsatzen ez duena ez da arrazionala.
|
|
|
Baina pentsatzen ez duenak ez du kalkuluak egiteko gaitasunik. Pentsatzen
|
ez
duena ez da arrazionala. Ez du bidea neurtzen.
|
|
2004
|
|
|
Erradikalak izan behar dugu Erakundeetan, Finantza entitateetan, dendetan, kalean. Erradikalak komunikabideekin, euskara gutxienez parametro onargarri batzuetan erabiltzen
|
ez
dutenei ez erosiz edo ez entzunez. Erradikalak ikasi nahi ez dutenekin.
|
|
|
Honezkero jakin behar genuen euskaltasuna sentimendu kontua baino zerbait gehiago dela. Inor
|
ez
duela ez euskaldun ez euskal idazle egiten sentimenduaren esku miraritsuak. Ez dago miraririk gai hauetan:
|
|
|
bi hizkuntzetan eratu nahi den gisa horretako antolamendu soziolinguistikoan zer toki dagokio euskaldunari? Euskaraz bizi nahi duen euskaldunak, bizi nahi ez duena edota ahalegin handirik egiten
|
ez
duena ez baitakigu nola izan daitekeen euskaldun, euskaldun izatea ez delako zentzu hertsian euskara jakitea, ba al dauka aterabiderik egungo egunean?
|
|
|
Abstrakzioak bai: ikus dezake kidetasunik alkarri hitzegin ezin diotenen artean; baiña berek ez, alkar ulertzen
|
ez
dutenek ez: ez dute kidetasunik eta kondaira kidetasunik ezta oiñarrietan ere.
|
|
|
bañan euskaldun biziak, ia eredutzat artzekoak gaur bertan, orri buruz. Indarra ta odola ditu, esate baterako, Axular’en euskerak; gaur oso gutxitan ezpada,
|
ez
ditu ez bata ta ez beste, ta guziz odolgabe ta aula da jaiotzaz.
|
|
|
Euskeraren egokera ain txarra izanda, ezin dugu txantxetan edo erdipurdi artu bere biziari dagokion sendabidea. Euskeraren bizia ziñez nai
|
ez
duena ez da benetako euskaltzalea.
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, Teresa neska irtirina zen, ispiluaren aurrean orduak egiten zituena, eta haren amak? amona Kontxik?, aldiz,
|
ez
zuen ez hautsik ezta ezpain lapitzik ere erabiltzen, eta bere jantzi guztiak grisak edo grisaren gamakoak ziren, beltzen bat ere bai. Horregatik, egun batean, Teresak bere galdera egin zionean, jakin nahi baitzuen zergatik bere lagun guztien amak apain apain jartzen ahalegintzen ziren eta berea ez, amona Kontxik erantzun zion:
|
|
|
–Honek
|
ez
du ez hankarik ez bururik. Egun batetik bestera Urkoren enpresa desagertu?
|
|
|
–Nahi
|
ez
dudalako ez dut egiten –besteak harro.
|
|
2006
|
|
|
mugarik
|
ez
duenak ez baitauka izenik,
|
|
|
Bartzelonako espezialista batek esan zidan sindrome kroniko bat zela, jatorri genetikoa zuena,. Hirschprung? familiakoa, eta
|
ez
zuela ez tratamendurik eta ez sendaketarik.
|
|
|
Abisatu egin nahi diola. Ez dela ezer, bakarrik Iñakik esana diola Karlosi non bizi den, baina lasai egoteko, ikusi nahi
|
ez
badu ez zaiola Karlos etxean aurkeztuko.
|
|
|
Uzteko esan nahiko niokeen, nire ondoan gelditzeko, baina
|
ez
nuen ez indarrik ez ausardiarik; sukarra eta nekea elkartzen direneko erdi esna erdi ametsezko lo horretan nahastuta geratu nintzen. Eldarnioa eta errealitatea bereizi ezinik esnatu nintzen; ez nekien zenbat denbora igaro zen, pare bat ordu bai behintzat, argitasun apur bat sumatzen baitzen leihoan.
|
|
|
Baina, dirudienez, ahaztu egin zuen edozein bretoik ondo zekiena: Bretainiako itzulia egiten
|
ez
duenak ez du paradisurik izango," il fallait au moins une fois dans la vie faire son Tro Breiz pour gagner le paradis", paradisua irabazteko bizitzan behin, behintzat, egin behar dela Tro Breiz itzulia.
|
|
|
Eskuizkribua –bertako irudiak barne, liburua apaintzen edo osatzen duten marrazkiak ere benetan bitxiak baitira:
|
ez
dute ez gauza ez izaki ezagunik irudikatzen– gero eta misterio kutsu handiagoa hartuz joan zen...
|
|
2007
|
|
|
|
ez
huen ez geronen inbentua.
