|
2008
|
|
|
Lehenagotik horren arrastorik aurkitu
|
ez
badut ere, maiatzaren 22ko zenbakiak dioenez, aurreko astelehenean tribunalak epaia eman zuen. Goyeneche ElissaltHirigoyen, delako aferan63 Dirudienez, Goienetxe Donibaneko alkatea, Elizalt harakin eta Donibaneko zinegotzia, eta Hirigoien harakin eta Larresoroko alkatea auzitara eraman zituzten, zeren eta, medikuak, bahitzea agindu beharrean, merkaturatzen utzi baitzuen tuberkulosiak jotako behi baten haragia, eta Elizalt eta Hirigoien harakinek saldu egin baitzuten.
|
|
2009
|
|
|
Gai honen hastapeneko hausnarketak, zeintzuen arabera emigrazioa arazo demografiko soila baitzen, aspaldiko bidean geratu ziren, perspektiba berriei tokia utziz, eta mintegi honen hitzaldien edukia horren froga garbietako bat da?. Euskaldunen emigrazioaren zergatientzat oraindik erantzun argi eta erabat adosturik aurkitu
|
ez
badugu ere, horren ondorio historikoak aztertzeari ekin diogu ikerketa munduan, batez ere Ipar eta Hego Ameriketan Europako immigrazio masiboa hartu eta onartu zuten nazioetan sortutako euskal kolektibitateen izaera eta nondik norakoak.
|
|
|
Hezkuntzak ere, azaletik horrela ematen
|
ez
badu ere, baditu alabaina oso harreman estu eta sakonak emigrazioarekin. Harremanok, gainera, mota askotakoak izan daitezke, hots, ikerketetan modu anitzetatik ikus ditzakegu, eta ikusiak izan dira?.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Auzitegi Gorenak, gero, 2006ko azaroaren 16ko epaian, bestaldeko iritzirik ere agertu du, argudio sendorik ematen
|
ez
badu ere:
|
|
|
Eliza Katolikoa, zehazki, nazioarteko erakundea da. Izaeraz, Estatua da (Statvs Civitatis Vaticanæ), beste ohiko estatuen ezaugarri berdinak
|
ez
baditu ere. Sinatzen dituen itun eta konkordatuetan hala azaltzen da; esate baterako, Espainiako estatuarekin sinatutakoetan izen ofiziala hau da:
|
|
2011
|
|
|
Ermuko ikastetxe publikoan burutu zen eztabaida taldeko mutil guztiek, askok Disney Channel eko telesailak ikusten
|
ez
bazituzten ere, teleserietako neska guztiak ezagutzen zituzten, euren klaseko nesken, arreba txikien edo produktu ezberdinetan agertzen den publizitateari esker. Ezagutzeaz gain, onartzen zuten Miley Cyrus (Hannah Montana telesaileko Miley Stweart) eta Selena Gomez (Los Magos de Wavery Place teleserieko Alex) fisikoki gustuko zituztela, bereziki, haien gorputza, ilea eta aurpegia.
|
|
2012
|
|
|
Horren bidez, Goizuetan aldakortasunean diren hizkuntza ezaugarri batzuk aukeratu dira eta gizarte aldagaien arabera aztertu. Estatistika izan dugu laguntzaile, zenbakien bidez dena azaltzea posible dela uste
|
ez
badugu ere. Zenbakiek joerak erakusteko balio dute eta horiek bilatzeko erabili dugu estatistika.
|
|
|
Gobernuak neurri ekonomikoei buruzko urriaren 8ko 18/ 1976 Errege Lege Dekretua onestearen kariaz, greba orokorrera deitu zuen COS Erakunde Sindikalen Koordinakundeak32, azaroaren 12rako, Estatuko lurralde osoan. 1975eko apiriletik indarrean zeuden, sarritan betetzen
|
ez
bazituzten ere, soldata igoerak mugatzeko neurriak gogortu egiten zituen aipatu dekretuak, baita hitzarmen kolektiboak negoziatzeko epeak murriztu ere.
