|
2007
|
|
|
Xalbat Arotçarena Eskualdunaren lankidea zen Soubeletek astekariaren zuzendaritza hartu zuenetik186 Piarres La, ttek gustuko izan zuen Arotçare naren idazkera, Jean Saint Pierreren pindarra, Jean Etchepareren indarra edota Jean Hiriart Urrutyren bizitasuna187
|
ez
bazuen ere:
|
|
|
Aranak, iraileko bilera hartan parte hartu
|
ez
bazuen ere, gaixorik baitzegoen?, jean Pierre Arbelbide lehendakari izendatzea proposatu zuen, Adéma adintsuaren ordez; ados agertu zen Pierre Broussain proposamenokin, eta bereziki Arbelbide Adémaren ordezkoa izatearekin. Izan ere, Broussainen ustez, Resurreccion Mª Azkue gazteegia zen buru izateko eta Arana, Campion eta Guilbeau politika gizonak izandakoak ziren, eta ez ziren egokiak akademia berriaren buruak izateko:
|
|
|
Resurrección Mª de Azkue, Euskeran 41 artikulu argitaratu zituena; ostera, RIEVen 3 baino ez eta gainontzeko aldizkarietan ezer ere ez. Sebero Altubek eta Juan Bautista Eguskitzak Euskeran asko idatzi
|
ez
bazuten ere, lankidetza handiagoa izan zuten Euskaltzaindiaren agerkarian Eusko Ikaskuntzarenean baino, azken honetan hiruzpalau artikulu baino idatzi ez baitzituzten. Azkenez, Nicolas Ormaetxeak, hurrengoa Euskeran idatzitako artikulu kopuruaren aldetik, aztertu ditugun lau argitalpenetan gutxi idatzi zuen, kopuru berbera argitaratuz RIEV> eta Euskeran.
|
|
|
Hegoaldekoen artean Lapurdiko Getariara hurbildu ziren José Eizagirre eta Isaac López de Mendizabal, Bitor Garitaonaindia Garbi eta Anbrosio Zatarain, Argia> aldizkariko ordezkariak azken biak328 Apestéguy, Saint Pierre, Eizagirre, Ybarnégaray329 eta Colasek hitz egin ostean, aita Donostia entzun zuten pianoa jotzen eta Garitaonaindia bertsoka. Baliteke Piarres La, tte hizlarien hitzok entzun izatea Getariako bileran, horren berri zehatzik
|
ez
badugu ere.
|
|
|
Dena dela, La, ttek Sabino Arana gustuko
|
ez
bazuen ere, onartu zuen lan baliagarria burutu zuela: Egia erran, Sabin da bere idazlanetan sobera garbitzalea eta ez arras gure gostukoa.
|
|
|
Egia esan, Euskaltzaindiaren erabakiak beti gogoz onartu
|
ez
bazituzten ere, Resurrección Mª de Azkueren lana goratu egin zuten idazle askok:
|
|
|
Jean Etchepare, Georges Lacombe, Piarres La, tte, Pierre Lhande, Jules Moulier, Jean Saint Pierre eta Philippe Veyrin. Horrez gain, Dop, dElbée eta Lhandek Gure> Herrian baino idatzi
|
ez
bazuten ere, gainerakoek beste aldizkariren baten ere argitaratu zituzten artikuluak; Gavel, Hérelle eta Veyrinek beste hiruzpalau aldizkaritan ere idatzi zuten:
|
|
|
Jacques Mestelan Piarres La, tteren laguntzailea izan zen Menditarrak taldearen antolaketan, hamabost urte baino
|
ez
bazituen ere. Taldeko partaideak izan ziren hauek ere:
|
|
|
Jakes Abeberryren ustez, Eugène Goyheneche Ipar Euskal Herriko abertzale bakanetarikoa izan zen636 (JEL baitan hasten edo amaitzen zituen eskutitzak637, Marc eta Jacques Legassekin batera. Ostera, Abeberryk ez du Jacques Mestelanengan jarrera abertzalerik ikusten638, eskutitzak JEL lelopean agurtzen bazituen ere639 Jean Hastoyri dagokionez, Mestelan ikaskidearen bidez sartu zen harremanetan euskaltzaleekin (en JEL amaitzen zituen eskutitzak); ekintza politikorik burutu
|
ez
bazuen ere, Abeberryk nabarmendu egin ditu Hastoyk buruturiko ekintzak euskal ohiturak iraunaraztearen alde640 Abeberryk laudatu egin ditu Jean eta Madeleine Jauréguiberry neba arreben lanak ere, euskal kultura pizteko ekintzetan murgildurik egon baitziren.
|
|
|
Marc Legassek La, ttek 1930 hamarkadan kaleratu zuen Aintzina> ezagutzen zuen, oso gustukoa
|
ez
bazuen ere:
|
|
2008
|
|
|
Euskaltzaindiak nondik norako gisa sailkatu zituenen arteko hauek, erro sakonak dituzte hizkuntzaren erabilera orokorrean. Denborazkoak ere (41) arrunt samarrak dira, Euskaltzaindiak jaso
|
ez
bazituen ere.
|
|
|
Euskalkiak eta euskara batua edo estandarraren arteko interakzioan elkar eragina dagoela inork ukatzen
|
ez
badu ere, inor gutxik itaundu du zer gertatzen ari den bien arteko harreman horietan. Zeinek zeinengan eragiten duen.