|
|
|
Eta bakarrik bizitzea zoragarria zen! Horrela esaten zuen Pippiren liburuak,. Pippik
|
ez
zuen ez aita eta ez amarik, eta hori noski zoragarria zen! Ez zuen inor ondoen pasatzen ari zen momentuetan ohera bidaliko zuenik, ezta bakailao gibel olioa jan araziko zionik ere berak gozoki gorria nahi zuenean?.
|
|
2008
|
|
|
Zuhaitzei horrek minik ematen ote dien zalantza egiten dut maiz. Agian harroegiak dira zuhaitzak min seinale bat emateko, edo agian garunik
|
ez
dutelako ez dute ezer sentitzen. Azken batean mina eta plazera ez dira existitzen garunera iristen diren arte.
|
|
|
besaburua hautsi eta birika ukitua zion, baina ez txarki; bigarrenak zango mamietako gihar batzuk etetea besterik ez zion egin. Sendatuko zela segurua zen, sendagileak esan zuenez, baina bitartean, ondorengo asteetan,
|
ez
zuen ez ibili behar, ez besoa mugitu behar, ezta hitz egin behar ere isilik pasa bazitekeen.
|
|
|
–Adiskideak, beste zera horretaz jabetzeko etorri nauk ni hona, eta
|
ez
duk ez gizonik eta ez deabrurik niri hori galarazteko. Bizirik zegoen bitartean ez nian sekula Flinten beldurrik izan, eta, mila deabru!, aurre egingo zioat hilda dagoela.
|
|
|
Elurra zapaltzen dut, eta liburuak erdizka irakurri. Nire aurpegiak
|
ez
du ez begirik ez begi ninirik. Uretan itotzen zaizkit arnastu nahi nautenak.
|
|
|
Gizon kankailua da. Potolo samarra da eta
|
ez
du ez bizarrik ez biboterik eta ile zuria du. Igogailuko morroia baporeko bandako musikaria da baita ere, eta berak bakarrik beste guztiak batera baino musika tresna gehiago jotzen ditu.
|
|
2009
|
|
|
Bonbardaketa haietan berdin zen ausarta edo koldarra zinen, prestaturik zeunden edo ez, lehergailua alboan eroriz gero zureak egin zuen, mila zatitan bukatzen zenuen. Bonbardaketa bat bizi izan
|
ez
duenak ez daki zer den hori: hankak dardar batean hasten zaizkizu, ez dizute agindurik onartzen, bihotza bularretik irten beharrean jartzen da?
|
|
|
Traste hau lan kontuetarako bakarrik erabiltzen zuen Anak. Birusen beldur zen, eta horregatik
|
ez
zuen ez argazkirik, ez filmik ez musikarik sartzen. Alfredo horrek soinu artxiboak ikusi eta musika artxiboak zirela usteko zuen.
|
|
|
Ez zuen Elias pentsatu, pentsamendua txiki geratu zitzaiolako. Sentitu egin zuen biki siamdarrarekin batzen zuen organo inbisiblea zein zen, eta, inbisiblea zenez,
|
ez
zuen ez hasiera ez amaierarik. Munduko ozeano guztiei egin zien barre Sarak, eta Eliasekin lotuta zegoela nabaritu zuen, distantzia guztien gainetik.
|
|
|
Joan zen lehen saioa, bigarrena, hirugarrena, eta Adak
|
ez
zuen ez hitz egiten, ez keinu nabarmenik egiten, baina don Julio esperientzia handiko gizona zen, ohartu beharra zuen, beraz, Ada, berdintsu jarraitu arren, solasaldiei gero eta arreta handiagoz lotzen zitzaiela?, gaixoekin pazientzia handia zuena, eta berak bai, hizketan jarraitu zuen:
|
|
|
–Zuk, baina,
|
ez
duzu ez apaiz ez fraide izateko bokazioa: zuk pilotu izateko bokazioa duzu, beharbada?
|
|
|
–Hantxe egon naiz ni, eta badakit zer esaten dudan?!?, harekin neska mutilei zera esaten ariko balitzaie bezala: . Jakin ezazue, ume errukarriok, Bartzelona ikusi
|
ez
duenak ez duela ezertxo ere ikusi, ez horixe!?.
|
|
|
–Etxeko anai arrebetan zaharrena naiz, Ada, eta errespetua zor didazu, badakizu? , eta, nola sumatzen baitzuen ezen bere hitzek
|
ez
zutela ez Damasorengan, ez Maria Bibianarengan eta ez izeba Ernestinarengan eragin berezirik izan (haien aurpegierak ez zuen bestelakorik adierazten), aitarengana jiraturik, esan zuen?: Ez al da egia, aita?
|
|
|
Baina pilotu inkontzienteak, inkontzientea behar baitzuen gizonak horrela ibiltzeko, txantxetan, infernuko atarian egon zitekeenean?