|
|
|
736); era berean, ezker abertzaleko eta estatu esparruko ezker iraultzaileko zerrendak ere hauteskundeetara aurkeztea onartu behar izan zuen. Horrez gain, ETAko preso oro karrikaratu behar izan zuen arian arian, amnistia bozen ostera arte eman
|
ez
bazuen ere.
|
|
|
Bigarren talde horretan kokaturiko erakundeek gizarte gai ezberdinen (dela euskara, dela genero berdintasuna, etab.) inguruko sentsibilizazio eta sustapen lanetan dihardutenez gero, haien jarduera hertsiki ekonomiko izatetik salbuetsi litzateke, ondasun eta zerbitzuen ekoizpenetik aparteko zereginetan dabiltzan neurrian. Lehen taldeko erakundeen artean ere, nahiz eta horiek guztiak hertsiki ondasun eta zerbitzu ezberdinen eskaintzaile izan, bada bere burua euskalgintzakotzat edo euskal kulturgintzakotzat aitortzen
|
ez
duenik ere.
|
|
|
Aurreratu bezala, hortaz, Parkean egoteak modu esanguratsuan lagundu diela uste dutenen artean bai eta hala uste
|
ez
dutenen artean ere, barne antzekotasun argiagoak ageri dira Parkeak oro har dituen funtzionaltasunen balorazioaren inguruan. Has gaitezen, ordea, emaitza orokorren analisitik.
|
|
|
alde batetik, menderatuen eta menderatzaileen artean lotura estua sortzen da, nolabaiteko harreman sinbiotikoa non sadikoak menderatuak behar dituen sadiko izateko, eta masokistak menderatzailea. Elkarren menpekoak dira orain, ez batak ez besteak onartu nahi
|
ez
badu ere. Bestetik, menderatzaileek eta menderatuek paperak alda ditzaketela badakite.
|
|
|
Hegel-ekin psikologikoki zein politikoki beste mundu batera salto egin zuen Modernitateak, eta Nietzsche-k, Mendebaldeko metafisika tradizionalari egindako kritikarekin, salto berri bat egiteko oinarriak jarri zituen. Bere garaiak salto psikologiko berririk ezagutu
|
ez
bazuen ere, mende erdi bat geroago agertzen hasi ziren, motelki eta zalaparta handirik gabe, ikuspegi berriak zituzten mailuaren filosofoaren jarraitzaile gutxi batzuk; eta, horien ostean, postmodernoa zein hipermodernoa den garai berriaren etorrera aldarrikatzen zuten kimu nietzschetar berantiarrak. Gauzak horrela, matrize modernoak Hegel-en pentsamendua bazuen ere oinarri, matrize hipermodernoak Nietzsche-rena izango du.
|
|
|
Autonomian eta arrazionaltasunean oinarrituriko Modernitatean nagusi den paradigma kulturalean, lehenago adierazi bezala, menderatua konturatzen da berak ere eskubide osoa duela menderatzailea izateko eta besteren bat mendean hartzeko, botere harremana hautsi barik egoerari buelta emateko; eta, bestetik, ez batak ez besteak onartu nahi
|
ez
badute ere, biek elkar behar dutela nahitaez, sadikoak eta masokistak?. Paperak aldatzeko gaitasuna baldin badute ere, beti dira sadiko edo masokista, baina ez biak aldi berean.
|
|
|
Bestalde, Aztiker enpresak 2012ko urtarrilean Debagoieneko 800 herritarri egindako galdeketaren arabera5, debagoiendarrek oso pertzepzio argia dute komunikazio taldearen gainean: herritarren% 96,8k, alegia, baita euskaraz ulertzen
|
ez
dutenek ere, uste du «beharrezkoa» edo «oso beharrezkoa» dela edukitzea Goiena Komunikazioa Taldearena bezalako proiektu bat.