|
|
|
Diccionario Ilustrado de Mitología Vasca. Obras com pletas I en al. Bilbao, 1972 Hizkuntza aztertzea helburu izan
|
ez
bazuen ere denok ezagutzen dugunez gero, antropologia zen haren esparrua sarritan berba batzuen
|
|
|
Hitza oraindik erabili
|
ez
badut ere, argi dago terminologiaren arloan gaudela bete betean, nahiz egia den modu berean lexiko arruntaren eta terminoen arteko muga
|
|
|
...00 hitz finkatu nahi baditu, ez dago zalantzarik kopuru horretara iritsi ahal izateko alor espezializa tuetan sartu egin duela, nahiz eta Euskaltzaindiak behin baino gehiagotan esan duen terminologia teknikoan ez dela sartuko (Bide batez, esan dezagun termi nologiarako erreferentzia gune bat behar dugula, Euskal herri osokoa eta ez adminis trazio baten menpekoa, eta ez kolorebakarra, arauak emango
|
ez
baditu ere, nolabaite ko onarpena emango duena, eta gune edo elkarte horrek adostasuna bilatuz lan egin luke, eta ez arauak ezarriz). Alor espezializatuetan sartu behar bada, modu sistematikoan lan egin behar delakoan gaude.
|
|
|
Gehiagoko xehetasunik gabe, iduripen huntan gaude Ahatsako seme hau, halaber artzain eta laborari laguntzetan ere prezatua, apez pilotari onen le rroan aipatu beharra zela baitezpada, baldin eta, mendea aldatzearekin, sota narik plazarat ekarri
|
ez
badu ere.
|
|
|
Behorlegin sortua eta Donazaharren haunditua, hor zen pilotan hasi Belokeko ikasle gazte joan aitzin. Huntarik Ahurti ez urrun, horra hor lehen xapelgoak Curutchet bat eta bere hainekoekin desafioan han gotarrak beti alde
|
ez
bazituen ere komentukoak. Soldadogoa Parisen, eta han ere pilotariak izaki, Lalanne hazpandarra, Guichanducq amikuztarra eta beste, bainan ere Olier, Bidegainberry eta holakoak han ditu ezagutuko.
|
|
|
San Mateorena beren> begian> soliboa> ikusi> nai> ez, > ta> berzearen> > ilaun> iduri> bat> ere> bai> (DCCb, 313) itzultzen du eta coger, > agarrar> > por> > cuernos en hurbile kotzat idia> adarretik, > > gizona> > itzetik> lotzen> > (DCCb, 324) darabil. Erdarazko noches> alegres> > tristes> gure hizkuntzara arratsak> alegre> > triste> iraultzen du, errimarik
|
ez
badu ere, eta dime> con> quién> andas> y> te> diré> quién> eres> euskaraz erran> zadazu> noreki> zabilzan, > eta> erranen> dizut> nor> zaren> (UIGPL, 161) ematen du. Bestalde, de> tal> palo> tal> astilla> erranairu edo
|
|
|
Ez ditu Axular-ek testamentuari buruzko kontuak isilik uzten. Zinez, testamentua bera zer den zehazten
|
ez
badu ere, xehe xehe garatzen ditu horren baldintzak.
|
|
|
Doinuak garrantzi handia du. Horregatik paratu diet beti azkenean harridura marka, argi ikusten
|
ez
badut ere harridura den, edo galdera, bien arteko zerbait, edo ez bata ez bertzea. Euskal kontuetan ez diogu prosodiari garrantzi handirik eman, eta hau da kasu horietako bat, non doinuak berak pisu handia duen.
|
|
|
– Izen nagusiari dagokionez, berriz, genitiboan ez ezik, inolako mugatza ilerik ez kasu markarik
|
ez
duela ere ager daiteke, EGLU k dioena gorabehera, baina orduan erdiak> behar dugu, ezinbestean, multzo batez ari bagara.6
|
|
|
–modua? adierarik
|
ez
duenean ere,, gertaera, adiera dutela era rekin sorturiko izenek?
|
|
|
Zabal> (txabal/ xabal). Bost lekuko bertzerik
|
ez
badugu ere, formari dagokionez, hiru aldaera ageri zaizkigu. Behin zabal> soilik:
|
|
|
Horrek, azken buruan, hika irakaskuntzatik erabat baztertu eta ikasleen artean, gure tradizioaren kontra? soilki zuka (murriztua berau ere, derradan bidenabar) erabiltzera behartzen du eta, hikako tratamendu osoaren suntsipena ekarriz.> > ut> sunt> aut> non> sint> esanda oraingo hika sistema bere ho rretan mantentzearen aldekoak, azken buruan, konturatu nahi
|
ez
badute ere, horren hiltze agiria sinatzen ari dira. Beste bidetik, gutxien gutxienez, singularreko bigarren pertsonari zuzenik dagozkion formak bederen salbatuko genituzke, eta, horien oinarritik abiaturik, aldizka bederen, maiztasun handiko formen alokutiboak ere bai (zegok, > > dinat, > etorri> dituk, > > zitunan...). > Ez dut uste, bestalde, hitanoa earki> gatxik> bezalako forma arrunt eta degradatuetan eskaintzeak horren erabilera bultzatzera asko lagunduko duenik.