|
ez
zuen ez kanaberarik ez txapelik behar memento hartan, konfesore bat baizik, edo, konfesorerik ezean, kontzientziaren damuzko barne aitorpen bat, konfesioaren balioa zuena baldintza haietan; berak esan zion, baina. Maria Bibianak?, pilotuari zerbait, inork esatekotan! Zentzuzko zentzuak, ordea, ezetz esaten zion, inoren bizitzan muturra sartzea bizikidetasunaren oinarrizko arauen aurkakoa zela, eta oso edukazio txarrekoa, beraz; zentzu zentzugabeak, berriz, baietz esaten zion, arima bat infernuko garretatik salbatzeagatik zentzu guztiak galtzea merezi zuela:
|
|
|
– Guk
|
ez
genuen ez politikarik, ez erlijiorik, ez arrazarik, apuntatuta daukat, eskuz.
|
|
|
Beldurra nion eskolak ematen berriro hasi beharrari. Baina Bermeon Andra Maritan
|
ez
dute ez uzkirik ez deus sendatzen eta irailaren hasieran Bilbora joan nintzen. Uzkilogoak fisura bati antzeman eta belarri makilatxo bat Hemoal ez (hemorroideak zaintzeko toallatxo berezia) inguratu eta estali, Betadinez ongi busti eta egunean hiru aldiz ipurtzulotik sartzeko agindu zidan.
|
|
|
" Hantxe egon naiz ni, eta badakit zer esaten dudan...!", harekin neska mutilei zera esaten ariko balitzaie bezala: " Jakin ezazue, ume errukarriok, Bartzelona ikusi
|
ez
duenak ez duela ezertxo ere ikusi, ez horixe!".
|
|
|
–Etxeko anai arrebetan zaharrena naiz, Ada, eta errespetua zor didazu, badakizu... –eta, nola sumatzen baitzuen ezen bere hitzek
|
ez
zutela ez Damasorengan, ez Maria Bibianarengan eta ez izeba Ernestinarengan eragin berezirik izan (haien aurpegierak ez zuen bestelakorik adierazten), aitarengana jiraturik, esan zuen–: Ez al da egia, aita?
|
|
|
Joan zen lehen saioa, bigarrena, hirugarrena, eta Adak
|
ez
zuen ez hitz egiten, ez keinu nabarmenik egiten, baina don Julio esperientzia handiko gizona zen –ohartu beharra zuen, beraz, Ada, berdintsu jarraitu arren, solasaldiei gero eta arreta handiagoz lotzen zitzaiela–, gaixoekin pazientzia handia zuena, eta berak bai, hizketan jarraitu zuen:
|
|
|
–Zuk, baina,
|
ez
duzu ez apaiz ez fraide izateko bokazioa: zuk pilotu izateko bokazioa duzu, beharbada...
|
|
|
Baina pilotu inkontzienteak –inkontzientea behar baitzuen gizonak horrela ibiltzeko, txantxetan, infernuko atarian egon zitekeenean–
|
ez
zuen ez kanaberarik ez txapelik behar memento hartan, konfesore bat baizik, edo, konfesorerik ezean, kontzientziaren damuzko barne aitorpen bat, konfesioaren balioa zuena baldintza haietan; berak esan zion, baina –Maria Bibianak–, pilotuari zerbait, inork esatekotan! Zentzuzko zentzuak, ordea, ezetz esaten zion, inoren bizitzan muturra sartzea bizikidetasunaren oinarrizko arauen aurkakoa zela, eta oso edukazio txarrekoa, beraz; zentzu zentzugabeak, berriz, baietz esaten zion, arima bat infernuko garretatik salbatzeagatik zentzu guztiak galtzea merezi zuela:
|
|
2010
|
|
|
–Mutila da, baina??; ai, azken hitz hura, borreroaren antz handiagoa zuena, eta eten puntu haiek, hiru puntuz osatuak baina hiru mila izan zitezkeenak, soka edo kate luze baten osagai, non laster batean urkatuko baikenituen gure ilusio guztiak?!; haurra, izan ere, zen bezalakoa zen, ez behar bezalakoa? eta hilzorian zegoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura, baina han
|
ez
zuen ez aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala, eta nik ez nuen ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu, ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan!?, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera:
|
|
|
berdin; esan nahi dizudana da, jaiki ondoren ez nuela etxean anai arrebarik ikusi, nor bere egitekoa egitera joana: aita eta Teofilo Maria lanean; zu, Damaso, Madrilen; Domingo merkataritzan espezializatutako Akademian eta Bibi eta Ada Arte eta Ofizioetako eskolan; baina, anai arrebak ez ezik,
|
ez
nituen ez ama ezta izeba ere aurkitu, eta orduan, etxeko sukaldari Blancari galdetu nion: –Ama???; eta Blancak esan zidan bai ama eta bai izeba ere hirigunean zeudela erosketa batzuk egiten:
|
|
|
azalean garau edo orban bat ateratzen zitzaigunean, botila ireki eta irauli egiten zuen, hatz lodiarekin muturrari eutsita, eta gero, hatz bustia garauaren edo orbanaren gainean jartzen zigun, agurmaria bat errezatuz; sukarrak hartzen gintuenean edo digestio txarra genuenean, berriz, koilarakada bat ur ematen zigun; ama herrixka txiki batekoa zen, sortzez, eta sendabelarren erabilpenean ohitua behar zuen: gurean, baina,
|
ez
genuen ez belar pomadarik, ez berbena enplastorik, ez pasmo belar urik, ez eta kamamila edo urik ere ezagutu, amak, Lourdesko ura aurkitu zuenetik, sendagaien zerrendatik ezabatu baitzituen beste guztiak, bere jarrera, markesa andere mariazalearen aldeko leialtasunaren baldintzarik gabeko erakusgarria ere izan zitekeena?