|
|
2013
|
|
|
Thomas Kirsch ek dioen moduan, abertzaletasunak nazioarteko kirol ekitaldietara ikusleak erakartzen laguntzen du. Arrazoizkoa deritzot, Kirschek gaineratzen duenez, esateari askotan abertzaletasunak bultzatzen duela jendea ekitaldia ikustera, osterantzean kirol emankizunez inolako interesik
|
ez
dutenean ere (Kirsch, 2008).
|
|
|
Beraz, ez dute HEren eutanasia inondik inora onartzen, ez baitute ulertu nahi, kasu batzuetan, bizitzeko irrika sotilago ageri dela eta haren mugak ez direla bereziki gardenak. Gerta daiteke, izan ere, patologia klinikorik nozitzen
|
ez
dutenek ere hiltzeko beldurrik gabeko egoera batera iristea, eta bizi izatea zama edo buruhauste bihurtzea.
|
|
|
Zenbaki horiek bestelako iturriekin alderatzearren, euskal literaturaren irakurle kopurua iradoki dezaketen hainbat ikerketaren emaitzak aztertu ditut. Zenbaki oso doituak lortu
|
ez
baditut ere, gaur egungo argazki bat egiteko balio dezaketen emaitzetara iritsi naiz. Horretarako, hainbat iturri alderatu ditut:
|
|
2014
|
|
|
«Asmo batek gidatu behar gintuzke: nolabait elkartzerik dagoen guztiekin elkar hartzea, gauza guztietan berdin pentsatzen
|
ez
badugu ere. Hortarako ez dago diferentziak eta eztabaidak lurperatu beharrik».
|
|
2015
|
|
|
3) Tankera horretako aurresuposizio eragina baiezkoetan baizik
|
ez
dutenek ere hala jokatzen dute ezezkoetan: bultzatu bezalako aditzek.
|
|
|
3) Lortu aditzak ez ezik, baiezkoan inongo eraginik sortzen
|
ez
dutenek ere ez dute inongo zilegitzen. Izan ere, baiezkoan, ondorio bitxiak ematen dituzte, ezezkoan baizik gezurra ez dakartenek (45a).
|
|
|
Literatura zientifikoan pilotarien eta haien arteko erlazio sozialen gaineko berariazko ikerketarik aurkitu
|
ez
badugu ere, pentsa liteke aurrez aipaturiko hainbat egoera gerta litezkeela kirol tradizional honetan. Hala ere, euskal pilotan, egituraz, emakumeak bikotekako norgehiagoketan, aurrez aurre eta elkar garaitzeko asmoz, aritzen dira (Egibar et al., 2007).
|
|
|
ikertaldeak, Euskal Herrikoa izanda, sakonago jakin nahi zuen bere herriko profesional esperientziadunen aburu orokorra. Beste bost estatuetan 54 inkestatuen iritziak baliagarriak izan dira joera eta aburu orokorrak jakiteko, estatuz estatuko azterketa zehatzetan gehiegi sakontzeko aukera ematen
|
ez
bazuten ere.
|
|
|
Halaber, seiko motzeko ariketa dela jakinik, lehenengo bidea izango litzateke gehienek aukeratuko luketena, neurri horretan ere gaien tratamendu dramatikoa ohikoagoa baita. Nahigabeko haurdunaldiaren bidea lehenengo abesten duen bertsolariak markatzen du, lehenengo bertsoan beste bidea erabat ixten
|
ez
badu ere. Iturriagak ere bertsokidearen bide berari jarraitzea erabakitzen duenez, nahigabeko haurdunaldi bati buruz osatuko dute saioa.
|
|
|
haien emaitza zehatzak (ehunekoetan eta) ez ditugu estrapolatzen belaunaldi edo kolektibo profesional jakin bat edo bertze zehazki ordezkatzeraino, baina bai dira behar bezain baliozkoak zertako eta gutienean errateko haien jardunaren bidez ageri diren joerek badutela nolabaiteko presentzia euskararen profesionalen artean. Bertzalde, gehienak euskaldun zaharrak dira, eta hizkuntza etxean txikitan ikasi
|
ez
dutenak ere hagitz aspaldi ari dira euskaraz (baimenarekin, «euskaldun berri zaharrak» direla erranen genuke11).