|
|
|
Batzuek sortzez barru barruan omen daukaten hizkuntzaren senetik eto rririko herri arnas jator horri baina, eskarmentuz, gero eta susmagarriago deri tzot, euskal analfabetismoaren apologista gehienek, berezko euskara zoragarri horri, antza, ikasteak eta irakurtzeak kalte besterik ez diola egiten uste dutela ikusita. Bestela esan, beti aitortuko dut euskara kontuan sarritan gauza asko ikas daitezkeela sekula santan euskaraz ezer irakurri
|
ez
dutenengandik ere, baina, aldi berean, duintasun kontuengatik, ez nago inola ere prest pertsona horiek besteon maisu eta euskaldun eredugarri gisa presenta dakizkigun31.
|
|
|
Printzipioz Azkuek politika publikotik ihes egiten bazuen ere, 1917ko Bizkaiko Diputaziorako bozketetan EJBren kandidatura babesteko eskari bat jaso zuen. Felix Landaburu, Azkueren «loba» jeltzalea (Teresa Azkuerekin ezkondua) Markinako barrutitik aurkezten zen, eta bere «osabari» laguntza eskatzen zion190 Azkueren erantzunik
|
ez
badut ere, Markinaldeko bere kontaktu eta adiskideak mobilizatu zituela ematen du, zeren astebete geroago Landaburuk hola idazten zion:
|
|
|
Kultura horrek beti eta derrigor esangura politikorik
|
ez
bazuen ere, erraz identifikatzen zen espainolismoarekin. Hola, adibidez, 1919an Mutrikun diputatu maurista bati egindako omenaldian, kaleetan espainiar banderak jarri eta harrerazko manifestazio bat antolatu zen, haren buru «una españolísima extremeña» jarriz, zeina «iba ataviada de charra» eta pasodoble baten doinuari segituz ibiltzen baitzen392 Mauristak, esan beharrik ez dago, Errestaurazioko Espainia ofizialaren defendatzaile eta euskal autonomiaren aurkakoak ziren.
|
|
|
Eta hala jarri ziren izenok, nahiz bigarren izen honek ez bide zuen lehenak besteko entzuterik lortu. Urte haietan Negurin (eta inguruetan) eraikitako txalet eta jauregi anitzi ere euskal izena ipini zitzaien, eta baieztatzerik izan
|
ez
badut ere, asko Azkuek proposatu zituela pentsa daiteke. Hor daude Luis Aznarren BakeEder (artean eraikia), Emilio Ibarraren Aitzgoien (1909), Fernando María Ibarraren Arriluze (1910), José Luis Oriol-en San Joseren et, sea (1914, Azkueren, s ortografiarekin), Pedro Barbier-en EguzkiAlde (1918), etab.126 Era guztietako ideologietako aberatsen artean topatzen dira euskal etxe izenak.
|
|
|
Halaber, kontzertu ekonomikoaren berriztaketa, horrek aldean ekarri zituen aliantza foruzaleekin eta giro errebindikatiboarekin, mende hasiera horretan suertatu zen; baita EAJ eta mauristen arteko aliantza saioa ere. Gainera, neoeuskal arkitekturak, printzipioz esangura politikorik
|
ez
bazuen ere, irakurketa nazionalista bat ahalbidetzen zuen. Pedro Guimon arkitektoak, 1907an Bilboko Centro Vasco elkarte abertzalean emandako hitzaldian, adibidez, hola zioen:
|
|
|
Hain zuzen, 1876an hasitako giro foruzale euskaltzaleak, lehen hamarkadan, Bilboko kazetaritzan euskarazko emaitza nabarmenik ekarri
|
ez
bazuen ere, giro horretan hezi zen belaunaldi berriak, bere ideologia euskaltzalea erradikalizatuz, Bizkaian egiazko euskal prentsa sortuko zuen. Abiapuntua
|
|
|
89 «Horren aitormen espresurik
|
ez
badugu ere pentsatzekoa da, orobat, pozak zoratzen ez dela atera Azkue Hendaiatik. Bi gauza hauek kezkatzen dute bera; a) Euskaltzaleek ere botoa eman ahal izango dutela hurrengo urtean (zein euskaltzalek ordea?
|
|
|
«Zuk eztakizu nor dan Euzkadiren aita: Sabiño gizon andia da, baiña umekeri askogaz anditua»148 Hola, Azkuek abandotarra kritikatzeko mihian erdoilik
|
ez
bazuen ere(, Jaun. Zuria. II, tirano, de. Sukarrieta eta gisakoak aipatuz) 149, ahal zela harekin kontatu nahi zuen. Beti ere sabindar kontrol absolutua ekidinez.
|
|
|
1924an Primo de Riverarekin biltzen saiatu zen. Eta lortu
|
ez
bazuen ere esan nahi izan ziona adierazgarria da:
|
|
|
Beraz Azkuek jeltzaleekin eta bereziki sektore sabindarrenarekin zituen diferentziak agertu arren, aldeak alde, haiekiko begirunez mintzatzen saiatzen zen. Horretan guztian, argi ikusten da Azkuek alderdi jeltzalearen jarraitzaile itsua izan nahi
|
ez
bazuen ere, bai gura zuela haiekin ondo konpondu eta elkarlana bilatu.