|
|
|
Edo gogoratu egin behar ote dizut nor izan zen Benjamin Maria? Beste gauza batzuk ere esango nizkizuke, baina??, eta hantxe gelditu zinen; zure hitzek
|
ez
ninduten ez hotz ez bero utzi, jakina, baina barru barrutik atera zitzaidan: –Esan!?; eta zuk, hiruzpalau segundoko begirada ezin zorrotzagoaren aterpean nire erabakitasunak irekitzen zuèn espazioaren nondik norakoak neurtzen zenituela, esan zenuen:
|
|
|
Honekin ez dizut esan nahi bat batean Teofilo Mariaren jarrera eta pentsamoldea estimatzen hasi nintzela, zuk bai baitakizu nire izaerak
|
ez
duela ez Teorenarekin ez aitarenarekin zerikusirik, baina bai gure aberetasunarekin lotutako sentimendu bat errotu zitzaidala, lur bakar bat izan zezakeena jatorri:
|
|
|
anaietan zaharrena zorionekoa izan baitzen bere zoritxarrean: paraplegiko askok eta askok ez bezala, izan ere, Teok
|
ez
zuen ez maskurian ez hesteetan, ezta bere gizontasunean ere sentiberatasunik galdu:
|
|
|
Esatekoa esan dizut, eta orain zure aurpegia imajinatzen dut, zuk zeuk egiten zenuen bezala, niri idatzi zenidàn izkribuan aditzera eman zenidanez; lehenik, irri zabal garaipenezkoa eskaini didazu, gure arteko polemikan nik amore eman eta zuk zeure iruzkina egingo bazenit bezala: . Arrazoi duzu, Gabino; izan ere, ezereza ez da ezer, eta ezer sinesten
|
ez
duenak ez lezake Jainkoagan sinetsi??; segidan, ordea, zure garaipentxoa errazegitzat jota edo, zu bezain burugogorra izan naiteke ni ere, ongitxo dakizu?, muturra okertu didazu, baita mespretxuz begiratu ere, zeure begirada horrekin esan nahiko bazenit bezala: –Baina, jakina, zure ezerez hori, zerbait?
|
|
|
Errealitatea etengabe aldatzen da, eta errealitate horri doitzea ez da nolanahiko saioa: bada, ni horretan nabil, egunero neure burua asmatzen, zalantzaz zalantza eta galderaz galdera, zeren ez zalantzarik ez galderarik
|
ez
duenak ez baitu bere burua asmatu beharrik. Baina lehen erabili dut hitz bat:
|
|
|
izeba, izan ere, emea zen eta etxekoekin zuèn tratuan noiznahi erakusten zigun bere arimaren emetasuna: gorputzarena, baina, nekez?
|
ez
zituen ez hautsak eta ez kremak erabiltzen, zimurrak ezkutatzeko, ama baino zaharragoa zen arren?, emakumetasunaren ezaugarriak bere janzteko era hartan diluituko balitzaizkio bezala, izaki ia sexugabe bihurtzeraino, horregatik sentitzen nuen, beharbada, izeba izaki osatu gabe bat bezala, zergatik bizi behar zuen, baina, gizon batekin, gizonen beharrik ez bazuen, itxura batean??, eta horregatik jarri nintzen, denborarekin, Adaren gorputza eta izeba Ernestinaren arima batuko lituzkeèn neska bati begira, neska eredu baten ametsetan jartzen nintzen bakoitzean?
|
|
|
Egiguren ez da akordatzen ETAk Espainiako gobernuburuarekin hitz egitea eskatu zuenik, baina elkarrizketa hori egin nahi izate hutsak erakusten du, bere hitzetan, Genevan gertatzen ari zenak?
|
ez
zuela ez hankarik ez bururik?.
|
|
|
Txosten horretan, Bermudako Itsas Museoko zuzendariak ziurtatu zuen Iruña Veleiako indusketa Harris Matrix metodoaren arabera egin zela, eta praktika arkeologiko modernoaren ereduak ondo bete zituela. Harrisek aitortu zuen
|
ez
zuela ez indusketa bisitatu eta ez zituela indusketaren erregistro originalak kontsultatu, bai ordea Lurmeneko kideek bidali zioten informazioa.