|
|
2016
|
|
|
7 Artikulu honetan landuko
|
ez
badugu ere, aipagarria da egile zenbaitzuen aburuz (Manzanos eta Balmaseda, 2003; Ugarte, 2003), kondenaren konplitzeaz haratago, espetxe arautegia hartu beharra dagoela kontuan, genero diskriminazioak bertan hasten direlakoan. Espetxeei buruzko Lege Organiko Orokorrean zein Espetxe Araudian gutxi dira emakumezko presoei egindako aipamenak, eta, oro har, honako alderdiak jasotzen dituzte:
|
|
2017
|
|
|
Haren 3.1 artikuluak, biktimaren eskubide guztiak aurkezten dituenean39, argi uzten du zigor prozesua dela gizarteak biktimari eman behar dion arretaren erdigunea. Horrela, gizarteak biktimari eskaini nahi dion guztia (babesa; informazioa; laguntza; prozesuan parte hartze aktiboa; errespetuzko tratua, banakakoa, profesionala eta diskriminaziorik gabekoa, eta justizia leheneratzailea) zigor prozesuan gauzatu behar da, eta horiek guztiak beti epaileek zuzenean ematen
|
ez
badituzte ere, bai eskaintzen dituzte beren lankide edo laguntzaileen bidez (polizia, fiskaltza, gizarte zerbitzuak, biktimari arreta emateko bulegoak?). Beraz, argi gera bedi biktimari aintzatesten zaion eskubide oro, bai prozesal hutsak, bai prozesutik kanpokoak?
|
|
|
Are gehiago, aipatutako epearen luzapena, zalantza gabe, usteko urratzailearen kontra doa. 4/ 2015 Legeak ezer esaten
|
ez
badu ere, aukera hori largespen askeari zein behin behinekoari aplikatzearen aldekoak gara55.
|
|
2019
|
|
|
Jakina denez, antolatzaileek aplikazio mekanikorik
|
ez
badute ere, gutxitan agertzen dira isolatuta; gehienetan, elkarrekiko dependentzian edo konbinatuta agertzen dira (Larringan, 1992a). Corpusari erreparatuz, «alde batetik» eta «beste aldetik» antolatzaileak, elkarrekiko osagarritasunean agertu ohi direnak, elkarrekiko dependentzia gabe testuratzen dira, maiz:
|
|
|
Emakumea etxeko kide garrantzitsua zen eta inondik inora gizonezkoen eskubide berak
|
ez
bazituen ere, badirudi, bereziki nekazari munduan emakumeak errekonozimendu handia zuela. Hala diote, euskal gizartea ikertu duten ikertzaileek ere:
|
|
2020
|
|
|
2017ko urtarrilaren 9an Asanblada Nazionalak Nicolás Maduro lehendakaria karguaren abandonuan deklaratu zuen (Asamblea Nacional de Venezuela, 2017), aipatutako adierazpenak ibilbide handirik izan
|
ez
bazuen ere, helegitea aurkeztu eta auzitegi eskudunek zuzenbide osoz deuseztatu baitzuten. Eztabaida juridiko sakona eman zen ordea, ordura arte karguaren abandonuaesamolde juridikoaren esanahiaren inguruan argitasunik ez zegoelako, ez eta zein premisatan oinarrituz ebatz zitekeen ere.
|
|
|
..., Aretoak halako karguaren abandonurik ez zegoela eta onartutakoa oposizioak Asanblada Nazionalean egindako maniobra baino ez zela ezarri zuen, «Nazioaren ordena politiko eta soziala gainazpikatzen zuen mekanismo argiki konstituzio kontrakoaren bidez» Errepublikako presidenteari epaiketa politikoa egitea asmo zuena, «ondoz ondoko kargugabetze efektuak izanik», horretarako konstituzio eskumenik
|
ez
bazuen ere.