|
|
|
Dakusagun orain historiaren auzia. Azkuek doktrina politikoaz ia idatzi
|
ez
bazuen ere, gutunetan, pasadan barneko konbikzio horien isla batzuk aurki daitezke. Hola, 1907an bere loba batek ikurrinaren berri galdetu zionean, Azkuek hola erantzun zion:
|
|
|
1898 inguruko datu zehatzik
|
ez
badut ere, ildo berean doan garai hartako aipu bat azaldu zait: Pablo A ltzola bilbotar liberalak Sabino Arana kritikatzeko 1898an idatzi zuen artikulu batean, ez zion garrantzia handirik ematen euskal separatismo arriskuari bere baitan, ez bazen frantses hedapena erraztu zezakeen heinean:
|
|
|
¡ Bai idatzi! Asi be egin dira idazten, baña itxuraz bidiak ebai dautsiez»294 Datu gehiagorik
|
ez
badut ere,. Kirikiñoren, salaketak sinesgarria dirudi, eta pentsa liteke, buruzagi jeltzaleek, ziurrenik Eleizalde eta Engrazio Arantzadi tartean egonik, Akademiaren kontrako kanpaina mugatu nahi izan zutela.
|
|
|
234 Luis Arbeloari buruz informazio handirik
|
ez
badut ere, urte pare bat geroagoko datu batek aberrianoen taldekoa zela baieztatzen du: 1921eko urrian Bilboko Euzko Gastedi elkarteak (EJBtik kanporatu berria eta EAJAberri alderdi sabindarraren oinarria) dirubilketa antolatu zuen Espainiako gobernuak Marokoko gerrara bidali zituen euskal soldaduen alde.
|
|
2009
|
|
|
– 3.a, Gizahobekuntzahorretan, kulturakbaduzeresanik, kulturakezereztu
|
ez
badu ere, bigundu edoberatu egitenbaititu gizaizuak:. Ahantzidaheriotza. Etaatsegin baratza/ zabaltzen, gauzenjatorrizkoegunsentian? (59).
|
|
|
A.G. Urkixok uste
|
ez
bazuen ere, Euskaltzaindiaren sorreraren kronika idazten duenak (Azkue segurutik) bai, horrek uste du pertsona soilen asmoek baino balio gehiago dutela dirudunen indarrek, hots, erakundeek:
|
|
|
Azkuek, dena den, hautaketaz hautaketa, hori bai, 32 urteko iraunaldia izan zuen, bizi artekoa. Sabindarrek maite
|
ez
bazuten ere, Azkueren irudia, gainera, erraldoiaren pare nabarmentzen da gerra aurretik bezala gerra ostean.
|
|
|
Adostasuna bilatu nahita abiatu zen Euskaltzaindia ortografia sisteman barrena. Batzuek horrela hartu
|
ez
bazuten ere, erdibidea bilatu zen, guztizko irabazle edo galtzailerik egon ez zedin.
|
|
2010
|
|
|
Itzala eman nahi zion sermoiari, eta ospea Elizari eta Jaunaren lanari. Agirrek ere lan egin zuen A (d) > M (aiorem) > D (ei) > G (loriam) > lelo pean, holako akronimorik erabili
|
ez
bazuen ere. Lelo horren azpian buru belarri borrokatu zen modernismoaren aurka.
|
|
|
Enuntziazioan, izan ere, ez dago aipamenik, baizik eta erabilera. Sermoilariak halakotzat erakusten du bere burua, esplizituki aipatzen
|
ez
badu ere.
|
|
|
Boletinean ezarria dago lotura horren oinarria, eta normaltasunez funtzionatu du mende laurdenez. Hain harreman espliziturik
|
ez
badu ere, EAEko NOLEGA edo ULIBARRI proiektuek batetik eta Nafarroako parez pareko ekimenek bestetik harreman zabal eta lagun girokoa dute, orobat, aspaldidanik. Hizkuntza trataeraren alorrean ere izana da, hain aspaldi ez dela, alde bateko eta besteko goi arduradunen eta arduradun teknikoen arteko lan bilerarik.
|
|
|
Gehienek euskaraz irakasten dute. Profesional horien jira-biran eratua dago, burua jasotzen eta aurrera egiten nekerik falta
|
ez
badu ere, beste hainbat enpresa soziokultural: argitaletxeak eta ikus entzunezko edo softwarezko enpresak, aisialdiko dinamizazio taldeak, ikerketa guneak eta abar.
|
|
|
Ikerketaren emaitza hauek ustegabeko larririk agertu
|
ez
badute ere, hainbat intuizio edo sineste baieztatu edota ezeztatzen dituzte halere. Bestalde bereziki pundu interesgarria dugu azken urte hauetan Ipar Euskal Herrian egindako bestelako inkesta batzuen emaitzak oraiko ikerketarekin alderatzea.
|
|
|
Eta emaitza hor dago. Garai batean inork jokatzen
|
ez
bazuen ere, herri kirolek dimentsio izugarria hartu dute gaur egun: boom bat bizi dute.
|
|
2012
|
|
|
ren bigarren kapituluan. Euskal itzulpenaren historia xehe xehe azalduko
|
ez
badugu ere, garrantzitsua iruditu zaigu gai honi kapitulu oso bat eskaintzea. Izan ere, Euskal Herrian, itzulpenaren teorizazioarekin gertatzen den bezala, itzulpenaren historiaren azterketak ere urriak izan dira orain arte.
|
|
|
Trueba-rena aspergarri xamarra bazan ere Antero-k eralgiz kendu zion zaia. Itzultzaille batek orretarako eskubiderik
|
ez
badu ere, El Judas de la Casa k, Apaolazagandik atera zanean asko irabazi zualakotzat gaude. Jatorrizkoa bera baño obea da irakurtzeko.