|
|
|
Aldi berean, artilleria alemanak (bi bateria antiaereok) aurkaria bere posizioetatik sorrarazten zuen eta erretretan barreiatzera behartzen zuen. Laugarrena, arerio gorriak
|
ez
zuen ez hegazkinik, ez aireporturik, Condor Legioaren ekintzak erraztuz eta ahalbideratuz.
|
|
|
Mila eta bat aukera eman zenizkion, eta denak alferrik izan ziren. Sendatu nahi
|
ez
duenik ez da sendatzen.
|
|
|
Keinu mutu bat egin zidan amak, nahi
|
ez
zuenik ez esanarazteko, arren, eta Mikelek hartu zion txanda.
|
|
|
Errealitatea etengabe aldatzen da, eta errealitate horri doitzea ez da nolanahiko saioa: bada, ni horretan nabil, egunero neure burua asmatzen, zalantzaz zalantza eta galderaz galdera, zeren ez zalantzarik ez galderarik
|
ez
duenak ez baitu bere burua asmatu beharrik. Baina lehen erabili dut hitz bat:
|
|
|
Ongi gogoratzen naiz zeinen irrikatsu eta jorantsu geunden anai arrebok, ama gure beste anaia hartaz erditzear zegoenean, haurra noiz etorriko zain, harik eta etxeko medikuak —don Zoilok— berea esan zuen arte: ...o kate luze baten osagai, non laster batean urkatuko baikenituen gure ilusio guztiak...!; haurra, izan ere, zen bezalakoa zen, ez behar bezalakoa... eta hilzorian zegoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura, baina han
|
ez
zuen ez aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala... eta nik ez nuen ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu —ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan! —, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera: aitak eta amak horrela jokatzen bazuten, beren arrazoiak zituztelako zen, eta niri haien mende egotea zegokidan, Jainkoaren laugarren manamenduaren arabera, betiko aitzakia...
|
|
|
azalean garau edo orban bat ateratzen zitzaigunean, botila ireki eta irauli egiten zuen, hatz lodiarekin muturrari eutsita, eta gero, hatz bustia garauaren edo orbanaren gainean jartzen zigun, agurmaria bat errezatuz; sukarrak hartzen gintuenean edo digestio txarra genuenean, berriz, koilarakada bat ur ematen zigun; ama herrixka txiki batekoa zen, sortzez, eta sendabelarren erabilpenean ohitua behar zuen: gurean, baina,
|
ez
genuen ez belar pomadarik, ez berbena enplastorik, ez pasmo belar urik, ez eta kamamila edo urik ere ezagutu, amak, Lourdesko ura aurkitu zuenetik, sendagaien zerrendatik ezabatu baitzituen beste guztiak... bere jarrera —markesa andere mariazalearen aldeko leialtasunaren baldintzarik gabeko erakusgarria ere izan zitekeena— aldatu ere gabe, ezta Benjamin Maria munduratu zenean ere......
|
|
|
pozten naiz, baina gehien pozten nauena nire fedea da, eta ez badaukadalako, baizik eta ez daukadalako, ea garbi geratzen zaizun behin betiko, mistiko guztiek ez baitute Ortegaren laurdenik balio...!"; eta nola bainengoen neure onetik aterata, gehitu nuen: " Eta
|
ez
dut ez zure ez Elizaren harrokeria ulertzen... are gutxiago une honetan, seminarioak ere husten hasi zaizkizue-eta!"; eta nola bainengoen neure desioen mende, igarlearena egin eta halaxe esan nizun: " Eta gero eta gehiago hustuko zaizkizue, gero eta azkarrago, ikusiko duzu...!":
|
|
|
Nork esango zidan niri, biharamunean berean Rakel neskame leialak berna hezurra hautsi eta, ordez, haren iloba Helena etorriko zela, bizpahiru edo hiruzpalau egunera?; garai hartan besteak baino beranduago jaikitzen nintzen —atsedena eta atsedena nuen medikuen preskripzioa—, eta Helena gurera etorritako lehen egunean —neskame bat zen, azken batean! — berdin; esan nahi dizudana da, jaiki ondoren ez nuela etxean anai arrebarik ikusi, nor bere egitekoa egitera joana: aita eta Teofilo Maria lanean; zu, Damaso, Madrilen; Domingo merkataritzan espezializatutako Akademian eta Bibi eta Ada Arte eta Ofizioetako eskolan; baina, anai arrebak ez ezik,
|
ez
nituen ez ama ezta izeba ere aurkitu, eta orduan, etxeko sukaldari Blancari galdetu nion: " Ama...?"; eta Blancak esan zidan bai ama eta bai izeba ere hirigunean zeudela erosketa batzuk egiten:
|
|
|
Honekin ez dizut esan nahi bat batean Teofilo Mariaren jarrera eta pentsamoldea estimatzen hasi nintzela, zuk bai baitakizu nire izaerak
|
ez
duela ez Teorenarekin ez aitarenarekin zerikusirik... baina bai gure aberetasunarekin lotutako sentimendu bat errotu zitzaidala, lur bakar bat izan zezakeena jatorri: bizikidetasunak eta odolkidetasunak inkontzientean —minutuz minutu eta segundoz segundo, urte luzeetan... — landutako lurra:
|
|
|
Gogoz bai gogoz aritu zen Teo, handik aurrera!, zertzelada bat lagungarri... anaietan zaharrena zorionekoa izan baitzen bere zoritxarrean: paraplegiko askok eta askok ez bezala, izan ere, Teok
|
ez
zuen ez maskurian ez hesteetan... ezta bere gizontasunean ere sentiberatasunik galdu: istripuan ez zuela bizkarrezurra hautsi, alegia, bi hanketako nerbioak —ezkerrekoak eskuinekoak baino gehiago, haatik— hondatu bazitzaizkion ere, hezurrak ere —bi femurrak, eskuineko hankaren belaunezurra eta ezkerrekoaren tibia eta peronea— hautsita, anaiak gidatzen zuèn maseratia zuhaitza jo baino lehen zilipurdika joan baitzen... baita zilipurdi haietako batean Teofilo Maria kanpora jaurti ere:
|
|
|
Esatekoa esan dizut, eta orain zure aurpegia imajinatzen dut, zuk zeuk egiten zenuen bezala, niri idatzi zenidàn izkribuan aditzera eman zenidanez; lehenik, irri zabal garaipenezkoa eskaini didazu, gure arteko polemikan nik amore eman eta zuk zeure iruzkina egingo bazenit bezala: " Arrazoi duzu, Gabino; izan ere, ezereza ez da ezer, eta ezer sinesten
|
ez
duenak ez lezake Jainkoagan sinetsi..."; segidan, ordea, zure garaipentxoa errazegitzat jota edo —zu bezain burugogorra izan naiteke ni ere, ongitxo dakizu—, muturra okertu didazu, baita mespretxuz begiratu ere, zeure begirada horrekin esan nahiko bazenit bezala: " Baina, jakina, zure ezerez hori ‘zerbait’ izango da zuretzat...".
|
|
|
Edo gogoratu egin behar ote dizut nor izan zen Benjamin Maria? Beste gauza batzuk ere esango nizkizuke, baina...", eta hantxe gelditu zinen; zure hitzek
|
ez
ninduten ez hotz ez bero utzi, jakina, baina barru barrutik atera zitzaidan: " Esan!"; eta zuk, hiruzpalau segundoko begirada ezin zorrotzagoaren aterpean nire erabakitasunak irekitzen zuèn espazioaren nondik norakoak neurtzen zenituela, esan zenuen:
|
|
|
"... orain idazten ari natzaizuna horixe besterik ez baita, zurekin irudikatutako solasaldi mozorrorik gabeko bat... zuri egun batean, agian, helaraziko dizudana, ikusiko dugu..."; karta eskuratu nuenean, berriz —zu bihotzekoak jota bat batean hil eta handik bizpahiru hilabetera iritsi zitzaidan hura, ezustean, don Fausto Txopitearen bidez—, pentsatu nuen zure ideiak errespetatzea zela zu errespetatzeko modu bakarra: ez nizula erantzun behar, alegia, zeren zuri erantzutea zu bizirik zeundela aitortzeko era bat baitzen, eta zuk
|
ez
zenuen ez Jainkoagan ez beste bizitzan sinesten... harik eta, denborarekin, iritziz aldatu —ezerezari, ezer ez den heinean, berdin zaizkio hala begirunea nola begirune falta— eta erantzutea erabaki dudan arte, zuregatik ez ezik —galderak, azken batean, erantzuna du zor, eta karta batek beste bat—, niregatik ere bai, halako kontzientzi azterketak primeran etortzen baitira noize... hustu ere, hustu dut barrua behin baino gehiagotan dagoeneko, egia esan; are gehiago:
|
|
2011
|
|
|
–Ikusten diat
|
ez
dituzuela ez nire liburuak irakurtzen, anekdota hori haietarik batean atera baitzen?
|
|
|
Gauzek
|
ez
dute ez hasiera ez amaierarik, eta ugariak dira, eta antzeman ezinak. Hala ere, bitxigileak harribitxi hautsia berrosatzen duen bezala eratzen da ipuin bakoitza, halakoa eta ez bestelakoa izan behar duela dirudien arte.
|
|
|
Elurtzan zehar jarraituko duzu noraezean, eta galdu egin zarela ohartuko zara derrepentean. Zuritasuna zeharo iluna egingo zaizu, eskua begien parera altxatu eta
|
ez
duzu ez eskularrurik, ez eskurik, ez deus ere ikusiko, iluntasun zuri hori baizik. Itsututa zaudela konturatuko zara.