|
|
|
Venezuelan, oposizioak onartu nahi
|
ez
badu ere, joan zen 2018ko maiatzaren 20an 9.300.000 herritarrek parte hartu zuten lehendakaritzarako hauteskundeak izan ziren. Madurok, 6.200.000 bozkatik gora eskuratuta, garaipen garbia lortu zuen, eta ez da horrela guk esaten dugulako; hala da Konstituzioaren arabera horretarako eskumena duen hauteskunde organo gorena den HKNk horrela baieztatu duelako.
|
|
|
Venezuelan, oposizioak onartu nahi
|
ez
badu ere, joan zen 2018ko maiatzaren 20an 9.300.000 herritarrek parte hartu zuten lehendakaritzarako hauteskundeak izan ziren. Madurok, 6.200.000 bozkatik gora eskuratuta, garaipen garbia lortu zuen, eta ez da horrela guk esaten dugulako; hala da Konstituzioaren arabera horretarako eskumena duen hauteskunde organo gorena den HKNk horrela baieztatu duelako.
|
|
|
2017ko urtarrilaren 9an Asanblada Nazionalak Nicolas Maduro lehendakaria karguaren abandonuan deklaratu zuen (Asamblea Nacional de Venezuela, 2017), aipatutako adierazpenak ibilbide handirik izan
|
ez
bazuen ere, helegitea aurkeztu eta auzitegi eskudunek zuzenbide osoz deuseztatu baitzuten. Eztabaida juridiko sakona eman zen ordea, ordura arte karguaren abandonua esamolde juridikoaren esanahiaren inguruan argitasunik ez zegoelako, ez eta zein premisatan oinarrituz ebatz zitekeen ere.
|
|
|
...karguaren abandonurik ez zegoela eta onartutakoa oposizioak Asanblada Nazionalean egindako maniobra baino ez zela ezarri zuen," Nazioaren ordena politiko eta soziala gainazpikatzen zuen mekanismo argiki konstituzio kontrakoaren bidez" Errepublikako presidenteari epaiketa politikoa egitea asmo zuena," ondoz ondoko kargugabetze efektuak izanik", horretarako konstituzio eskumenik
|
ez
bazuen ere.
|
|
|
Izan ere, egoitzaratutako pertsonek askotan ez dakite pisurik galdu ote duten; eta gainera, pisua modu esanguratsuan galdu ez dutela pentsa dezakete edota apetitu falta izan dezakete pisua galdu dutela ohartu gabe. Itemak emaitza egokia azaldu
|
ez
badu ere, esangura teoriko nabarmena dauka neurtzen duen konstruktuari (depresioa) begira; hortaz, itema birformulatzea proposatzen da, lehenengo zatia ezabatuz eta bigarrena moldatuz.
|
|
|
Lehen modulua, jendea ezagutzeko baliagarria izan zen; bertan diziplina ezberdinetako jende ugari ezagutzeko aukera izan baitzuten. Bigarrena, elkarrizketatutako batzuek gauzatu
|
ez
bazuten ere (lehendik bertako prestakuntzak burututa zituztelako), parte hartutakoen gehiengoak baliagarritzat jo zuen eta ikasi zutela adierazi zuten. Azkenik, hirugarren moduluaren abantailarik handiena, haren izaera pertsonalizatua izan zela aipatu zen.
|
|
|
Kasu horietan, ikasi duten arren ardura berririk hartu
|
ez
badute ere, beste kasu batzuetan programan parte hartzeari esker kudeaketa postu berrietara hurbildu direla esan dute. Esaterako, I eta I programan parte hartu ondoren irakasgai bateko kudeatzaile egin dira eta I k saileko idazkari izateko asmoa adierazi du.
|
|
|
Azkenik, aipagarria da, programan parte hartu duten irakasleetako batzuek" wathsapp" talde bat sortu zutela, egun oraindik ere erabiltzen dutena, eta bertan araudiari, deialdiei edo UPV/EHUk hartutako erabakiei buruz hitz egiten dute. Denek iritzi bera
|
ez
badute ere, irakasle batzuek oso tresna erabilgarritzat jotzen dute eta bertatik hainbat zalantza edo hausnarketa elkarrekin banatu dituztela esan dute.