|
|
|
Gainera, bere horretan emateko baldarregiak iruditzen zitzaizkion hitz edo esapideak aldatzeko edota biguntzeko eskudantzia hartu zuen. Jokabide hori denek begi onez ikusi
|
ez
bazuten ere, itzulpen horri egindako kritika gehienak Don Quijoteren itzulpenari egindakoak bezain baikorrak izan ziren. Horien artean gehien goraipatu zuena Lizardi izan zen berriz ere, Euzkadi aldizkarian argitaratutako. Tormes, ko itsu mutilla?
|
|
|
Itzultzaileak berak argi aitortzen
|
ez
badu ere, agerikoa da Aita Olabidek1931n euskaratutako Itun Berria izan duela Orixek aurrean meza bezperetakohainbat pasarte itzultzean. Halaxe adierazten digu Andima IbinagabeitiakOrixeren itzulpenari egindako iruzkinean:
|
|
|
Charles Baudelaire da Miranderen lanetan eragin handia izan zuen beste idazle bat. Mirande bizi zela haren lanen itzulpenik argitaratu
|
ez
bazuen ere, Andima Ibinagabeitiaren paperen artean. Mozkor zaite, poemaren euskarapena ageri da, 2010ean argitaratu genuena (Jaka 2010:
|
|
|
Azkenik, Juaristik eta Sarrionandiak aipatzen
|
ez
badute ere, Arestiren beste itzulpen sail garrantzitsu bat antzerkiek osatzen dutela iruditzen zaigu. Arestiren itzulpen argitaratuen artean bi antzezlan baizik ez dauden arren (Ramón del Valle Inclán en Jainkoaren hitzak eta Ugo Betti-ren Ahuntz herriko bide gabea), badakigu beste hainbat antzezlan ere itzuli zituela.
|
|
|
Lehen kapituluan, Sarrionandiaren itzulpenak aztertzeko teoria egoki bat bilatzen ahalegindu gara, eta, teoria bakar bat hautatu
|
ez
badugu ere, Sarrionandiaren itzulpen filosofia itzulpenaren teoria postmodernoekin bat hipotesia aurreratu dugu. Bigarren kapituluan, berriz, Sarrionandia baino lehenagoko euskal itzultzaileen itzulpen lanak eta itzulpen gogoetak aztertu ditugu, eta bigarren hipotesi bat aurreratu dugu:
|
|
|
Bestetik, Damroschek zuzenki aipatzen
|
ez
badu ere, errefrakzio eliptikoaren ideia elipsiarekin lotuta ere uler daiteke, Sarrionandiak berak iradokitzen duen bezala. Izan ere, literatura lan baten itzulpen, transformazio edo errefrakzioan, beti gelditzen dira hainbat gauza isilpean, konnotazio edo esanahi batzuk galdu egiten dira, beste batzuk irabazten diren modu berean.
|
|
|
Sarrionandiaren sasi itzulpenek bestelako jarraipenik ere izan dute beste idazle batengan: Patziku Perurenaren Trapuan pupua (2001) liburuan bada artikulu bat Sarrionandiaren Hezurrezko xirulak liburuko hainbat (sasi) itzulpen biltzen dituena, Sarrionandia eta bere liburua esplizituki aipatzen
|
ez
baditu ere: sumeriar taulak, antigoaleko egiptoar izkribuak, Stesikoro Himerakoa, Paulus Silentiarius, Gudröd Haaleg, Chrétien Troiakoa eta Francesco Malatesta aipatzen ditu, baita nahuatl mintzairatik hainbat poema euskaratu omen dituen Jose Ramon Negrete131 ere.
|
|
|
67). Beste kasu batzuetan, testuak nondik itzulidituen esplizituki esaten
|
ez
badu ere, iturriren bat aipatzen du autoreari buruzko informazioa nondik hartu duen adierazteko, eta pentsatzekoa da, halakoetan, liburu horretako itzulpenetatik euskaratu dituela testuak. Esatebaterako, Hezurrezko xirulak liburuan sartu dituen lau greziar autoreen kasuan, Sarrionandiak ez du esaten haien testuak zein hizkuntzatatik itzulidituen, baina, Agathias Eskolastikoa aurkeztean, Marguerite Yourcenaridazle frantsesaren La Couronne et la lyre liburutik hartutako aipu bat tartekatzen du.
|
|
|
Katuloren itzulpen gehienak, beste hainbat idazle latindarren kasuan bezala, gaztelaniazko bertsio batetik itzuli ditu itxura guztien arabera (ikusi hurrengo atala, Sarrionandiak erabilitako, harrobiei? buruzkoa), halakorik inon aitortzen
|
ez
badu ere eta euskal itzulpenaren ondoren jatorrizko latinezko bertsioa eskaintzen badu ere, itzulpena zuzenean egin delako itxura emanez. Itzulpen batzuen ondoan jatorrizko bertsioa ere eskaintzeko joera horren atzean, ziurrenik, hizkuntza, marginalei?