|
|
|
joko ditu berehala ordea. Gainera, hemen
|
ez
dugu ez etxerik ez haitzulorik, baizik zerraldoa. Eta hain zuzen atseden-lekurik goxoenaren jabe behar omen lukeen amak agintzen dio Abaituari hiltzeko behingoz.
|
|
|
–Itxaropena inoiz erabat hiltzen ez den mamarro bat duk, Juankruz, esaten zion bere buruari?, eta alu hori nire barneko zulotik aterarazten
|
ez
dudan arte ez diat sosegurik izango.
|
|
|
Ez du oso gustuko telebista: . Ez du zerikusirik zinemarekin, gaur gainera erabili eta botatzeko telebista egiten da eta aktoreek dute agintea, zuzendariak
|
ez
du ez ahotsik ez botorik, exekutatzailea baino ez da?. Gidoilari jarduna ere ez du laket, baina egin beharreko lana dela dio.
|
|
|
drama, komedia, zientzia fikzioa? Hemengo jendeak zinema egiteko beharra dagoela dio, euskaraz, bertakoek egiten
|
ez
badute ez duelako beste inork egingo: –Garrantzitsua da beste ikuspegi bat plazaratzea, eta zentzu horretan denetik behar dugu, pelikula onak eta txarrak, herrialde guztietako filmografien antzera?.
|
|
|
Armendarizen lehen lanak betiko gordea utzi zuen gure arbasoen bizimodua. . Pelikula egin nuenean jada, balio horiek, nolabait deitzearren, nahiko galduak zeuden, beraz gaur egun zer esanik ez, baina hori gertatzea
|
ez
dut ez ongi ez gaizki ikusten, aldaketa gizakiaren berezko ezaugarria baita, eta beharrezkoa da gainera. Ez dut pentsatzen gure arbasoek bizi zuten mundua oraingoa baino hobea zenik, ez dut inoiz nostalgiarekin begiratu; guztiz desberdinak dira eta une bakoitzak bere printzipioak eta jokabideak ditu.
|
|
|
Antolatzaileak dira, azkar igartzen zaie, ahots tonuagatik, begien goiko ertzera begiratzen dizutelako beren behekoarekin, irribarre egiten dutelako testuinguruak eskatzen ez duenean batik bat, eta ingurua barre algaraka ari denean irribarreari eusten diotelako, herria pozik dakusan enperadorearen kondeszendentziaz. Beren erabakiak hartzeko erritmoa inposatzen dizutenetakoak dira, benga, erabaki; inork ezer esaten ez badu, lehenengo manifara eta gero bokata jatera eta zuk denbora pixka bat bakarrik behar zenuen erabakitzeko
|
ez
zenuela ez bata ez bestea egiteko gogorik.
|
|
|
Miresgarria hala ere egoeraren bridak zein denbora gutxian utzi dituzten amaren esku, nahikoa izan baita pare bat irribarre aldirekin egoera beren eskemetara egokitu eta egoera gidatzera jartzeko. Ez dakit zertan nabilen hemen, izan ere, ez dakit Elisarekiko zein lotura afektibok behartzen nauen bere egunerokoaren sostengua nire gain hartzera, ez dugu inoiz batak bestearekiko izan ditzakegun konpromisoei buruz hitz egin, horrek zenbaiten ustez konpromisorik ez dagoela esan nahi du, ezer agindu
|
ez
duenak ez dakit zertan bete behar lukeen, eta hala ere badakit ez dudala alde egingo oinek hori eskatzen didaten arren, oinek eta batez ere berriro ere marmarrean sumatzen dudan organo boikot egileak.
|
|
|
Bizitza biriketatik besoetara, oinetara, bere espresio estetikora igaro balitz bezala. Inoiz ez du bere burua hilik sentitu, inoiz
|
ez
du ez bizitzeko asmorik izan, zain egon zitekeen neurri batean,, garai batean heriotzaren zain, senarraren heriotzaren zain gero, niretik gero eta gertuago?, baina presentea ia ukigarri zitzaion komunean ixten zenetan, entre bambalinas.. Ez, ez, hori ez zen koldarkeria hutsagatik; bai, nik ere irakurri dut Georges el amargado; badugu antzekotasunik agian, onartzen dut; geure buruari esan diogu pa... Horrek gutxi iraun zidan niri.
|
|
|
euskara identitate eta sinbolo bezala hartzea erabiltzea bezain garrantzitsua ez dela. Agian bai, baina sinbolo eta identitate baliorik
|
ez
badu ez dut uste erabileraren erronkan ezer lortuko dugunik. Nolanahi ere, hizkuntzak (eta beraz identitateak) bakarra izan beharrik ez dauka, jakina?