|
|
|
Ez daukagu beste hirurei buruzko informaziorik. Gehienek, hasieran, Haur Hezkuntzako etapa baino hartzen
|
ez
bazuten ere, pixkanaka, beste adin batzuetara hedatuz joan dira. Hala ere, Haur Hezkuntzako etapan (0) eskolatzea derrigorrezkoa ez denez, lege kontuek errazagoa egiten dute adin tarte horretarako baino ez diren ekimenak garatzea, lehen adierazi dugun eran.
|
|
2021
|
|
|
Harremanen gaiarekin jarraituz, ikerketa honen helburuetan irakasleen papera aztertzea pentsatzen
|
ez
bagenuen ere, erantzunei erreparatuta kontu nabaria da irakasleek edo hezitzaileek erreferente gisa paper handia jokatzen dutela. Beraz, gizarte hezkuntzaren ikuspuntutik bertso eskoletako hezitzaileen paperaren potentzialitatea azpimarratzea dagokigu, horiek nerabeen akonpainamenduan egiten duten lanagatik, bertso eskolak aisialdi hezitzailean kokatuz (Educablog, 2015; Parcerisa, Gine eta Fores, 2010).
|
|
2022
|
|
|
Kasu horretan, autonomismoaren eskutik garatutako instituzionalizazioak (zentzurik zabalenean) osatuko zuen ezker abertzaleak lehiarako baliatu nahi izan zuen euskarri hori, protestaldiaren garapenaren ikuspegitik eskaintzen zituen aukerengatik. Horren adibidetzat har liteke 1998ko hauteskunde autonomikoak egin eta gero EAJk eta EAk gobernagarritasunari begira Euskal Herritarrok ekin lortutako legegintzaldiakordioa28 Ekintza berritzaileak, berriz, protestarako errepertorioaren hainbat molde erabat alboratu
|
ez
bazituen ere, lehiarako forma ezberdinei bide eman zien. Batetik, ezker abertzalearen parte hartze instituzionalaren zabaltzearen eskutik, eta bestetik, autonomismotik zetozen eragileentzat konbentzionalak ez ziren politikagintzarako forma berriak planteatuz; udal hautetsien plataforman (Udalbiltza) edota presoen eskubideen aldeko bilguneetan (Batera), esaterako.
|
|
|
Euskarazko itzulpenean, bilakabide fonologikorik gertatu ez denetan hitzen banaketa eguneratzeaz gain, puntuazioa ere gaurkotu dut42 Buruenik, azken zutabean, gaur egungo ortografiaeta ortotipografia arauetara bihurtu dut euskal testua43, baita hitzak gaur egungo moldean banatu ere, are bilkurak aldaketa fonologikoak eragin dituenean, aldaketok deseginez eta galdutako hotsak berrezarriz (adibidez, eztut> ez dut; elitiro> ez litiro). Bestalde, ozen ondoko txistukariak afrikatutzat jo ditut, Belak hori grafikoki islatzen
|
ez
badu ere. Orobat, egun grafikoki markatzen ez diren sudurkariak eta ozenak ere ez dira islatu, Belaren sisteman horretarako baliabide batzuk izanik ere (ik. oin oharretan).
|
|
|
Abiadura modu digitalean eta Handspy bidez aztertzeak berretsi egin du modu analogikoan ikusitakoa. Gainera, idazteko motibazioa neurtu
|
ez
badugu ere, bai berak, bai bere amak idazkerarekin pozik zegoela esaten zigun (esku hartzearen aurretik ez zuen idatzi nahi izaten).
|
|
|
Hori dela eta, Garazin ere, entzat nagusitzen ari delako hipotesia dugu. Aldagai honi buruzko jarrera argirik bildu
|
ez
badugu ere, testuinguru formaletan entzat aise erabiliagoa dela frogatu ahal izan genuen (Artzelus, 2020a).
|