|
|
|
Aurreko atalean aipatu bezala, Sarrionandiak zubi testuak baliatu ditu hizkuntza arrotzetan idatzitako zenbait testu euskaratzeko. Gehienetan zubi testu horiei buruzko aipamenik egiten
|
ez
badu ere, berak uler litzakeen hizkuntzetan egindako itzulpenak arakatuz eta han hemenka ematen dituen pistei tiraka, zenbait (itzulpen) antologia topatu ditugu, Sarrionandiak euskaratutako testu askoren jatorrizkoak nahiz itzulpenak (batez ere gaztelaniazkoak, baina baita frantsesezko eta ingelesezko batzuk ere) biltzen dituztenak. Interesgarria iritzi diogu bilaketa horri, Sarrionandiak zein motatako liburuak irakurri dituen jakiteko informazio baliotsua eman diezagukeela uste dugulako:
|
|
|
Sarrionandiak antologia hau inon aipatzen
|
ez
badu ere, ez dugu uste oso oker ibiliko garenik liburu hau, palestinar burrukakoak, itzultzeko zubi testu gisa erabili zuela esaten badugu, bertan aurkitu baititugu Hezurrezko xirulaken ematen dituen sei poemen gaztelaniazko itzulpenak.
|
|
|
Horretan datza, gainera, edozein idazleren arrakasta: bereganatu duen literatura tradizio hori ahalik eta modurik originalenean birsortzean, testu guztiz berria sortuko
|
ez
badu ere, proposatzen dituen lotura eta harremanak behintzat berriak izan daitezen. Horrexegatik du garrantzia, aurreko poetengandik jasotzen denak bezainbat edo are gehiago, aurrekoek idatzitakoarekiko aldatzen denak, Julia Kristeva k gogorarazten duenez:
|
|
|
Sarrionandiak T. S. Elioti emandako erantzunarekin alderatu genitzake, halaber, S. T. Coleridgeren testuetatik abiatuz egindako itzulpen, birsortze eta berridazketak. Sarrionandiak Coleridgeren The Rime of the Ancient Mariner balada ezagunaren euskarazko itzulpena 1995era arte argitaratu
|
ez
bazuen ere, autore horrek eta bereziki poema horrek Sarrionandiarengan izandako eragina erabat agerikoa da iurretarraren poesianahiz narrazio lanetan.
|
|
|
1995ean argitaratutako Marinel zaharraren balada, jatorrizkoari nahiko gertutik jarraitzen dion itzulpena, errima eta neurririk gabe baina poema moduan itzulia; eta. Marinel zaharra? narrazioa, poema berberaren prosazko erantzun, birsorkuntza edo jarraipena, Sarrionandiak Euskal Herrian kokatu duena, zein herritan zehazten
|
ez
badu ere, Kantauri itsasoa aipatzen du?. Lausoturik ageri zaizkigu berriro, beraz, itzulpenaren, sorkuntzaren eta berridazketaren arteko mugak.
|
|
|
Sarrionandiaren ideiak, aldiz, guztiz kontrajartzen zaizkio literatura eta itzulpengintza ulertzeko modu tradizional horri, eta askoz hobeto uztartzen dira itzulpenaren epistemologia postmodernoaren ideiekin. Sarrionandiak itzulpen teoria zehatzik edota epistemologia jakinik aipatzen
|
ez
badu ere, haren hausnarketak eta itzulpen estrategiak bat datoz itzulpengintzaren diskurtso postmodernoaren barruan aztertu ditugun teoria askorekin.
|
|
|
Batetik, parentetikoaren egitura sintaktiko diskurtsiboa hautatzen duten enuntziatu ironikoak izango ditugu interesgune. Bestetik, parentetikoaren egitura hautatzen
|
ez
badute ere, ironiazko intentzioa duten enuntziatuen interpretazio ironikoan zuzenean eragiten dutenak; izan ere, pasarte ironikoen ahalik eta interpretaziorik egokiena egiteko enuntziatu parentetikoak lagungarri izan daitezkeela frogatzen saiatuko gara. Hau da, parentetikoa bera enuntziatu ironiko ez izan arren, kotestuan dagoen enuntziatu ironikoa interpretatzen laguntzeko testutik bertatik norentzakoari bidaltzen dizkion arrasto edo keinu adierazgarriak izan daitezkeela ikusiko dugu.
|
|
|
Guri, urte batzuk pasatu ahala, zail gertatzen zaigu jakiten, zergatik bidali zuten Ameriketatik?, baina, ziurrenik, berak buruan duen norentzako hori jakitun da, biek batean duten informazio pragmatiko horrek bide emango baitio hitzez hitz zergatia esaten
|
ez
badu ere, horren azpian dagoenaz jabetzeko.
|
|
|
– Poz eta negar iturria, uste
|
ez
badugu ere, bihotz barrenean dago, eta barrengo hutsa ez dezake kanpoko ezerk bete, ez han eta ez hemen. (ZIN:
|
|
|
– Beste alde onik
|
ez
balute ere, lekuko diren aldetik duten indarra eta balioa ez die inork ukatuko: –Ondo gogoan artu bear genduke?
|
|
|
– Hitzek, jakina da, BAdute beste zerbait, adimenez nolazpait besarka daitekeen adieraz gainera, adimenak ikusten
|
ez
badu ere bihotzak uki dezakeena: beren giroa, usaia, lurrina eta sentimen kutsua.
|
|
|
– Hitzek, jakina da, badute beste zerbait, adimenez nolazpait besarka daitekeen adieraz gainera, adimenak ikusten
|
ez
badu ere bihotzak uki dezakeena: beren giroa, usaia, lurrina eta sentimen kutsua.