|
|
|
Milaka herri mintzairak gutxieneko arnasa-gunerik ez daukaten bitartean, estatu hizkuntza hegemoniko urri batzuek aurreko horien esparru komunikatiboak eta kulturalak irentsi eta monopolizatzen dituzte. Hizkuntza nagusi bakan batzuen nagusikeriak
|
ez
du ez neurririk ez zentzurik. Ordainetan, herri mintzaira gehienen etorkizunari ez dario itxaropen zantzurik. Horra nazionalismo inperialistaren politikak nolako egoeran utzi duen munduko hizkuntzen zoria.
|
|
|
Ondasun jakin batean hezurmamitzen dugun balioak, osoki edo partez, gabeziaren hutsunea aseko digu. (?) Maiz, gabeziaren sentipenik
|
ez
dugunean ez dugu dena delako balioaren premiarik sentitzen. Horrelakoetan, gogoeta ariketa bat egin behar izaten dugu hartaz konturatzeko.
|
|
2012
|
|
|
–Iraupena ezagutu
|
ez
duena ez da bizi izan?
|
|
|
Eta sexuari ezarri diogun isiltasunaren legearen morroi da lege horren kontzientziarik ez duena. Sexuan konfiantzarik
|
ez
dugulako ez dugu sexua komunikatzeko konfiantzarik ere aurkitzen.
|
|
|
denoi bezala, eta ez dut uste jendeak dion estimu handia murriztuko denik hori jakinda. Sexua gustuko
|
ez
duenik ez da existitzen, espezie guztiengan bezala gurearen ADNan ere badagoelako. Hinduistek diote sormen artistikoaren energia sexuala dela, bizitzaren sormenarena den heinean.
|
|
|
Sinismena eta ulermena inoiz ez dira elkarrekin bizi. Ulermena dagoenean sinismenak
|
ez
du ez zentzurik ez lekurik. Beraz, ulermenik ezean beldurra agertzen da eta, hori baretzeko edo, sinismenari lotzen zaio.
|
|
|
Mitologia egiptoarrak erakusten digunaren arabera, hildakoak epaiketa bat jasan behar izaten du heriotzaren ondoren. Epaiketa horretarako, ordea, hildakoak Hildakoen liburuan ikasi ditu ikasi beharreko guztiak; eta, epaileen aurrean, zin egiten du
|
ez
duela ez goserik, ez negarrik eragin; ez duela inor hil, ez inor hilarazi; ez duela hildakoei eskainitako jakirik, ez ondasunik lapurtu; ez duela iruzurrik egin neurri eta pisuetan; ez diola ahotik esnerik kendu haur bati?
|
|
|
gogoari hesia jarri, grinei eusteko beldurrezko paretak eraiki, kulparen sentimena barnera sartu? Baina
|
ez
du ez handia, ez ezezaguna izan behar erasotzailea arriskutsua eta lazgarria izateko. Izaki txikiek ere sor dezakete izu handia.
|
|
|
Kokuioek
|
ez
dute ez tenperatura alturik ez elektroi kitzikaturik erabiltzen argia sortzeko, energia kimikoa baizik, eta argi hotza egiten dutela esan ohi da (ez zebilen gaizki Jan Jonston jauna bere liburuan De igne lambente edo erretzen ez duen suaz ari zela). Animalia horiek luziferina eta luziferasa substantzien arteko erreakzio kimikoz egiten dute argi hotza, biolumineszentzia izeneko fenomenoa sortuz.
|
|
|
–Ai ene, lagun
|
ez
bazintut ez dakit zer pentsatuko nukeen?
|
|
|
Alferrik dena; zeren Heriotzak, isilik inguratuta, bere itzal beltzean bildu baitzuen biktima. Eta ezin sumatuzko itzalaren eragin heriozkoak sentiarazten zion, nahiz eta
|
ez
ninduen ez ikusten ez entzuten?, sentiarazten zion nire burua han, gelaren barruan.
|
|
|
Bekokia altua zuen, eta oso zurbila, eta bitxiki lasaia; garai batean bel beltza izan zuen ilea, partez, bekoki gainean erortzen zen, eta kizkur ugariek estaltzen zizkioten loki sakonak; kizkur horail biziak ziren ordea haiek, eta beren nolakotasun fantastikoan, begitartean nagusitzen zitzaion malenkoniarekin guztiz ezin adostuzkoak. Begiek
|
ez
zuten ez bizitasunik ez distirarik, eta nini gabeak ziruditen; eta oharkabean itzuri egin nion kristalezko begiratu hari, ezpain mehe eta eroriei so egiteko. Zabaldu ziren ezpainak; eta esangura bitxiko irribarre batean, azaldu ziren pixkana Berenize aldatu haren hortzak. Hobe Jainkoak hortz haiek ikusten utzi ez balit, edo ikusi eta bertan hil banintz!
|
|
|
Esan zidan bazituztela arma batzuk, baina alferrik zela,
|
ez
baitzuten ez sutautsik, ez balarik, urak ia sutauts guztia hondatu baitzien, pitin bat izan ezik, eta hura lehorreratu berritan janaria lortzeko erabili zutela.
|