|
|
|
Kopuruaren auzian sartzeko intentziorik
|
ez
badugu ere, datu eta pasarte batzuk aski esanguratsuak iruditzen zaizkigu, aztergai dugun garaiaren isla izan baitaitezke:
|
|
|
Euskal idazleak berak ere ez du ezer galduko hori irakurtzearekin. Izkutuko sakonik ikasiko
|
ez
badu ere, ahaztuxe dauzkagun gauzatxo bat edo beste ikas dezake: euskaraz lasai, jator, leunkiro eta irakurlearentzat nekerik gabe mintzatzen.
|
|
|
gabe162 agertzen den. Batzuetan, gainera, aipuak zehatzak izango dira (intertestualitatea), eta bestetan aipu zehatzak
|
ez
baditugu ere, besteren gai, testu edo estiloaren oihartzunaz hitz egin dugu (hipertestualitatea), nahiz eta guk guztia, testuartekotasunaren, barnean aztertu.
|
|
|
Norenak diren esaten
|
ez
badu ere, aipuak direlako seinale ikur ortotipografikoak darabiltza (ageriko heterogeneitatea).
|
|
|
– Eta hartu eta burutu duen lanaren nekea zenbaterainokoa den, eskarmenturik duenak badaki, eta
|
ez
duenak ere errazki igerriko dio. (LIB I:
|
|
|
Beste hainbatean, Lizardik olerkietan erabilitako irudiez baliatuko da, zuzenean iturburua aipatzen
|
ez
badu ere (maiz darabilen) harakok sarrera egiten dielarik:
|
|
|
Bestetan, sugearen? irudiak emakumeez hitz egiteko hizpidea ematen dio; badirudi, izendatuki esaten
|
ez
badu ere,, sugearekin, eta, paradisuarekin?
|
|
|
Adibideek erakusten digute, beraz, Mitxelenaren testuetan, ia euskal literatura osoan bezala, nabarmen ageri dela Bibliaren ukitua eta distira, baita erlijio gaiak mintzagai
|
ez
zituztenetan ere. Beraz, kritika hauek irudikatzenduten norentzakoak ere erlijio kultura, eta bereziki kristau erlijio kultura ezagutzea du eskakizun; izan ere, Mitxelenak bere testuetan Liburu Santuko hainbeste esaera tartekatzen baditu bere norentzakoak erlijio ezagutza horren oinarriak badituelako ustean tartekatzen ditu, informazio pragmatiko horren jabe badelako ustean.
|
|
|
Polifoniaren gertakaria lanean aipatu besterik egiten
|
ez
badu ere, ezin geniezaioke garrantzia ken. Aipatze hutsa da garrantzizkoa, horrek berarekin baitakar enuntziatu parentetikoen eta polifonia gertakariaren uztartzea ere.
|
|
|
Esate baterako, haur batek, ama, egarri naiz? dioenean, amak badaki edo inferitzen du umea ur eske ari dela, hitzez hitz hori esan
|
ez
badu ere. Beraz, solaskideak nola komunikatzen gara?
|
|
|
ere, gustatu zaio. Hitzez hitz hala esaten
|
ez
badu ere, enuntziatu parentetikoan emandako azalpenetik deduzi dezakegu,, geroago, jatorrizko hizkuntzan irakurri duela, azken batean ondorio edo dedukzio hori baita justifikatuko duena.
|
|
|
Mitxelenak berak esan ohi zuenez,, zorrak aitortu eta aipatzea dagokio zordun onari, pagatuko
|
ez
baditu ere?. Noan bada, eskerrak emateaz gain, aipatu hutsarekin kitatuko ez ditudan zorrak aitortzera.
|
|
|
Esatariak buruan duen (edo dituen) balizko norentzako horiez gain, egon daitezke esatariak aurretik ikus ditzakeen beste hartzaile batzuk ere, edo berariaz zuzentzen ez zaizkionak. Esatariak bere zereginak zuzenean hartzaile honekin txandakatzen
|
ez
baditu ere, esataria ardura daiteke komunikazio horretan egon daitezkeen zeharkako norentzakoez ere (destinatarios indirectos).
|
|
|
Baina aipaturiko irizpide formal hauek beren bakarrean aski ote dira gure aztergaitzat jo ditugun enuntziatu parentetikoak mugatzeko? Ez ote da garrantzitsua perpaus mailako lotura sintaktikorik
|
ez
badute ere, E1 eta E2 enuntziatuen artean kohesio sintaktiko semantikorik ba ote dagoen aztertzea. Hau da, euren arteko sare anaforiko kataforikoak ere aztertzea?
|
|
2013
|
|
|
Hara non den lurrean, aleman asto tzar diren bezalakoeri gogoraturik, bertze abantail izpirik
|
ez
badute ere urdekeria hortarik jaliko, beren herra, beren bekaizgo, jelosia beltza hor haztea baizik. [?] Ororen buruan gizon bakar bat, han edo hemen, aski mustro izaitea, holako lan tzar baten egiteko, paso; armada bat osoa, eta haren buruzagiak, nor gira gu, jaunen jaun direla uste?
|
|
|
Aztertzen ari garen astekariak
|
ez
bazuen ere ikusten Euskal Herriaren nortasun politiko propiorik, eta hori horrela erraten bazuen ere, denek ez zuten uste euskaldunak bereziki bero zirela Frantziaren defendatzeko. Miquèl Ruqueten arabera, Euskal Herriko populazioa ez zen bero gerlan parte hartzeko, eta ez zeukan frantses nazioarenganako atxikimendu handirik.
|
|
|
Frédéric Rousseauk ere antzeko erlatibizatze bat egiten du. Fedearen agerraldiak izan zirela ukatzen
|
ez
badu ere, horren gibeleko zinezko motibazioa besterik zela uste du, hala nola beldurraren aitzinean lasaitzeko bide bat zela. Annette Beckerrek berdin dio.
|
|
|
Bera zegoen eskualdean? artikuluan zehaztu
|
ez
bazuen ere, Champagne eskualdea izan zitekeen, zenbait egunen buruan handik itzuli zela idatzi baitzuen, apirilean egun gogor batzuk izan zituztela eta bost egunez zenbait hil ukan zituztela aitortu zuen.
|
|
|
Zerbitzari k ere aipatzen zuen pausalekuetan kirola egiten pasatzen zutela denboraren zati bat. Zein herritan zegoen zehaztu
|
ez
bazuen ere, Andereen Bideko inguruetako herri batean bide zegoen kronika hori idatzi zuenean, eta pilotan edo futbolean aritzen zirela kontatu zuen:
|
|
|
Gisa horretan, kazetari ofizioa sortu zen XX. mende hasiera aldera, Frantzian. Hasieran astekarietako erredaktoreak letra gizonak baziren eta estatutu profesionalik
|
ez
bazuten ere, XIX. mendeko azken urteetan, kazetariak profesionalizatu ziren eta merkatura egokitzeko erantzukizuna zuten. Dena den, garai berriko egunkariek ere irakurleak «endoktrinatzeko» helburua zeukaten, edozein izanik ere egunkariaren joera.
|
|
2014
|
|
|
Kritika marxistaren ezaguera handiegirik
|
ez
duenak ere jakin ba daki zer eskatzen dion idazleari: bere artea langileriaren kausa ren alde jartzea. ildo horretan dabil Aresti.
|
|
|
Eta prozesu horretan, euskaltzale askoren jarrerak ere lagundu zuen: muga pasatzen genuen Labeguerie ren diskoak Charles Aznavour-enen zorroetan ezkutatuta ekar tzeko edo liburu debekatuak erosteko; pastoralak ikustera joaten ginen, bertso lehiaketetara ere bai, hitzik ulertzen
|
ez
bagenuen ere, eta baita ardi txakurren edo gazta lehiaketetara ere; ahal zuenak ahal zuena jartzen zuen erdi sasi artean zeuden ikastolei irauten laguntzeko; Mairulegorretako leize zuloetara joaten ginen edo Ez dok Amairuren kontzertuetara, adibide batzuk jartzea rren, gure kultur identitate arpilatua nork bere erara gordetzeko
|
|
2015
|
|
|
harira: . Euskal Literatura ezin izan daiteke euskaldunek euskaldunentzat egin dutena besterik?, eta, noski, itzulpenaren zubiz, baita euskara ezagutzen
|
ez
dutenentzat ere. Eta jarraituz:
|
|
2016
|
|
|
Aipatuko dugun ondorengo idazlea Antton Luku dugu, hau da ugariena, idazten duen guzia argitaratzen
|
ez
badu ere. Azken hirurek Ipar Euskal Herriko antzerkigintzaren ondoko belaunaldia osatzen dute, hauek dira arte horrekiko atxikienak gelditu direnak, gaia gehien landu dutenak forma eta funtsaren aldetik.
|
|
|
Agian. Guk uste dugu, a posteriori baldin bada ere, autore horiek azaldu eta azaltzen dutena, Larzabalek aipatu
|
ez
bazituen ere, antolatzen zituen ekintzetan irakur daitezkeela. Horregatik, erreferentziak diren autoreen kontzeptu eta ikuspuntuak aipatuko ditugu Larzabalen helburu eta nahien adierazteko unean.
|
|
|
Matalas hiltzen dute, baina bere itzala betikotz geldituko da. Antzerki hau Euskal Herriko historian oinarritzen da, gertakariak zehazki jarraitzen
|
ez
baditu ere.
|
|
|
Alta, ez da beste biderik antzerki testuen balioaren frogatzeko, eta aurreiritzi hauen mozteko. Ulergaitza da euskal literaturaren defenditzeko beste nahikeriarik ez agertzea, eta bidea uztea batzuetan euskara ezagutzen
|
ez
dutenei ere horrelako baieztapenen egiteko. Ohargarri da De la Granjak espainolez idazten duela errateko XIX. mendeko testu horiek balio literariorik ez zutela.
|
|
2017
|
|
|
– EHGKko dokumentuak zuzenki aipatzen
|
ez
badu ere, Euskal Herrira etortzen den jendearen jatorria diskriminatu gabe, euskararen masa ikaskuntzaren> aldeko neurriak aitzinikustea beharrezkoa iruditzen zaigu, erantzukizun hori izanen duten erakundeek baitezpadako izanen zaien logistika osoarekin.
|
|
2019
|
|
|
–Ondo dago hori jakitea, hartu du hitza beste ikasle batek, aurreko emakumea baino urte gehiagoko gizon kaskazuri batek?, baina izango zen zuek bezala pentsatzen
|
ez
zuenik ere, euskararen akademiari buruzko beste ikuspegirik. Sabino Arana Goiriren jarraitzaileek nekez egin zezaketen bat, adibidez, zuk aipatu dituzun printzipio nagusi horiekin.
|